Մարգո Ղուկասյան (1927 - 2013), հայ արձակագիր, լրագրող։ ՀԽՍՀ վաստակավոր ժուռնալիստ։ Աշխատել է «Պիոներ կանչ» թերթում և «Գարուն» ամսագրում: Հրապարակվել են գրողի ստեղծագործությունների մի քանի ժողովածուներ, որոնց մի մասը թարգմանվել են այլ լեզուներով: Վերջին գիրքը կոչվում է «Անվերնագիր…1915 թ.», որը հեղինակել է 80-անց հասակում, երեք տարվա ընթացքում^:Նրա անունը գուցե երիտասարդ սերնդին ծանոթ չլինի, մինչդեռ անուրանալի է նրա դերը հայ լրագրողական, հրապարակախոսական մտքի զարգացման գործում: Մարգո Ղուկասյանը պարզ ու անմիջական էր, սիրով էր շփվում հատկապես երեխաների, պատանիների և երիտասարդների հետ, գրում էր հատուկ նրանց համար, փոխանցում իր մասնագիտական հմտությունները: Տարիներ շարունակ «Մանանա» կենտրոնի բարեկամներից մեկն էր, հաճախակի այցելում էր պատանի թղթակիցներին, վարպետության դասեր անում: Այսօր ձեզ ենք ներկայացնում 2006 թվականի հանդիպումը՝ նրա նոր հրատարակված՝  «Քարակերտ հրաշքներ» ակնարկների ժողովածուի կապակցությամբ:

-Ինչքա՞ն ժամանակում եք հավաքել Ձեր վերջին` «Քարակերտ հրաշքներ» գրքի նյութերը և ինչպե՞ս եք հավաքել:

-Մոտ 40 տարի հավաքել եմ այդ նյութերը: Իսկ պատճառն իմ մասնագիտությունն է: Ավարտելով Երևանի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը` որպես լրագրող աշխատել եմ մանկական «Պիոներ կանչ» թերթում: Իսկ մանկական թերթում աշխատել, նշանակում է` անընդհատ գնալ երկրի շրջանները, ծանոթանալ դպրոցի վիճակին, գյուղին, երեխաներին, բնությանը: Եվ ուր գնում էի, միշտ ուսումնասիրում էի տեղի բնությունը և ճարտարապետական հուշարձանները: Մի գաղտնիք էլ բացեմ. իմ ամուսինը ճարտարապետ է, և մեր տանը ճարտարապետության մասին միշտ շատ է խոսվել: Մենք ունեինք հայկական, ինչպես նաև աշխարհի ճարտարապետության և նշանավոր հուշարձանների մասին շատ գրքեր և ալբոմներ, որոնք անընդհատ իմ աչքի առաջ են եղել, և երբ տեսնում էի մեր հուշարձանները բնության մեջ` չէի կարողանում անտարբեր անցնել դրանց կողքով: Սկզբում պարզապես գրառումներ էի անում, իսկ հուշարձանների մասին գրել սկսել եմ մոտավորապես սրանից 30-35 տարի առաջ:

-Ձեր գրքում նկարագրել եք շատ գեղեցիկ ու հին եկեղեցիներ: Իսկ ինչպե՞ս եք վերաբերվում նորակառույց եկեղեցիներին: Արդյո՞ք նույնն են զգացումները թե հինավուրց, և թե նորակառույց եկեղեցիների դեպքում:

-Ճիշտն ասած, ոչ, նույնը չեն: Երբ առաջին անգամ մտա Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ տաճարը, ինձ թվաց, թե մարզահամերգային համալիր եմ մտել: Մեր եկեղեցիները փոքր են, շատ մտերիմ են, երբ մտնում ես, միանգամից ամփոփվում ես պատերին, նայում ես գմբեթին, և այն շատ մեծ է թվում, չնայած որ դրսից փոքր է երևում: Մատուռներ կան, ուր նույնիսկ երկու հոգուց ավել մարդ չի կարող տեղավորվել, բայց երբ մտնում ես ներս, հոգևորի հետ ես շփվում: Երբ առաջին անգամ թոռնիկիս` Շողիկին, տարա Ծաղկաձորի Սուրբ Հարություն եկեղեցին և ասացի. «Շողիկ ջան, սա Սուրբ Հարությունն է»: Ասաց. «Տա՛տ, Սուրբ Հարությունի՞կը»: Այ, այդքան փոքր է: Ներսում 3-4 հոգի հազիվ տեղավորվի: Ես կուզենայի, որ շատ անգամներ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ մտնելով` ժամանակի ընթացքում իմ վերաբերմունքը փոխեի, բայց առայժմ, ճիշտն ասած, հարազատությունը դեռ այնքան չեմ զգացել: Նորքի 5-րդ զանգվածում էլ մի նորակառույց եկեղեցի կա` Սուրբ Սարգիսը: Ասեմ, որ դա ինձ ավելի շատ դուր եկավ: Նախ շատ մեծ չէր, հետո` քարերի գույնը մուգ էր: Մեր եկեղեցիների համարյա մեծ մասը մուգ գույնի քարերով են` սև, մուգ շագանակագույն, կարմիր, նույնիսկ Սպիտակավոր եկեղեցի ունենք, որը սպիտակ քարերով չէ կառուցված: Դա հայկական եկեղեցուն բնորոշ չէ:

-Անչափ մեծ են Ձեր ստացած տպավորություններն այս կամ այն հուշարձանը նկարագրելիս: Դուք երկրորդ անգամ գնացել- թարմացրե՞լ եք Ձեր հիշողությունները, թե՞ ուղղակի գրառումներն են օգնել: 

-Գրառումներն, իհարկե շատ են օգնում: Օրինակ` Մակարավանքում հարյուրավոր թռչուններ կան քանդակված, բայց այդ հարյուրավոր թռչուններից ոչ մեկի գլուխը չկա, բոլորինը քարով ջարդել են: Դա մի սարսափելի տեսարան է: Մի անգամ որ տեսնես ու գրի առնես, այլևս երբեք չես մոռանա: Բայց կան հուշարձաններ, ուր բազմիցս եմ եղել, որպեսզի շատ ավելի ճշգրիտ դարձնեմ ուսումնասիրություններս: Օրինակ` Ծաղկաձորի Կեչառիսի հուշահամալիրը. 11 տարի ընտանիքով` հայրը, որդին և թոռը, աշխատել են այդ հուշարձանի վրա, և այդ 11 տարիների ընթացքում մի քանի անգամ հատուկ Ծաղկաձոր եմ գնացել, որպեսզի հետևեմ աշխատանքների ընթացքին: Վարպետների հետ զրուցել եմ, իրենց խոսքերը գրի եմ առել: Այսպիսով, 11 տարի շարունակ ես հետամուտ եմ եղել այդ աշխատանքներին, վարպետների կյանքին, տեսել եմ` ինչպես են քարը մշակում, ինչպես են կառուցում և այլն: Միանգամից հնարավոր չէ ամեն բան տեսնել: Ցանկացած հուշահամալիր 10-րդ անգամ էլ գնաս, միշտ մի նոր բան կտեսնես:

-Հիմա մեր քաղաքի արտաքին տեսքը փոխվում է, Դուք այդ երևույթին ինչպե՞ս եք վերաբերվում, ո՞րն է ճիշտը` նորացնել` պահպանելով հի՞նը, թե՞ ուղղակի նոր հատակագծեր գծել և նոր շինություններ կառուցել: Խոսքը վերաբերում է առաջին հերթին քաղաքի կենտրոնում կատարվող փոփոխություններին` մասնավորապես, Հյուսիսային պողոտային: 

-Այժմ մեր մշակույթն աղավաղվում է: Երբ ինչ-որ մեկը շենքի առաջին հարկը վերցնում է և, ասենք, խանութ է բացում, անմիջապես այն ուրիշ գույնի քարով, ներկով երեսպատում է, որպեսզի ուշադրություն գրավի: Սա պարզապես սարսափելի է: Չէ՞ որ երբ շենքին նայում ես, պետք է ամբողջությամբ տեսնես: Ինչ վերաբերում է Հյուսիսային պողոտային… Օպերայի շրջակայքում չի կարելի ոչինչ կառուցել, Օպերան հայկական ճարտարապետության այնպիսի մի մարգարիտ է, որ չէր կարելի նրա հետ այդպես վարվել: Մի կողմից` այդ գաճաճ սրճարանները, որոնք չորս կողմից վրա են տվել, մյուս կողմից էլ` Հյուսիսային պողոտան, որի կառուցման ոչ մի մասշտաբներ չեն պահպանվում: Չի կարելի Օպերայի հենց հարևանությամբ կառուցել նրանից երկու անգամ բարձր շենք, դրանով իսկ ստորացնելով կոթողը: Օպերայի մուտքի մոտից երբ նայում ես շուրջդ, այնպիսի տպավորություն է, կարծես Օպերան խեղդվում է:

-Քանդվածներից ամենաշատը ո՞ր շենքի համար եք ափսոսում:

-Ես ափսոսում եմ քանդված բոլոր շենքերը և բոլորի համար էլ պայքարում եմ:

-Իսկ ինչպե՞ս կարելի է պայքարել:

-Այ, վերջերս ցույց արեցին երիտասարդները, երբ Աբովյանի վրա մի շենք պիտի քանդեին: Ահա այդպիսի ակցիաներ, ցույցեր են կազմակերպվում: Դուք ինքներդ էլ կարող եք մեծերի դեմ պայքարել: Չէ՞ որ ձեր շրջապատում էլ եք տեսնում: Կարելի է հոդվածներով հանդես գալ, հնարավորության դեպքում, ելույթներ ունենալ ռադիոյով, հեռուստատեսությամբ, մարդկանց ուշադրությունը հրավիրել խնդրի վրա, որպեսզի նրանք էլ ձեզ հետ պայքարեն:

-Իսկ ինչպիսի՞ն է ձեր վերաբերմունքը Երիտասարդական պալատը քանդելու գաղափարի վերաբերյալ:

-Գիտե՞ք, դա ուրիշ հարց է: Տարիներ առաջ այն օդանավից լուսանկարվել է, և պարզվել է, որ բլրի տակ ճաք կա: Ասում են, որ այդ շենքի վերանորոգումն ավելի շատ ծախս կպահանջի, քան այն քանդելն ու նորից կառուցելը: Բայց ասեմ, որ մեր ճարտարապետությանը շատ խորթ շենք է դա:

-Դուք ունե՞ք աշակերտներ, հետևորդներ կամ տեսնո՞ւմ եք այսօրվա լրագրության մեջ այնպիսի դեմքեր, որոնք շարունակում են Ձեր գործը: 

-Ի դեպ, ես մի քանի տարի դասավանդել եմ համալսարաններում և իմ փորձը հաղորդել ուսանողներին: Բացի դրանից, որոշ հոդվածներ էլ եմ գրել ժուռնալիստիկայի մասին, թե ինչպես պետք է ուսումնասիրել նյութը, ինչպես մոտենալ, որ չկեղծվի, այլ հնարավորինս ճշգրիտ ու գեղեցիկ լինի: Ճիշտն ասած, շատ լրագրողներ կան, որ խոստովանում են, որ ես ստեղծել եմ մի ուրույն լրագրողական դպրոց, և նրանք համարում են, որ ես իրենց ուսուցիչն եմ: Ես 10 գրքի հեղինակ եմ և մոտ 430 հրապարակում եմ արել: Սկսած 1967-ից` հրապարակել եմ իմ հոդվածները, բացի դրանից, նաև արտասահմանի հայկական մամուլում եմ տպագրվել: Վերջին 10-20 տարում էլ հոդվածներս թարգմանել են ռուսերեն, գերմաներեն, անգլերեն, վրացերեն: Եվ քանի որ ես այդքան գրել եմ, և մարդիկ էլ, մասնավորապես, երիտասարդ լրագրողներն էլ կարդացել են, կարելի է ասել, որ ես նրանց որոշակի բան կարողացել եմ տալ:

-Իսկ կա՞ն այնպիսի գրողներ, որոնց Դուք եք Ձեր ուսուցիչը համարում: 

-Մենք ունեինք հայազգի ռուս լրագրող` Մարիետա Շահինյան: Մոտ 40 տարի առաջ, երբ Եվպատորիայում հանգստանում էի, գնացի այնտեղի գրադարանից գրքեր վերցնելու, Մարիետա Շահինյան վերցրեցի` «Նամակներ Եվրոպայից»: Այդ նամակներում նա պատմում է այն երկրների մասին, որտեղ եղել է, յուրաքանչյուր երկրի մասին մեծ էսսեներ ու ակնարկներ է գրել, օրինակ` Իտալիայի երաժշտական կյանքի մասին, կամ` մի չեխ կոմպոզիտորի մասին և այլն: Երբ ես գիրքը կարդացի, ապշեցի, թե որքան հետաքրքիր ու խորը հրապարակախոսական գործեր էին դրանք: Ես հասկացա, որ եթե հրապարակախոսը կյանքը լավ ուսումնասիրի և կարողանա իր այդ ուսումնասիրածը լավ ձևով էլ շարադրել, ապա նրա ստեղծագործությունը գեղարվեստական գործի արժեք կունենա: Ընդհանրապես, եթե հրապարակախոսության մեջ մտնում է գեղարվեստականության տարրը, ապա դրա արժեքը մեծանում է: Ես միշտ ուշադրություն եմ դարձրել, թե Մ.Շահինյանը պրոբլեմին ինչպես է մոտենում, ինչպես է ուսումնասիրում այն և ինչպես է լուսաբանում: Պետք է խոստովանեմ, որ նրա բոլոր հոդվածներն էլ շատ մեծ տպավորություն են գործել:

-Այ, ձեր հոդվածներում տեսնում ենք, որ Դուք մեծ մասամբ Ձեր ամուսնու հետ եք ճամփորդել. Դուք` Ձեր նոթատետրով, ինքը` իր լուսանկարչական խցիկով: Չե՞ն պահպանվել, արդյոք, այդ լուսանկարները: 

-Քանի որ իմ ամուսինը ճարտարապետ է, և ինքը ճարտարապետի հայացքով էր նայում, ավելի ճիշտ էր նկարում: Երբ գիրքը հրատարակվում էր, ես շատ էի ուզում, որ մեծ թվով լուսանկարներ տեղ գտնեին այնտեղ, բայց գրքի համար այնքան քիչ գումար էր հատկացված, որ չհաջողվեց: Բայց այդ լուսանկարները կան:

-Ի դեպ, դուք գրում եք ինքնատիպ ոճով և շատ պարզ ու հանգամանալից եք շարադրում Ձեր միտքը: 

-Ես 17 տարի մանկական թերթում եմ աշխատել: Այդ տարիներին ձգտել եմ երեխաների համար ամեն ինչ գրել պարզ, ճշգրիտ, հասկանալի և գրավիչ: Ես դրա վրա հատուկ աշխատել եմ: Եվ հիմա էլ, երբ գրում եմ, իմ ոճի մեջ այդ պարզությունը պահպանվել է: Չէ՞ որ ցանկացած բարդ թեմայի մասին էլ կարելի է հասկանալի, բոլորի համար մատչելի լեզվով գրել: Ես այդպես եմ կարծում:

-Ի՞նչ կարծիք ունեք ժամանակակից հայ լրագրության մասին:

-Մենք ունեցել ենք և հիմա էլ ունենք շատ լավ լրագրողներ: Բայց ասեմ, որ այժմյան մամուլն այնքան էլ լավ վիճակում չէ: Երբեմն գրում են անհիմն, ոչ շատ մտածված, ցանկանում են ցնցող բաների մասին գրել և տպում են երբեմն շատ տգեղ բաներ: Ես սա չեմ ողջունում: Բայց, համենայնդեպս, ներկայիս լրագրության մեջ ակտիվություն կա:

-Ի՞նչ հատկանիշներ պետք է ունենա լրագրողը: 

-Երբ ես գնում եմ դասախոսելու, ասում եմ, որ լրագրողին նմանեցնում եմ ուսուցչի և բժշկի հետ: Ուսուցիչը մտնում է դասարան, 30 հոգի է նստած, պետք է այնպես անի, որ այդ 30 հոգուն կառավարի, սովորեցնի, իսկ լրագրողը, երբ վերցնում է գրիչը, պետք է իմանա, որ նրան հազարավոր մարդիկ են կարդալու, և պատասխանատու է բոլորի առաջ: Բժիշկն էլ քննում է հիվանդին, նշանակում է անհրաժեշտ բուժումը: Գրողն էլ ինչ-որ մի պրոբլեմի մասին է խոսում, որը ազդում է ընթերցողի հոգու վրա: Ուրեմն, առաջին հատկանիշն այն է, որ լրագրողի պատասխանատվությունը շատ բարձր պետք է լինի: Լրագրողը պետք է լինի սպորտսմենի նման: Պետք է միշտ պատրաստ լինի գնալ այն թեժ կետերը, որտեղ ինչ-որ բան է կատարվել, ուր անհրաժեշտ է: Պետք է միշտ պատրաստ լինի հաղթահարել դժվարությունները: Բացի այդ, լրագրողը պետք է ազնիվ լինի, չխեղաթյուրի փաստերը:

Հանդիպումը կայացել է «Մանանա» կենտրոնում, 2006թ: