Շատերիս համար առավոտյան վաղ արթնանալը այնքան էլ հեշտ չէ: Եվ ես բացառություն չեմ: Ամեն առավոտ, երբ արթնանում եմ դպրոց գնալու, միակ երազանքս է շուտ տուն վերադառնալ ու քնել: Իհարկե, այդ երազանքը հազվադեպ է իրականանում:

Ամբողջ տունը արթնանում է, ես դեռ ասում եմ.

-Հինգ րոպե էլ քնեմ:

Այդ պահին երազում եմ արձակուրդների մասին, որ կարողանամ հանգիստ քնել: Իսկ արձակուրդների ժամանակ, երբ այդ հնարավորությունը ունեմ և լիարժեքորեն օգտագործում եմ, մի ուրիշ խնդիր է առաջ գալիս: Իհարկե, շատ հաճելի է քնել այնքան, ինչքան ուզում ես, բայց հետո ամբողջ օրը ուշքի չես գալիս: Հոգնած ես զգում, ու այնպիսի տպավորություն է, ասես շուտ արթնացել և շատ գործ ես արել: Ինչքան բան չես անում, այնքան շատ ես հոգնում: Պարապությունը ամենաշատն է հոգնեցնում:

Տատս մեր տանը շուտ արթնանալու ջատագովն է, և մեր տանը ամենաշուտը նա է արթնանում: Ինձ միշտ ասում է, որ առավոտյան շուտ արթնանալուց և թարմ ու մաքուր օդը շնչելուց լավ բան չկա:

Մի անգամ ամռանը, չգիտեմ ինչ հրաշքով, առավոտյան 6-ին էի արթնացել:

Ես որոշեցի զսպել նորից քնելու ցանկությունս և վեր կացա: Տանը բոլորը քնած էին: Լվացվեցի, որից հետո գիրքս վերցրի (այդ ժամանակ «Վարդանանք» էի կարդում) ու գնացի դուրս: Արևը դեռ չէր ծագել, բայց հասցրել էր կարմիրով ներկել ամպերը: Օդը այնքան թարմ էր ու զով, ոչ մի ձայն չկար, բացի թռչունների ծլվլոցից:

Գիրքը բացեցի ու կարդացի. «Հանդիսավոր բացվեց գարնանային առավոտը Արարատյան դաշտում»: Միայն գարնանայինի տեղը` ամառային, մնացածը համընկնում էր:

Այդ օրը վերջապես հասկացա, թե ինչքան հաճելի է վաղ արթնանալը: Եվ, թե ինչու է տատս միշտ այդ ժամին արթնանում:

Գրեթե երեք ամիս է, ինչ 17.am-ի թղթակից եմ ու մի օր չներկայացա ու չպատմեցի իմ մասին: Այսօր կփորձեմ:

Ես Լիլիթն եմ Լիճքից (հպարտ եմ, որ լիճքեցի եմ),16 տարեկան եմ: Նախ ասեմ, որ ֆուտբոլ չեմ սիրում և ոչ մի ֆուտբոլային ակումբի չեմ երկրպագում: Բնավորությամբ հանգիստ մարդ եմ, փորձում եմ ինձ հեռու պահել կռիվներից և անիմաստ վեճերից: Ավելի շատ նախընտրում եմ մասնակցել բանավեճերի և պաշտպանել իմ տեսակետը:

Շատախոս չեմ, բայց որ սկսեցի խոսել, ավելի լավ կլինի չասեմ` դե շատ-շատ, կխոսեմ:

Մեկ-մեկ, երբ սկսում եմ խոսել, ընկերներս ասում են. «Դե, հերիք է փիլիսոփայես»:

Դե չէի ասի, որ փիլիսոփա եմ, բայց դե անկեղծ և ճիշտ խոսքի կողմնակից եմ: Սիրում եմ անկեղծությունը և գնահատում եմ այդ արժեքը յուրաքանչյուր մարդու մոտ: Փորձում եմ լինել գոնե մինիմալ անկեղծ, ձգտելով մաքսիմալի…

Ֆիլմեր դիտում եմ, եթե իհարկե հեռուստացույցով մի լավ ֆիլմ ցույց տան: Ռոմանտիկայի սիրահար եմ, սիրով եմ կարդում ռոմանտիկ գրքեր, արկածային գրքեր նույնպես կարդում եմ: Սիրում եմ գաղտնիքներ և անսպասելի բացահայտվող արկածներ: Դա գուցե և չհամապատասխանեց իմ հանգիստ բնավորությանը, բայց դե…

Երաժշտություն լսում եմ, այստեղ էլ հատուկ երաժշտական խումբ չունեմ, ում կառանձնացնեմ: Լսում եմ այն, ինչ հավանում եմ և համապատասխանում է տրամադրությանս:

Ռոք երաժշտություն ընդհանրապես չեմ լսում, դե երևի` չի համապատասխանում իմ խառնվածքին:

Դեռ մանկուց որոշել էի դառնալ բժիշկ, բայց եկավ մի պահ, որ միտքս փոխեցի, ու այժմ կարծում եմ, որ կընտրեմ հենց լրագրողի մասնագիտությունը: Չեմ թաքցնի, որ դրան նպաստել է «Մանանա» թիմը:

Դե, առաջ Աստված… Ամեն դեպքում անում եմ ամեն ինչ՝ երազանքիս հասնելու համար:

Վայ, մոռացա ասել, մի բան կա` երկրպագում եմ, դա շոկոլադն է: Քաղցրավենիք շատ եմ սիրում: Դե, ինչ անեմ, ես էլ այդպիսին եմ: Տանել չեմ կարողանում թթու ճաշերը, որովհետև դրանք քաղցր չեն:

Դե, քաղցր բարևներ ձեզ, մի մասն էլ հետո կպատմեմ:

Ամեն օր նույն պատմությունը: Հիմա կմտածեք՝ ինչի՞ մասին է խոսքը: Հիմա կպատմեմ:

Ամեն օր երեխաներով հավաքվում ենք և սկսում խաղալ տարբեր խաղեր: Խաղերը շատ են, բայց դրանցից երկուսը շատ տարածված են։ Մեկը «Դուռակի» խաղն է, իսկ մյուսը՝ «Բլոտ»: Առաջ շատերի ընտանիքներում կար այս խաղերը խաղալու սովորույթ։ Առաջ պապս էր իր ընկերների հետ խաղում, հետո՝ հայրս, իսկ հիմա արդեն մենք։ Թեև հասկանում ենք, որ ամեն ինչ կրկնվում է, բայց կրկին խաղում ենք։

Այսօր, պատահմամբ, ես էլ ընկա այդ կրկնվող պատմության մեջ: Եղբայրս և պապս խաղում էին, ես միացա նրանց։ Պապս միշտ բոլորիս հաղթում է: Նա մեծացել է արդեն, բայց դեռ խաղում է: Խաղն ամեն օր դիտում եմ և արդեն գիտեմ, թե ինչպես են խաղում: Մտադրվել էի, որ պետք է հաղթեմ այդ խաղը, բայց երկու անգամ պարտվեցի:

Չգիտեմ՝ մի օր կավարտվի այդ խաղերը խաղալու ավանդույթը, թե ոչ, բայց համոզված եմ, որ այդ խաղերը համակարգչային խաղերից շատ ավելի լավն են, քան կարելի է պատկերացնել, որովհետև շփվում ես դիմացինիդ հետ: Միգուցե այդ խաղերը հնացել են, և այդքան էլ հետաքրքիր չեն մարդկանց, բայց մեզ համար զվարճալի և անփոխարինելի են, չէ՞ որ խաղալիս ընտանիքի անդամներով և ընկերներով նստում ենք մեկ սեղանի շուրջ և ժպտում՝ միմյանց դրական լիցքեր փոխանցելով:

Հիմա ձմեռ է, ցուրտ, գյուղերում ասես հանգստի, պարապության, սպասումի ամիսներ լինեն, ևսեղանի խաղերը, թղթախաղը օգնում է մարդկանց ժամանակ անցկացնել, շփվել իրար հետ:

Ամենապատասխանատու գործերից մեկը հացթուխ լինելն է։ Մեր շենքի կողքին հացատուն կա, և ամեն անգամ այնտեղի նոր թխված հացի հոտը ինձ ուղեկցում է տուն։

Երբ մենք տանը սկսեցինք հաց թխել, ինձանից հասնում էր միայն ուտելը և գնահատական տալը։ Մայրիկիս թխած հացը ոչ մի հացի հետ չեմ փոխի։ Այնքան եմ ուրախանում, որ մեր տանից էլ է սկսում գալ այդ հացի անուշ հոտը։
Եվ եկավ մի օր, երբ մայրիկը որոշեց սովորեցնել ինձ ամենապատասխանատու գործը։ Առաջին հերթին մազերս բարձր կապեցի, ձեռքերս լվացի և սկսեցի։ Սկզբում լցրեցի ալյուրը, հետո ջուրը…
Լսել եմ, որ հացը ավելի համեղ է լինում այն ժամանակ, երբ խմորը հունցելու ընթացքում ջղայնացած չես լինում և մտածում ես լավ բաների մասին։ Առավել համեղ է լինում այն ժամանակ, երբ աղոթում ես։ Երևի այդպես էլ կա։
Երբ մեր տանը հյուրեր են լինում, անպայման ասում եմ․
-Մի հատ հացը փորձեք, էլի, ես եմ թխել։
-Վայ, ապրես, իմ աղջիկ, էս ի՞նչ համով ես թխել։ Բաղադրատոմսը տվեք, էլի։
Ու ինձ լավ եմ զգում, որ իմ թխած հացը դուր է գալիս բոլորին։ Դուք էլ խնդրեք ձեր մայրիկներին՝ սովորեցնել ձեզ հաց թխելու արվեստը։
Հացի մեջ դու քո հոգին ես դնում, և ինչպիսին կլինի հացը, կախված է միայն քեզանից։
Է՜հ, էլ ինչ ասեմ։ Հենց նոր տաք-տաք հացը հանեցի ջեռոցից:

Համեցեք ուտելու։

…Հին նոր տարվա երեկո է, հաճելի ու ջերմ մթնոլորտ: Ամանորը հրաշալի  առիթ է  մտերիմներով հավաքվելու, պարելու, ուրախանալու, ի վերջո,  միմյանց հետ լավ ժամանակ անցկացնելու։  Իսկ եթե իրար գլուխ են հավաքվում ընկերները, բարեկամները, մտերիմները, անխուսափելի է դառնում  հուշերի վերակենդանացումը։

Նստած լսում ենք մորս ու հորեղբորս  հետաքրքիր  հիշողությունները.

-Մարգուշ, հիշո՞ւմ ես ջրելոցուն, ո՞նց քեզ  մի անգամ ջրեցի։

-Հա, ոնց չեմ հիշում։ Էս Վահանը վեդրոն ձեռին ընգել ա հետևիցս, ուզում ա ջրի։ Ասի՝ ուր գնամ, որ ինձ չջրի: Որ մեր տուն գնայի՝ պետք ա ջրեր: Գնացի սկեսուրանցս դոմիկ մտա (Հիշեցնեմ, որ մորս ու հորս ընտանիքները ապրել են նույն բակում, և ավելացնեմ, որ  հորս զարմիկներն ու զարմուհիները հաճախ են եկել իրենց եղբոր տուն, և այդ պատճառով մորս ու հորս բարեկամների մեջ մտերմություն է եղել), մտածեցի, որ հոքիրից կվախենա՝ չի ջրի։ Էն էլ ի՞նչ վախենալ: Եկավ ու  սիրուն էդ ջուրը լցրեց գլխիս։ Սաղ ջուր էր եղել։ Հետո սկեսուրս եկավ ջղայնացավ (ծիծաղում ենք)։

-Մենք էլ մենակ պերերիվից պերերիվ էինք էլի հանգիստ մնում, երբ հոքիրը գալիս էր։ Արմանն էլ կար, չէ՞, էդ ջրելոցուն,- հարցնում է հորեղբայրս։

-Հա։

-Էն ժամանակ շատ էինք գալիս մնում,- ասում է հորեղբայրս։

-Աննա, մոտիկ արի՝ միրգ կեր, Վահան, միրգ կեր,- ասում է մայրս,- Լիլ, մի հատ քրոջդ հաց ու երշիկ տու, էլի։

-Ան ,Դար, էս քեզ հացը, էն էլ երշիկը,- ասում եմ քրոջս՝ հացը փոխանցելով նրան։

Ահա այսպիսի ընտանեկան մթնոլորտ։

Երևան. Կանգառում կանգնած սպասում եմ տրանսպորտին: Ցուրտ. ոտքերս իրար եմ խփում, որ տաքանամ, ու այդ պահին հեռախոսս զնգաց.

-Ա՜, հիմա ձեռքերս գրպանից հանեմ, որ պատասխանեմ,- մտածեցի ես, բայց սառած ձեռքս մի քանի անգամ սահեցրի հեռախոսի էկրանի վրայով ու վերցրի:
-Հա, Դաթո, կանգառում եմ, սպասում եմ տրանսպորտին, գալիս եմ հեսա:
-Լավ,- ասաց ընկերս:
Ես մի կերպ հեռախոսս դրեցի տեղը ու ձեռքերս նորից դրեցի գրպանս: Ոտքերիս պարը դեռ շարունակվում է: Անցավ տասը րոպե, տրասնսպորտը չկա ու, հանկարծ երևաց մի կարմիր տրոլեյբուս: Չնայած ես ավտոբուսին էի սպասում, մտքումս ասացի՝ մենակ թե 2-րդ համարը լինի: Բախտս բերեց, 2-րդ համարն էր, ևս մեկ անգամ համոզվելու համար կարդացի՝ Մամուլի տուն  գնում է, թե չէ: Կանգնեցի այնպես, որ մեջտեղի դռնից նստեմ: Այդ դռներն այնքան լայն են բացվում, որ կարծես մտնես մի մեծ, լուսավոր դահլիճ, և ուր որ է, քեզ ծափահարելու են: Դռները բացվեցին, տաք, բայց միևնույն ժամանակ, սառը քամի փչեց դեմքիս: Բարձրացա, նստեցի մեջտեղի դռների  ձախ կողմում  և ոտքերս առաջ պարզեցի: Մի քանի վայրկյան զննեցի շուրջս, միայն տարեց մարդիկ էին` վաթսունն անց տատիկ-պապիկներ էին նստած: Տրոլեյբուսը շարժվեց, ձեռքերս խաչեցի ու սկսեցի նայել պատուհանից:
Մի պահ ինձ զգացի 70-80-ականների Երևանում, պատուհանից դուրս ամեն ինչ դարձավ սև ու սպիտակ (դե, ես այդպիսին եմ պատկերացնում Սովետական Հայաստանը): Աչքիս առաջ եկավ Երիտասարդական պալատը` «Կուկուռուզնիկը» իր հպարտ նայվածքով, որը թերևս  70-ականների Երևանի  գլխավոր այցեքարտն էր: Աչքիս առաջ եկավ Շավարշ Կարապետյանի նկարը, որտեղ նա փրկում է Երևանյան լիճ ընկած տրոլեյբուսի վթարվածներին: Սև ու սպիտակ պատուհանից երևում էին այս ու այն կողմ վազող ժպիտներ, սև ու սպիտակ ժպիտներ:
-Կանգառում կպահեք,- ինչ որ մեկի ձայնը լսվեց դիմացից` ինձ 70-ականներից բերելով մերօրյա իրականություն:
Տրոլեյբուսը շարունակեց իր ընթացքը, բայց այս անգամ ես չտեսա այն  սև ու սպիտակ ժպիտները, չզգացի սովետական բույրը, աչքիս առաջ պայթեցրին Կուկուռուզնիկը, Շավարշ Կարապետյանին այլևս չթողեցին  սուզվի ու բարձրացնի մարդկանց,  քանի որ նրա կյանքն էր արդեն վտանգված: Երևի չտեսա, որովհետև մի քանի երիտասարդ աղջիկներ էին բարձրացել ու իրենց սուր օծանելիքի բույրով ցրեցին մթնոլորտը: Պատուհանից այս անգամ երևացին գունավոր, բայց տխուր դեմքեր, փաստորեն ճիշտ էին ասում, որ սովետի ժամանակ ավելի լավ է եղել:

-Կանգառում կկանգնեք, իջնող կա,- ասացի ես ու մոտեցա մեջտեղի դռանը:

-Շուտ արա՛, ուշացար:
-Լավ էլի, մա՜մ, 5 րոպե, ու վերջ:
-Ի՞նչ 5 րոպե, արդեն 8:30 է, արագացրո՛ւ: Եթե արձակուրդներին մինչև կեսօր չքնեիր, հիմա հեշտ ու հանգիստ կարթնանայիր:
-Ո՜ւֆ, մամ, գնա՛, հիմա կգամ:

Ինձ թվում է, բոլոր դպրոցակաները կհասկանան ինձ: Արձակուրդներին քնում ենք մինչև 11, 12-ը ու հետո լաց լինում, որ չենք կարողանում արթնանալ:

Մի կերպ վազելով հասա դպրոց.
-Կարելի՞ է, ընկեր Բոշյան:
-Ինչո՞ւ ես ուշացել, ի՞նչ է, քնա՞ծ էիր մնացել:
-Դե…
-Լա՛վ, լավ, արի՛, նստի՛ր, քնկոտ:
Դասից անցավ 5 րոպե, ու մի գեղեցիկ ձայն մեղմ շշնջաց ականջիս.
-Հե՜յ, քնկո՜տ:
-…
-Հը՞, տեղդ լա՞վ է:
-Ըհը, շա՜տ:
Հետո հասկացա, որ մեր տանը չեմ․․․Տեղիցս ցատկեցի ու գոռացի.
-Կներե՜ք, այլևս չի կրկնվի:
Բայց դե ինքս էլ գիտեի, որ 5 րոպե էլ չեմ դիմանա:
-Լավ, լա՛վ, նստի՛ր քնկո՛տ:
Բոլորը սկսեցին ծիծաղել, իսկ ես, միևնույն է, երազում էի քնել․․․