Բոլորդ էլ երևի լսած կլինեք այն հայտնի արտահայտությունը, թե ամենալավն ու հիշարժանն ուսանողական տարիներն են։ Դե, ինչպես արդեն կռահում եք, ես էլ, իհարկե, բացառություն չեմ։ Դեռ մի քանի ամիս է, ինչ ներթափանցել եմ կյանքի այս նոր էջ և չեմ դրժի այն փաստը, որ ավելի լավ է ուսանող լինել, քան աշակերտ, սակայն չեմ էլ ժխտի, որ պատասխանատվությունը շատ ավելի մեծ է։
Նախ սկսենք նրանից, որ եթե դպրոցական տարիքում դու ապրում ես քաղաքում կամ որևէ մարզում և համադասարանցիներդ տեղաբնիկ են, դու ինչ-որ չափով ճանաչում ես իրենց, ապա համալսարանում պատկերն այլ է։ Այստեղ քեզ շրջապատողները եկել են տարբեր տեղերից, ունեն զանազան տեսանկյուններ տարբեր հարցերի մասին, ուրիշ մտածողություն ու հետաքրքրություններ։ Եվ ահա, դու՝ բացարձակապես անտեղյակ, ընդհանրապես չես ճանաչում դիմացինիդ, չգիտես՝ ով է և անգամ չգիտես՝ ինչ է անունը։ Ինչ-որ տեսանկյունից այս հանգամանքը վախեցնող է, մանավանդ՝ ինքնամփոփ և փոփոխություններին դժվարորեն հարմարվող մարդկանց համար։
Ի տարբերություն մյուսների, ինձ դեռ ամռանը բախտ էր վիճակվել ծանոթանալու այն անձանց հետ, որոնք պետք է դառնային «լավագույն տարիներիս» մի մասը (ամեն դեպքում, մարդկանց մեծամասնությունն այդպես է կարծում)։ Առաջին տպավորությունս այդքան էլ դրական չէր։ Չեմ թաքցնի, որ սիրում եմ ամեն ինչին քննադատորեն վերաբերվել և յուրաքանչյուր երևույթի մեջ տեսնել բացասականը։ «Բոլորս աղջիկ ենք, սա վատ է»,- մտածեցի ես, քանի որ այդքան աղջիկ մեկ լսարանում՝ հաստատ լավ չի վերջանալու։
Առաջին տպավորությունիցս արդեն անցել է մի քանի ամիս։ Ճիշտ է, աղջիկներից ոմանք դեռ չեն հարմարվել տնից հեռու գտնվելուն և ժամանակավորապես ինքնուրույն կենսակերպ վարելուն, բայց մենք ամեն ինչ անում ենք, որպեսզի իրենք էլ քաղաքային եռուզեռի և ուսանողական այս բաղձալի տարիների մի մասնիկը լինեն։ Հենց այս վաղանցիկ ամիսների ընթացքում է, որ դասերից զատ ձեռք եմ բերել ուսանողական ընկերներ: Ամենքս էլ տարբեր անհատականություններ ենք, խոսում և մտածում ենք տարբեր, անգամ ոճային տարբերություններ կան: Այս հանգամանքը, եթե ուրիշներին կխանգարեր և տարաձայնությունների առիթ կհանդիսանար, մեր պարագայում լրիվ հակառակն է: Ասածիս ապացույցը հետևյալ օրինակն է. մեր ընկերական նեղ շրջանում մի աղջիկ կա, որ Շիրակից է ու տեղի բարբառով է խոսում: Թեև մեզ համար բարբառը խորթ է և ականջին անսովոր, սակայն, ընդունելով իրեն, ընդունում ենք և իր բարբառն ու անգամ մենք նույնպես հաճախ շատ բառեր բարբառով ենք ասում, ինչն իրեն ուրախություն ու հարազատության զգացում է պատճառում:
Ըստ իս՝ այսպիսի մանրուքներն են, որ ընկերներին ավելի մոտ են դարձնում և վստահ եմ, որ միասին ենք կերտելու մեր պայծառ ու միշտ հիշվող լավագույն տարիները։

Ես սկսել եմ սովորել մի տեղ, որտեղ պատին Սահյանի մեծ նկարն է, իսկ ընթերցասրահում ազատ են աթոռները: Էս նկարի մոտ հայելի էլ կա, որտեղ շրթներկերը միշտ թարմ են: Չորրորդ հարկ էլ կա: Ամենասիրելին, խաղաղը. հայելի չկա, լուռ է, ու պատուհանից ծառերն են երևում՝ արդեն դեղնածները:

Դասախոս 1-ը ասում է.

-Feedback չկա, երեխեքի մեջ հետաքրքրություն չկա:

Ուզում է թողնել համալսարանն էլ, տխուր ու ծանր հայերին էլ ու… չէ՛, չէ՛, չէ՛:

Դասախոս 2-ը բացատրում է, որ սովորելու ընթացքում մենք «քամում ենք մեր մեջ ապրող կապիկին»: Ասում է.

-Էնպես շփվեք, որ խոսակիցը Ձեզ հետ զրուցելիս մեծանա:

Ասում է.

