Վարդենիսը մի քաղաք է,  որն ունի իր ամենահետաքրքիր ճաշատեսակները, սովորույթներն ու ավանդազրույցները։ Այդպիսին է «Պառվու ուլեր»  ասվածը։ Երևի թե, ձեր մեջ հարց առաջացավ,  թե ի՞նչ է դա. միգուցե որևէ վարդենիսյան ուտեստ,  կամ մեկ ուրիշ նման բա՞ն։ Ո՛չ,  ո՛չ ու էլի ո՛չ։ Խոսքը վերաբերում է մի երևույթի,  որի ժամանակ ապրիլ ամսվա սկզբին եղանակը մի քանի օրով վատանում է՝ սկսվում է Վարդենիսի ձմեռվա բուք ու բորանը։ Այդ ամենը իհարկե ունի իր պատմությունը։

Եղել է մի տատիկ,  ով ունեցել է իր սեփական ուլիկները։  Նրանց կաթը վաճառելով  օրվա հացն է ձեռք բերել։  Կաթը վաճառելուց առաջ, զանգվածին միշտ ջուր է ավելացրել։ Մեկ օր տեսնելով, որ եղանակը բավականին տաքացել է,  իսկ սարերն էլ արդեն ներկվել են կանաչ,  որոշել է իր ուլերին տանել հանդերը՝ արածեցնելու։ Ինչպես միշտ,  այս անգամ նույնպես ամեն ինչ խաբուսիկ է եղել։ Այնտեղ հասնելուն պես  սկսվել է ուժեղ քամի,  որը ուղեկցվել է առատ ձնով։ Չկարողանալով պատսպարվել որևէ մի տեղ,  ձնախեղդ է եղել ինչպես տատիկը,  այնպես էլ ուլիկները։
Դե բնական  է,  որ սա լեգենդի կամ առակի նման մի բան է,  բայց բնականաբար դա ունի իր դաստիարակչական նշանակությունը։ Պետք չէ երբեք դիմել խարդախության հօգուտ շահի, որովհետև մի օր անպայման պատասխան կտաս դրա համար։ Իսկ ինչ մնում է նրան,  թե որքանով է այդ պատմությունը համապատասխանում իրականությանը,  ոչ ոք չգիտի, իսկ ապրիլ ամսվա եղանակային կտրուկ փոփոխությունների մասին կփաստեն հենց վարդենիսցիները…

Մեր բակից երեք մանկության ընկերուհիներով սովորում ենք նույն դպրոցում: Ամեն առավոտ սպասում ենք մեզանից ամենամեծի հեռախոսազանգին, որպեսզի դուրս գանք ու գնանք: Հա, ի դեպ, նա ինձնից ընդամենը մեկ օր է մեծ: Ճանապարհին հազար ու մի թեմայից ենք խոսում, հազար բանից բամբասում, մեկ՝ տխրում, մեկ՝ բարձր ծիծաղում: Այնքան հաճելի է, երբ սկսում ենք խոսել մանկությունից, կարոտելու ու հիշելու շատ բան ունենք:

Այսօր ողջ ճանապարհին մեր հիշողություններն էինք փորփրում: Հիշեցինք մեր բակի փոքրիկ սենյակը, որը պապիկիս արհեստանոցն էր, սակայն  մեզ համար վերածվել էր  փոքրիկ ու հարմարավետ տնակի,  որտեղ անցկացնում էինք ողջ օրը:

Հատուկ հյուր ընդունելու օրեր էլ կային, երբ հավաքում էինք տնակը, մեր ունեցած փոքրիկ գումարով մի քանի թխվածքաբլիթ էինք գնում ու մայրիկներին հրավիրում սուրճի: Անսահման ոգևորություն էր, երբ նրանք չէին մերժում ու գալիս էին:

Ինչպես չհիշեմ  «հալամուլան», երբ տղաները մեզնից՝ աղջիկներից, մեծ լինելով խաբում էին մեզ, մենք էլ միամիտի պես փակում էինք մեր աչքերը, հետո ամբողջ բակով մեկ ման գալիս, իսկ վերջում պարզվում էր, որ գնացել են կողքի փողոց, ու սկսվում էր.

-Վերջ, ես էլ չեմ խաղում:

-Դուք արագ եք վազում, մենք՝ չէ:

-Հարամի մեկը, էլ չեմ գալու դուրս:

-Ա դե, մի վախեցրեք, վայ:

Չեմ կարող չհիշել «ռեզինի» առաջնությունները, երբ ամեն մեկս 50 դրամ հավաքում էինք, որ ռեզին առնենք, ու այդպես ամեն շաբաթ: Չգիտեմ ինչու, միշտ մեր «ռեզինը» կորչում էր: Մենք տղաների հետ «բրազիլական» էինք խաղում, որը գնդակով տղայական խաղ էր, իսկ նրանք մեզ հետ «ռեզին», բայց դա միայն շատ համոզելու դեպքում:

Իսկ այսօր մենք երեքով ամեն առավոտ նույն դպրոցն ենք գնում՝ այսքան հիշողություններով մի մեծ պարկ մեզ հետ վերցնելով: Տղաներից մեկը բանակում է, մյուսը սովորում է, մյուսին էլ դեռ այն ժամանակվանից «Նոր տարվա լիմոնադ» էինք ասում, քանի որ ուշ-ուշ ենք տեսնում:

Ինչքան հաճելի է, երբ ընդամենը 16 տարեկան ես ու այսքան հիշելու բան ունես, ու դեռ ինչքան էլ պետք է ավելանան:

Ես Ալբերտն եմ, 17 տարեկան, բնակվում եմ ՀՀ Սյունիքի մարզի Կապան քաղաքում: Դեռ մանկուց սիրել եմ ստեղծագործել, գրել բանաստեղծություններ, պատմություններ և երազում էի, որ մի օր էլ իմ բանաստեղծությունները կտպագրվեն  թերթում,  որպեսզի ես էլ հանրությանը  ներկայանամ որպես պատանի ստեղծագործող: Իմ երազանքը իրականացավ: Մի օր  իմ բանաստեղծությունը տպագրվեց, և ես հասա իմ առաջին երազանքին:

Իմ մանկության հաջորդ երազանքն  էր՝ ունենալ բարեգործական խումբ, և ես իմ ջանքերի և աշխատանքի շնորհիվ հասա  իմ երազանքին:  Ես սովորում էի  9-րդ դասարանում,  և իմ այդ երազանքը կիսեցի իմ լավագույն ընկերոջ՝ Դավիթի հետ: Ես և նա միասին հավաքեցինք թիմ, և կենտրոնացանք ուշադրության պակաս ունեցող անապահով երեխաների վրա և սկսեցինք փնտրել հովանավորներ մեզ աջակցելու համար: Երբ դիմում էինք  տարբեր կազմակերպությունների ղեկավարներին, շատերը գովում էին մեզ և չնչին աջակցություն տալիս, շատերի կողմից էլ տեսել ենք անբարյացկամ վերաբերմունք: Մենք երբևէ չենք հուսահատվել: Վերջապես  իրականացրեցինք մեր ծրագիրը, նվերներ հանձնեցինք այդ երեխաներին և  մեկ օր միասին անցկացրինք:  Երբ արդեն դպրոցն  ավարտեցինք, և բոլորս էլ  դարձանք ուսանողներ,  մեր  բարեգործական խումբը ցրվեց, և այդպես ավարտվեց իմ առաջին բարեգործական գործունեությունը:

Երբ արդեն ուսանող էի Կապանի ՍՏՊՔ-ում,  գտա մի լավ ընկեր՝ Թինային, և նրա հետ միասին  ստեղծեցի ևս մեկ խումբ: Քանի որ մենք շատ ենք սիրում մեր հայրենիքը, խումբը անվանեցինք «ԼեռնաՀայաստան բարեգործական խումբ»:  Բայց այս անգամ մեր գործունեությունը կենտրոնացրեցինք անապահով հաշմանդամ երեխաների  վրա: Դեռ բացման օրվանից խումբը համագործակցում էր տարբեր կազմակերպություների հետ, որոնք զբաղվում և աշխատում են հաշմանդամ երեխաների հետ: Գտանք  հովանավոր, և մեր առաջին ծրագիրը իրականացրեցինք Ամանորին: Մեր Ձմեռ պապը այցելեց երեխաներին, ուրախացրեց և հանձնեց նվերներ: Հաջորդ անգամ համագործակցեցինք Կապանի Ա.Շիրվանզադեի անվան թատրոնի հետ: Մեր խմբի երեխանները այցելեցին  թատրոն  և շատ ուրախ օր անցկացրեցին այնտեղ:

Մենք շարունակում ենք  նոր ծրագրեր իրականացնել, և  ես համարում եմ, որ այս երազանքս նույնպես իրականություն դարձավ:

Ձեզ կպատմեմ իմ վերջին իրականացրած երկու երազանքների մասին: Ես երազում էի ունենալ սեփական պարի  և ձեռքի աշխատանքների խմբակ:  Այսօր այն գործում է Կապանի Բաղաբերդ ակումբում: Երազում էի գնալ թատրոն և այսօր  աշխատում եմ Կապանի Բառառագետ թատերախմբում:

Սիրելի իմ հասակակից, իմ խորհուրդն է քեզ, որ դու էլ լինես համառ և աշխատասեր, և կհասնես քո երազանքին:

Այսօր էլ շուտ եկա, վերջին երկու շաբաթվա ընթացքում էդպես է ստացվում։ Կրկին բացում եմ դուռը ու էլի մենակ եմ, դե, եթե չհաշվենք սեղան-աթոռները, գրատախտակը, պահարանն ու հանգած վառարանը։ Հանգած, որովհետև դեռ չեն հասցրել վառել, ամեն օր էլ էդպես է լինում։

Պատուհանից այն կողմ երկու աղջիկ հայտնվեցին՝ քույրեր են, գարունը կաթացել է նրանց մեջ ու ձեռքներին մի-մի մանուշակի փունջ, իսկ դեմքներին՝ մի-մի կտոր ժպիտ դրել։ Գարնան մասին մտորումներս ընդհատում է դռան ձայնը։ Վառարան վառողն է, տեսնելով ինձ ժպտում է, բարևում ու սկսում այսօրվա իր զրույցը, երևի արդեն սովորական է դարձել նախորդ օրվա դեպքերն ինձ պատմելը։ Պատմեց, աղջկա ծնունդն էր եղել, փաստորեն կարգին ուրախացել էին: Զրույցն ավարտեց ու գնաց։

Հիմա գրչիս ու թղթիս հպումի ձայնից բացի նաև վառարանի ճտճտոցն է հասնում ականջիս՝ ամենասիրուն երաժշտությունը աշխարհում, եթե ուզում եք պատկերացնել այն, ուղղակի փակեք ձեր աչքերը ու հիշեք ձեր ամենասիրելի երգը, և ամեն ինչ տեղը կընկնի (եթե հնարավոր լիներ, կձայնագրեի ու կկցեի նյութիս)։

Ասում են՝ տղաներն են միշտ ուշանում, բայց հիմա երևացող 5 աշակերտներից միայն մեկն է աղջիկ, ու չնայած դրան՝ զրույցի է բռնվել տղաների հետ և ուրախ ժպիտով գալիս է (գարունը այս մեկի գլխին էլ է խփել)։

Էլի երեխաներ հայտնվեցին, քայլում են, խոսում, ծիծաղում, իսկ ես, պատուհանի դիմաց կանգնած, նայում եմ աշակերտների ու ուսուցիչների անփոփոխ խմբերին։ Միշտ նույն մարդիկ միասին են գալիս ու նույն հերթականությամբ։ Դասընկերներս միշտ ամենավերջում են գալիս, գրեթե դասը սկսվելու հետ, միաժամանակ, և նրանց ուշանալու արդյունքն էլ այն է, ինչ այժմ կարդում եք։

Այնուամենայնիվ, նրանք եկան: Նրանք այն մարդիկ են, ում հետ ես կիսում եմ այս դասարանի լռությունը։ Տեսնելով ինձ՝ ժպտում են, հավանաբար մտածում՝ էլի շուտ է եկել, տեսնես բան ու գործ չունի՞։ Ես արագ պահում եմ տետրս պայուսակիս մեջ ու սպասում նրանց գալուն, դուռը բացվում է՝ եկան։ Արդեն վառարանի ձայնը չի լսվում, դե աղմուկն իրենով լցնում է օդը, ու մարդկային խոսակցությունները հաղթում են փայտի ճարճատյունին։

Դուռը էլի բացվեց, վառարան վառողը մի անգամ էլ երևաց՝ ստուգելու թե ամեն ինչ նորմա՞լ է կրակի հետ։ Այո՛, նորմալ է, դե չհաշված խեղաթյուրված ձայնն ու այն, որ նրա տաքությունը այսօր այնքան էլ հաճելի չէ: Արդեն արևն իր փոխարեն տաքացրել է իմ դասասենյակը։