Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

elen gevorgyan

Մեր սերունդը

Այսօր սովորականի նման դուրս եկա բակ` արևոտ, պայծառ եղանակ, բակում ինչպես միշտ, շատ էին երեխաները: Մի պահ կանգ առա,  մտովի գնացի անցյալ ու հիշեցի ինձ, իմ հրաշալի մանկությունը: Մանկություն, որտեղ ամենը թվում էր հեքիաթ, բակի խաղեր, որոնք խաղալիս մոռանում էինք ժամանակի, տան, դասերի մասին: Խենթ ու չարաճճի երեխաներ: Այսօրվա նման հիշում եմ, երբ մեր մայրիկները մեզ  բակից տուն էին կանչում,  բոլորս միասին ասում էինք. «Մամ, մի քիչ էլ խաղամ ու գամ, հա՞», և այդպես մի քանի անգամ, մինչև մայրիկները կգային ու մեզ տուն կտանեին:

Այնքան լավ և դրական հուշեր արթնացան մեջս, հիշում եմ, երբ փոքր էի, միշտ մայրիկիս ասում էի, որ չեմ ցանկանում շուտ մեծանալ, քանի որ մտածում էի, որ մեծանամ, կոնֆետ հնարավոր է շատ չսիրեմ, և մայրիկս բակ չի թողնի էլ ինձ:

Մտածեցի` մոտենալ մի քանի երեխաների և հարցնել, արդյո՞ք նրանք ցանկանում են շուտ մեծանալ, թե ոչ: Քայլերս ինձ տարան բակի ամենաչարաճճի աղջնակի` ութամյա Վարդուհու մոտ, որին մենք Վարդուկ ենք ասում: Հարցրեցի նրան` ցանկանո՞ւմ է մեծանալ, և նա ասաց` ոչ,  քանի որ ցանկանում է գնալ միշտ դպրոց, խաղալ ընկերների հետ: Մոտեցա նրա եղբորը`  իննամյա Գրիգորին, ով հարցս լսելով միանգամից և հստակ պատասխանեց.

-Այո, ուզում  եմ, պիտի դառնամ զինվոր, հայրենիքս պաշտպանեմ:

Գնացի տասնամյա Անահիտի և ութնամյա Դավիթի մոտ: Անահիտը տվեց սպառիչ և անսպասելի մի պատասխան.

-Ինչի՞ ժամանակից շուտ մեծանամ: Չէ որ մանկությունս էլ հետ չեմ բերի:

Իսկ Դավիթը խրոխտ ձայնով ասաց.

-Ես պիտի շուտ մեծանամ, գնամ բանակ, ընտանիքիս ու հարազատներիս պաշտպանեմ:

Բոլորի պատասխանն էլ ապշեցնող էր, ու ես հասկացա, որ մեր երեխաները դեռ այնքան շատ տարված չեն համակարգչային խաղերով, հեռախոսային խաղերով և դեռ ապրում են իրենց մանկական խաղերով:

Ամառային դիմանկարներ

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Նորից ես եմ` Միլենան, մի քանի օրով գնացել էի Երևան` գեղեցիկ նկարներ անելու,  ու չէի էլ համբերում, թե երբ պիտի հասնեմ տուն և ուղարկեմ:

Տանը ձանձրալի է. արձակուրդներս ավելի հետաքրքիր դարձնելու համար որոշեցի մի քանի օրով գնալ Երևան, քանի որ շատ եմ սիրում Երևանը ու կարծում եմ, որ շատ-շատ նկարելու բան կա:

Հասնելուն պես գնացի զբոսանքի. մեծ տեսախցիկը ձեռքիս նկարում էի ծառերը, ծաղիկները, սակայն հիշեցի պատանի թղթակիցների սեմինարների Ֆոտոյի ուսուցչուհի Դիանայի խորհուրդը: Նա մի բան ասաց, որ երբեք չեմ մոռանա.

-Ծառեր ու ծաղիկներ նկարում են բոլորը, ու այդ նկարները էլ յուրօրինակ չեն, իսկ կա մի թեմա, որը երբեք չի ձանձրացնում` մարդիկ,  ամեն մարդ տարբեր է…

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Որոշեցի հենց էդպես էլ վարվել, նկարում էի Նարեին:

Փոքրիկ աղջիկը` խուճուճ մազերով Նարեն,  դեռ 10 տարեկան է, սակայն նրան նկարելիս ինձ թվում էր, թե նկարում եմ ֆոտոմոդելի:

Բայց երբ ժպտում է,  շրջապատում  բոլորը կարծես վերադառնում են մանկություն, այնքան բարություն և անմեղություն կա թաքնված ժպիտի տակ, որ պարզապես քեզ էլ ստիպում է ժպտալ:

Մութն ընկել էր. արդեն բավականին ուշ էր: Հասա տուն և միանգամից սկսեցի պատմել օրվա մասին:

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Առավոտյան վաղ արթնացա: Պիտի հասնեի Արմավիր ու պատրաստվեի ծննդյանս օրվան, ամբողջ տարին սպասել եմ 22.06-ին:

Վստահ եմ, որ հետաքրքիր օր եմ ունենալու. ընկերներով գնում ենք բնության գիրկ: Խոստանում եմ` իմ ամենասիրելի ուսուցիչներին գեղեցիկ նկարներ եմ նկարելու ու մի գեղեցիկ  հոդված եմ գրելու, թե ինչպես անցավ օրս:

mane minasyan -2

Վախեցած հայտերս

-Հայտդ լրացրու, Մանե՛,- ասում է մայրիկը ցանկացած ծրագրի մասնակցելուց առաջ.

-Մամ, չէ, միևնույն ա, չեմ անցնելու,-  կրկնում եմ միշտ:

Վախենալով, միևնույն ժամանակ, ինքս իմ ուժերին վստահ լինելով, լրացնում եմ հայտը, ու ստանում պատասխան. «Շնորհավորում ենք, դուք ընտրվել եք մասնակցելու մեր ծրագրին»:

Առաջին հայտը, որը լրացրեցի, 8 տարեկան էի: Մայրիկս որոշեց, որ պետք է մասնակցեմ «Հայ աղջկա պարը Վրաստանում» ծրագրին, և ես, մտածելով, որ մեկ է, չեմ անցնի, լրացրեցի հայտն, ու բախտս մի տեսակ բերեց, ու անցա:

Վրաստանն ինձ շատ բան տվեց: Սովորեցի վստահել ինքս իմ ուժերին ու հավատալ ինքս ինձ:

Վրաստանից վերադարձա ու անմիջապես սեպտեմբերին մասնակցեցի «Կանաչ դպրոց» բնապահպանական ծրագրին, որտեղ ևս գրանցեցի մի շարք հաջողություններ, և որ ամենակարևորն է, սկսեցի խնամքով ու հարգանքով մոտենալ բնությանն ու փորձեցի դա փոխանցել ուրիշներին:

Այս ծրագրին հաջորդեց «Արևորդի միջազգային բնապահպանական փառատոնը », որն ինձ սովորեցրեց սիրել կենդանիներին ու նրանց ինձ ընկեր կոչել:

Մասնակցել եմ նաև «Հրաշքով լի կյանք » ծրագրին, անցել հաջորդ փուլ, մասնակցել Սոցիալական ներառման հարցերի շուրջ ազգային պատանեկան վեհաժողովին,որն իմ կյանքում շատ բան փոխեց:Կարելի է ասել, փոխեց աշխարհայացքս: Ես սկսեցի մարդկանց ինձ հավասար համարել, տարբերություն չդնել այն մարդկանց մեջ, ովքեր հաշմանդամություն ունեն:

Ինքս ինձ չհավատալով լրացրեցի նաև «Հույսի կամուրջ» հասարակական կազմակերպության «Մեդիագրագիտության և առաջնորդության դասընթացի» հայտը և այստեղ էլ ընտրվեցի: Այստեղ ևս շատ-շատ եմ սովորել ու սովորում: Ավելի եմ կոփվում լրագրության մեջ:

Վերջերս դպրոցում անցկացվում էր «Հայաստանի պատանեկան նվաճումներ» կազմակերպության ամենամյա բիզնես ծրագիրը, որին նույնպես մասնակցել եմ ու քննության միջոցով անցել հաջորդ փուլ` մասնակցելու աշակերտների ամառային ճամբարին: Այս ծրագիրն էլ իմ մեջ զարգացրեց տնտեսագիտությունը, չնայած մաթեմատիկա այդքան էլ չեմ սիրում:

Մի շարք այլ ծրագրերի ևս մասնակցել եմ, որոնք հիմա չեմ կարող մտաբերել: Ուղղակի ուզում եմ ասել, որ այս ամենն ինձ սովորեցրել է շատ, ամենագլխավորը` սովորեցրել է հավատալ ու վստահել սեփական ուժերիս, ու չվախենալ մերժվելուց:

Չգիտեմ, փորձս ներում է թե չէ, բայց ձեզ էլ խորհուրդ եմ ուզում տալ, որ վստահեք ձեր ուժերին, հավատաք ինքներդ ձեզ, և ամեն ինչ լավ կլինի:

նինա շահմուրադյան

Երազելու իրավունք

Տանը նստած եմ, ու լսում եմ, թե ինչպես է տկտկում ժամացույցը: Մայրս էլ, եղբայրս էլ տանն են, բայց ես մենակություն եմ զգում: Ընկղմվում եմ մտքերի մեջ ու սկսում եմ մտածել տարօրինակ բաների մասին: Օրինակ, ո՞րն է իմ դերը այս կյանքում: Չէ՞ որ մենք բոլորս ստեղծված ենք ինչ-որ բան անելու համար: Ամեն մարդ իր առաքելությունն ունի: Ինչ-որ մեկը ապագայում գիտնական թոռնիկ պետք է ունենա, մյուսը պետք է բուժի ապագա հեղափոխականի: Իսկ ե՞ս, ես ի՞նչ պետք է անեմ: Ես բժի՞շկ կդառնամ, ով կբուժի, կփրկի մարդկանց, թե՞ գիտնական, ով կհայտնագործի էներգիայի նոր աղբյուր:

Մտքերս խառնաշփոթ էին, բայց հետո, երբ մի պահ մտածեցի, հասկացա, որ չի կարելի խոսել ապագայից, եթե դեռ ներկայում չես հաստատվել:

Ո՞վ եմ ես հիմա: Մի աղջնակ, ով ապրում է Հայաստանում, ամեն օր գնում է դպրոց, պարապմունքների, վերադառնում տուն ու հաջորդ օրը կրկնում նույնը: Ես մի մարդ եմ, ով իր 14 տարվա կյանքի ընթացքում ոչ մի կարևոր բան չի արել: Ես միայն զբոսնել եմ ընկերուհիներիս հետ, սովորել, խաղացել, ծիծաղել, երազել, բայց այդ ամենը միայն ինձ համար: Ճիշտ է, եղել են դեպքեր, երբ ես օգնել եմ ընկերներիս, հարազատներիս ու բարեկամներիս, բայց ես երբեք չեմ օգնել մարդկանց, ում ես ոչնչով պարտական չեմ: Իսկապես, ես ընկերներիս օգնել եմ, որովհետև նրանք էլ ինձ են օգնել, ծնողներիս, որովհետև իմ ամեն հաջողության համար ես նրանց եմ պարտական, իսկ անծանոթին, ում ես առաջին անգամ եմ տեսնում, նրան ես երբեք չեմ օգնել: Նշանակում է՝ ես ոչ մի կարևոր բան չեմ արել: Այդ դեպքում ես իրավունք չունեմ ապագայի մասին մտածելու: Նշանակում է, ես էլ չեմ կարող երազել:

Օ՜ ոչ, միայն ոչ սա: Բայց մի վայրկյան… Չէ որ, ես ընդամենը 14 տարեկան եմ ու դեռ կարող եմ սխալս ուղղել: Ես կօգնեմ բոլոր նրանց, ովքեր ունեն դրա կարիքը, լինեն նրանք իմ ընկերները, անծանոթները, թե անտուն մուրացկանները: Բոլորն էլ օգնության կարիք ունեն, ու ես օգնելով նրանց ձեռք կբերեմ երազելու իրավունքը: Իսկ ինչ վերաբերվում է ապագային, այն թող սպասի, որովհետև ես դեռ շատ կարևոր բաներ ունեմ անելու:

vahe

Բողոք հանուն «ժարիտի»

-Վահե, բոլ ա ժարիտ ուտես, դառար կարտոշկա:
Մենակ չասեք, էլի, որ ձեզ չեն սպառնացել, որ «ժարիտ» ուտելով մի օր կդառնաք «կարտոշկա»: Բայց հանգիստ եղեք ու «արխային» «ժարիտ» կերեք: Էդ ես եմ ձեզ ասում՝ տասնը չգիդեմ քանի տարվա «ժարիտ» ուտողը: Ոնց որ հլը չեմ դարձել. կամ մասամբ… Լավ է, հաստատ չասեմ, մեկ էլ տեսաք` դառաք: Ո՞նց են ասում ռուսները. «на свой страх и риск»: Հա լավ, կդառնաք, թե չէ, էդ իմ պրոբլեմը չի. ես բան էի պատմում: Հա: Ասում եմ, եթե էդ տրամաբանությամբ գնանք, մի տեսակ, շատ «բան» կստացվի, էլի:

Օրինակ, մի օր չեղավ, մեկն ասի.
-Վահե բոլ ա «երկր» գրես, կդառնաս թեորեմ:
Չէ է, շատ ապուշ ա հնչում: Իսկ եթե՞.
-Վահե, բոլ ա ֆուտբոլ խաղաս, կդառնաս գնդակ:
Չէ, էլի էն չի:
-Վահե, բոլ ա լվացվես, դառար օճառ:
Տո չէ, հա:
-Վահե, բոլ ա վազես, կդառնաս բոթաս:
«Бред полнейший»:
-Վահե բոլ ա նստես էն հեռախոսի մեջ, դառար «քյոռ»:
Հա, էս իրականությունից էնքան էլ հեռու չի:
-Վահե, բոլ ա շնչես, դառար քիթ:
Քի՞թ: Լավ էլի: Էդպես ոչ մեկը չի ասում:
Հըմ: Բա էլ ինչի՞ պիտի ժարիտ ուտելուց դառնամ կարտոշկա: Դե, ինձ էլ հասկացեք, ողջ կյանքս «ժարիտ» եմ կերել. չէի կարող էդ պրոբլեմը չբարձրացնեի:

Օ՜… Ես թեմայից լրիվ շեղվեցի: Լավ, թող էս սենց ուղարկեմ: Թող լինի «բողոք հանուն ժարիտի»: Հելնեմ վերև` վերնագիրը փոխեմ: Հաջորդ անգամ կգրեմ` ինչ էի ուզում պատմել: Հուսով եմ, «ժարիտակեր» համայնքը կհասկանա ինձ ու կլսի իմ ձայնը: Ես «պոկվա»: «Ժարիտս» սառավ…

lilit vardanyan

Գաղտնի բաղադրատոմսը

Ես և ընկերուհիս որոշել էինք, որ պետք է թխվածք թխենք: Եղբայրս և մայրիկը գնացել էին ստուգումների, տատիկը և հայրիկը աշխատանքի էին, տանը միայն ես էի ու պապիկը, դրա համար էլ ընկերուհուս կանչեցի մեր տուն՝ թխվածք սարքելու: Ժամը 10:45 նա արդեն մեր տանն էր: Մտանք խոհանոց և սկսեցինք որոնել անհրաժեշտ իրերը: Դարակից վերցրեցի գոգնոցը, բաղադրատոմսերի գիրքը: Հետո ես և ընկերուհիս սկսեցինք որոնել հարիչը:

-Պիտի որ էս դարակում լինի,- ասացի ես,- օգնի` իրերը հանեմ, որ տուփը իջեցնենք:

Մենք փորփրեցինք դարակը, բայց այնտեղ չէր:

-Էս չի՞,-հարցրեց Վալերիան:

-Չէ:

-Հես ա:

-Չէ, էդ չի,- ասացի ես,- ե՞ս գիտեմ, թե՞ դու:

-Ես քեզնից ավելի լավ գիտեմ: Մամային մեկ-մեկ նայում եմ սարքելուց:

-Հետո ինչ, իսկ ես մենակս խմոր եմ սարքել:

Հետո զանգահարեցի մայրիկին:

-Մա՛մ, միքսերը որտե՞ղ ա:

-Պահարանի վերևում,-ասաց նա:

-Նայել ենք, չկա:

-Չգիտեմ:

-Լավ,- ասացի ես,- ուրեմն գդալով կաշխատենք:

-Լավ, էլի,- ասաց Վալերիան:

-Ես որ տատիկի հետ սարքել եմ՝ գդալով եմ սարքել, էնպես որ:

Ես գտա ամենամեծ գդալը և դրեցի թասի մեջ:

Արդեն քանիերորդ անգամ հնչեց հեռախոսիս զանգը (մինչ այդ էլ էին ինձ զանգում): Եղբայրս էր:

-Լիլո՛, ես ուշ եմ գալու, գրքերս կհանձնե՞ս (ի դեպ, եղբայրս վերցրել էր գրքերը քննություններին պարապելու համար):

-Հա, իսկ ե՞րբ կգաս,- հարցրեցի ես:

-Ժամը 12-ի կողմերը:

-Լավ:

Պապիկը իջավ բակ, մնացինք տանը մենակ:

Արդեն ժամը 11-ն էր:

Գտա «զեբրի» բաղադրատոմսը և սկսեցի կարդալ.

-Վերցնել 5 ձու…

Մենք սկսեցինք կոտրել ձվերը, որոնցից միայն մեկի դեղնուցը «ողջ» մնաց:

Այս անգամ զանգեց տատիկը:

-Լիլի՛թ, Արամի գրքերը հանձնելո՞ւ ես:

-Հա:

-Բա կհասցնե՞ս խմորը սարքել:

-Կհասցնեմ:

-Քացախը արդեն լցրել եք:

-Չէ, հլը շաքարավազն ենք լցնում,-ասացի ես:

-Քացախը էն կողքի դարակում ա:

-Լավ:

-2 բաժակ շաքարավազով… 2 բաժակ շաքարավազ ա պետք,-ասացի ես բարձրաձայն դարակից հազիվ հանելով շաքարավազի տուփը:

Վերցրի մեծ բաժակը և լցրեցի առաջին բաժակը:

-Լսի, էս ի՞նչ շատ լցրեցիր,- ասաց Վալերիան:

-Բա հենց էդքան ա պետք, հլը մի բաժակ էլ պիտի լցնեմ:

-Բա որ շաքարավազը շատ էղա՞վ:

-Ե՞ս գիտեմ, թե՞ դու,-ասացի ես,- կարդա՛, 2 բաժակ շաքարավազով գոգլի անել:

-Հա, բայց կարող ա էն ձևի բաժակով պիտի լցնենք,- ասաց նա՝ ցույց տալով սուրճի բաժակը:

-Գժվե՞լ ես: Էդ բաժակով գոգլի անել չի լինի:

Վերջապես հաշտվեցինք, և ես լցրեցի 2-րդ բաժակը: Հերթով խառնեցինք, իսկ այդ ընթացքում ես բացատրում էի, թե ինչ է գոգլին:

-100գ կարագ… Ի դեպ, քանի որ միքսերով չենք աշխատում, կարագի կտորները մինչև եփելը կմնան խմորի մեջ,-ասացի ես,-երկու բաժակ թթվասեր… Ես գիտեմ` երկու բաժակը ինչքան ա ,-ասացի ես սառնարանից հանելով թթվասերը,-մի անգամ մամայի հետ 400 գ թթվասեր էինք լցրել 200գ-ի տեղը, հիմա հաստատ գիտեմ, որ մի թթվասերի տուփն էլ կհերիքի:

Մենք հերթով դատարկեցինք թթվասերի տուփը և խառնեցինք:

-Դե իմ մաման «պիրոգներ» ավելի շատ ա սարքում,-բացատրեցի ես:

-Իսկ հիմա իմ սիրած հատվածը,-ասացի ես և դարակից վերցրեցի քացախը և սոդան,- միշտ երազել էի, որ մի օր մենակով կանեմ էս պահը:

-3 բաժակ ալյուր… վերջացնում ենք,- ասացի ես և դարակից վերցրի ալյուրը: Մենք խառնեցինք և ստացանք շատ լավ խմոր:

Զանգեց տատիկը:

-Լիլի՛թ, չմոռանաք վառարանը դնելուց առաջ միջի բոլոր իրերը հանել:

-Լավ:

-Հիմա իմ մյուս ամենասիրած պահը,- ասացի ես,- հիմա պետք ա խմորը կիսենք:

-Հաաա,- ես հիշեցի որն ա զեբրը, որ կեսը սպիտակ ա, կեսը՝ սև:

-Ըհը… Հիմա մյուս կեսի վրա կլցնենք կակաո, գրած ա մեկ ճաշի գդալ:

Մենք հազիվ բացեցինք կակաոյի տուփը:

-Օ՛յ, կողքից մի քիչ թափվեց, բայց ոչինչ:

Ես խառնեցի շոկոլադե խմորը, իսկ ընկերուհիս՝ սովորական:

-Մի փոքր հատիկները մնացել են,- ասացի ես,- տենց բան երբեք չէր լինում… Էս խմորի լավը էն ա, որ պետք չի թողնել «հանգստանա»…  Ժամը 12:30 ա, հասցնում ենք:

-Ուռաա, հասցնում ենք:

Ես վառարանից հանեցի բոլոր իրերը, վերցրեցի թավաներից մեկը և մի փոքր կարագ լցրեցի վրան:

-Հիմա պետք ա անձեռոցիկով կարագ քսել,- ասացի ես:

Բայց անձեռոցիկի հետքերը մնում էին թավայի վրա:
Մենք մի կերպ լվացինք այդ կաթսան և վերցրինք մյուսը:

-Կարագ պետք չի,- ասաց ընկերուհիս:

-Պետք ա,- ասացի ես երկրորդի վրա էլ քսելով կարագը:

Վալերիան զանգեց իր մայրիկին, իսկ նա ասաց, որ պետք է կարագ քսել և վրան ալյուր լցնել, բայց ես վրան ալյուր  չլցրեցի. հազիվ էի կարագը քսել խոհարարական անձեռոցիկով:

Վերջապես մենք լցրեցինք խմորները, դրեցինք վառարանի մեջ առանց միացնելու, գնացինք եղբորս գրքերը հանձնեցինք, հետ եկանք, միացրեցինք վառարանը, 5 րոպեից եկան մայրիկն ու Արամը:
Մենք երկար ժամանակ նստած նայում էինք, թե ինչպես էր խմորը ստացվում:
Մենք հայտնաբերեցինք, թե որտեղ էր միքսերը, այն հենց խոհանոցի պահարանների վերևում էր:

Երբ թխվածքը պատրաստ էր, մայրիկին խնդրեցինք, որ պատրաստի թխվածքի «գլազուրը»: Մայրիկը բացեց դարակը և վերցրեց մի թթվասերի տուփ, որի մեջ կար կակաո:

-Մի վայրկյան,- ասացի ես` ցույց տալով մայրիկին «կակաոյի տուփը»,- էս չի՞ կակաոն:

-Չէ, դա սուրճն է:

-Իիիիիինչ,- ասացինք ես և ընկերուհիս միաժամանակ,- ուրեմն մենք թխվածքը սուրճո՞վ ենք պատրաստել:

-Մա՛մ, բայց համով կլինի՞:

-Եթե դառը չլինի՝ հա:

Երբ ամեն ինչ պատրաստ էր, մենք փորձեցինք մեր պատրաստած նոր գաղտնի բաղադրատոմսով զեբրը, և այն շատ համեղ էր:

Այստեղ ես ավարտում եմ գրելը: Ես դեռ շատ բան բաց թողեցի, որոնց մասին պետք է գրեի, բայց մարդիկ հազիվ կարդան այս երկար գրած նյութը: Որպես եզրափակում ասեմ, որ այդ օրը երևի արձակուրդների ամենախառնաշփոթ օրը կլինի:

milena khachikyan

Րիկին, Ռեքսը, մենք

-Ուզում եմ իմանալ, թե ինչ գիտեն   շները մարդու մասին եւ ինչպես են կարողանում անդավաճան սիրել:

-Երեւի նրանք մեր մասին ավելին գիտեն, քան մենք ինքներս:

Աղասի Այվազյան

 

Երեք տարի առաջ, երբ ես երջանիկ պատահականությամբ ծանոթացա Միլենայի հետ (մեր անունները համընկել են նույն պատահականությամբ), սերը դեպի կենդանիները, մասնավորապես շները, իմ մեջ ավելի խորացավ: Դե հա, շուն ունենալը իմ մանկության ամենալուսավոր երազանքն էր, որի ձեռքը բռնած մինչեւ օրս քայլում ենք` մի օր իրականանալու անհավատալի հույսով: Իսկ եթե լուրջ՝ մենք իրականանալու ենք, եւ անպայման, դա` մի կողմ:

Միլենան իմ ճանաչած ամենահոգատար տերն է, իսկ իր շունը՝ Րիկին՝ ինձ հանդիպած ամենախելացի ու դաստիարակված աղջիկը, ով հայերենից բացի տիրապետում է նաեւ ռուսերենին:

-Рики, садись, Рики, проси…

Էս խոսքերից հետո Րիկին նստում է, սկսում է նվնվալ այնքան, մինչեւ մենք հագենում ենք ու ի վերջո տալիս ենք ուտելիքը, որին այդքան սպասում էր: Չէ, սա նրան տանջելու ձեւ չէ, սա սովորական խաղ է, որ խաղում ենք երկու կողմս էլ՝ իրար սիրելով:

Ամեն անգամ իրենց տուն գնալիս՝ դեռ դռանը չհասած, ներսից լսվում էր Րիկիի անհանգիստ հաչոցը, որը տեւում էր ոչ կարճ, բայց ավարտվում էր իմ ու իր համերաշխ գրկախառնությամբ:

-Էսպես ոգեւորված որ հաչում ա, ուրեմն սիրում ա,- բացատրում էր Միլենը,- հետո էլ տես՝ պոչը ոնց ա շարժում:

Րիկին ու ես ընկերացանք բավականին շուտ եւ դարձանք ոչ պակաս մտերիմ, որքան ես ու Միլենն ենք: Բայց պատմությունը սրանով չավարտվեց:

Եկավ մի շրջան, երբ դպրոցի ճանապարհին (հա, մենք էն հեռավոր անցյալում դպրոցական ենք եղել) մի անծանոթ շուն սկսեց հանդիպել մեզ ամեն օր եւ ամեն անգամ: Մինչ ես Միլենենց բակում սպասում էի նրա իջնելուն, շունը գալիս էր, պտտվում շուրջս, նստում ու սպասում ինձ հետ (չգիտեմ՝ որտեղից էր Միլենի տեղն իմացել): Դե պարզ է, որ բախտավոր կենդանին արժանացավ մեր ջերմ վերաբերմունքին, ինչի արդյունքում էլ մենք միանգամից ընկերացանք նրա հետ, ում, ի դեպ, Միլենը անվանեց Ռեքս: Էսպես ամեն առավոտ Ռեքսի հետ քայլում էինք մինչ դպրոցի մոտակայքը, եւ եթե մեզ հետ հարմար ուտելիք էինք ունենում, հյուրասիրում էինք (ոչինչ, որ այդ օրը դպրոցում անցնում էր սովորականից քաղցած), եթե չէինք ունենում, ճանապարհին հատուկ շան կեր էինք առնում (սա էլ մեր հաճախակի ուշացումների պատճառը): Այդ կերից Րիկին էլ ուներ, ու երբեմն Միլենը հետը մի քիչ բերում էր: Ռեքսը երջանկացած շոյվում էր դրանից, իսկ այ Րիկին…Այդ օրերին Րիկիի մեջ զարգանում էր խանդ ասվածը:

Դպրոցական խելառ օրերը մեկ ամիս առաջ ավարտվեցին: Հիմա ես չգիտեմ, թե որտեղ է մեր Ռեքսը ու արդյո՞ք իրեն կերակրողներ ունի, կամ էլ կա՞ մեկը, ում հետ միասին իրենք անցնում են կյանքի ինչ-որ ճանապարհ, թե՞… Համենայն դեպս շատ կուզեմ, որ այդպես լինի: Իսկ թե որտեղ կլինի Րիկին մի քանի օրից, ես իմացա վերջերս, եւ հիմա չգիտեմ՝ ուրախանա՞մ իր համար, թե՞ տխրեմ ինձուինձ: Րիկին պատրաստվում է չվել Մոսկվա, դե պարզ է՝ իր հետ տանելով նաեւ Միլենին (իրականում ճիշտ հակառակն է): Իրենք շուտով կգնան, ու մեր էս երջանիկ ընտանիքը արդյունքում կտուժի:

Ես մտածում էի սրա մասին, երբ հայտվեց եղբայրիկս, ով բակում խաղալու փոխարեն մի քանի ժամ էր՝ հրճվում էր: Տրամաբանական է, որ իմ ունեցած էն մեծ սերը շների հանդեպ, գիտակցաբար թե ենթա, փոխանցվել է նաեւ նրան, ու էստեղ է, որ մեր երազանքները խաչվել են: Ուրեմն էսպես. եղբայրս մեն-մենակ գնում է խանութ, իսկ վերադառնում ինչ-որ մեկի հետ, ով, արդեն հասկանալի է, մի նրբագույն շուն է: Ես պատուհանից ուտելիք եմ շպրտում, շունն ուտում է, բայց չի հեռանում: Երեկոյան պարզվում է, որ Վահրամը հերիք չի բակի չարաճճիներին արգելել է շանը նեղացնել, մի հատ էլ, չգիտեմ որտեղից, տուփ են պեղել, տնակ սարքել երջանիկ կենդանու համար: Հետո շենքի կանանցից սպառնացել են, ջղայնացել, ու խեղճ երեխաները ստիպված են եղել լքել իրենց նոր ընկերոջը, բայց…

-Միլ, ես էսօր հասկացա՝ ինչ ա նշանակում շան հավատարմություն (կարեւոր գիտակցություն ա, ինչ խոսք): Տանում էինք դպրոցի բակ, ուտելիք դնում դիմացը, որ ինքը զբաղվեր, մենք էլ շուտ հետ գայինք, չէր ուտում, հետեւներիցս գալիս էր: Էլի էինք տանում, էլի էր գալիս:

Հասկանո՞ւմ եք:

Հիմա ուշ գիշեր է, եղբայրս երեւի երազում վերադարձել է իր ընկերոջ մոտ, իսկ թե որտեղ է վերջինս, ես դժվարանում եմ կռահել, բայց որ պատուհանիցս շների յուրահատուկ սիմֆոնիա է լսվում, դա հաստատ: Էլ ի՞նչ կարող են անել այդ կանայք, կամ առհասարակ, ի՞նչ կարող է անել մարդը շան հավատարմության դիմաց. ըհը, ոչինչ, ոչ մի բան:

Մի քանի ժամից Րիկին արդեն ինձնից հեռու կլինի, մի քանի տարի հետո՝ գուցեեւ ինձ մոռացած: Հա, ես շների հիշողության մասին գաղափար չունեմ ու շատ կուզեմ, որ սա կարդալուց հետո ինչ-որ մեկն ինձ ասի.

-Բալի՛կ ջան, դու սխալվում ես. շները, ի տարբերություն մարդկանց, առմիշտ հիշում են իրենց հին ընկերներին, հիշում են հայացքը, աչքերը, ձեռքերի հոտը, գրկի ջերմությունը, ու շարունակում են սիրել անկախ ժամանակատարածական չափումներից:

Երեւի…

Ես Րիկիին բարի ճանապարհ եմ մաղթում, իսկ Ռեքսին ու մեր բակի լավ ընկերոջը, ում համար մենք դեռ կհասցնենք անուն մտածել, ցանկանում եմ, որ հանդիպեն հնարավորինս լավ մարդկանց : Դե ձեզ էլ՝ բարի գիշեր:

Հ. Գ. Հա, Մի՛լ, ես քեզ սիրում եմ, բայց շատ զգացվե՞ց, որ ցնդել եմ մի քիչ:

Sose zaqaryan

Մեր պատմության քննությունը

16.06.2016` մեր պատմության քննության օրը: Քննություն, էն էլ ինչ քննություն: Ժամը տասներկուսն անց քսան րոպե է,  և մենք դեռ չենք սկսել, չնայած այն փաստին, որ առավոտյան 9-ից դպրոցում ենք: Պարզվեց, որ այն մարդիկ, ովքեր պատասխանատու են, որ թեստերը ժամանակին ու ճշգրիտ տեղ հասնեն, շփոթել են` Կապանի թեստերը տվել են Սիսիանին,  իսկ Սիսիանինը՝ Կապանին:

Պատահականություն էր դա , թե՝ ճակատագիր, չգիտեմ:  Ինչու եմ այդպես ասում, որովհետև մեր դասարանի տղաներից 3-ը վաղը մաթեմատիկայի միասնական քննության են և պատրաստվում են.  կրկնում,  ստանում իրենց վերջնական խորհուրդները: Իսկ ես իմ մասին էլ չասեմ. լուռ լսում եմ նրանց և վերլուծում,  թե որ խորհուրդն է ավելի տեղին, որը ավելի պետք կգա նրանց, կկարողանա՞ն բարձր ստանալ և այլ հարցեր…

Նայում եմ ժամացույցին. արդեն տասնմեկն անց քսանհինգ րոպե է: Տղաները սկսեցին արդեն կատակել, բայց համոզված եմ, որ մտքում անհանգստանում են վաղվա համար: Բայց ես հո՞ գիտեի, որ ամեն ինչ լավ է լինելու,  կամ էլ  չէի ուզում վատը մտածել:

Չմոռանամ նշել. դեռ չկան մեր պատմության թեստերը. երևի ավելի կուշանան:

…Սա այն հատվածն է, որ ես գրել էի իմ քննության օրը: Վերջապես թեստերը հասան տեղ, և այս տարի առաջին անգամ մենք բոլորս քննություն հանձնեցինք: Արդեն եղել է նաև միասնական քննությունը և,  ինչպես ես մտածում էի,  տղաները  կարողացան հաջողությամբ հանձնել:

Մենք կարողացանք հանձնել նաև Հայոց պատմության քննությունը, չնայած անհանգստությանը և շփոթություներին:

anushmkrtchyan

Մեկ գնդակ, հսկայական խաղադաշտ, 22 հոգի և, պայքար գնդակի համար

Մեկ գնդակ, հսկայական խաղադաշտ, 22 հոգի, պայքար գնդակի համար. մեկ բառով ասած՝ ֆուտբոլ: Տարիներ առաջ այս ամենը սկսեց հետաքրքրել  ինձ: Սկսեցի ֆուտբոլ դիտել: Երկրպագում էի  Բարսելոնային: Հետո արդեն սկսեցի ինքս խաղալ: Խաղում էինք դասարանով ՝ տղա, աղջիկ միասին: Բայց գնալով հասկանում  էի, որ տղաները  թիմում  մեզ գրեթե  գնդակ  չէին փոխանցում, թերագնահատում էին մեզ ու մեր կարողությունները: Հենց այդ ժամանակ էլ որոշեցի, որ տղաներից գնդակ մուրալու փոխարեն, պետք է ինքներս վերցնենք գնդակն ու մտնենք խաղադաշտ՝ առանց տղաների:
Դե, սկզբում ես ու ընկերուհիս էինք, հետո սկսեցինք մեր հասակակից աղջիկներին համոզել, որ պետք չի ամաչել ֆուտբոլ խաղալուց: Եվ այսպես, քիչ-քիչ կազմավորվեց 11 հոգանոց մեր թիմը:

Մեր Շենիկ գյուղում շատերից էի լսում.

-Թե ասա, դուք ի՞նչ ֆուտբոլ խաղացող, աղջիկ եք, էլի, ձեր համար նստեք տունը:

Սկզբում  այս խոսքերը մեզ հուսահատեցնում էին, բայց հասկանում էինք, որ դեպի նպատակ տանող ուղին բարդ է ու լի  խոչընդոտներով:

Եվ սկսեցինք մարզումները: Սկզբում մարզումներն անցկացնում էինք սպորտդահլիճում, հետո դպրոցի դիմացի ֆուտբոլի դաշտում: Մեր մարզիչներն սկզբում տղաներն էին: Մեզ տարբեր հնարքներ էին սովորեցնում, իսկ հետո սկսեցինք խաղալ իրենց դեմ: Սովորության համաձայն պարտվում էինք, բայց կարևորը այն մրցակցային ոգին էր, որը կար մեր մեջ:

Մեր թիմի առաջին կարևոր հանդիպումը տեղի ունեցավ հարևան գյուղի աղջիկների հավաքականի հետ, որտեղ պարտվեցինք 4-2 հաշվով: Սա մեր առաջին  խոշոր  ձախողումն էր: Բայց դրանից հետո սկսեցինք էլ ավելի  ոգևորությամբ պատրաստվել: Մեզ միացան նոր աղջիկներ:

Հիմա ուշ-ուշ ենք մարզվում. բոլորը զբաղված են, բացի այդ ամռանը ֆուտբոլի դաշտը տղաների տիրապետության տակ է: Նախատեսում ենք ևս մի քանի հանդիպումներ տարբեր գյուղերի հետ: Կարևոր չի` կհաղթենք, թե՝ ոչ, կարևորն այն է, որ մենք այսօր մեր գյուղում արդեն որոշ չափով կոտրել ենք այն կարծրատիպը, թե ֆուտբոլը տղաների խաղ է:

Մենք հասել ենք մեր երազանքին: Ես հասել եմ իմ երազանքին: Ֆուտբոլի աղջիկների հավաքական ունենալն իմ երազանքն էր, ես  հասա իմ երազանքին, որովհետև հավատում էի ինքս ինձ: Եթե դու էլ ունես երազանքներ, բայց շրջապատի կարծիքները խանգարում են քեզ հասնել դրան, ուրեմն ամեն անգամ, երբ հուսահատվում ես, հիշի՛ր ինձ ու պայքարիր հանուն քո երազանքի:

անի հարությունյան /մայիսյան/

Կապտանռնագույն սիրտ

-Անի՛, գնա՛ քնելու:

-Լավ էլի, պա՛պ, կարևոր խաղ ա, Բարսելոնան ա խաղում, պիտի նայեմ:

-Ամոթ ա, ամոթ: Մեծ աղջիկ ես, ի՞նչ ես քեզ տվել էդ ֆուտբոլին…

Երևի շատ ֆուտբոլասեր աղջիկների ծանոթ խոսակցություն է: Իհարկե, ամեն ինչ էլ ավելի դժվար է, երբ տանը միայն դու ես հետաքրքրվում ֆուտբոլով: Ինչ արած, այս դեպքում ավելի շատ համառություն է պահանջվում, և հենց դրա շնորհիվ էլ որոշ ժամանակ հետո խոսակցությունը փոխվեց.

-Անի՛, գնա քնելու:

-Պա՛պ, Բարսան ա խաղում:

-Հա՜, լավ, լավ: Դե, ես գնացի քնելու:

Ֆուտբոլ… Ինչքա՜ն սեր ու հույզեր կան թաքնված այս մեկ բառի մեջ: Ինչքա՜ն կյանք կա շատերի համար հասարակ թվացող այս խաղի մեջ: Երջանիկ եմ, որ արդեն չորս տարուց ավելի է՝ ֆուտբոլն ու աշխարհի լավագույն ակումբներից մեկը (եթե ոչ` լավագույնը)` Բարսելոնան, դարձել են իմ կյանքի ու առօրյայի մի մասը:

Չեք հավատա, բայց ֆուտբոլն ամբողջովին փոխեց իմ կյանքը, մտածելակերպը, տվեց ինձ ընկերներ, առանց որոնց, երևի թե, իմ կյանքում մի դատարկ տեղ կլիներ:
Շատերի համար տարօրինակ է՝ ինչպե՞ս կարելի է այդ հասարակ խաղն այդքան սիրել, տարվել դրանով ու անգամ հասնել ֆանատիզմի: Բայց ինչպես բացատրեմ` ինչ է ֆուտբոլը: Եթե դուք երբեք չեք տեսել պարտություն, հիասթափություն ամենակարևոր խաղում, չեք ցնծացել ձեր սիրելի թիմի հետ, ամեն խփած գոլի, ամեն հաղթած գավաթի համար, եթե երբեք չեք տխրել ձեր սիրելի ֆուտբոլիստի վնասվածք ստանալու համար, այո՛, դուք չեք հասկանա մեզ, քանի դեռ չեք սիրում այնպես, ինչպես մենք: Մարդիկ ասում են՝ անպատասխան սերը ցավոտ է: Բայց ես սիրում եմ, սիրում եմ անպատասխան, ու գիտակցելով, որ երբեք պատասխան չեմ ստանա, իմ սերն ավելի է մեծանում դեպի ֆուտբոլն ու իմ Բարսելոնան: Բարսելոնա, ավելին, քան ակումբ: Այս թիմն ինձ սովորեցրեց երբեք չհանձնվել, հպարտությամբ նայել պարտության աչքերին ու վստահ քայլել դեպի նոր հաղթանակներ: Ես ապրել ու մեծացել եմ թիմի հետ, փոխվել ու հասունացել, ու ինձ հարուստ եմ զգում այն անքուն գիշերներով, որ անցկացրել եմ իմ ակումբի խաղերը դիտելիս, հաղթանակի ու պարտության արցունքներով, իմ ապրումներով, հույզերով ու զգացումներով: Գուցե իմ գիտելիքները կատարյալ չեն Բարսելոնայի պատմության մասին, բայց մի բանում վստահ եմ՝ սիրում եմ ու շարունակելու եմ սիրել իմ ակումբը, լինել նրա կողքին անկախ ամեն ինչից, պաշտպանել ցանկացած պարագայում ու երբեք չդավաճանել:

Եվ ինչպես սիրում եմ միշտ ասել. «Մենք Բարսելոնան ենք, մենք միշտ վերադառնում ենք և ունենք հույս, որը վերածվելու է ՓԱՌՔԻ»: