Օգոստոսի տասն էր։ Ճամբար գալուս մնացել էր երկու օր, բայց ես գնացել էի խոտ հավաքելու։ Ասեմ, որ մեր հողերը, որոնք մենք հնձում ենք, մոտ երեսուն հեկտար տարածք, գտնվում են ադրբեջանական սահմանից 200-300 մետր հեռավորության վրա, այդ իսկ պատճառով մենք չենք կարողանում այդ հողերը հնձել։ Պատահել է, որ մի անգամ ադրբեջանցիներն այրել են ամբողջ երեսուն հեկտար տարածքը։ Գնում ենք մոտիկ գյուղերից հողեր ենք առնում ու հնձում։

Ես այնքան էի հոգնել, որ տուն հասնելուն պես քնեցի։ Առավոտ շուտ ընկերս զանգեց.

-Ալո։

-Բայլուս, Դավ։

-Բայլուս։

-Ի՞նչ կա։

-Բան չկա։

-Խո՞ւ քնած չէիր։

Ես ասացի, որ քնած չէի, բայց իրականում քնած էի, խաբեցի, որ ընկերս իրեն վատ չզգա։

-Դավ, գնում ենք խոտի, կարո՞ղ ա գաս։

-Հա, բա ոնց, տասը րոպեից ձեր տանն եմ, սպասի։

-Լավ։

Ես արագ հագա շորերս ու վազեցի։ Մենք գնացինք, խոտն արդեն հնձած էր։ Հօգուտ մեզ, մենք շատով էինք ու այդքան էլ չհոգնեցինք, արագ-արագ հավաքեցինք ու նստեցինք, սպասեցինք, որ պրեսսը (մամլիչը) գա։ Պրեսսն ուշանում էր, իսկ տղաներից մի քանիսը գործ ունեին ու չկարողացան սպասել: Նրանք գնացին, մնացինք չորս հոգով։ Պրեսսը մի քիչ հետո եկավ։ Մենք արագ գործի անցանք, որովհետև արդեն շատ ժամանակ էինք կորցրել սպասելով։ Մենք տուկը կապեցինք, բարձեցինք մեքենաներին ու տուն վերադարձանք։

Շատ էինք հոգնել, որովհետև 257 հատ տուկ, որոնցից յուրաքանչյուրը կշռում է 20 կիլոգրամ, չորս հոգով բարձեցինք մեքենաներին։ Ւմ մեջքը ցավում էր ու նաև գործ ունեի. պետք է տեղ գնայի, բայց չէի կարող ընկերներիս մենակ թողնել։ Մենք արագ դատարկեցինք, ու ես շուտ գնացի։

Իսկ հաջորդ օրը ես եկա ճամբար։

Երևի չնկատեցիք, թե մեջքս ոնց էր ցավում…

Միշտ գնահատել եմ ճամբարային ծրագրերը առավելպես նոր ընկերների ձեռքբերման համար: Իհարկե, հնարավոր չէ միաժամանակ բոլոր մասնակիցների հետ ընկերանալ, բոլորի հետ ծանոթանում ես, բայց երբ կարողանում ես երկուսի հետ մտերմանալ, դա իսկապես մեծ ձեռքբերում է:

Բացի բազմազան մեդիագիտելիքներից Դիլիջանի ճամբարում ես երկու մեծ տիեզերք բացահայտեցի. Մարիամը՝ Ամասիայից և Նոնան՝ Եղեգնաձորից: Նրանք երկուսն էլ տարբեր են, ունեն ինքնատիպ հետաքրքրություններ: Մարիամը թունդ հայրենասեր-համայնքասեր է և հարգում է բոլոր այն ամասիացիներին, որոնք ձգտում են ինչ-որ լավ գործ անել իրենց հայրենի գյուղի համար, իսկ Նոնան պայծառություն է, լավ տրամադրություն, ուղղակի հրաշք աղջիկ:

Այնքան ուրախ եմ, որ գոնե ինտերնետի միջոցով կարող եմ շարունակել շփումս այնքան հաճելի մարդկանց հետ, որոնցից պիտի բաժանվեմ ճամբարի ավարտին: Բացի նրանցից ճամբարի անձնակազմի և մասնակիցների շրջապատում գտնվելը, միասին աշխատելը իսկական երջանկություն է: Այնքան հաճելի է տեսնել բոլորի անկեղծ սիրալիր վերաբերմունքը բոլորիս նկատմամբ:

Երբ մասնակցում ես բազմաթիվ ճամբարների, զուգահեռներ անցկացնելով համեմատում և գնահատում ես յուրաքանչյուր մանրուք: Վեցօրյա հաշվարկներից և փորձից հետո իմ մասնակցած ճամբարների բուրգի գագաթին հայտնվեց Դիլիջանի մեդիա ճամբարը, որի համար շնորհակալությունս հայտնում եմ «Մանանա» կենտրոնին:

Մեդիա ճամբարի այս օրը ինձ համար մի քիչ յուրահատուկ էր: Ասեմ ինչի. գնացինք մոտակա գյուղերից մեկը՝ Գետիկ գյուղը: Գնացել էինք հարցազրույց վերցնելու տեղի բնակիչներից: Ճանապարհին երեխաների հանդիպեցինք, և հարցազրույցի ժամանակ նշեցին. «Մը քիչ յեգին արեք էլի, գորձիցը ուշանըմ ենք»: Հարցրեցինք, թէ ի՞նչ գործից են ուշանում: Ասացին. «Նկարչուհու բաղը մաքրող տինք գնալ, հետն էլ` կես ժամ ա ուշացել ենք»: Որոշեցինք հետները գնալ ու նկարչուհուց հարցազրույց վերցնել: 

Գնա~նք, գնա~նք, մեկ էլ ո՞ւմ տեսնենք. հայ տարազագետ Լուսիկ Ագուլեցուն: Մի տեսակ անսպասելի էր իրեն հանդիպել այդ գյուղում:  Երեխաների հետ զրույցից հետո որոշեցինք հարցազրույց վերցնել նաև Լուսիկ Ագուլեցուց: Երկար հարցազրուց վերցրեցինք: Մեզ ասաց, որ ամեն տարի գալիս է այդ գյուղ, որպեսզի ստեղծագործի: Տիկին Լուսիկը նշեց, որ տասը օրով է եկել ու տասը օրվա մեջ պետք է երեսուն կտավ նկարի՝ օրը երեք հատ: Տեղեկացրեց նաև նրա մասին, որ ձմեռները նունպես այցելում է Գետիկ: Տունը ձևավորված էր հին ավանդական ոճով, որտեղ աչքի էր ընկնում հնությունը, ձեռքի գեղեցիկ աշխատանքներ և ազգային տարազ, որը ինքն էր կրում: Սկզբից չէր ուզում նկարահանվել, քանի որ շորերը ամբողջությամբ յուղաներկոտ էին: Մի քիչ համոզելուց հետո ստացանք համաձայնությունը և սկսեցինք հարցազրույցը: Հարցազրույցից հետո մեր կամքին հակառակ, հյուրասիրեց և նկարվելու թույլտվություն ստանալուց հետո նկարվեցինք ու վերադարձանք: Երեկոյան Մուշեղ Բաղդասարյանը, որը «Մանանաֆիլմս» ստուդիայի համահիմնադիրներից է, դոկումենտալ կինոյի վարպետության դաս անցկացրեց, պատմեց, թե ինչպես է ստեղծվել իրենց ստուդիան, ինչ ֆիլմեր է նկարել և որտեղ, ընթացքում նաև ցուցադրեց իրենց նկարած ֆիլմերի թրեյլերները: Ես շատ էի դիտել «Մանանա» կենտրոնի ֆիլմերից, բայց «Մանանաֆիլմսի» ֆիլմերով մինչև հիմա տպավորված եմ: Եթե անկեղծ, ֆիլմերն իրենց պրոֆեսիոնալիզմով չէին տարբերվում Հոլիվուդյան կամ արտասահմանյան հայտնի ստուդիաների նկարած ֆիլմերից: Ֆիլմերը դիտելուց հետո մեզ հետաքրքրող հարցերը տվեցինք Մուշեղին, ով սիրով պատասխանեց մեր բոլոր հարցերին:

Վաղուց էի լսել մեդիա ճամբարի մասին, բայց նախկինում երբեք չեմ մասնակցել: Ես նախկինում չեմ սիրել մեդիան, կինոարտադրությունը և լրագրողի գործը: Ինձ թվում էր, որ երբեք չեմ սիրի այս ոլորտները: Սակայն հասկանալով, որ ես շատ քիչ տեղեկություն ունեմ այս ոլորտների վերաբերյալ, որոշեցի գնալ ճամբար և իմանալ ավելին նրանց մասին: Այնուամենայնիվ, մտածում էի, որ մեկ օրից ավել չեմ կարող մնալ ճամբարում, որովհետև քննարկվող թեմաները չեն հետաքրքրի ինձ:

Առաջին օրն էր, մտա այն դահլիճը, որտեղ տեղի էր ունենալու սեմինարը: Մի քիչ տարակուսանք կար իմ մեջ: Գրեթե բոլորը իրար ճանաչում էին: Իսկ ես դեռևս ծանոթներ չունեի:

Սեմինարը սկսվեց: Մեզ բացատրեցին նկարահանումների հիմունքները: Մենք անգամ հարցազրույց վերցնելու փորձ արեցինք: Եվ ահա թե ինչ: Իմ բոլոր պատկերացումները մեդիայի մասին փոխվեցին: Ես հասկացա, որ մեդիան  հետաքրքիր և մարտահրավերներով լի մի կյանք է: Զարմանում եմ, թե ինչու մինչև հիմա չեմ սիրել:

Եվ ահա, ժամեր անց, մասնակցեցի վարպետության դասի: Մեր հյուրն էր ֆոտոլրագրող Արամ Կիրակոսյանը: Այդ դասից հետո, ես հասկացա, որ ինչ մասնագիտություն էլ որ ընտրեմ, լուսանկարչական սարքը միշտ կլինի ինձ հետ:

Երկրորդ օրը մեզ պատմեցին կինոարտադրության մասին: Դասը շատ հետաքրքիր էր: Մենք անգամ փորձեցինք թղթի վրա նկարել մի կադր, ըստ մեր երևակայության: Ճիշտ է, շատ սխալներ ունեի, բայց դա իմ առաջին փորձն էր: Դասը այնքան էի հավանել, որ քիչ էր մնում որոշեի դառնալ կինոռեժիսոր, կամ գոնե սցենարիստ: Բայց, քանի որ բիզնեսից շատ ոչինչ չեմ սիրում, չփոխեցի նախկին որոշումս, սակայն ինքս ինձ խոստացա, որ պարբերաբար կփորձեմ նկարել ֆիլմեր:

«Մանանա» կենտրոնը փոխեց կյանքս երկու օրում: Ես հասկացա մի շատ կարևոր բան, որ երբեք չի կարելի չսիրել մի բան հենց այնպես: Եթե չեք սիրում, փորձեք պարզել` ինչու: Համոզված եմ, որ եթե բոլորը այսպես մտածեն, բոլորի կյանքը կփոխվի դեպի լավը:

Մարգահովիտ տանելու ճանապարհին տեսա, որ սարերի վրայի խոտը ամբողջությամբ հնձել և հավաքել են: Նման բան առաջին անգամ էր, որ տեսնում էի: Գյուղ գնալու ճանապարհին մոլոկանները բանջարեղեն էին վաճառում:  Հենց առաջին պատահած մոլոկանի մոտ կանգնեցինք: Ուրախ-զվարթ մոտեցանք տատիկին` նրանից հարցազրույց վերցնելու համար, բայց նա կտրականապես հրաժարվեց թե՛ նկարվելուց, թե՛ հարցազրույց տալուց: Նա վաճառում էր թթու, գազար, լոբի: Հենց իր  հետևում նկատեցինք մի ընտանիք, որ արտում խոտ էր հավաքում: Նրանք նույնպես մոլոկաններ էին՝ տատիկն էր, պապիկը և նրանց երկու թոռնիկները: Սկզբից մոտեցանք նրանց և սկսեցինք բացատրել թե մենք ովքեր ենք և ինչ ենք ուզում: Տատիկը նույնիսկ հրաժարվեց խոսել մեզ հետ, ներկայանալ: Միայն կարողացա հարցնել, թե` արդյոք սիրո՞ւմ է իր աշխատանքը: Եվ ի զարմանս ինձ, ստացա պատասխան.
-Այո՛, սիրում եմ:
Դրանից հետո նայեց մեզ և ասաց, որ մենք խանգարում ենք իրեն, և արդյոք մեզ դուր կգա՞ր, որ մեր աշխատանքը անելու ժամանակ ինչ-որ մեկը գար և խանգարեր մեզ, կամ  կթողնեի՞նք արդյոք, որ անծանոթ մարդիկ մեզ նկարեին:
Պապիկը  բարի մարդ էր և ավելի հետաքրքիր: Նրա դեմքին նայելով կարող էիր հաստատ ասել, որ նա հայ չի, և շատ ջանասիրությամբ էր անում իր աշխատանքը:  Նրանք ունեին երկու թոռներ ՝ Սաշան և Ալյոշան: Սաշան ապրում էր Ռոստովում , ուղղակի մի քանի օրով եկել էր հյուր:
Երբ արդեն հետ էինք գնում, պապիկը  ասաց.
-Կարելի՞ է ձեզ մի բան հարցնել: Ձեզ չի՞ հետաքրքրում, թե մենք ինչի՞  համար ենք այստեղ, ինչի՞  համար ենք մեր երկիրը թողել ու եկել այստեղ: Մեզ վռնդել են մեր երկրից, մեր հարազատ հողից : Իսկ դուք սիրո՞ւմ եք ձեր հողը:
Եվ այստեղ մեր դերերը  փոխվեցին: Հիմա մեզ են հարցեր տալիս:
-Այո, սիրում ենք,- ասացինք մենք»
- Ես շատ եմ ցավում, որ դուք թողնում ու հեռանում եք ձեր երկրից :
Ու մենք կարկամեցինք, հետո առանց բան ասելու հեռացանք:
Նա հակառակ իր կամքի, հեռացել էր իր երկրից, իսկ մեր հայ ժողովուրդը իր կամքով թողնում և հեռանում է այն հողից, որում ծնվել և մեծացել է: