Մեր փողոցը փոքր է, երևի, ոչ թե փողոց է, այլ՝ թաղամաս, որտեղ իրար դեմ դիմաց շարք են կանգնել միանման ու մռայլ շենքերը, որտեղ ապրում են ոչ պակաս մռայլ մարդիկ: Առավոտյան շենքերի բակերը դատարկ են, միայն հատուկենտ մարդիկ են անցնում՝ հորանջելով ու երթուղային տաքսի կանգնեցնելով: Հետո բացվում են կրպակները, որոնք իրար հետևից շարվել են փողոցի երկարությամբ: Լսվում են նաև հաց գնող երեխաների ձայները.

-Սուրիկ պապի, հաց ունե՞ք:

-Ունեմ, քեզ համար ինչպե՞ս չունենամ,- ջերմորեն պատասխանում է Սուրիկ պապին ու մեկնում հացը:

Մի ակնթարթում փողոցը լցվում է աշակերտական պայուսակներ կրող երեխաներով: Շտապող ամբոխի վերջում ճեմում են բարձր դասարանցիները՝ առանց աշակերտական պայուսակների, միայն մի տետրով ու լաքապատ կոշիկներով: Որոշ բարձր դասարանցիներ դպրոց են գնում սեփական մեքենաներով՝ երաժշտությունը բարձր միացրած: Առանց կանոնները պահպանելու՝ նրանք սլանում են ու փողոցն անցնող աղջիկներին ազդանշան տալիս: Փողոցը դատարկվեց, դասերն սկսվեցին:

Միշտ գոգնոցով կոշկակար Արսենը բացում է իր նարնջագույն կրպակը, որն ավելի շատ նարդի խաղալու վայրի է նմանվում:

Կեսօրին դուրս է գալիս գեր Արև տատիկը և մրգեր է վաճառում հենց մայթի վրա: Ժպիտը նրա դեմքից երբեք չի հեռանում, և ամեն անգամ, երբ ինձ տեսնում է, ասում է.

-Բալես, Աստված քեզ պահապան:
Մոռացա նշել, որ մեր թաղում է գտնվում հրշեջ ծառայությունը՝ բարձր շենքերով, հատուկ հրապարակներով և այլն: Նրանց բակը բավականին մեծ է, այդ պատճառով էլ տղաներն այնտեղ են հաճախ ֆուտբոլ խաղում, բայց խաղն ընդհատվում է, երբ լսվում է հրշեջ մեքենայի սուր ազդանշանը: Այդ մեծ կարմիր մեքենաները տագնապահարույց ձայն ունեն: Երբ անցնում են մեր փողոցով, թվում է, թե երկրաշարժ է:

Կեսօրից հետո բակը լցվում է երեխաներով: Ամեն հինգ րոպեն մեկ լսվում է մեր բակի Մանանի ձայնը. «Դաղալ եք, հա՜»: Մեր պատուհանի տակ մի երեխա է կանգնում և անվերջ գոռում՝ մա-մա՜: Ճիշտն ասած, ես այդ երեխայի անունն էլ չգիտեմ:

Ես բակ եմ գնում շանս հետ: Ասեմ նաև, որ շունս շատ բարի է, բայց փոքր-ինչ սարսափելի տեսք ունի: Մենք քայլում ենք փողոցով: Երիտասարդ կինն իր փոքր երեխայի հետ կանգնած է ինձնից հեռու, բայց, միևնույն է, գոռում է.

-Շանդ այն կողմ տար:

Նստարանի վրա նստած տատիկները բամբասում են: Երբ նրանց կողքով անցա, լսեցի. «Մի դու սրա շանը նայիր» բառերը, բայց ուշադրություն չդարձրեցի. վարժվել եմ արդեն: Ի՞նչ կարող եմ անել, եթե մեր հարևանները կենդանիներ չեն սիրում, երևի դա է պատճառը, որ նրանցից շատերն այդպիսի չար դեմք ունեն:

Էլեն Գյուլնազարյան, 13տ., 2003թ.

Դեռ տանն եմ: Հեռախոսը զնգաց: Ընկերուհիս էր զանգողը: Ես նրա հետ մի քիչ չաչանակեցի, ասացի, որ զբոսայգում կհանդիպենք:

Հունիս ամիսն է. իմ սիրած ամիսը, որ ասես հրաշք լինի, երբ արձակուրդները նոր են սկսվում, և երբ ոչ ոք դեռ հանգստի գնացած չի լինում: Հունիսին դասընկերներիս չեմ կարոտում, թեև արձակուրդ է, որովհետև զբոսայգում հանդիպում ենք, հանգիստ, առանց մտածելու դասերի մասին: Քույրս ու եղբայրս պատրաստ են: Հայրիկս այս անգամ մեզ հետ չի գալու (որոշել է տանը մնալ, որ առանց մեր աղմուկի ինչ-որ բան գրի): Մայրս կոշիկները հագավ, ու տանից դուրս եկանք: Բոլորը կարծում են, թե մենք զբոսայգի ենք գնում: Միայն թե ես, հանկարծ ոչ մեկին չասեք, զբոսայգի չեմ գնում: Ես գնում եմ հրաշքին ընդառաջ: Շատ եմ ուրախանում, երբ տեսնում եմ, որ մարդիկ հանգիստ են ու ոչ մի տեղ չեն շտապում: Մի քիչ մութ է այգում, ծառերն էլ բարձր են, կարծես անտառում լինեմ, այն էլ՝ մարդկանցով լի անտառում: Կարելի է այն սպիտակ մազերով տատիկից արևածաղիկ գնել: Իհարկե, նա կպնդի, որ արևածաղիկ գնողները պետք է կշռվեն, ես կկշռվեմ արդեն ծանոթ կշեռքով: Իսկ նա շաբաթվա մեջ 7-րդ անգամ, ամսվա մեջ՝ 30-րդ, նույն՝ բարեհամբույր տոնով կկրկնի իմ քաշը: Ա՜խ, ու՞ր էր, թե աշխարհի բոլոր մարդիկ այդ տատիկի պես բարի լինեին:

Զբոսայգում բոլորը հանգիստ զրուցում են իրենց հոգսերից ու դժվարություններից, երբեմն, նույնիսկ, միմյանց չեն էլ լսում, միայն խոսում են ու, երևի, այդպիսով թեթևանում: Միգուցե միայն ծառերն են նրանց լսում կամ Գետառը, կամ էլ՝ քամին, միևնույն է, թե ով, կարևորն այն է, որ բոլորը հանգիստ, շատ հանգիստ են:

Նանե Սահակյան, 14տ., 2003թ.

Մենք երկու երեխա էինք` ես և քույրիկս: Մեզ համար ուրախ և անհոգ ապրում էինք. ուտում, խաղում, քնում: Հավանաբար դա իմ կյանքի ամենաերջանիկ օրերն էին: Այն լուրը, որ ընտանիքում նոր անդամ պիտի հայտնվի, ինձ ուրախացրեց. նոր խաղընկեր կամ, ավելի ճիշտ, նոր խաղալիք: Ես արդեն գիտեի, որ իմ ապերիկի անունը Ստեփան է լինելու:

Եղբորս ծնվելու օրերին մենք տատիկիս տանն էինք ապրում: Չեմ հիշում` իրո՞ք այդպես էր, թե՞ ես եմ հնարել, բայց ամեն օր գնում էինք հիվանդանոց և պարանով ուտելիքը բարձրացնում վերև` մայրիկիս մոտ:

Վերջապես եկավ այնքան սպասված օրը: Մայրիկս ու եղբայրս տուն էին վերադառնալու: Ճիշտն ասած, ես մի քիչ հիասթափված էի: Եղբայրս սև էր, ճղճղան ու լացկան: Ճիշտ է, տուն բերելուց հետո սպիտակեց, բայց մյուս երկու հատկությունները դեռ մեջը կան:

-Մամ, ինչո՞ւ է լացում,- միամտորեն հարցրեցի ես:

-Ափսոսում է այս աշխարհը գալու համար,- պատասխանեց մայրիկս:

-Դե արի հետ տանենք, որ չի ուզում,- առաջարկեցի ես, բայց ոչ ոք չլսեց, քանի որ բոլորը զբաղված էին նորածնով:

Ես շրթունքներս ուռեցրած նստեցի մի անկյունում` սպասելով, որ որևէ մեկը կգա ինձ մխիթարելու: Սակայն ինձ վրա ուշադրություն դարձրեց միայն քույրս, բայց նա հաշվի մեջ չէր, քանի որ ընդամենը երկու տարեկան էր:

-Աղղղղ, ղղ…,- բազմոցի վրա պառկած` փոքրիկ ոտքերն ու ձեռքերը շարժելով ղունղունում էր եղբայրս:

-Զիբիլ,- բարկացած վրա բերեցի ես:

Քույրս երևի կիսում էր իմ զայրույթը, քանի որ մի անգամ ինձ օգնեց «մահափորձ» կատարել եղբորս դեմ: Մենք նրան դրել էինք գետնին և բարձերը լցրել վրան: Եվ եթե մայրիկս ժամանակին չհասներ, ապա այժմ աշխարհում մի տղա պակաս կլիներ:

Չգիտեմ, թե ինչքան շարունակվեց իմ և եղբորս «հակամարտությունը», բայց օրերից մի օր հասկացա, որ շատ եմ սիրում այդ կամակոր, չարաճճի փոքրիկ արարածին: Ու արդեն մայրիկիս խնդրում էի.

-Մամ, տուր մի քիչ էլ ես գրկեմ ապերիկին:

Մայրիկս տալիս էր բարուրը ու տակից բռնում:

-Մամ, թո՛ղ, չեմ գցի,- դժգոհում էի ես:

Ես միանգամից չհասկացա, բայց հիմա արդեն գիտեմ, որ եղբորս ծնվելու հետ մեր տուն է մտել ոչ միայն ուրախությունը, այլ նաև այն անխուսափելին, որը կոչվում է հասունացում:

Լուսինե Հակոբյան 14տ., 2004թ.

«Է՜լ, շնորհավորում եմ, 20 ես ստացել ֆրանսերենը, անցել ես հաջորդ փուլ»,- իմ կյանքի հերթական օլիմպիադայի պատմությունը սկսվեց դասընկերներիցս մեկի՝ հենց այս ավետաբեր զանգով, ով ինձնից շուտ էր տեղեկացել օլիմպիադայի համայնքային փուլի արդյունքների մասին ու շտապել էր տեղեկացնել:

Չէ՛, ավելի ճիշտ, սկսվեց դպրոցական փուլի արդյունքներով, բայց դե, դպրոցականն ամենաառաջին ու, հետևաբար, ամենահեշտ փուլն է, որը հաղթահարելը առանձնապես մեծ բան չի նշանակում, առջևում դեռ երեք դժվարին փուլեր կան: Ընթերցողին ավելորդ անգամ ձանձրացնելուց խուսափելու համար բաց կթողնեմ քաղաքային և հանրապետական փուլերի դժվարությունները, լարված ու ծիծաղաշարժ պահերը, դրանց արդյունքներն իմանալիս ապրածս բերկրալից վայրկյանները: Երևի շարունակեմ այն մասից, երբ վերջապես իմացա, որ հաջորդ օրը հանձնվելու են հանրապետական փուլում Առաջին կարգի դիպլոմի արժանացած աշակերտների մրցանակները (ի դեպ, հենց այն նույն դասընկերոջս հեռախոսազանգից, ով նաև հայտնել էր վերը նշված ուրախալի լուրը): Վերջապես, որովհետև այդ պահին բոլորս էլ ստիպված ենք լինում սպասել բավականին երկար ու անհամբեր, դե՜, մինչև ավարտվում են մնացած օլիմպիադաներն ու ամփոփվում են դրանց արդյունքները ևս: Ինչևէ, մենք վերջապես Կրթության և գիտության նախարարությունում ենք: Աշակերտների մեծ մասն արդեն եկել է: Չնայած նրան, որ օրն անձրևոտ է, ու բոլորս էլ նյարդայնացել էինք քաղաքային խցանումներից՝ կարևորը, որ հիմա այստեղ ենք՝ բարձր ու տոնական տրամադրությամբ: Դե՜, անհնար է բարձր տրամադրություն չունենալը, երբ գիտակցում ես, որ ընդհանուր առմամբ այս տարի օլիմպիադաների մասնակցած աշակերտները 47500-ն էին, բայց միայն դու և քեզ հետ 61 հոգի են այսօր այս սրահում: Մի խոսքով, նախարարն իրեն երկար սպասեցնել չի տալիս: Մենք կլանված լսում ենք նրա ելույթը՝ հետաքրքրական ու իմաստալից, իսկ այն պահին, երբ պարոն Մկրտչյանը հայտարարում է, որ մեր անընդհատ զարգացող պետության բախտը մեր ձեռքում է լինելու, և պիտի շարունակենք մեր հաջողությունները, մարմնովս մի տարօրինակ դող է անցնում: Ես հասկանում եմ՝ կարող եմ լինել այն քչերից, ում լինել-չլինելով, ում գործել-չգործելով, մեր մի բուռ հայրենիքում ինչ-որ բաներ կարող են փոխվել: Ու վճռում եմ լինել և գործել, որպեսզի հետո հայրենիքս բարելավվի իմ շնորհիվ:
Արդեն երեկո է, բայց ես տանը չեմ: Բնական է. երկու օրից Վերջին զանգն էր, բոլորս էլ զբաղված էինք: Իսկ ընկերներիցս ու ծանոթներիցս շատերը զանգահարում ու գրում էին ինձ, ասում էին՝ հեռուստացույցով տեսանք քեզ, շատ վարժ էիր խոսում (մոռացա ասեմ՝ մինչև նախարարի գալը հասցրի հեռուստաընկերություններից մեկին հարցազրույց տալ): Ես ջերմորեն շնորհակալություն էի հայտնում, բայց իրականում չգիտեմ՝ իսկապե՞ս լավ էի դուրս եկել կադրում, որովհետև չէի կարողացել դիտել հաղորդումը: Այդպես էր նաև երեք տարի առաջ. էլի բոլորը տեսել էին ինձ դիպլոմը ստանալիս, բացի ինձնից: Ինչո՞ւ: Որովհետև էլի ավարտում էի, էլի զբաղված էի: Ընդհանուր առմամբ ամեն ինչ նույնն էր՝ նույն զգացողությունները, դիպլոմի արտաքին նույն դիզայնը, միայն թե այս անգամ առարկայի տեղում «հայոց լեզու»-ի փոխարեն գրված էր «ֆրանսերեն», դասարանն էլ՝ 9-րդի փոխարեն՝ 12-րդ:
Դե՜ ինչ, մնաք բարով դպրոցական օլիմպիադաներ, հիմա հերթը համալսարանականներինն է: