Ես ունեմ բազմաթիվ երազանքներ ու նպատակներ: Կլինեն երազանքներ, որոնք չեն իրականանա, բայց այ նպատակնե՜րը: Նպատակներին ձգտելն ու հասնելը պարտադիր է։ Յուրաքանչյուր րոպե, յուրաքանչյուր ժամ ու օր ես քայլ առ քայլ մոտենում եմ իմ երազանքներին, որոնք վաղուց արդեն դարձել են նպատակներ։ Սակայն կան երազանքներ, որոնք լոկ երազանքներ էլ կմնան։ 

Շարունակելով պահպանել մարդ լինելու առաջնային առաքելությունը ու քայլ առ քայլ մոտենալով իմ նպատակներին՝ ես ուզում եմ կիսվել ձեզ հետ։ Բայց նախքան նպատակներիս մասին պատմելը, կցանկանամ պատմել այն նպատակիս մասին, որին հասել եմ։
Արդեն մեկ տարի է, ինչ հետևում եմ 17.am կայքին և կարդում այնտեղ զետեղված հոդվածները։ Ունեմ ընկերներ, որոնք մեկ տարուց ավելի է, ինչ այս կայքի թղթակիցներն են։ Կարդալով նրանց հոդվածները՝ բարի նախանձով էի լցվում։ Այնքան գեղեցիկ էր շարադրված ամեն մի միտքը։ Այս ամենից հետո իմ մեջ էլ ցանկություն առաջացավ դառնալ 17.am-ի թղթակից։ Եվ ես որոշեցի հասնել այդ նպատակիս։
Մեկ տարի շարունակ կարդում էի ընկերներիս հոդվածները։ Ամբողջությամբ փորփրում էի կայքը, որպեսզի փորձեի գրանցվել։ Չգիտեի, որ թղթակից կայքում գրանցվելով չեն դառնում:
Որոշ ժամանակ անց ընկերներիցս մեկը իր ֆեյսբուքյան էջում գրառել էր, որ 17.am-ը և «Մանանա» կենտրոնը գալիս են Գյումրի՝ անցկացնելու լրագրության, ֆոտոյի և կինոյի դասընթացներ։ Գրառումը տեսնելով՝ միանգամից դիմեցի ընկերոջս և ճշտեցի մանրամասները։ Ծնողներիս հետ խորհրդակցելուց հետո՝ իմ դիմում-հայտն ուղարկեցի կայքի էլ. փոստին։ Պատասխանը չուշացավ։ Պետք է մասնակցեի եռօրյա դասընթացների, որից հետո կկարողանայի դառնալ կայքի թղթակից։ Այդ երեք օրը իմ հիշողությունների գրադարանում ունեն իրենց առանձին տեղը՝ ամփոփված մի հաստափոր և չմոռացվող գրքում։
Եվ այժմ ես պատանի լրագրող եմ։ Հասել եմ նպատակներիցս մեկին։ Իմ մյուս նպատակներն են՝ հաջողությամբ ավարտել դպրոցը և ուսումս շարունակել բուհում, լինել հայրենքիս արժանի զավակ, ճանապարհորդել ամբողջ աշխարհով մեկ և ուսումնասիրել եգիպտական բուրգերը, հաղթահարել մի շարք փորձություններ, և վերջում՝ ամենակարևորը՝ հասնել բոլոր նպատակներիս։
Մեր բոլոր նպատակներն իրագործելն ավելի հեշտ ու իրական կդառնա, եթե առաջին հերթին մենք ինքներս հավատանք դրանց իսկությանն ու հնարավորությանը և մեր աչքերը բացելիս ու փակելիս միշտ հիշենք մեր նպատակներին հասնելու ուղին՝ ճիշտ հերթականությամբ։

Ուսանողական կյանքի մեկնարկից հետո քայլերս հաճախ են ուղղորդում ինձ դեպի Ավետիք Իսահակյանի անվան գրադարան: Վերջերս՝ հերթական այցը կատարելուց հետո, գնացի Հանրապետության հրապարակի ավտոկանգառ և սպասում էի այդտեղով անցնող միակ փոխադրամիջոցին՝ 22 համարի ավտոբուսին, որը, կարծում եմ, չի կարող պարծենալ իր հաճախակի ժամանելով: 