-Գրականությանը ոչ թե երկու, այլ հազար կողմից է պետք նայել:

Ասում է, ասում է, ասում է…

Դասախոս 3-ը 80 րոպե լույս է տալիս: Բացատրում է.

-Դուք ինձնից գաղափարապես սնվում եք, ուրեմն՝ սան, սուն բառերի մեջ մի իմաստ կա, չէ՞:

Դասախոսին գրկելու մասին մտածելը ամո՞թ է:

Ինձ դուր է գալիս էս պաշտոնականությունը: Դասախոս 2-ը դեռ առաջին օրն ասաց.

-Անջատե՛ք ձեր միջից սպասելու կոճակը: Դասախոսը դիջեյ է, որը օգնում է ճիշտ հարցեր ձևակերպել:

Իսկ ճամփան ու ուղեկիցը դու ես ընտրում: Իրենք բացատրում են` մենք ձեզ չենք ճանաչում, որ սիրենք, ու սա ավելի է անկեղծ, քան «իմ շատ սիրելի ուսանողներ»-ը: Ու հետո կձևավորվի՞ ճանաչել-սիրելը, թե՞ չէ, կպարզենք: «Կ», ենթադրական եղանակ, բայց հիմա ազնիվ լինելը լավագույն հաղթանակն է էս խճճված վիճակից:

Ազնվությանը ազնիվ են պատասխանում: Արդարության գոյությանը հավատացնողին չեն խաբում:

Կոտրող-փշրողներ, չհավատացողներ ու չսովորեցնողներ շատ կան, բայց լավը էնքան է շատ, մնում է միայն տեսնել:

Մեզ մեր ցավից նեղված, մեզ հետ արտասվողներ են պետք, թե չէ երկու գնահատական հա՜ էլ կստանանք:

Մեզ հայացքով հարցը լուծողներ ու գրատախտակին սազողներ են պետք: Գնահատականը պիտի հետևանք լինի, իսկ գիտելիքը` նպատակը, ոչ թե հակառակը: Ասում է.

-Ես ձեզ համար ոչինչ չեմ անում, ուղղակի բացատրում եմ, որ չսպասեք, որ լսեք ավելի, քան խոսեք, որովհետև դժվար է լսելը:

Ասում է.

-Շեշտը դրեք ճշտի և պրոֆեսիոնալիզմի վրա ու ջարդուփշուր արեք ամեն կեղծ բան:

-Շնորհակալություն, ցտեսություն:

-Նվաճումներ ձեզ, երեխեք:

Լույսը մեր աչքերում շատ է վառ. մարել չի ստացվի:

Երբ ասում ես լրագրող, առաջինը մտքիդ գալիս է սեփական միտքը և կարծիքն ունեցող անձ, որը չի վերցնում ուրիշների մտքերը, գրագողությամբ չի զբաղվում, բայց շտապեմ հիասթափեցնել ձեզ, դուք միշտ կհանդիպեք այնպիսի լրագրողների, որոնք իրենց առաջ ունեն նպատակ՝ ինքնահաստատվել ուրիշների գրածներով, ուրիշի նյութերով։ Ցավոք, հիմա մեդիան շատ վատ վիճակում է, բոլորը դարձել են բլոգեր, լրագրող կամ մեկնաբան և ոչ մեկին չի հետարքրքում՝ իրենք մասնագե՞տ են, թե՞ ոչ, ունե՞ն լրագրողական կրթություն, թե՞ ոչ, և հենց նրանք էլ մեծ մասամբ զբաղվում են գրագողությամբ և խեղաթյուրում են լրագրողի անունը։ Ծիծաղելի է անգամ, երբ տեսնում ես քո նյութը ուրիշի մոտ, այն էլ տառ առ տառ և բառ առ բառ նույնը գրած։ Կարծում եմ՝ չի կարելի նման մարդկանց անվանել լրագրող, քանի որ արժեզրկվում է լրագրող լինելու առաքելությունը։ Մենք՝ լրագրողներս, հանրության և հենց մեր ձայնն արտահայտողներն ենք, ես չեմ պատկերացնում՝ ինչպես կարելի է շարժվել ուրիշի մտքերով և դառնալ լրագրող։ Տարիների փորձ ձեռք բերելով՝ նաև կսովորենք հաշտվել այն մտքի հետ, որ կան նման մարդիկ, բայց երբեք չի կարելի նրանց տեղ տալ լրագրողական հասարակության մեջ։ Կարծում եմ, որ գրագողությունը չխթանող և չխրախուսող դասախոսությունները կարող են մեծ ներդրում ունենալ այս գործում, քանի որ այս խնդիրը օր օրի ահագնանում է մեդիայում։ Ամեն անգամ նման դեպքի ականատես և, ինչու ոչ, զոհ լինելով՝ փորձում եմ հասկանալ, թե տվյալ «լրագրող»-ն ինչ բավականություն կարող է ստանալ ուրիշի մտքերով հանդես գալով, մի՞թե հնարավոր է մեր օրերում նման բան, երբ բոլորն ազատ կարող են մտածել այն ամենի մասին, ինչ ուզեն, կարող են գրել պատեհ-անպատեհ ամեն ինչ։ Մեր սերունդը ազատ մտքի և կարողությունների սերունդ է և յուրաքանչյուրը պետք է գիտակցի դա ու շարժվի իր մտքերով, իր նպատակներով ու գաղափարներով, չխանգարի մտածել դիմացինին և չդառնա ուրիշի վերելքներին խոչընդոտող մարդ։

Հանձնարարված դասը չհարցնելն ամենաբարի ու լավ ուսուցչի հատկանիշն է, աշակերտի երազանքը։ Դեռ աշակերտին վայել վարքով, մտածելակերպով ու իհարկե, որ ամենաբարդն է՝ բառապաշարով, մի խումբ պատանիներ ոտք են դնում համալսարան ու սկսում այն չափել ու գնահատել աշակերտական և դպրոցական չափանիշներով։ Լսում ես անհասկանալի թվեր ու անուններ, երբ ընդամենը շփոթվել ու «դասարանի» տեղն ես հարցրել, երբ դասախոսը հարցիդ պատասխանելու փոխարեն նախ (արդեն փորձ կուտակած) ժպտում է, ուղղում, որ ինքը դասատու չէ, այլ դասախոս, նոր անդրադառնում հարցիդ։ Ինչևէ, արդեն 2 ամիս է անցել իմ ուսանողական կյանքից, բայց դասախոսներին շարունակում եմ դիմել «ընկեր»- ով։ Ինչպես հասկացաք՝ դեռ չեմ համակերպվել։ Էլ ի՞նչ է պետք երջանիկ ուսանող լինելու համար՝ գալ, վայելել ուսանողական մթնոլորտը, շփվել դասախոսների հետ, ստանալ հանձնարարություն և վերջ։ Դե այո, ես էլ ձեզ նման թվարկածս շարքի վերջում մտովի կավելացնեի դասերին պատրաստվելը։ Բայց առաջին իսկ շաբաթից բոլոր դասախոսները դարձան մեր երազած ուսուցիչները, զարմացած էի, վախեցած և ինչու ոչ՝ նաև ուրախ, երբ հաջորդ դասին չէինք անդրադառնում նախորդ հանձնարարությանը։ Անկեղծ ասած՝ ամեն դասին վախեցած պատրաստվում էի։ Հանգիստ ու հետաքիքիր սեպտեմբերն անցավ ու հանկարծ բոլոր առաջին կուրսեցիները սկսեցին փորփրել սեփական հիշողությունը, գտնելու համար այն հանձնարարությունները, որոնց այդպես էլ չէինք անդրադարձել։ Եթե չկռահեցիք, ասեմ, որ առջևում էին միջանկյալ քննությունները։ Դպրոցում 2 էջ պարունակող ռեֆերատ գրելու համար ունեինք 1 շաբաթ, հնարավորություն ունեինք նաև նկար տեղադրելու, որը միշտ կազմում էր բոլորիս աշխատանքների մի ամբողջական էջը, իսկ այժմ մեկ շաբաթը պետք է անխնա օգտագործել՝ ընթացքում ևս ունենալու համար 4-5 աշխատանք՝ 12 էջից ոչ պակաս և առանց էջեր լրացնող նկարների ու 16-20 տառաչափի։ Դե ինչ, շաբաթը սկսվեց։ Միշտ զարմանում էի գրադարաններում ժամեր շարունակ հաստափոր գրքերի դիմաց նստած երիտասարդներին տեսնելիս, ինքս հոգնում էի միայն գրքերի հաստությունը տեսնելով, բայց այսօր արդեն ես եմ այդտեղ նստած, հարազատ դարձած գրադարանավարուհու հետ փնտրում եմ նյութերս։ Ժամանակ խնայելու համար տան ճանապարհին, որքան էլ անհարմար էր, ավտոբուսի մեջ բջջայինով կարդում եմ նյութերը, մտովի կրճատում, խմբագրում ու տուն հասնելուն պես արագ փոխանցում համակարգչին։ Միանշանակ այս ընթացքում իսպառ մոռանում ենք սնվելու մասին ու առավոտյան ուշացած, գլխացավով հասնում համալսարան։ Միջանցքները սովորականից տարբեր են, լուռ, իրար հերթ չտալով անդադար խոսող ուսանողներն այժմ թուղթ ու գրիչով լուռ պարապում են քննության համար։ Կոնֆետ հյուսիրելու փոխարեն սովորություն էինք դարձրել միմյանց գլխացավի դեղ հյուրասիրելը: Իսկ ամենամեծ երջանկությունը, որն անգամ նշում էինք, դա որևէ մեկիս աշխատանքի 12 էջի լրանալն էր։ Մի խոսքով տանջալի շաբաթից հետո, երբ բարեհաջող անցան բոլոր քննությունները, ևս մեկ շաբաթ քնելուց հետո հասկացանք, որ կյանքը շարունակվում է։ Իսկ միջանկյալ քննությունները, բացի առարկայական գիտելիքներից, սովորեցրին նաև գործել արդյունավետ, լինել համարձակ ու հավատալ սեփական ուժերին: