Մոտավորապես երկու տարի առաջ «Այրուձի» հեծյալ ակումբը իր կազմավորման 35-ամյակի կապակցությամբ կազմակերպել էր շրջագայություն Հայաստանի տարբեր վայրերով: Այդ մասին տեղեկացա համացանցի միջոցով: Խումբը լինելու էր նաև Ապարանի տարածաշրջանում, ավելի կոնկրետ՝ Լուսագյուղում: Պետք է ներկայացվեին ազգային ձիախաղեր, սակայն ձիերի հոգնածության պատճառով իրականացվեց ծրագրի միայն մի մասը՝ խումբը կատարեց ազգային երգեր, պարեր, ցուցադրվեց մոռացության ճիրաններից փրկված ստվերների թատրոն: 

Մեր տարածաշրջանում այսպիսի շրջագայություններ հազարից մեկ են լինում՝ մանավանդ ազգային երգ ու պարով ուղեկցվող: Դպրոցի մուտքի հարթակը վերածվել էր համերգային հրապարակի: Կային մեծահասակներ, դպրոցականներ ու մայրիկներ՝ երեխաներին գրկած: Հենց երգի առաջին հնչյուններից պատանիները շրջան կազմեցին դպրոցի տնօրենի հետ և պարեցին մինչև համերգի ավարտը: Երեկոն վերածվեց իսկական տոնի: Բոլորի աչքերում ուրախություն էր ու կարոտ՝ տոնախմբության, երգի, պարի:

Այս ամենը տեսնելով՝ առաջանում են մի շարք հարցեր: Իսկ մենք ինչո՞ւ ենք տարբեր միջոցառումների ժամանակ պարում ինչ-որ անհասկանալի ծագումով, ազգություն չճանաչող երաժշտության տակ: Ի՞նչն է պատճառը: Ինչո՞ւ չգիտենք հայկական պարեր, հայկական երաժշտություն՝ կոմիտասյան մշակումներով: Չէ որ ծանր գնով է վիճակվել փոխանցել սերունդներին մեր ազգային նկարագիրը, ստեղծել պետություն ու պահպանել այն: Վերջապես ժամանակն է վերադառնալու մեր արմատներին, վերականգնելու մեր ինքնությունը, տարածելու ու փոխանցելու մերը՝ ազգայինը:

Մոտենում են ընտրությունները, մոտենում է ապրիլի երկուսը: Մոտենում է այն օրը, որ պիտի Հայաստանի բնակչության կեսից ավելին գոնե հինգ րոպեով դուրս գա տանից, շնչի գարնան զովությունը: Բայց ոչ ոք չի մտածում, որ դա կարելի է անել անգամ հիմա, այս րոպեին, կարելի է դուրս գալ տանից, տեսնել, որ բողոքից, հիասթափությունից, քննադատությունից առավել հաճելի բաներ կան աշխարհում: 

Արդեն ապրիլն է, գարնան կեսը: Սա այն ժամանակն է, երբ բնությունը մի տեսակ նոր սկիզբ է մտնում, կարելի է ասել՝ գարունը բնության Ամանորն է: Բայց ոչ ոք չի շնորհավորում բնությանը: Ոչ ոք չի նկատում, որ երկինքը փոխել է իր զգեստը, ավելի բաց կապույտն է հագել, արևը կարծես թե փոխել է իր հզորության շարժիչը, ավելի ուժեղ շարժիչ է գնել: Չեն նկատում, որ թռչունները վերջապես հետ են եկել իրենց արտասահմանյան շրջագայությունից: Բոլորը գեթ մի բանի մասին են մտածում. ընտրություններ, կաշառք, պատգամավոր, քարոզարշավ:

Իմ կարծիքով երիտասարդ հայությունը չի էլ հասկանում քարոզարշավի էությունը: Վերջերս Արաբո Իսպիրյանն էր եկել Հրազդան: Իմ տարիքի երեխաները վազելով գնացին Արաբոյի հետ նկարվելու, բայց չէ՞ որ դա քարոզարշավ էր: Անհասկանալի բան է աշխարհը:
Էս վերջերս հաճախ եմ անցնում մի շենքի բակով, որտեղ տեղակայված է քննադատությունների ու բողոքների շտեմարանը: Տարիքն առած մարդիկ են հավաքվում, ամեն մեկն իր կուսակցությունն է առաջ քաշում, կռվում են, գոռում, բողոքում, վերջում էլ զայրացած դեմքերով տուն են գնում: Ու կարևորն այն է, որ գնում են տուն ու բողոքում, որ Գագիկ Սուրենյանը մի օր չեղավ, որ լավ բան ասի: Բայց ոչ մեկի մտքով անգամ չի անցնում, որ գարունն է մեզանից նեղացել: Անգամ ծանոթիս հետ խոսելիս հարցրի, թե արդյոք գիտի՞, որ գարուն է հիմա: Տնաշենը չգիտեր էլ, որ ձմեռ չէ հիմա, գարուն է, գարուն: Ասում էր, թե շատ բան ունի մտածելու, գարո՞ւնն էլ ինչու պիտի ավելանա…
Գարունը մեղք չունի, չէ՞, որ հենց իր ժամանակ են կատարվում այդ ընտրությունները:
Խոսում եմ ընկերներիս հետ, ամեն մեկն իր կռիվն է տալիս կառավարության հետ, ինձ էլ են խորհուրդ տալիս խոսել, ասել, չլռել, բայց դե ես էլ իմ գարունն եմ ապրում, մեկ էլ յոթ-ութ ամիս հետո այն կգա: Ես վայելում եմ, ես չեմ անտեսում, ես ժպտում եմ, անգամ եթե դրսում մառախուղ լինի, ձյուն գա, անձրև գա: Իսկ նրանք միանգամից խոժոռում են իրենց հայացքները: Նրանք մտածում են, թե ես ոչինչ չեմ հասկանում քաղաքականությունից, դրա համար էլ լռում եմ: Իրականում ես իրավագետ եմ դառնալու, ու այդ դեպքում ես շատ ժամանակ կունենամ քաղաքական գործերի մեջ խառնվելու համար: Բայց չեմ ունենա այլևս մանկություն:
Մենք ենք մեր կյանքը գունավորում, մեզ է պատկանում մեր կյանքի վրձինը, կառավարության ձեռքին չէ դա: Մեզանից լավ ոչ մեկն էլ չի կարողանա փոխել աշխարհը:
Դե, ուրեմն, եկեք մեկ-մեկ ազատվենք խառը մտքերից, դուրս գանք, շրջենք, մաքուր օդ շնչենք, ու կտեսնենք, որ աշխարհը հիանալի մի բան է:

Գարունն էլ լաց լինել գիտի: Նա մեզանից իսկապես նեղացել է:

Քեռիս 1990-ական թվականներին մասնակցել է Արցախի ազատագրական պայքարին: Մի օր հարցրեցի նրան․

-Քե՛ռ, ի՞նչ կլինի, պատմիր էդ ժամանակներից:

-Է՜, բալե՛ս… Պատմելու բան ա՞, որ պատմեմ:

-Լավ էլի, քեռի՛, ի՞նչ կլինի, շա՜տ եմ խնդրում, պատմի՛ր:

Այն, ինչ պատմեց քեռիս, կյանքում չեմ մոռանա.

-Մի անգամ, առավոտ-գիշերով խրամատում կագնած էի, նայեցի ժամին, տեսնեմ՝ 6-ին հինգ է պակաս: Ծխախոտս վառեցի, սկսեցի ծխել ու հիշեցի, թե ինչպես էր ամեն օր առավոտյան 6-ին մերոս տնից դուրս գալիս ու աղոթք անում ամբողջ աշխարհի խաղաղության համար: Կրկին նայեցի ժամին՝ տեսնեմ ուղիղ 6-ն է: Չգիտեմ՝ ինչ կատարվեց հետս, գլուխս բարձրացրի ու մեծ արագությամբ գնդակը ականջիս մոտով անցավ: Աչքերիս դիմաց սևացավ, հասկացա, որ գնդակը ինձ չի դիպել: Սկսեցի լաց լինել.

-Վախ, մերոս հենց հիմա դուրսը կանգնած աղոթում է..․

Ու քեռիս այլևս չկարողացավ շարունակել: Այդ ժամանակ ես նկատեցի նրա արցունքները, որոնք կյանքում առաջին անգամ էի տեսնում: Հիմա էլ, երբ փակում եմ աչքերս, հիշում եմ նրա դեմքի արտահայտությունն ու թաց աչքերը:

Հրազդանը մերն է, մեր կորած ու մոռացված քաղաքը: Ավելին ասեմ՝ Կոտայքի մարզկենտրոնն է: Ժամանակին (1930-50 թթ.) Ախտա գյուղն էր: Հետագայում վերանվանվեց Հրազդան: Ըստ պաշտոնական տվյալների՝ մեր քաղաքում ապրում է 59 364 մարդ, բայց ընդամենը ասում են, էլի: Վաղուց են լքել Հրազդանը, թողել են ու ընտանիքներով գնացել այլ երկրներ, շատերն էլ` մայրաքաղաք: Մեր քաղաքում կա 290 հատ շենք: Անգույն ու սառը շենքեր են՝ ձանձրույթ են առաջացնում, որովհետև դատարկ են, ոչ ոք չի ապրում էնտեղ:

Չքայլես այստեղով, կվախենաս: Դու կվախենաս միայնությունից, մարդկանց անտարբերությունից: Դու կվախենաս, երբ չլսես երեխաների ծիծաղ, երբ ծեր մարդիկ բարձրաձայն չեն խոսի փողոցում: Դու կվախենաս, երբ տեսնես դատարկ բակեր: Կվախենաս, երբ առավոտյան աշխատանքի շտապող մարդկանց չհանդիպես: Վախենալու ես, բայց ես չեմ վախենա: Հրազդանցին չի վախենա:

Դու չես տեսնի մանկապարտեզներում վազվզող երեխաներին: Չես տեսնի ինչպես են պատանիները խմբերով ջերմ մթնոլորտում զրուցում: Չես էլ տեսնի հրազդանյան պապիկներին, ովքեր նստած սպասում են, թե երբ պիտի թոշակ ստանան ու բողոքում են կառավարությունից՝ իմանալով, որ ոչ ոք նրանց ձայնը չի լսելու: Ոչ մի բան էլ չես տեսնելու, ու գիտես՝ ինչո՞ւ: Որովհետև էսպիսի լավ երևույթները մեր քաղաքում թաքնված են: Հրազդանցու աչքեր են պետք տեսնելու համար: Հրազդանցու՝ ամեն տեղ մի նոր բան փնտրող աչքեր: Մեր քաղաքում սրճարաններ չկան, կինոթատրոն չկա, մի խոսքով՝ ժամանցի ոչ մի վայր չունենք: Մենք էլ ենք ուզում ֆիլմ դիտելու գնալ, նկարվել ու գցել Facebook: Դե հա, մեզ մոտ «կյանքը չի եռում», բայց մենք չենք ուզում մոռացված քաղաք ունենալ: Ագահ չենք, չէ, ու շատ բան էլ չենք պահանջում: Պարզապես ուզում ենք վառ գույներով ներկապնակ նվեր ստանալ ու ներկել մեր քաղաքի մութ անկյունները: