Քաղաք՝ ամպերի մեջ

Ես բացում եմ աչքերս ու առաջինը նայում առաստաղին. սպիտակ է, նկարս էլ չկա, այսինքն՝ տանը չեմ: Կրկնում եմ այս նախադասությունը մի քանի անգամ, ինքս ինձ հիշեցնում բոլոր նրանց, ովքեր գալիս են մտքիս՝ տուն բառն ասելիս, և նրանց, ովքեր հենց տունն են, որ կան, կրկնում եմ, երբ հանկարծ միանում է անծանոթ մի երաժշտություն, ու ես հասկանում եմ՝ դա ինձ հետ ապրող բելառուս աղջկա զարթուցիչն է:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Ժամը ութն է՝ վեր կենալու ժամանակը:

Երկրորդը, որ անում եմ, երկինք նայելն է: Առհասարակ, երկինքը միակ տեղն է, ուր ես երբեք չեմ հոգնի նայել: Զալցբուրգի երկինքը մեծ հաշվով նույնն է, ինչ մերը: Իսկ գուցե ամեն տեղ է նույնը…

«Ամպամած է, անձրև կգա հաստատ»,- մտածում եմ ինձուինձ ու քայլում դեպի պատշգամբ, երբ անձրևի երկու կաթիլ ընկնում է երեսիս: Նախաճաշ՝ անձրևի տակ. հավես է, չէ՞:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Այսօր երկրորդ օրն էր Զալցբուրգի. քաղաք, որ ինձ Վանաձորն է հիշեցնում, քաղաք՝ սարերի ու ամպերի մեջ: Եվ հակառակ սրան՝ անչափ արևոտ ու անսահման պայծառ մարդիկ:

Այդ մարդկանցից մեկն էլ Մարտինն է: Նա ողջունում է մեզ և ներկայացնում Youth Press-ը, խոսում մեր ծրագրի, մասնակից երկրների մասին: Հետո մենք բաժանվում ենք խմբերի և քննարկում խոսքի և մամուլի ազատությունը տարբեր երկրներում: Հետաքրքիր է, որ մի հետազոտության համաձայն՝ հարյուր ութսուն երկրներից Հայաստանը ութսուներորդն է: Այս ցուցանիշը պիտի որ փոխվի շուտով, չէ՞:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Ապա քննարկում ենք ավանդական տեխնոլոգիաներից անցումը թվայինի. մի բան, որ կատարվում է հիմա, հենց այս պահին և կատարվում է ողջ աշխարհում: Արդյունքում, անգամ համացանցն է միտված մնալու ավանդականների կողքին: Իսկ այ, թերթերը… Մեկ այլ հետազոտության համաձայն՝ տպագիր մամուլը նախընտրում է երիտասարդների ընդամենը հինգ տոկոսը, որոնց շնորհիվ էլ վերջինս չի մահանում, և լավ է, որ այդ հինգ տոկոսից մեկն էլ դու ես… Այո, ես սիրում եմ թերթն ավելի, քան ռադիոն, և շատ ավելի, քան հեռուստատեսությունը, գուցե որովհետև սիրում եմ այն, ինչ հնարավոր է շոշափել ու զգալ կամ գուցե սիրո համար ամենևին էլ պետք չէ պատճառներ փնտրել…

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Մինչ ես մտածում եմ այս մասին, գալիս է ժամը ընթրիքի: Մենք գնում ենք քաղաքի կենտրոն՝ ընթրելու և հանդիպելու այն ծրագրավորողներին, որոնք վաղը պիտի ներկայացնեն մեզ իրենց նախագծած հեռախոսային ծրագրերը:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Իսկ մինչ ա՞յդ… Մինչ այդ մենք ունենք մի քանի ժամ՝ շրջելու այս խաղաղ քաղաքի խաղաղ փողոցներով ու սիրով նայելու բոլոր նրանց, ովքեր անառիթ ժպտում են մեզ ամենաանկեղծ բարևով:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Փոխելով երկու ինքնաթիռ և երկու գնացք, քայլելով բոլորովին անծանոթ քաղաքի փողոցներով՝ հասանք հյուրանոց։ Մեր հինգ հոգանոց թիմով ժամանեցինք Ավստրիայի Զալցբուրգ քաղաք՝ մասնակցելու “Media moving forward” ծրագրին, որի հիմնական թեման է նոր տեխնոլոգիաների կիրառումը մեդիա ոլորտում։

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Ասեմ, որ ծրագիրն իրագործում է European Youth Press կազմակերպությունը, որը ցանց է՝ բաղկացած երիտասարդ մեդիա-մեյքերների միավորող ավելի քան 30 կազմակերպություններից: Հպարտությամբ պետք է նշեմ, որ Հայաստանի «Մանանա» կենտրոնը ցանցի ակտիվ կազմակերպություններից է, և այս ծրագրի կազմակերպիչներից մեկը, և հուլիսի 9-16-ը կազմակերպության 5 ակտիվ թղթակիցներ մասնակցում են ծրագրին: Այս օրերի ընթացքում ձեզ էլ հաղորդակից կանենք ծրագրին՝ մեր լուսանկարներով ու նյութերով:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Ծրագրին մասնակցում է 8 երկիր՝ Ավստրիա, Գերմանիա, Իտալիա, Պորտուգալիա, Հայաստան, Բելառուս, Բոսնիա և Հերցեգովինա և Մոնտենեգրո: Ի դեպ, այսօր փոքրիկ խնջույք-ծանոթություն էր կազմակերպված, որի ընթացքում ամեն մեկս ներկայացրեցինք մեր երկրից բերած ազգային ուտեստները, ծանոթացանք միմյանց հետ և ուղղակի հանգստացանք երկար ճանապարհ անցնելուց հետո։

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Կազմակերպիչները պատմեցին ծրագրից և հիմնական նպատակներից, որից հետո ամեն երկիր սկսեց ներկայացնել իր ազգային ուտեստները։ Մոնտենեգրոյի ներկայացուցիչները բերել էին ապխտած միս, որը բաստուրմա էր հիշեցնում, լոխում և ազգային խմիչք: Բելառուսի մասնակիցները՝ զեֆիր, շաքարապատ հատապտուղներ և ազգային հագուստների պատկերներով փաթեթավորած շոկոլադ:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Պորտուգալիան բերել էր պանիր, նրբերշիկ և վարդագույն գինի, որով իրենք հայտնի են, սակայն որը չեն խմում։ Դե, մենք էլ իրենց հյուրասիրեցինք հայկական մրգերից պատրաստված թթու լավաշ, ընկույզի սուջուխ և նռան գինի։ Շատ հաճելի ու զարմանալի էր, որ բոլորը շատ էին հավանել դրանք և ամեն անգամ փորձելիս մոտենում և հարցնում էին բաղադրիչների և պատրաստման եղանակի մասին:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Մասնակիցների հետ մի փոքր շփվելուց հետո մեր թիմով որոշեցինք շրջել քաղաքով։ Քայլեցինք Զալցբուրգի կենտրոնի փոքրիկ փողոցներով, այգիներով, որտեղ գերակշռում էին հեծանվորդները, և ավտոմեքենաներ հազվադեպ էին հանդիպում։

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Երկար ճանապարհորդություն էր, շատ հոգնեցինք, բայց անհամբեր սպասում ենք վաղվա ծրագրին՝ ակնկալելով հետաքրքիր օր, նոր և օգտակար գիտելիքների ձեռքբերում, որոնք հետագայում կկարողանանք ինքներս կիրառել Հայաստանում։

Բարև սիրելի բարեկամ, էլի ես: Ամառը այնքան էլ հագեցած ու զբաղված չի անցնում իմ գյուղում, ինչպես ես կուզեի: Բոլորը զբաղված են գյուղատնտեսական գործերով, իսկ մնացածը շոգի ձեռքը չգիտեն՝ ինչ անել: Կարծում եմ արդեն հասկացար, որ ես երկրորդ խմբին եմ պատկանում: Էլի սկսվեց ուշ արթնանալը, ամբողջ օրը հոգնած լինելը՝ չգիտես էլ, թե ինչից: Բայց այս ամենի մեջ մի լավ բան կա՝ ազատ ժամանակ ես ունենում զբաղվելու սիրածդ բաներով՝ գրել, կարդալ, նկարներ անել: Միակ խնդիրը չափազանց շոգ եղանակն է:

Անցյալ տարի, երբ սարսափելի ցուրտ ձմեռ ունեցանք, որը էլ չի լինում մոռանալ,  ես իմ հոդվածներում շատ էի անդրադառնում դրան ու մի գլուխ բողոքում: Եվ ինչպես այդ հոդվածներիցս հասկացար, գերադասում եմ շոգ եղանակը՝ ցրտից: Բայց հիմա պետք է մի քիչ էլ շոգից, եթե ոչ՝ բողոքեմ, ապա ուղղակի խոսեմ:

Մեր տան բոլոր սենյակներում միշտ շոգ է լինում ամռանը: Իսկ մեր հարևանի տանը՝ հյուրասենյակում շատ հով է ու իդեալական տեղ է ամռան շոգից խուսափելու համար: Հորեղբորս ասած՝ այստեղ էլ բախտներս չբերեց: Բայց դե ես ամեն օր գնում եմ այնտեղ մի քիչ հովանալու: Ի միջի այլոց մեր հարևանը նաև մեր բարեկամն է, այնպես որ հանգիստ կարող եմ գնալ այնտեղ հովանալու:

Բայց լավ ասենք այնտեղ մի կես ժամ մնացի, բա հետո՞: Գալիս եմ տուն ու արդեն որերորդ անգամ նայում, թե որքան է ջերմաստիճանը Արմավիրում:

-Հըն, ինչքան ա ցույց տալիս,-լսվում է մորս հարցը:

-Էս պահին 41 ա,-պատասխանում եմ ես:

Այնպիսի տպավորություն է ասես հենց այդ պահին է որոշվում, թե ինչքան լինի ջերմաստիճանը: Ու մենք հույսով սպասում ենք, որ գոնե 35℃ լինի:

Եվ հենց այստեղ է, որ ես սկսում եմ կարոտել Ամերիկան իր հարմարավետություններով: Երբ դեռ այնտեղ էի ու օդորակիչ էին միացնում, միշտ բողոքում էի, որ արևի ջերմությունից զուրկ ենք մնում: Բայց հիմա հասկանում  եմ, որ դա իսկական փրկություն էր շոգ եղանակին:

Պատկերացրեք ինչքան եմ շոգում, որ տաք թեյ էլ չեմ խմում (ես սովորաբար օրը մի քանի անգամ թեյ էի խմում):

Վայ, հենց նոր հիշեցի, որ վաղը Վարդավառն է՝ իմ ամենասիրելի տոնը: Այդ օրը երկու բան եմ ուզում, որ հանկարծ տաքություն չունենամ ու լավ շոգ լինի: Բայց թարսի պես վաղը համեմատաբար հով է լինելու: Գոնե տաքություն չունենամ:

Մի խոսոքով շոգ է, բոլորս էլ նեղվում ենք, բայց չնայած այս ամենին ամառը մնում է իմ ամենասիրած եղանակը:

Սիրո մասին խոսեցինք, համերաշխության մասին էլ, հեղափոխության մասին դեռ ամեն քայլափոխի է խոսվում։ Եկեք մի քիչ էլ խոսենք վստահության մասին։ Վստահություն, որը նոր ենք գտել։ Վստահություն, որ ունենք ամեն հինգշաբթի կառավարության նիստերի ուղիղ եթերները նայելիս, նախարարների գրառումները կարդալիս, կատարվող ամեն փոփոխության մասին լսելիս։

100 դրամով կարող ենք գնել գրիչ, չամիչով բուլկի կամ վստահել որեւէ հիմնադրամի ու հուսալ, որ 100-ներից կազմված միլիոններով հայրենանվեր որեւէ աշխատանքի ենք խթանելու։ Ես, քույրերս ու մի շարք դպրոցականներ վստահել ենք, հավատացել ու ուրախացել հեռուստացույցով լսելիս էդ մեծ թվերի մասին։ Հույս ենք ունեցել, որ մի բան կփոխվի։ Փոխվել է, բայց ոչ հայրենիքում, փոխվել է խաղատների եկամուտներում։

Անկեղծ ասած, երևի մեր վստահությանը իրավունք էլ չունեին արժանանալու։ Տեսնելով ծառայողական մեքենաները, որոնցով երթևեկում էին, ծախսերը, որոնք կատարվում էին «վստահության գնով», սկսեցին խամրեցնել գաղափարը, որով ներշնչված էինք։

Վստահության մասին ասեմ, որ սկսել եմ հետևել ամենօրյա նորություններին հենց պետական հեռուստաալիքով։ Նորությունների մեկ օրվա էջում մի կողմից յուրացումների ֆանտաստիկ թվեր են, մյուս կողմից՝ հասարակական տրանսպորտից օգտվող Լոռու փոխմարզպետն ու մետրոյից օգտվող կրթության նախարարը։

Հիմա կարելի է վստահել։ Կարելի է վստահել փոխմարզպետին, ով քայլում է Լոռու գյուղերում ու ծանոթանում խնդիրներին, կարելի է հավատալ, որ էդ խնդիրները մի օր լուծվելու են։

Վստահում ենք ու ակնկալում, որ սպասելիքները իրականանալու են:

-Վայ, չէ էլի, խնդրում եմ, ինձ մի ջրեք, ապարատս կփչանա…

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Վարդավառ, օր երբ օրվա մեջ մոտավորապես հիսուն անգամ նույն արտահայտությունը ասում ես, բայց չի աշխատում, մեկ է՝ ջրում են: Ու տեղը տեղին ջրված գնում եմ, մեկ էլ մի քեռի, լավ ջրված բարկացած խոսելով գնում է.

-էս ինչ բազմաթիվ խուժանություններ են, իյա…

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լավ, ասեմ՝ ինչում է կայանում այս տարվա Վարդավառի առանձնահատկությունը:

Արմավիրում ոչ մի տարի նման բան չէր եղել: Նախկին քաղաքապետը ոչինչ չէր կազմակերպում, իսկ այս տարի կազմակերպվել էր բարձր մակարդակով: Ընտիր երաժշտություն, բարի վարորդներով ջրցան մեքենաներ՝ զարդարված ժպտացող փուչիկներով, ջրային հրացաններ, «օյ, ինձ մի ջրեք, էլի»-ներ:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Ու չնայած ես տանել չեմ կարողանում այս տոնը, միևնույն է, ֆոտոխցիկս վերցրի, չնայած մեծ ռիսկ էր անվնաս տուն հասցնելը, բայց ես ամեն ինչ արեցի քաղաքիս տոնը լուսաբանելու ու ձեզ ներկայացնելու համար:

Նա լսեց, որ հեղափոխությունից հետո փոխանակման ծրագրերի միջոցով ավելի հաճախ են միջազգային կրթություն ունեցող դասախոսներ գալու և դասավանդելու համալսարաններում, ձեռքով թուլացրեց փողկապի կապը, դանդաղեցրած կադրով շարժեց ծանր գլուխը, ուրախությունից ճչաց ու հասկացավ, որ շուտով կրթությունը փոխվելու է իր երկրում, որովհետև արտասահմանից նոր շնչով, անգլերենի նրբագեղ ակցենտով ու տարօրինակ հագուկապով ջենթլմեններ (չփոխեք էլի օրիորդապնդիչ, ներվայնանում եմ էդ բառից) և լեդիներ (էս էլ թող ձևի համար մնա, որ բռնի) են ժամանելու Հայաստան: Կանգնեց հայելու առաջ, խորը շունչ քաշեց, ասաց՝ ինչ լավ է, որ դպրոցում ժամանակ չկորցրի սովորելու վրա, 2 տարի պարապեցի 3 առարկա՝ շտեմարան անգիր անելով, կարևորը հիմա համալսարանում էդ միջազգային կրթություն ստացած դասախոսների սեմինարներին կմասնակցեմ, վկայական կստանամ ու բիզնես կսկսեմ ՝դպրոց բացելով: Հագավ հոր սև կոստյումը, զգաց, որ կոստյումը շատ է սազում:

Ճիշտ է որոշել, որ պիտի բիզնեսմեն դառնա, հետո, երբ շատ դժվարությամբ աստվածային ամպիկներից ընկավ, հասկացավ, որ ուսերը լայն են, ասաց՝ կոստյու՞մն է որ պետք է գեղեցկացնի բիզնեսմենին ու թռվռալով գնաց տարեց տատիկին պատմելու նոր տեղեկության մասին:

Վազեց պատմելու, մինչդեռ իրականությունը կողքից նայելով լուռ ծխում էր, շարունակ կախում գլուխը՝ մերթընդմերթ հայացք նետելով նրան:

Գրողը տանի, ինչու՞ է իրականությունը ծխում, եթե կարող է իրեն խեղդել արնանման գինու մեջ, վերջ տալ պաթոսախեղդ արտահայտություններին, որ կրթությունը սկսում են փոխել հիմնաքարից, որոնք անլսելի են և անգամ արձագանքելու հնարավորություն չունեն ութ բլուր հեռավորության վրա գտնվող ժայռերի հետևում: Իսկ, եթե հայտնվի մեկը, հը՜մ, դե ասենք, Փոքր Մհերը, ժայռը իր բազուկներով ճեղքի, ասելով. «Իրականությունը ճիշտ էր, ես սխալվեցի» հայտնի արտահայտությունը:

Գիտե՞ք, երբ անհատը ցանկանում է տուն կառուցել, վերցնում է քարերը, ցեմենտը խառնում ավազի ու ջրի հետ, հետո քարերը իրար վրա է շարում՝ ամրացնելով արդեն պատրաստված շաղախով: Երբ ավարտում է շարել քարերը, չի բավարարվում միայն դրանով, սկսում է ստեղծել տանիք, իսկ ամենավերջում՝ վերանորոգում է տան ներսը: Դե հա, նորություն չասացի, բայց պատկերացրեք, որ մեր կրթությունը նույն շինությունն է, ուղղակի վթարային վիճակում, բայց մարդիկ աչք են փակում այդ ամենի վրա, շարունակում են նոր քարեր պատվիրել, այն էլ ՝ բազալտ, ինչու չէ՝ մարմար, գրանիտ, ֆելզիտ: Ի՜նչ շքեղ են հնչում, չէ՞: Մարդիկ շարունակ շարում են, գուցե իմանալով վերջը, որովհետև վերջը իմանալու համար պետք չէ շինարար լինել: Տան հիմնային աղյուսները միջնակարգ և ավագ դպրոցներն են: Աղյուսները ամուր չեն, որովհետև իրականում՝ չկան:

Չէ, ես չեմ եկել քար շպրտելու բոլոր ուսուցիչների վրա և բողոքելու նրանց աշխատանքից: Ուղղակի առաջարկում եմ վերանայել այն բոլոր առարկաների ծրագրերը, որոնք աշակերտը պարտավոր է սովորել: Ասում եք ֆիզկուլտուրան առողջարա՞ր է, որովհետև յուրաքանչյուր աշակերտ միտքը զարգացնելուց առաջ պիտի ունենա առողջ մարմին՝ առողջ հոգո՞ւմ: Ասում եմ, որտե՞ղ է գրված, կամ ո՞վ է ասել, որ շաբաթական 3 ժամ, 45 րոպե տևողությամբ ֆիզիկական դասը առողջարար է, եթե դասից հետո աշակերտները քրտնած վազում են մյուս դասին, որն էլ շատ հաճախ հիվանդության պատճառ է հանդիսանում: Լավ, ասում եք, որ պատմությունը կամ հայ եկեղեցու պատմությունը պիտի յուրաքանչյուր ոք անգիր իմանա, որովհետև հայրենասիրությունը սկսվում է սեփական պատմությունը իմանալուց, անկախ նրանից, դա պատկանում է իրականությանը թե ոչ, կամ, ավելի գեղեցիկ ասած, ճշգրիտ է, թե ոչ:

Եթե օրինակ, աշակերտը չունի մաթեմատիկական մտածելակերպ, կամ օրինակ, չի ցանկանում երկար պոեմներ անգիր անել, որովհետև մեկ է՝ մոռանալու է, արդյո՞ք չի կարող ունենալ ընտրության հնարավորություն: Օրինակ, Ֆինլանդիայում, եթե աշակերտը չի ցանկանում մասնակցել ֆիզկուլտուրայի կամ հայոց լեզվի դասին, իրավունք ունի դասից ազատ արձակվելու՝ պայմանով, որ այդ դասը կփոխարինի այլ դասով: Կարելի է փոփոխություններ սկսել մաթեմատիկա առարկայից: Շատ դպրոցներում աշակերտներին ստիպում են անգիր անել բանաձևեր, չհասկանալով դրանց իմաստը: Լավ, իմա՞ստը: Մեկ է, մոռանալու է, ախր, էդ առարկաները չպիտի լինեն միայն ավարտական քննությունները հանձնելու ու մոռանալու համար: Որպես հավելում, կարելի է անգլերենի դասը անցկացնել ոչ թե միայն ուսուցչի միջոցով, այլ նաև անգլալեզու դասախոսի, որը շատ լավ տիրապետում է անգլերեն ակցենտին: Շատ ավելի արդյունավետ կլինի, եթե երեխաները դպրոցում ստացած գիտելիքների միջոցով ընդունվեն համալսարան, առանց կրկնուսույցի մոտ պարապելու: Լավ, ասենք պատմության կամ անգլերենի շտեմարանը անգիր անելով ընդունվեն համալսարան, հետո դպրոցում ուսուցիչ աշխատելո՞ւց էլ պետք է բացեն շտեմարանի 3-րդ բաժնի 61-րդ հարցի 4-րդ տարբերակը, ու հիշեն Սանատրուկի գահակալման թվականները:

Շինության հիմնային քարերը շարելուց հետո, պետք է ուշադրություն դարձնել սյուներին՝ համալսարաններին ու քոլեջներին, որտեղ ավելի շատ են վխտում կոռուպցիոն ռիսկերը:

Վերջում, երբ ամեն քարը դրված կլինի, կարելի է շինությունը ծածկել ամուր տանիքով և ներսում իրականացնել նորարարություններ:

Միասին ամեն ինչ հերթականությամբ անելու ենք՝ երիտասարդական գաղափարներով ու մտքերով լեցուն, որովհետև խնդիրը միայն «վերևներինը» չէ, որ բողոքենք՝ թողնելով նրանց ուսերին, այլ բոլորինս է, քանի որ բոլորս ենք առնչվում այդ խնդրին:

Գուցե դրանից հետո իրականությունը սկսի խոսել (եթե արդեն չի սկսել) ծխելու փոխարեն