Հանկարծ ուշադրությունս գրավեց մի հետաքրքիր դեպք, որը այն է թե պիտի փոխեր կարծիքս օրենքների շրջանցելիության վերաբերյալ, բայց… Այդ տարածքում հաճախ են հանդիպում ճանապարհային ոստիկաններ: Ես հետդասյա թմբիրից արթնացա ու կենտրոնացա այն պահին, երբ միջին տարիքի մի ոստիկան ազդանշան տվեց արագ ընթացող մի մեքենայի: Իմ ավտոբուսը դեռևս ուշանալու էր, այդ պատճառով ես կարող էի հանգիստ հետևել իրադարձությունների հետագա զարգացմանը: Մեքենան կանգնեց, բացվեց վարորդի պատուհանը, ոստիկանը մոտեցավ և դասական օրինապահի նման պատիվ տվեց: Բարձրացող քամին խլացնում էր նրանց ձայնը և ինձնից փախցնում խոսակցության որոշ դետալներ, որոնցում, թերևս, ոստիկանը ներկայացնում էր արձանագրված խախտումը: Քամու հետ վարորդի մի քանի խոսք հասավ ականջիս. «Ես «իքսի» մորաքրոջ…»: Ոստիկանը աջ ձեռքի ցուցամատը հանդարտորեն մոտեցրեց շրթունքներին, որը մեր գիտակցության մեջ ամրագրված է որպես լռության կոչ, և հանելով համապատասխան թուղթ և գրիչ՝ սկսեց արձանագրել խախտումը՝ անկախ այն բանից, թե վարորդը ում մորաքրոջ ինչն է: Զարմանք և հիացմունք. ուրեմն, այնուամենայնիվ, օրենքի առաջ բոլորը հավասար են: Պարզվում է՝ դեռևս ոչ: Պարզագույն մակարդակում դա հասկացա և միշտ նորից եմ համոզվում հրապարակից տուն դառնալիս, երբ գալիս է երանելի 22 համարի ավտոբուսը, ես վազում եմ փողոցի կեսը, իսկ նա չի կարողանում կանգնել այն տեղում, որը նախատեսված էր իր համար, քանի որ այն արդեն ամբողջովին զբաղված է հայելափայլ մեքենաների կողմից, իսկ այն օրինապահ ոստիկանը նրանց դեռ չի նկատում:

Գարնանային արևոտ օր էր: Դասերս շուտ էի ավարտել և ուրախ վերադառնում էի տուն, թեկուզ գիտեի, որ տանը մարդ չկա. եղբայրս դեռ դպրոցում էր, մայրիկս գնացել էր հայրիկիս մորաքրոջ տուն, իսկ հայրիկս Մոսկվա էր գնացել: Ի՞նչը կարող է ավելի լավ լինել, քան տանը մենակ մնալը: 

Քայլերս ուղղեցի դեպի աստիճանները: Վայ, մեր կատուն մի փոքրիկ ձագի հետ էր: Մենք արդեն երեք տարի է, ինչ տանը կատու ենք պահում: Նա ամբողջ օրը տանը չի մնում, երբեմն դուրս է գալիս, բայց պարտադիր հետ է վերադառնում: Կատուն շատ լավն է, թեկուզ բացի քնելուց և ուտելուց ուրիշ ոչինչ չգիտի: Դրա հետ մեկտեղ ես առավոտներն արթանում եմ այն պահին, երբ նա ցատկում է անկողնուս վրա, մի քանի վայրկյան այս կողմ այն կողմ գնում, պոչը խփում դեմքիս և վերաջապես տեղավորվելով՝ քնում է անկողնուս մեջ: Երբեմն դա ինձ նյարդայնացնում է, բայց ես նրան շատ եմ սիրում, կարծես մեր տան հինգերորդ անդամը լինի: Նրան Ծիգր եմ ասում, բայց երբեմն փաղաքշական՝ Ծիգրյոնկ: Ուրախ վազեցի, որ ձագին գրկեմ, վերցրի նրան, և ձեռքերս ամբողջովին պատվեցին արյունով: Ես սկսեցի դողալ: Չէի հասկանում՝ ինչ է կատարվում: Արագ բացեցի դուռը: Մտնելով ներս՝ փոքրիկին դրեցի աթոռի վրա, գետնին գցեցի պայուսակս ու արագ վազեցի յոդի, սպիրտի, բամբակի և վիրակապի հետևից: Բերելով սպիրտը՝ սկսեցի մաքրել արյունը: Յոդով վերքը մշակելուց հետո ես հասկացա, որ ամեն ինչ իզուր է, որ ես էլ չեմ կարող նրան օգնել: Նա չէր շնչում, աչքերը չէին արձագանքում շարժումներիս, սիրտը դադարել էր բաբախել, իսկ մարմինն արդեն վաղուց սառած էր… Մի քանի անգամ մատներով սեղմեցի սրտին, բայց ապարդյուն էր: Նա այնքան փոքր էր, որ ափիս մեջ էր տեղավորվում: Նա սպիտակ էր՝ շագանակագույն պուտերով: Ես չգիտեի՝ ինչ անել:

Կանգնելով տան մեջ և ձեռքերումս պահելով նրան՝ բարձր ձայնով լաց էի լինում ու մեղադրում ինձ, որ ավելի շուտ տուն չեմ եկել: Ես ինձ ոչնչություն էի զգում, անպետքի մեկը, որը բացի լաց լինելուց ոչինչ չկարողացավ անել: Ես այդ պահին ոչինչ չէի զգում, և միայն կատվիս մլավոցն էր ինձ հիշեցնում, որ այս ամենն իրականություն է: Ես չգիտեի, թե ինչ պիտի անեմ, ուղղակի նրան գրկած նստել էի, միչև եղբայրս եկավ: Մենք նրան թաղեցինք: Այդ ընթացքում կատուն անհանգիստ մլավում էր, կարծես թե ինչ-որ մի բան էր ուզում ասել: Եղբայրս որոշեց կատվի հետևից գնալ: Նա ևս մեկ կատվի փոքր ձագ բերեց՝ ամբողջովին արյան մեջ: Նա նույնպես չէր շնչում: Թե ինչ էր պատահել, իմանալը դժվար էր: Երկուսի մեջքի հատվածում էլ ատամի տեղեր կային, և նրանք սատկել էին մեծ քանակությամբ արյուն կորցնելուց:

Դաժան էր…

Գրականության դասն էր: Նստել էի պատուհանի մոտ՝ առաջին նստարանին: Նայում էի դուրս: Օրը պայծառ էր, արևը կարծես համբուրում էր այտերս:
Հանկարծ նկատեցի թռչող փոքրիկ ճնճղուկներին: Միանգամից դիպան սրտիս: Այնքան հարազատ բան կա թռչունների մեջ. ազատ են ամեն բանից, չունեն սահմանափակումներ, թռչում են, ուր ցանկանում են: Թռչում են, ու ոչ ոք չգիտի՝ նրա՞նք են երջանիկ, որ ազատ են, թե՞ բնությունը, որ ունի նման հրաշքներ:
Մի պահ թռչուներն անհետացան տեսադաշտիցս, նկատեցի հեռվում աշխատող մարդկանց: Ես նայում էի նրանց եռանդուն աշխատանքին ու նույնչափ եռանդով մտքերս տալիս թղթին:
Արևի տակ կռացած՝ հողը քաղհանում էին միջին տարիքի երկու կին: Ինձ թվաց, որ նրանք հույսեր ունեն՝ կապված հենց այդ հողի հետ: Հողը, վարուցանքը գյուղացու ապրուստի միջոցն են:
Այնուամենայնիվ, ես հիացած հետևում էի նրանց աշխատանքին. այնքա՜ն մտերմիկ, այնքա՜ն հարազատ էր ինձ այդ պատկերը:
Թռչունները նորից եկան: Ես տարվել էի նրանցով, երբ հանկարծ ականջիս հասավ մի նուրբ ձայն.

-Երազո՛ղ, հե՛տ արի, զանգը տվեց:

Մեր օրերում, սովորաբար, աշխատանքի են ընդունում երիտասարդ, բարետես աղջիկների կամ տղաների, բայց այդ խանութի մուտքի դռանը փակցված էր՝ «Աշխատանքի ենք ընդունում միայն հաշմանդամներին»:
-Ամեն ինչ սկսվեց նրանից,- պատմում էր Արշակը,- երբ դպրոցական ուսումնառության վերջին տարում ընկերոջս տան ճանապարհին՝ հարևան տան պատուհանից, հայացքս որսաց մեկին: Մինչ այդ ես չէի հավատում սիրուն առաջին հայացքից, բայց կարծես թե սիրահարվել էի: Նրան տեսնելու ցանկությունս ստիպեց հաճախակիացնել այցելությունները ընկերոջս տուն: Շուտով ինձ հաջողվեց ձեռք բերել նրա տան հեռախոսահամարը և զանգել: Դժվարությամբ նրա հայրը համաձայնեց, որ մենք հանդիպենք: Հանդիպումները մեզ հասցրին նշանադրության:
Զորակոչվեցի բանակ, տրվեցի հայրենիքի պաշտպանության նվիրական գործին: Ժամանակ անցավ: Ծառայության ընթացքում անզգույշ մի քայլս դղրդեցրեց հողը ոտքերիս տակ ու ահասարսուռ ձայն հնչեցրեց: Անորոշություն… Աչքերս բացեցի ու հասկացա, որ այլևս երբեք հայրենի հողի վրա հաստատուն քայլեր անելու հնարավորություն չեմ ունենա…
Հիվանդանոց տարան: Երկու օր շարունակ արցունքներիս վերջ չկար: Վերջապես արցունքներիս հետևից նշմարեցի նրա դեմքը: Եկել էր հրաժեշտ տալու: Հայրը չէր կարող իր աղջկան հաշմանդամի կնության տալ:
Մի օր մեզ մոտ՝ հիվանդանոց, ուսանողներ եկան բժշկական պրակտիկայի: Ուսանողուհիներից մեկը շատ դուր եկավ ինձ ու, ի վերջո, ընկերական շփումից սեր ծնվեց: Պատահեց այնպես, որ իր հետ պայմանավորվելով՝ փախցրի նրան՝ Լուսինեին: Ժամանակ անցավ, ու մենք որոշեցինք հաշտվել նրա ծնողների հետ: Ծնողները համաձայնեցին ու խնդրեցին, որ Լուսինեին իրենց տուն տանենք ու մեր ավանդույթներով, պաշտոնական գնանք նրա ձեռքը խնդրելու: Այդպես էլ արեցինք, բայց… Երբ գնացինք նրա ձեռքը խնդրելու, ծնողները պատասխանեցին, թե՝ մենք աղջիկ չունենք քեզ տալու: Բայց ի՞նչը կարող էր խոչընդոտել սիրուն: Ես ու Լուսինեն պայմանավորվեցինք ու երկրորդ անգամ փախանք Ռուսաստան, որտեղ այդ ժամանակ ծնողներս էին բնակվում:
1995թ.-ին էլի վերադարձանք Հայաստան: Որոշեցի հիվանդանոց այցելել: Բուժման ընթացքում բարեկամներ էի ձեռք բերել: Հիվանդանոցում ականատես եղա մի արտասովոր ու հետաքրքիր իրադարձության:
Պատմությունը շարունակեց Արշակի ընկերը` Ավետիսյան Կարենը.
-Իմ և Արշակի պատմությունները շատ նման են: Ես էլ 1994թ.-ին Հորադիզում կորցրել եմ երկու ոտքերս, տիկնոջս հետ նրա բժշկական պրակտիկայի ժամանակ ծանոթացել եմ հիվանդանոցում, որտեղ ես բուժում էի ստանում: Իմ և մնացած վիրավորների ոգեշնչման աղբյուրն Արշակն էր: Նրան՝ որպես ուժեղ կամքի տեր մարդ, մեզ որպես օրինակ էին ցույց տալիս: Նա ոտքեր չուներ, բայց պրոթեզների օգնությամբ քայլում էր: Կնոջս՝ Ալլային, ընտանիքի անդամները համաձայն չէին ինձ կնության տալ: Ալլան փախավ տնից, եկավ ինձ մոտ՝ հիվանդանոց, ու հենց հիվանդանոցում էլ մեծ շուքով հարսանիք արեցինք, որին ներկա էր նաև Վազգեն Սարգսյանը: Հենց մեր հարսանիքին էլ ներկա եղավ Արշակն այդ օրը:
-Արշակը մեզ համար միշտ օրինակ է եղել, ու բախտի բերմամբ, մեր ճանապարհները խաչվել են, ու մենք ընկերներ ենք դարձել,- շարունակեց նրանց երրորդ ընկերը՝ Հունան Հունանյանը: -Ես վիրավորվել եմ Չինարիում: Ի տարբերություն Արշակի և Կարենի պատմությունների՝ իմ կինը՝ Ալիսան, ևս վիրահատվել էր: Հիվանդանոցում ծանոթացանք, ու Արշակի օրինակով՝ ես ևս փախցրի ապագա կնոջս:
Երեք ընկերներով հիմնել ենք «Սատար հաշմանդամներին» հասարակական կազմակերպությունը, որը փորձում է ամեն կերպ օգտակար լինել ազատամարտի հաշմանդամներին, նրանց անվասայլակներ տալ, աշխատանք գտնել: Ահա թե ինչու Արշակը իր վարձակալած խանութի վրա ամրացրել էր ցուցանակ՝ «Աշխատանքի ենք ընդունում միայն հաշմանդամներին»: