Իմ էջը խորագրի արխիվներ

hasmik givargizyan

Ամեն ինչի ու ոչնչի մասին

Պատահել է չէ՞, որ ուզում ես գրել ինչ-որ բանի մասին, պատմել, կիսվել ու բացատրել բոլորին, բայց չգիտես, թե ինչի մասին: Ուրեմն ուզում եմ գրել պատուհանիս դիմաց գտնվող տանձի ծառի մասին, որ հպարտ-հպարտ վեր է խոյացել ու փակել ամբողջ տեսարանը: Ճյուղերը փռվել են տանիքի վրա, ու աշնանը բերքը հավաքելը վտանգավոր է դարձել: Առավոտյան առաջին բանը, որ տեսնում եմ՝ այդ ծառն է: Հաճախ եմ երազում, որ այդ ծառի փոխարեն ավելի հետաքրքիր տեսարան լիներ դրսում, օրինակ՝ դաշտեր, անտառներ, կամ մարդաշատ մի փողոց…

Ու վերջ, ծառի մասին գրելու էլ բան չկա: Գուցե գրեմ` ամեն ինչի ու ոչնչի՞ մասին: Մեր փողոցով միշտ նույն ժամին անցնող մարդու մասին, ով շտապում է աշխատանքի: Դասից տուն վերադարձող երեխաների մասին, ովքեր ինչ-որ մեծերի համար անհետաքրքիր թեմա են քննարկում: Կամ էլ այն պապիկի, ում հանդիպում եմ ամեն օր դասից տուն վերադառնալիս, ով աշխատում է իր այգում: Կարելի է գրել նաև դասերի մասին, որոնք ձանձրացնում են երբեմն, բայց չսովորել չեմ կարող, քանի որ «պիտի սովորեմ, որ մարդ դառնամ»: Դառնամ մարդ` մեծատառով, մարդ` խելքով, այնպիսի մարդ, որ ծնողներս հպարտանան ինձանով:

Արդեն չգիտեմ, թե ինչի մասին գրել, չեմ ուզում «քնել դափնու տերևների վրա», բայց մտքերս հավաքել նույնպես չեմ կարողանում: Գուցե լինեն մարդիկ, ովքեր ինձ հիմա կհասկանան, ես հույս ունեմ, որ կլինեն, ուղղակի իմացեք, ես չեմ քնել, ես վերադառնու՛մ եմ:

sona zaqaryan

Նամակ ինձ քառասունհինգ տարեկան հասակում

Բարև, գեղեցիկ մայրիկ: Դու արդեն քառասունհինգամյա կին ես: Ինչ արագ անցան կյանքիդ քառասունհինգ տարիները: Հուսով եմ, որ շատ ուրախ տարիներ ես անցկացրել, և այդ տարիները լի են եղել ուրախ ու հաճելի պահերով: Ինչ արագ է անցնում ժամանակը: Աչքդ թարթեցիր և ահա արդեն քառասունհինգ տարեկան ես: Ինչ արած, ի՞նչ կարող ենք անել ժամանակի դեմ: Այն գալիս է ու չի ուզում գոնե մեկ վայրկյան նստել մեր կողքին, զրուցել ու թեյ խմել, այլ միանգամից անհետանում է: 

Գիտե՞ս ինչ եմ մտածում: Դու հիմա երևի շատ երեխաներ ունես: Նրանք վազվզում են շուրջդ և չեն թողնում, որ մի փոքր հանգստանաս: Բայց մի՛ բարկացիր նրանց վրա, չէ՞ որ փոքր ժամանակ դու էլ ես այդպիսին եղել, դու էլ ես բարկացրել մայրիկիդ ու նա ասել է. «Գիտես դու չե՞ս մեծանալու, քո երեխաներն էլ են քեզ բարկացնելու, ի՞նչ ես անելու»: Դու էլ լացակումած պատասխանում էիր. «Ես իմ երեխաների վրա չեմ բարկանալու»:

Հիշո՞ւմ ես՝ ինչպես էիր կռվում եղբորդ հետ, նեղանում էիք իրարից, բայց երկար նեղացած մնալ չէիք կարողանում: Հիմա եղբայրդ էլ է մեծ մարդ դարձել: Նրան անպայման կբարևես: Ես գիտեմ, որ հայրենիքիդ արժանի մարդ ես դարձել ու ինչով որ կարողացել ես, օգնել ես նրան: Հետաքրքիր է, կարողանո՞ւմ ես արդյոք երեխաներիդ համար համեղ ճաշ պատրաստել, ինչպես մայրիկդ էր պատրաստում: Դեռ երգում ես ու պարո՞ւմ: Համոզված եմ, որ կիրակի օրերին եկեղեցի ես գնում ու մասնակցում Սուրբ պատարագին: Մի խախտիր այդ սովորությունը ու անպայման այցելիր եկեղեցի: Երեխաներիդ հետ գնա: Հոգևոր սնունդը շատ կարևոր է մարդու համար: Հուսով եմ, որ հիմա էլ ես շարունակում ստեղծագործել: Տասնհինգ տարեկանում այնքան եռանդով էիր ստեղծագործում: Նյութեր էիր գրում, շարադրություններ ու բանաստեղծություններ: Հարազատներդ ուրախանում էին քո հաջողություններով, իսկ դու դրանից ավելի էիր ոգևորվում:

Կյանքը շատ կարճ է, և այդ կարճ ժամանակում մարդ փորձում է հասնել իր առջև դրված նպատակներին: Գիտեմ, դու իրագործել ես նպատակներդ: Ապրիր խաղաղ ու երջանիկ՝ շրջապատված քո հարազատներով: Մեկ-մեկ հիշիր պատանեկությունդ, ընկերներներիդ ու ձեր խենթությունները: Հիշի՛ր անցյալդ և ապրիր ներկայով:

Խնդրում եմ, այս տողերը կարդալիս չհուզվես և լաց չլինես: Գրկի՛ր երեխաներիդ և ուղղակի ասա, որ իրենց շատ ես սիրում: Դա այն բառն է, որ մենք իրար ուշ-ուշ ենք ասում…

Շատ բան ունեմ քեզ ասելու, բայց այսքանով երևի սահմանափակվեմ: Գիտեմ, որ կարոտել ես ինձ՝ տասնհինգամյա աղջնակիս: Կարոտդ երեխաներիցդ առ: Դու նրանց աչքերում էլ կտեսնես այն նույն փայլը, որը ժամանակին իմ աչքերում էր…

Սիրով` քո պատանեկության լավագույն հուշերի աղջնակ

մարթա մինասյան սյունիք

Արդյո՞ք նամակս կարդացիր

Ես միշտ հավատացել եմ, որ այս աշխարհում ամեն բան հնարավոր է, բայց այն, ինչ հիմա ձեզ կպատմեմ, ինձ շատ էր ցնցել: Ես հիմա 45 տարեկան եմ և ապրում եմ երրորդ հազարամյակում: Հիմա տեխնիկայի զարգացման շնորհիվ ստեղծվել են ժամանակի մեքենաներ և հնարավորություն կա կապվել անցյալի հետ: Ես մի օր մտածեցի իմ ապրած կյանքի մասին, և իմ մի քանի արարքների համար շատ փոշմանել եմ: Ահա որոշել եմ այդ սխալներս ուղղելու համար օգտվել ժամանակի մեքենայից և նամակ ուղարկել 2016 թվականում ապրող 14-ամյա  Մարթային, ով իմ անցյալն է: Ես դիմեցի «Ժամանակի հետ խաղ» գործակալությանը ու մեծ դժվարությամբ նրանք ինձ թույլ տվեցին այդ նամակն ուղարկել: Ես այդ նամակը հիմա ձեզ կներկայացնեմ.

«Սիրելի Մարթա Մինասյան, ես քեզ նամակ եմ գրում ապագայից ու ցանկանում եմ, որ դու հետևես իմ նամակում գրված խորհուրդներին ու անպայման կատարես իմ խնդրանքները: Ես կցանկանայի, որ դու չկրկնես այն սխալները, որոնք ես եմ արել քո տարիքում: Չդադարես պայքարել հանուն գիտելիքի և, սովորությանդ համաձայն, ամեն ինչում առաջինը լինելուն, քանի որ ես իզուր ժամանակ վատնեցի դատարկ մտքերի վրա, իսկ սխալս վերականգնելու համար ուշ սթափվեցի: Նաև կցանկանայի ասել, որ շարունակես չնկատել ուրիշների անիմաստ խոսքերը: Դու պիտի օրդ  իսկական ընկերների հետ անցկացնես ու միշտ ինչ-որ միջոցառումներ կազմակերպես, որպեսզի քո երազած հետաքրքիր կյանքով ապրես: Եթե քո կյանքում հիասթափություններ լինեն, չհուսահատվես կամ վատ չզգաս, քանի որ դրանք անցողիկ են:

Նաև մի քանի խնդրանք ունեմ: Ես քո տարիքում իմ խաղալիքները աղբանոց գցեցի ու հիմա մանկությունից ոչ մի հուշ գրեթե չունեմ, խնդրում եմ, պահպանիր այդ խաղալիքները: Նաև շարունակիր լրացնել քո «Հնարավորությունների ու երազանքների տետրը» ու քայլեր ձեռնարկիր, որ այդտեղ գրված յուրաքանչյուր գրառումն իրականանա: Հավատա, որ դրանք կկատարվեն, քանի որ ես ինքս դրանցից  մի քանիսը իրականացրել եմ:

Համոզված եմ, որ չես զարմանա, եթե ասեմ, որ մեր օրերում շրջակա միջավայրի աղտոտման պատճառով շատ սննդամթերքներ ոչ պիտանի են, ու մենք` ապագայի մարդիկս, դժվարությամբ ենք որակյալ սնունդ ուտում: Կարոտով հիշում եմ մեր գյուղի միրգն ու բանջարեղենը:

Նաև իմ խնդրանքն է`  պահպանես քո ընտանիքում ու սերնդեսերունդ փոխանցես հայկական խոհանոցի բոլոր գաղտնիքները, քանի որ հիմա  այն համը չունի հայկական խոհանոցը, ինչ առաջ էր:

Սիրելի Մարթա, մոռացա նշել, որ դու պետք է շարունակես ուսումնասիրել անգլերեն լեզուն ու պետք է շատ աշխատես, քանի որ իմ ալարկոտության հետևանքով ես լավ չաշխատեցի և, հետևաբար, չկարողացա մեկնել ԱՄՆ` ուսում ստանալու:

Դու միշտ պետք է հիշես, որ քո ընկերները, որոնց դու կհանդիպես, միշտ քեզ աջակցելու են, և կարող ես առանց վախի վստահել նրանց:

Դու, երևի, թե հիմա զարմացած, բայց ավելի շատ ուրախ ես, որ այս նամակը քեզ հասել է: Հիշիր իմ խորհուրդներն ու մի կրկնիր իմ սխալները, թե չէ կստացվի, որ ես իզուր եմ խախտել ապագայի ու անցյալի օրենքները:

Դու հիմա հաստատ համոզված ես, որ քեզ գրել է քո ապագան. մենք երկուսս էլ սիրում ենք օրենքները որոշակի կերպով խախտել ու առաջ գնալ, դրանով մենք առաջինն ենք»:

Ջվալը

-Ջվալը քցե, եկել ա էլի:
Անցած ամառն էր: Մոսկվայից եկած ընկերս առանց ուսապարկի, կամ ավելի ճիշտ, «ռյուկզակի», տնից դուրս չէր գալիս: Ու երբ մենք՝ (ու մասնավորապես ես) «քաղաքակրթությունից հեռու բարբարոսներս», ծաղրում էինք նրան, ասելով. «Էդ ջվալը (ջվալը մեր բարբառով մեշոկն ա, իսկ այ, մեշոկի գրական անվանումը չեմ կարողանում հիշել) իզուր ես հագե: Մեկ ա, բանջարի չենք գնալու»,- ես չէի էլ պատկերացնում, որ «ջվալը» շա՜տ կարևոր բան ա: Ու հիմա ես ամենուր «ջվալով եմ ֆռֆռում»:
ՉԷ:  Ջվալս ոչ ադամանդազարդ ա ու, ցավոք, նաև մեջը «մի փեշ» փող չեմ պահում: Ուղղակի դրա մեջ միշտ կա ամենապետքականը: Ամենապետքականը, գոնե ինձ համար: Ու էն մարդիկ, ովքեր ինձ հարցնում են, թե ինչու եմ միշտ «սումկաս» մեջքիս ման գալի, ուշադիր եղեք, ձեր բոլոր հարցերի պատասխանն էստեղ ա:
Նախ, նկարագրեմ իմ «ջվալը»: Ջվալը շատ դիպուկ բնութագիր ա իմ ուսապարկի դեպքում, որովհետև լա՜վ մաշած ա: Ռեմենները պահող բոլոր պլաստմասե մասերը վաղուց ջարդված են: Նրանց փոխարինում է «դգուն» կոչվող հանգույցը: Տարողությունը լրիվ չեմ ստուգել, բայց «ջվալիս» մեջ միշտ էլ ամեն ինչի տեղ կա: Գույնը՝ զզվելի գորշ-կանաչավուն: Արտադրողը՝ անհայտ: «Վազքը» մի քանի տարվա: Իսկ հիմա գլխավորը՝ հերթով թվարկում եմ իրերը որոնք միշտ ուսապարկիս մեջ են:
«Մանանայից» ժառանգություն մնացած նոթատետր՝ 2 հատ: Պահում եմ միշտ մոտս, եթե նույնիսկ ուսապարկս մոտս չի: Եթե դու ուզում ես մտքերդ տալ թղթին, «Մանանայի» նոթատետրից հարմար բան չես գտնի:
Մատիտ գծագրական՝ 1 հատ: Պահում եմ մոտս, որովհետև … Որովհետև… Բայց մի րոպե: Էս մատիտը, ճիշտն ասած, իմը չի, ու չգիտեմ որտեղից ա հայտնվել իմ «գանձարանում»: Եթե դու մի տարի առաջ գծագրական մատիտ ես կորցրել, ամենայն հավանականությամբ, քո մատիտը ինձ մոտ ա: Դպրոցում կուզեք՝ կտամ:
Հանրահաշվի բանաձևեր թերթիկների վրա՝ 7 հատ: Ոչ մի հետաքրքիր բան: «Կոմպլեկտի» մեջ ա շտեմարանի ու հանրի տետրի հետ:
Հանրահաշվի փոքր շտեմարան՝ 1 հատ: Կազմը պոկած ա, տեղը արջուկով տետրի կազմ ա: Արտադրությունը 1995 թվականի: 100 ու մի քանի թերթ: Առանց նկարների: «Կոմպլեկտի» միջից:
Հանրահաշվի տետր՝ 2 հատ: Նորից` «Կոմպլեկտից»: Մեկը` կիսատ, մյուսը՝ նոր: Ոչ մի արտառոց բան: Քառակուսի վանդակներով ուղղանկյուն տետր: Կազմին «Լամբորջինիի» նկար:
Կապույտ գրիչ՝ 2 հատ: Իմ հավերժական պրոբլեմը, որովհետև անընդհատ կորցնում եմ գրիչներս: Այ, օրինակ, էս նյութը գրելու համար գնացի խանութ ու գրիչ առա, որովհետև գրիչներս դպրոցում կորցրել եմ:
Ականջակալ՝ մի քանի հատ: Ավելի շուտ լարերի կծիկ: Բան, առանց որի ուղղակի հնարավոր չի: Օրինակ, ես բացի «ջվալիս» պարունակությունից գրպանումս մի 2 հատ ականջակալ ունեմ, «նա վսյակիյ սլուչիյ»:
Դեղին Գույնի նոթատետր` 1 հատ: Չգիտեմ` ինչի համար: Թերթերին համարներ, անուններ, ստորագրություններ, նկարներ: Չգիտեմ ինչ ա, բայց լավ բան ա:
Ըհը, կարծես թե վերջ: Ու ասեմ. «ջվալը» շատ պետքական բան ա: Ամեն պահի էլ կարաս գնաս բանջարի:

Հ. Գ. Վերընթերցելիս հիշեցի, որ «մեշոկը» պարկն ա, բայց հավես չունեմ ուղղելու՝ թող մնա:

Խմբագրության կողմից - Ջվալիդ համար «Մանանան» նոր նոթատետր կուղարկի:

ani shahbazyan

Մանկության «այցեքարտը»

Ես ապրել և ապրում եմ Մալիշկա գյուղում: Մալիշկայում են գտնվում իմ բոլոր հարազատները, ընկերները: Իմմանկությունըանցել է և անցնում է գյուղում, երևի բոլորի մոտ էլ հարց կառաջանա, թե ինչո՞ւ է անցնում: Բացատրեմ, թեև ես արդեն 15 տարեկան եմ, բայց չեմ ուզում ինձ ժամանակից շուտ «մեծացնել» և ինձ դեռ չեմ համարում շատ մեծ: Մանկությունս անցել է տղաների միջավայրում: Մեր բակում իմ հասակի աղջիկներ չկային, բակի միակ աղջիկը ես էի և ինձ շատ տխուր և մենակ էի զգում: Տղաները ինձ իրենց հետ այդքան էլ չէին խաղացնում, կամ խաղացնելուց էլ միշտ ուզում էի, որ ամեն ինչ իմ ասածով լիներ: Երևի դրա համար չէին խաղացնում:

Մանկությունից երևի միակ դեպքն է, որ երբեք չեմ մոռանա: Գլխիս վրա ես մի մեծ սպի ունեմ: 7 թե 8 տարեկան էի, արդեն մթնել էր, ես և մեր հարևան Դավիթը դրսում էինք: Նա ինձ բարկացնելու համար բարձրաձայն գոռաց.

–Անի՜, գայլերն եկան…

Ես արագ վազեցի, որ մտնեմ տուն, հանկարծ սայթաքեցի և ընկա: Գլուխս խփեցի մեր դարպասին, և ահավոր վնասվեցի:Սակայն ամեն անգամ այդ սպին տեսնելով, հիշում եմ մանկությունս, ասես դարձել է մանկության «այցեքարտս»:

Հիմա ամեն ինչ փոխվել է: Բոլորը մեծացել են, մի մասն էլ գյուղում չեն, չկան այն խաղերը, որոնքխաղում էինք, հիշում եմ` «Հալամուլա», «Ֆուտբոլ», «Գործնագործ» և այլ խաղեր: Այս տարի առաջին անգամն էր, որ ամառային արձակուրդներին գյուղում չէի: Այնքան անսովոր էր: Ճիշտ է, ես գտա ռուս ընկերներ, բայց նրանք այն «համն ու հոտը» չունեին, ինչ մանկության ընկերները: Կարծում եմ, որ մարդն իր, ամենաանհոգ, ամենալավ, ամենագեղեցիկ, պահերն անցկացնում էմանկության ընթացքում և լավ ընկերների հետ: Ընտանիքից հետո նրանք են մեզ համար ամենակարևոր և ամենավստահելի մարդիկ:

Նարե Շարմազանովա

Ես Նարեն եմ, այլմոլորակային չեմ

Փոքր հասակից սիրել եմ գրել, որովհետև դա է այն «դեղահաբը», որի միջոցով կարողանում եմ կտրվել աշխարհից և վերագտնել ինքս ինձ` հետևելով փիլիսոփայի խոսքին. «Ճանաչիր ինքդ քեզ»: Դեղահաբը ինձ միշտ հաճելի էր, դա այն դեղամիջոցն էր, որը բժշկում էր հիվանդին`ինչ-որ բանին վնասելով: Երկար եմ մտածել, թե ինչն է խանգարում: Չէ որ գրելը ինձ օդի նման անհրաժեշտ է, բայց կա մի բան, որը թույլ չի տալիս մինչև վերջ ապրել, բավարարվել իմ ստեղծածով: Ժամանակի ընթացքում այդ դեղահաբը կորցրեց իր բժշկելու հատկությունը, ես սկսեցի ինձ անպիտան զգալ: Անպիտան՝ այսինքն, որևէ մեկին իմ ստեղծածով չէի կարողանում օգտակար լինել, գնահատվել՝ լավ կամ վատ: 

Բայց ինչպես սովորաբար, խավարում լույս ծագեց…

Մի օր ընկերներս ինձ պատմեցին «Մանանայի» մասին: Եվ քանի որ վաղուց համոզվել եմ, որ պատահական ոչինչ չի լինում , հասկացա դա այն էր, ինչ երկար ժամանակ փնտրում էի: Դուռը բացվեց…

Պետք էր պատմել իմ մասին: Ինչ եմ ես սիրում, ինչ նախասիրություններ ունեմ, ով եմ ես: Վերջին հարցը ստիպեց ինձ դարձյալ երկար մտածել: Ո՞վ եմ ես: Ինչո՞վ եմ տարբերվում ուրիշներից:

Առաջին միտքն այն էր, որ ես այլմոլորակային չեմ :

Այսինքն, Երկրի մի սովորական բնակիչ եմ, որը բոլորի նման սովորում է, ունի իր փոքր կամ մեծ խնդիրները և փորձում է լուծել դրանք, ունի իր նախասիրությունները:

Ես Նարեն եմ: Նախասիրություններս երեքն են՝ գրականությունը,երաժշտությունը, թատրոնը: Նախասիրություն մեղմ է ասված: Ես իմ կյանքը չեմ պատկերացնում առանց իմ երեք ուղեկիցների: Բայց գրականության և երաժշտության հետ համեմատաբար ավելի շատ եմ կապված:

Ցանկացած ոճի երաժշտություն սիրում եմ, սկսած դասականից մինչև ծանր ռոք: Գիտեք, երբ փոքր էի, ամեն դաշնամուրի դասիս գնալիս լաց էի լինում և մեղադրում մայրիկիս` կյանքս անտանելի դարձնելու համար: Հիմա նոր եմ հասկանում, թե ինչքան մեծ բան է նա արել ինձ համար: Ամեն անգամ, երբ գրում եմ կամ նվագում, հայտնվում եմ մի ուրիշ աշխարհում: Աշխարհում, որտեղ ես եմ, իմ մտքերը և իմ երևակայությունը: Ու փորձում եմ, ինչքան հնարավոր է, թռչել վեր, սլանալ, հեռանալ այսօրվա իրականությունից, հեռանալ սահմանափակ քառակուսուց և մտածել այլ կերպ: Հիմնականում ինձ միշտ մեղադրել են այլ կերպ մտածելու համար: Մեղադրել են, որովհետև ես իրերի հանդեպ ուրիշ հայացք ունեմ: Եվ դա ինձ խանգարում է, հարցը անընդհատ կախվում էր գլխիս վերևում` ինչո՞ւ ինձ չեն հասկանում: Մինչև որ մայրիկիս օգնությամբ հասկացա՝ բոլորը միմյանց նման չեն կարող լինել, և այս առումով, այո, ես յուրօրինակ եմ: Եվ պարտադիր չէ, որպեսզի բոլորը ապրեն այն աշխարհում, որտեղ ես եմ ապրում: Այ, օրինակ, ես կարող եմ արթնանալ, նայել պատուհանից դուրս և զմայլվել բնությամբ, և մեջս մի ուրիշ զգացմունք կարթնանա: Կամ կարող եմ ինքս ինձ հետ հայելու մեջ խոսել: Ինձ մխիթարում է այն, որ ես միակ տարօրինակը չեմ այս աշխարհում, և հենց այդ տարօրինակություններն են, որ մեզ դարձնում են յուրահատուկ: Չեմ սիրում մարդկանց, ովքեր մտածում են ստանդարտ, հարթ քանոնի նման: Եվ երբ մարդիկ ասում են.

-Նարե, ի՞նչ տարօրինակն ես դու:

Կամ`

-Նարե, քո նմանը չկա:

Ես ուրախանում եմ, քանի որ միաժամանակ կարող եմ լինել և կենսուրախ, և լուրջ, և գժություններ անել, և պահի տակ ինձ հավաքել: Իմ բնույթով բաց մարդ եմ և շփվող: Ընդհանրապես չեմ կոմպլեքսավորվում նոր մարդկանցից կամ նոր շրջապատից: Ընդհակառակը, փորձում եմ, ինչքան հնարավոր է, շուտ բացահայտել մարդկանց: Սակայն մարդիկ հաճախ սխալ են հասկանում, մտածում են, թե «ձևական» եմ: Ասացի, որ շատ շփվող եմ: Հաճախ մարդիկ դա դիտարկում են որպես «զահլա տանող», դրա համար փորձում եմ, որքան հաջողվում է, ինձ հանդարտ պահել և չվախեցնել անծանոթներին:

Երկար կարող եմ պատմել իմ մասին, սիրում եմ, երբ ինձ լսում են, թեև գիտեմ, որ երբեմն անհրաժեշտ է լռել:

hripsime baloyan

Փոփոխական եղանակ

Ընդամենը օրեր առաջ Գյումրին վայելում էր տաք ու հաճելի եղանակ: Բոլորը դռները բացել էին և փոխարենը վարագույրներ կախել: Բակից լսվում էր երեխաների աղմուկը, տատիկների բամբասանքը, պապիկների նարդիի զառերի կտկտոցը, մայրիկների բղավոցը. «Այ՛ տղա, հերի՛ք է, տուն արի, դաս էրա»:  Իսկ հայրիկները բացել էին ավտոտնակի դռները և իրենց մեքենաներով էին զբաղված: Ես էլ որոշեցի զգեստապահարանիս մեջ լուրջ փոփոխություններ անել: Դուրս հանեցի «աշուն-ձմեռ» հավաքածուս՝ տեղը զիջելով «գարուն-ամառ» հավաքածուիս, ապա մայրիկիս ձայնը լսելով՝ դուրս եկա սենյակից.

-Ի՞նչ կենեիր ըտկան վախտ սենյակդ:

-Հեչ, մա՛մ, շորերս կդասավորեի:

-Էլի քանդե՞լ էիր սաղ:

-Չէ, մա՛մ, հակառակ, կարևոր գործ էրեցի:

-Ի՞նչ գործ:

-Կարճթև շորերս եմ առաջ բերել, ձմեռայինները՝ հավաքել:

-Բալա՛, էս եղանակը փոփոխական է, շուտ է հըլը:

-Չէ հա, արդեն տաքցել է լրիվ:

-Լավ, դու գիտես, հետո չըսես` չըսեց:

-Ահա:

Ու կրկին գնացի սենյակ, որպեսզի վաղվա օրվա հագուստ որոշեմ: Որոշեցի: Ասեմ, որ «գարուն-ամառ» հավաքածուից էր:

Եկավ հաջորդ օրը: Արթնացա, սովորականի պես նախաճաշ, լվացվել:

Հերթը հագուստինն էր, ու կրկին մայրիկի ձայնը լսվեց.

-Դուրսը սառնամանիք է, երեկվա որոշածդ շորերը չհագնիս:

Ի՞նչն է սառնամանիք, հնարավոր չէ` վստահ ասացի:

-Ել դուրս, տես,- ոչ պակաս վստահ ավելացրեց մայրիկս:

Համոզվելու համար դուրս եկա բակ, ապա վազեցի սենյակ: Տակն ու վրա արեցի ամբողջ պահարանը, գտա ձմեռային տաք հագուստներիցս մեկը: Չեք պատկերացնի, թե ինչպես էր փոխվել եղանակը: Ուղղակի անբացատրելի է այդ պահը, երբ նախորդ օրը տա՜ք, շո՜գ, պայծա՜ռ, իսկ հաջորդող օրը՝ քամի՜, մռա՜յլ , ցու՜րտ…

Իսկ երբ դասից եկա տուն, տանեցիները կարգադրեցին սենյակս կարգի բերել, և ես ստիպված եղա ամբողջը հետ դասավորել:

tatev aghazaryan

Ես Նոր Ջուղայից եմ

Ես ծնվել եմ Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում, Նոր Ջուղա հայկական համայնքում: Երբ դա ասում եմ ընկերներիս, նրանք  ինձ սխալ են հասկանում և կարծում են, թե ես ունեմ պարսկական ծագում, իսկ դա գալիս է այդ մասին տեղյակ չլինելուց:

Հին Ջուղան եղել է Նախիջևանում և 17-րդ դարոում Շահ Աբասը Ջուղայի բնակիչներին  տեղահան է արել: Իմ պապերը եկել և հաստատվել են Իրանում, իսկ այդ քաղաքը, որտեղ հաստատվել են, կոչել են  Նոր Ջուղա: Հին հայկական նշանավոր բնակատեղերից է եղել և գոյատևել է մինչև 1848 թվականը:  Հին Ջուղայով էին անցնում Հեռավոր Արևելքից դեպի Միջերկրական ափերը ձգվող երթուղիները:  Ջուղայեցիների կյանքում առաջնակարգ տեղ էին գրավում առևտուրը ու շինարարական արվեստը: Արվեստ եմ ասում, որովհետև նրանք իսկապես շինարարական արհեստը վերածել են արվեստի:  Եվ ամենակարևորը, սերը դեպի հայրենի երկիրն ու մշակույթը ոչ մի զավթիչ չի կարողացել ջնջել ջուղայեցիների միջից : Նշեմ, որ Ջուղայի բարբառը շատ հետաքրքիր է, ցավոք, ես չեմ տիրապետում դրան: Օրինակ՝  «Այ կուկուր (հորաքույր), հե՞ր չիս գոլըմ մեր ղոլը: Մըկել օրը զազիս (մայրիկս) լեվ շրեփած (խաշ) էր եփել, ասավ` գնա կուկուրին ասա, թո արախին (երեխային) վիկալի, գո շրեփած ուտեն»:

Գուցե մի օր հասկանան, թե ես ինչպիսի ծագում ունեմ…

Ինձ ասում են, որ ես շատ նրբիկ աղջիկ եմ, բայց բնավորությամբ շատ չոր եմ: «Ջան» միայն ասում եմ հայրիկիս: Ընկերուհիս ասում է , որ ես ունեմ մի հայացք, որը վախեցնում է նրան: Ես այդ հայացքը օգտագործում եմ, երբ ինչ-որ մեկը սխալ կամ վատ է իրեն պահում: Ինձ հուզող հարցերի պատասխանները փորձում եմ գտնել դրանց պատասխանները գրքերում: Եվ, որ ամենակարևորն է, մարդկանց աչքերի մեջ նայելով կարողանում եմ հասկանալ, թե ինչպիսինն է նա:

maya harutyunyan

Կյանքիս ամենատխուր օրը…

Ես Մայան եմ, սահմանապահ Կոթի գյուղից, 12 տարեկան եմ:
Ուզում եմ գրել ինձ հուզող թեմաների մասին:  Դրանք անսահման շատ են,  բայց թերևս ամենից շատ հուզողը օր-օրի ավելի մեծ թափ ստացող արտագաղթն է: Վերջին ժամանակաշրջանում գյուղում լարված իրավիճակ է,  այդ պատճառով մարդիկ դուրս են գալիս գյուղից, իհարկե, հաճախ պատճառ է հանդիսանում նաև աշխատանք չլինելը:  Մինչև 1990-ական թվականները գյուղի բնակիչների թիվը  հասնում էր 2600-ի, իսկ հիմա գյուղում մնացել է ընդամենը 2200 բնակիչ: Բնականաբար կրակոցները վատ են անդրադառնում նաև մարդկանց ժամանցի վրա: Շատ մարդկանց ամենաուրախ ու ամենասպասված օրերը ամենատխուրն են դառնում  կրակոցների պատճառով:

Այդ մարկանցից մեկն էլ ես եմ: Սեպտեմբերի 2-ին ծննդյանս օրն էր՝ տարվա մեջ ամենասիրելի օրերիցս մեկը, բայց եկավ ժամը 6-ը (սովորաբար այդ ժամից սկսում են հավաքվել իմ հարազատները), հանկարծ լսվեցին ուժգին պայթյունի ձայներ, թշնամին մեծ զինատեսակներով կրակ էր բացել գյուղի վրա: Եվ այդպես էլ փչացավ իմ ծննդյան օրը, քանի որ ամեն անգամվա պես բարձր երաժշտություն չկար, չէինք պարում, չէինք ուրախանում, այլ հակառակը, անջատել էինք տան բոլոր լույսերն ու հավաքվել մի սենյակում: Հարազատներս չկարողացան գալ, որովհետև և՛ գյուղը, և՛ գյուղ բերող ճանապարհը ռմբակոծվում էր: Մարդիկ իրենց ընտանիքներին դուրս էին հանում գյուղից, իսկ ադրբեջանցիները կրակում էին ճանապարհների վրա: Զարհուրելի խուճապ էր սկսվել: Այդ ժամանակ հայրս գյուղում չէր: Տանը ես էի, մայրիկս, քույրս, եղբայրս, մայրական կողմի տատիկս ու քեռուս երկամյա տղան՝ Գոռը: Մի քանի ժամ հետո, ժամը 1-ի կողմերը, երբ արդեն մի քիչ հանդարտ էր, մեր տուն եկավ հայրիկիս ընկերը, ով բնակվում է Ոսկեվանում: Նա եկել էր, որ մեզ գյուղից հանի և տանի իրենց տուն: Մեր գյուղի համեմատ իրենց գյուղը ավելի ապահով էր, քանի որ նրանց գյուղը սարերի հետևում է, իսկ մենք՝ անմիջապես թշնամու դիրքերին դեմ առ դեմ:

Այսպիսով ես օրս սկսեցի ուրախ ու երջանիկ, բայց կեսօրից հետո կարծես ամեն ինչ միանգամից փոխվեց թշնամու վայրագությունների պատճառով: Չեք պատկերացնի ինչքան վատ է, երբ քո ծննդյան օրը դու պետք է դուրս գաս գյուղից, այն էլ՝ գնդակոծության պատճառով:

Գնացինք Ոսկեվան՝  պապիկենցս տուն, որից հետո, երբ բացվեց լույսը, արդեն հայրիկս իմացել և եկել էր սարից, մեզ տարավ սար: Այնտեղ մնալով մոտ մեկ ամիս, վերադարձանք գյուղ: Իհարկե, արդեն սովորական դարձած կրակոցները հաճախ էինք լսում:Այդ ժամանակ գյուղից դուրս եկան տասնյակ մարդիկ, մի մասը գնաց արտերկիր, իսկ մյուս մասը՝ քաղաք: Մարեցին բազմաթիվ տների լույսեր, որ շատ ցավալի է: Եվ գիտեք, կա այսպիսի մի խոսք, որը  ասել են թուրքերը. «Եթե մենք կարողանանք գրավել Կոթին, ապա մյուս գյուղերը գրավելը շատ հեշտ կլինի»:

Ես սիրում եմ մեր գյուղը, սահմանին կանգնած տղաներով, ովքեր պաշտպանում են մեզ: Կարող եմ ավելի երկար գրել այս թեմայով, սակայն ցանկանում եմ այսքանով վերջացնել իմ նյութը, հույս ունենալով, որ կգա մի օր, որ այս թեման ինձ այլևս չի հուզի, որ կկարգավորվի գյուղի վիճակը, որ այլևս կրակոցներ չեն լինի, որ չստացված ծնունդներ էլ չեն լինի, և որ մարդիկ կրակոցների պատճառով չեն գնա գյուղից, այլ հակառակը՝ հետ կվերադառնան և կապրեն իրենց հայրական օջախներում: Հուսով եմ…

arpine khachatryan-2

Արևային անունս և արևային երազանքներս

Ես Արփինեն եմ: Ապրում եմ  Արագածոտնի մարզի Ագարակ գյուղում: Ճիշտն ասած, միշտ անունս չեմ սիրել` համարելով այն «շատ» հայկական: Թեև բոլորը պնդում են, որ այն հենց արևային անուն է, և շատ է բնորոշում ինձ: Երբեմն ես դառնում եմ ամենածույլ մարդը, գտնում ամենափոքր պատճառը նույնիսկ, որ խուսափեմ ինչ-որ բան անելուց: Իսկ երբեմն լինում է լրիվ հակառակը, դառնում եմ ամենաաշխատասեր մարդը: Այո’: Շատ փոփոխական եմ:

Թեև իմ փոփոխական լինելուն, կա մի բան, որից երբեք չեմ ձանձրանա: Դա երաժշտությունն է. եթե պատահմամբ ինձ տանը մենակ թողնեն, ապա իմ ձայնը մինչև գյուղի ծայրը կլսվի: Մտածում եմ, ինչպես կվարվեի ես, եթե ամեն օր ականջիս հասներ հարևանիս ձայնը, միգուցե ականջակալը կօգնե՞ր: Միգուցե:
Տան անդամներն էլ  երբեմն նախատում են: Ինչևէ: Ես սիրում եմ այն, ինչ անում եմ. իմ` առաջին հայացքից անկապ խզբզանքը թղթին, որը ես անվանում եմ ստեղծագործության, իմ լսած երգացանկը, որի բառերն անգիր գիտեմ:
Սիրում եմ անկեղծ և հավատարիմ մարդկանց , խելացի և մոտիվացված մարդկանց և կարծում եմ, որ յուրաքանչյուրս ենք մեր շրջապատը փոխողները: