Ինչն է ինձ հուզում խորագրի արխիվներ

Անփոփոխ գարուններ

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Մամյանի

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Մամյանի

Կալավանում կրկին  գարուն  է: Սկսվել են  գյուղատնտեսական աշխատանքները: Առավոտյան դպրոց գնալիս տեսնում  եմ, թե ինչպես  են  մարդիկ   բահերն  ուսներին  գնում  այգին  փորելու: Իսկ  վերադառնալիս՝  ինչպես  են  քրտինքը սրբելով  աշխատում: Ու  ցավով  եմ  նկատում, որ  այգում  աշխատողները  մեծահասակներ  են: Երիտասարդները ընտանիք  են  կազմում  ու  հեռանում  գյուղից աշխատատեղ  չլինելու  պատճառով: Շատերը  մենակ  են  մնացել:  

Այս  գարուն  էլի  մի քանի  հոգի  բռնեցին  արտերկրի  ճանապարհը:  Ու  մեզ  համար  երազանք  կլիներ, որ  աշխատատեղեր  բացվեին: Գյուղացիները շատ  կուրախանային, երիտասարդները  չէին  լքի  գյուղը: Եվ   վերջապես  մեր երազանքը  կկատարվեր. կսարքեին  ճանապարհը, գյուղը  կզարգանար: Այդ  ժամանակ  մեծահասակները  այդքան  չէին  չարչարվի այգներում իրենց  մի  կտոր  կացը  վաստակելու  համար:

Ու  այդպես  բացվում  են  շատ  գարուններ, բայց  մեր  գյուղում  ոչինչ  դեպի դրականը չի  փոխվում …

Մեր ամեն օրը

inga ghazaryanԵրբեք չեմ մոռանա անցյալ տարվա սեպտեմբերի 24-ը: Ես պատրաստվում էի գնալ պարապմունքի. ժամը մոտավորապես 5-ն էր: Հանկարծ սկսվեցին կրակոցները: Մայրիկիս հետ պատսպարվեցինք մորաքրոջս տան ապաստարանում: Տասը րոպե չանցած իմացանք, որ գյուղից երկու զոհ ունենք: Ամբողջ գյուղը միանգամից սկսվեց դատարկվել: Մայրիկս ասաց, որ պատրաստվենք գնալ մորաքրոջս տուն: Այնտեղ ամբողջ օրը խոսում էին կրակոցների մասին: Մայրիկս չէր ուզում, որ մենք լսենք իրենց խոսակցությունը: Ասում էր` երեխեքը կվախենան: Դպրոցը փակել էին: Երբ մենք վերադարձանք գյուղ, ուզում էինք գնալ դպրոց, իմացանք, որ այնտեղ 360 աշակերտից գնացել էին ընդամենը 50 աշակերտ: Դա մեզ համար արդեն սովորական  է դարձել. Կրակոցների պատճառով լարված օրերին դասերը դադարեցվում են:

Ես ուզում եմ, որ մենք ապրենք խաղաղ պայմաններում, այլ ոչ թե թշնամու կրակոցների տակ:

Ինգա Ղազարյան, գ. Բերդավան

***

andranik manesyan portretԱղբահանությունը աշխարհում տարածված հիմնախնդիրներից է: Ինձ հուզում է շրջապատիս աղտոտվածությունը: Ես չեմ թաքցնում, որ սա նաև իմ սխալներից ամենագլխավորն է. թեև ես բողոքում եմ, բայց ինքս էլ երբեմն աղբ եմ թափում ճանապարհի եզրերին, բնության գրկում: Պատճառներից մեկն այն է, որ աղբամաններ չկան, աղբահանություն չի կատարվում:

Մի անգամ Նոյեմբերյանից վերադառնալիս նկատեցինք մի ցուցանակ, որի վրա գրված էր.  «Բնությունը աղբաման չէ»: Եվ ես այդ ցուցանակներից մի քանի տեղ տեսա ու նաև նկատեցի, որ հենց այդ ցուցանակների տակ էր թափված աղբը: Ինձ թվաց, թե մարդիկ դիտավորյալ են այդպես արել: Այդ օրվանից ես որոշեցի այլևս աղբ չթափել ճանապարհին կամ բնության գրկում, քանի որ հասկանում եմ, որ այդպես աղտոտում եմ իմ շրջակա միջավայրը: Շատ եմ զղջում իմ սխալների համար…

Անդրանիկ Մանեսյան, գ. Կոթի

***

ahanit abovyan-2Պատմությունից գիտենք, որ հայ ազգն իր հավատքը պահպանելու համար  միշտ հալածանքների է ենթարկվել այն ազգերի կողմից, ովքեր ցանկացել են իրենց ենթարկել հայերին և տարածել մահմեդականություն կամ այլ կրոն: Բայց ցավոք, ժամանակի ընթանցքում մենք հեռացել ենք մեր հավատքից: Վառ օրինակ  է իմ հայրենի գյուղը՝ Կողբը: Այնտեղ կան մի քանի եկեղեցիներ, որոնցից մեկը՝ Սբ. Հովհաննեսը գործող է: Այնտեղ՝ ինչպես և մյուս բոլոր եկեղեցիներում ամեն կիրակի և տոն օրերին մատուցվում է Ս.Պատարագ, բայց գյուղից շատ քչերն են  մասնակցում, կամ լինում է նաև, որ ոչ մեկը չի գնում, և ստիպված են լինում Պատարագը չեղարկել: Այս հարցը ինձ շա՜տ – շատ է հուզում, որովհետև չեմ ուզում համագյուղացիներս կորցնեն իրենց հավատքը:

Ես և ընկերներս, օրինակ ծառայելու համար հաճախ ենք այցելում մեր  նորակառույց եկեղեցին, մոմ վառում և աղոթում բոլորի խաղաղ կյանքի և առողջության համար:

Անահիտ Աբովյան, գ. Կողբ

***

davit avagyanԵս Դավիթն եմ: Ապրում եմ Բաղանիս գյուղում: Ես ուզում եմ դառնալ քանդակագործ: Ես երջանիկ մարդ եմ, որովհետև իմ ծնողները խրախուսում են իմ ընտրած մասնագիտությունը: Ես ընտրել եմ այդ մասնագիտությունը, որովհետև ինձ շատ է դուր գալիս: Ես ցանկանում էի հաճախել քանդակագործության դասընթացի, բայց գյուղում չկա այդպիսի խմբակ: Այդ պատճառով հաճախում եմ հարևան գյուղ: Ցավոք այնտեղ շենքային պայմանները շատ վատն են: Այնտեղի սենյակները խոնավ են և ցուրտ, այդ պատճառով մենք սպասում ենք օրերի տաքանալուն, որպեսզի սկսենք քանդակագործության դասերը:

Ես հիմա քանդակագործության փոխարեն զբաղվում եմ նկարչությամբ: Դպրոցը ավարտելուց հետո որոշել եմ  սովորել Երևանում:

Դավիթ Ավագյան, գ. Բաղանիս

elina

Գուցե ավելիին ենք արժանի

Ինձ հուզող հարցերը շատ են, դրանցից մեկը իմ գյուղի` Կոթիի, փողոցների լուսավորության խնդիրն է: Փողոցներում տիրող խավարի պատճառով մարդիկ չեն կարողանում գիշերները տանից դուրս գալ: Ցանկանում եմ գյուղի փողոցներում, ինչպես նաև իմ փողոցում լինի լուսավորություն, սակայն նաև վախենում եմ իմ ցանկության համար, քանի որ լուսավորված գյուղը հակառակորդի ռմբակոծության համար շատ լավ թիրախ է:

Երբ գյուղը ռմբակոծում են, այդ ժամանակ նոր սկսում են մտածել հասարակ գյուղացու մասին:

Վերջին ժամանակներս ռմբակոծությունների և կրակոցների պատճառով գյուղի շատ արոտավայրեր գյուղացիները՝ ինչպես նաև իմ ընտանիքը, չկարողացան հնձել: Կառավարությունը խոստացավ, որ կփոխհատուցի մեր կրած վնասները, սակայն մինչ օրս ոչ մեկը այդ փոխհատուցումը  չտեսավ: Այդ պատճառով հայրս որոշեց վաճառել անասուններին, քանի որ այդ արոտավայրերից հնձած խոտով պետք է կենդանիներին կերակրեինք ձմռանը: Շատ էինք տխրել, բայց հայրս չէր ցանկանում, որ կենդանիները սովից սատկեն, իսկ կեր գնելու հնարավորություն չկար:

Գյուղում առաջին տարին է, որ կառավարությունը ուշադրություն է դարձնում ուսանողների ուսման վարձին, և որոշ չափով փորձեցին օգնել սահմամերձ գյուղում բնակվող ուսանողներին` կրճատելով ուսանողների ուսման վարձի մի մասը: Գուցե ավելիի՞ն ենք արժանի, չգիտեմ: Ինչևէ, չեմ բողոքում, շարունակում եմ մնալ իմ հայրենի գյուղում` մտածելով գյուղի խնդիրների և առօրյայի մասին:

erik alexsanyan tavush

Խոսքի և գործի տարբերությունը

Բաղանիսը շատ հերոսներ է տվել հայրենիքին: Արցախյան պատերազմի ժամանակ ստեղծվել է մահապարտների ջոկատ: Այդ ջոկատի երկու անդամ էլ բաղանիսցի էին`ազատամարտիկներ Սարգիս Ղուզանյանը և Անդրանիկ Սահակյանը: Նրանք իրենց ընտանիքների  միակ տղամարդիկ էին: Թողնելով իրենց ընտանիքները, մեկնել են Արցախի ամենաթեժ վայրերը: Այս երկու հերոսները իրենց կյանքի մասին չմտածելով՝ մեկնել են ռազմաճակատ: 

Նրանք կարող էին մնալ Բաղանիսում և պաշտպանել իրենց գյուղը, որտեղ համեմատաբար ավելի թույլ մարտեր էին ընթանում, քան  պատերազմի ամենաթեժ և ամենավտանգավոր կետում՝ առաջին գծում: Սակայն նրանց որոշումը չէր քննարկվում: Մահապարտների ջոկատից քիչ մարդիկ են ողջ մնացել: Ողջ են մնացել նաև Անդրանիկը և Սարգիսը: Սակայն պատերազմի ժամանակ վիրավորվել են: Անդրանիկն ականի պայթյունից կորցրել է աջ ոտքը: Սարգիսը վիրավորվել է կրծքի շրջանում և շնչում է արհեստական ապարատով:

Թվում է, նրանք այսօր պետք է շրջապատված լինեին մեծ հոգատարությամբ, բայց… Սարգիսն ապրում է նկուղում՝ կնոջ և թոռների հետ: Մի քանի տարի առաջ վառարանից կայծ էր թռել, և վառվել էր Սարգսի տունը: Հիմա նրա ընտանիքը ստիպված բնակություն է հաստատել նկուղում: Նա շատ անգամներ է տարբեր տեղեր նամակներ ուղարկել, խնդրել օգնել իր ընտանիքին, սակայն ոչ մի պատասխան չի ստացել:

Անդրանիկն ապրում է մոր, կնոջ և երեք երեխաների հետ: Թեև Անդրանիկը չի ապրում նկուղում, սակայն ապրում է շատ ծանր պայմաններում: Նա ընտանիքը պահում է երգելով՝ ծնունդների, կնունքների և տարբեր առիթների ժամանակ: Նրա մայրը ադրբեջանուհի է եղել: Ամուսնացել  է Անդրանիկի հոր հետ և ծնվել է նրանց առաջին զավակը՝ Անդրանիկը: Թեև նրա մայրը ադրբեջանուհի է եղել, սակայն բոլորը սիրել են նրան ինչպես շատ լավ համագյուղացու: Անդրանիկի փոքր տղան հինգ տարեկան է, միջնեկը սովորում է տասներկուերորդ դասարանում, մեծ տղան սովորում է Իջևանի պետական համալսարանում: Թեև նրանք ապրում են ծանր վիճակում, սակայն ջանք չեն խնայում իրենց երեխաներիլավ կրթություն տալու  համար

Ինձ շատ է հուզում իմ հայրենակից երկու հերոսների այս վիճակը: Մենք խոսքով միշտ գովաբանում ենք նրանց սխրանքը, բայց գործով ոչինչ չենք անում: Բայց չէ որ նրանք հանուն հայրենիքի պատրաստ են եղել իրենց կյանքը զոհաբերել, կորցրել են իրենց առողջությունը, և այսօր իրենց ընտանիքները հայտնվել են նման դժվար կացության մեջ:

մարինե իսրայելյան

Պայքար խնձորի այգու համար

Ես Մարինեն եմ: Ապրում եմ Հայաստանի գողտրիկ անկյուններից մեկում` Ջուջևանում: Այստեղ է գտնվում մեր չքնաղ այգին` տասնամյա խնձորենիներով:  Այգին ողջ ընտանիքով ենք մշակում, և աշխատանքի մեծագույն վարձատրությունը կարմրաթուշ խնձորներն են: Մինչև բերքի հասունացումը երեք-չորս անգամ ջրում ենք:  Շատ եմ սիրում նստել ջրվող ծառի կողքին, նայել, թե ինչպես է ջուրը թափանցում չորացած հողի փշրանքների մեջ, լցնում ճեղքերը, ինչպես  է հողը հագենում և ծառը պայծառանում: Բացի ջրելը, ծառերին անհրաժեշտ է նաև ամենամյա  բուժիչ սրսկումներ, և ամեն անգամ սրսկումից հետո սրտի տրոփյունով ես սպասում եմ, որ հանկարծ անձրև  չգա: Սակայն արդեն չորս տարի է, չնայած հոգատար խնամքին, այգին ոչ մի հատ խնձոր չի տվել: Գարնանը` ծառերի ծաղկման շրջանում, սպիտակ ծաղիկները ծածկվում են սպիտակ ձյան փաթիլներով ու թափվում: Հայրս որոշել է այս տարի չմշակել այգին:
Գարուն է, ես սկսել եմ փխրեցնել ծառերի հիմքի հողը, հաճույքով եմ անում այդ ամենը, բայց միայնակ ամբողջը չեմ կարողանա:

Մենք շատ ենք սիրում մեր այգին, և համոզված եմ , որ հայրս էլ իմ եռանդից կոգևորվի և ևս  մեկ անգամ կփորձի վաստակել բնության բարեհաճությունը:

davit aslanyan

Նախաքննական մրցավազք, ուղեղային մորմոք

Իսկ դուք քանի ՞ անգամ եք մտածել ցեղասպանության մասին, որպես երևույթի, ոչ թե որպես մի բանի, որը պատահել է ձեր ազգի հետ: Մի հետաքրքիր օրինաչափություն կա. հաջողված ցեղասպանությունները չեն դատապարտվում: Իսկ կիսատ մնացածները, կամ , այսպես ասած, չհաջողված ցեղասպանությունների համար ցեղասպանությունն իրագործող երկիրը կամ տվյալ երկրի իրավահաջորդները ունենում են խոչընդոտներ ամբողջ գոյության ընթացքում: Ինչի ՞ է սա նման: Ահա այս մասին էի մտածում, որ նյութս շարունակեմ և հենց որոշեցի կանգ առնել, հասկացա, որ ընդունելության հետ համեմատելու շատ բան կա:

Սկսեմ հենց դրդապատճառներից: Որոշ դեպքերում ցեղասպանություններ կատարվում են հանուն մի վեհ գաղափարի. օրինակ` կայսրությունները կործանումից փրկելու համար: Այսպես ընտրվում են նաև մասնագիտություններ: Օրինակ` բժշկություն և իրավաբանություն. մարդկանց առողջ և իրավահավասար հասարակությունում տեսնելու համար և այլն: Անցնեմ մյուս պատճառներին: Ցեղասպանություններ իրագործվում են ազգայնամոլությունից դրդված, տվյալ ազգի անցյալը մյուսներից ավելի լավը համարելուց ելնելով (գոյություն ունե ՞ ն լավ անցյալներ, անցյալը ինչ-որ ուժ ունի ՞): Չեմ ուզում ինչ-որ մեկին վիրավորել, բայց վերոհիշյալ ցեղասպանության հիմար դրդապատճառներից մեկի հիման վրա էլ ընտրվում է պատմագիտությունը որպես մասնագիտություն (ո՞ւմ մտքով է անցել մարդանց պարտադրել տեսողությունն ու ժամանակը վատնել հիմարությունների վրա), այն սովորելով աշխարհում ոչինչ չի փոխվի, քո և շրջապատիդ կյանքը չի բարելավվի:

Երկար-բարակ գրելուց էլի կանգ առա մասնագիտությունների ու կյանքի խաչմերուկում և ցանկանում եմ խոսքս ավարտել հետևյալ հարցով. «Ճիշտ չի՞ լինի արդյոք արգելել բոլոր գիտությունների պարտադրումը, որոնք քեզ և քո շրջապատը չեն դարձնում ավելի լավը»:

Aspram Parsadanyan

Երբ է գյուղը լքվում

Գարնանային լուսավոր օրերից մեկն էր: Ցուրտ ձմեռը սկսել էր զիջել իր տեղը արևաբույր գարնանը: Գարնան կախարդական վրձինն իր երփնավառ ներկապնակով սկսել էր գունավորել Բերդավան գյուղի բնությունը:

Օրն այնքան տաք ու հաճելի էր, որ որոշեցի  դուրս գալ տանից, նստել բակի նստարանին ու կարդալ: Չգիտեմ՝ շատ էի կարդացել, թե քիչ, երբ ինձ գրքից ու իմ մտքերից  կտրեց մի ծանոթ ձայն:  Դա ամենամոտ ընկերներիցս մեկի՝ Նարեկի ձայնն էր: Նա ժպիտը դեմքին մոտեցավ ինձ ու ասաց.
-Գալիս ե՞ս մանուշակ քաղելու:
Ես մերժել չկարողացա: Տան  դարպասների մոտ մեզ սպասում էին մեր ընկերներից մի քանիսը ևս: Մեր խումբը առաջ էր գնում երգելով, աղմուկ-աղաղակով, բարձր ծիծաղելով: Մենք որոշեցինք  թիմի ավագ դնել Նարեկին:  Նա բոլորիցս մեծ էր և ավելի խելացի էր, քան մենք: Ճանապարհին մենք հիշում էինք  հին պատմություններ, ուրախ դեպքեր: Ճանապարհը մեզ կարճ թվաց:  Մենք հասանք մանուշակի  թմբերին, ի զարմանս մեզ՝ դրանց մեջ դեռ կային ձնծաղիկների հատիկներ: Երբ ծաղիկներից գեղեցիկ փնջերը պատրաստ էին, ընկերներիցս մեկը գոռաց.
-Հեյ՜, բերդի գլխի դրոշն ընկել է:
Մյուս ընկերս ցատկեց նստած տեղից ու խոժոռելով դեմքն ասաց.
-Վե’ր կացեք, գնում ենք դրոշը տեղը դնելու: Մեր դրոշը չպետք է գետնին մնա:
Մենք շատ էինք հոգնել, մի կերպ ալարելով ոտքի կանգնեցինք ու սկսեցինք առաջ շարժվել:
Մի քանի  մետր հազիվ էին քայլել (մեր և բերդի միջև եղած հեռավորությունը հարյուր մետր չկար), երբ մեր խմբի ավագն ասաց.
-Կուզե՞ք պատմեմ ձեզ մեր բերդի պատմությունը:
-Այո, իհարկե,- միաձայն ասացինք մենք:
-Մեր բերդը կոչվում է Ղալինջաքար,- սկսեց պատմել Նարեկը,- Այն կառուցվել է տասներեքերորդ դարում: Այդ ժամանակ մեր գյուղը եղել է հենց բերդի  մոտ և կոչվել է  Թխաձոր: Գյուղացիները կառուցել են բերդը, որպեսզի պաշտպանվեն թշնամուց: Բերդի կառուցման մասին կա այսպիսի մի ավանդազրույց: Ասում են՝ մարդիկ  երկար ժամանակ փորձում էին կառուցել Ղալինջաքարը, սակայն, երբ քարերի հարկերն ավելանում էին, պատն առանց որևէ պատճառի փլվում էր: Եվ մի անգամ, երբ շինարարները հոգնել էին այդ կախարդանքից, գյուղի իմաստուններից մեկն ասում է.
-Պատի մեջ, շաղախի հետ մի նորածնի բարուր դրեք, դրանից հետո պատն ամուր կմնա:
Ասում են, որ շինարարները հենց այդպես էլ անում են, իսկ նորածնի մայրը խելագարվում է:
-Օ՜յ , ի՜նչ դաժան է,- ասաց ընկերուհիս, երբ մեր ավագը վերջացրեց իր պատմությունը:
-Վերջ տուր, դա ընդամենը  պատմություն է, ով գիտի՝ ճիշտ է, թե սխալ,- ծիծաղելով ասաց մեր խմբի ամենափոքր անդամը:
-Բա հետո՞, ինչո՞ւ մեր գյուղը հիմա այստեղ չէ:
-Որովհետև  այստեղ ջուր չկար, և մարդիկ իջան ավելի ցածր վայր, որտեղ գետ կար (գետը կոչվում է Կողբ) : Բացի այդ, այս տարածքն ավելի մոտ է սահմանին:
-Նարեկ, իսկ ի՞նչ է նշանակում Ղալինջաքար,- հարցրեց ընկերուհիս:
-Դե՜,  եթե անկեղծ լինեմ, իրական բացատրությունը չգիտեմ, բայց, եթե բառը բաժանենք մասերի, կստացվի՝ ղալին, որը մեր բարբառով նշանակում է շատ, առատ, հորդ, և քար: Այսինքն՝ շատ ու ամուր քարեր ունեցող: Հա՜, մոռացա նշել, որ մեր գյուղը կոչվում է նաև Ղալաչա, որը թուրքերենից թարգմանած նշանակում է` պղտոր ջուր:
Շուտով հասանք բերդին: Տղաները բարձրացան  բերդի գլուխը՝ դրոշը դնելու: Տղաներն իջնում էին, երբ սկսեցին կրակել. երևի  թշնամիները նկատել էին նրանց: Մենք մի քանի  րոպե մնացինք պառկած մինչև կրակոցները  դադարեցին: Մենք շատ էինք  վախեցել: Ջուր խմելուց և վախներս թոթափելուց հետո նստեցինք կանաչ խոտին ու սկսեցինք զրուցել: Ընկերուհիս ասաց.
-Երանի՜ աշխարհում խաղաղություն լինի ու կրակոցներ չլսվեն:
-Մարդիկ սովոր չեն խաղաղ կյանքին: Մարդկության ծննդից ի վեր կռվում են: Ավելի լավ է` հնարավոր բաներ ուզիր, – քմծիծաղով ասաց Նարեկը:
-Օրինակ` ի՞նչ:
-Օրինակ՝ ես կուզենայի, որ մի բարեգործ գար ու փոխեր գյուղի կյանքը:
-Այսի՞նքն:
-Այսինքն երեխաների համար այգի սարքեր, մեծերի համար՝ խաղասրահ, դպրոցը վերանորոգեր, ու, վերջապես, գյուղում ապաստարան կառուցվեր:
-Բայց քո ասածներն էլ իրական չեն, – քթիս տակ ասացի ես:
-Իրոք որ, գյուղում շատ խնդիրներ կան:

Հետ էինք վերադառնում, երբ մեր «ղեկավարը» մեզ պատմեց ավերված ժամի ու մի քանի խաղաքարերի մասին:
-Նայեցե՛ք օրինակ՝ այս խաչքարից միայն մեզ մոտ կա. հազվադեպ հանդիպող հարստություն է: Լսել եմ, որ նման խաչքարեր եղել են միայն Արևմտյան Հայաստանում, որոնք բարբարոսները ավերել են:

Խաչքարերի մեջ կան նաև տապանաքարեր: Մենք գտանք մեր նախնիներից մի քանիսի գերեզմանները: Երբ վերջացրինք փնտրտուքը, նկատեցի, որ մեր ավագը տխուր նայում է մի խաչքարի:
-Տե՛ս, տապանաքարի վրա պապիս հոր անունն է: Տապանաքարերը վնասում են անասունները, իսկ մամուռը պատել է խաչքարերը: Մեր հարստությունները վերացման եզրին են:

Երկար ժամանակ է անցել այդ օրից, բայց ընկերոջս խոսքերը չեմ կարողանում մոռանալ: Մեր՝ Բերդավանցի երեխաներիս ներկան միապաղաղ է, որովհետև չկան ժամանցի կենտրոններ, մեր ապագան հարցականի տակ է, դեպի գյուղ բերող ճամփաներ չկան…

Բոլորս ուզում ենք մնալ քաղաքում, և դրա պատճառը ամենևին էլ հայրենասիրության պակասը չէ, այլ՝ բարեկեցիկ կյանք ունենալու ձգտումը: Այս խնդիրների լուծումը թվում է անիրականանալի: Այս հարցը հուզում է ոչ միայն ինձ, այլ ողջ գյուղին:

Ինչպես ժամանակին մեր պապերը Ղալինջա բերդի շրջակայքից իջան հովիտ, քանի որ ջուր չկար, այժմ էլ գյուղի երիտասարդությունն է լքում գյուղը, քանի որ դարձյալ ապրելու պայմաններ չկան…

«Դեպի թաքստոց»…

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Ապաստարանը տխուր բառ է: Դե, թերևս նրանց համար, ովքեր հասկանում են, թե ի՞նչ է ապաստարանը, ե՞րբ է օգտագործվում և ինչի՞ համար: 

Ինչպես գիտեք, Կոթին ևս սահմանամերձ գյուղ է: Դեռևս վաղ ժամանակներից բազմիցս ենթարկվել է թշնամու հարձակումներին, ու դեռ հին ժամանակներում մեր պապերն էլ մտածել են այդ հարձակումներից  պաշտպանվելու մասին և կառուցել են բազմաթիվ ապաստարաններ:

Լուսանկարը՝ Անդրանիկ Մանեսյանի

Լուսանկարը՝ Անդրանիկ Մանեսյանի

Ապաստարան կառուցվել էր նաև ոչ վաղ անցյալում մեր դպրոցում, դեռևս 1985-1986 թվականներին, որը մինչև օրս էլ գոյություն ունի: Մեր դպրոցում ամեն քայլափոխի  ցուցանակներ են փակցված. «Դեպի թաքստոց»: Կրակոցների ժամանակ մեր դպրոցն էլ է տուժել: Լուսամուտների ու պատերի վրա հետքեր կան, որոնք առաջացել են երեկոյան ժամերի կամ գիշերվա գնդակոծության հետևանքով: Բայց փառք Աստծո, որ երեկոյան ժամերին են եղել կրակոցները, և մենք առիթ չենք ունեցել, և հույս ունեմ, որ չենք էլ ունենա այն օգտագործելու իր բուն նպատակի՝ թշնամու գնդակոծության ժամանակ թաքնվելու համար:

Ուզում եմ, որ այն, ինչպես այժմ, այնպես էլ  հետագայում, ծառայի միայն ու միայն որպես թաքստոց երեխաների պահմտոցի խաղալու ժամանակ: Մենք` բարձր դասարանի տղաներով, վերջերս էլ աշխատանքներ ենք արել ապաստարանում: Բացել ենք օդատար ուղիները, մաքրել ապաստարանի աղբը: Այնուամենայնիվ , ուզում եմ խոսել խնդիրների մասին, որ գոյություն ունեն մեր դպրոցի ապաստարանում. խոնավություն, լույսի և անհրաժեշտ գույքի բացակայություն:

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Լուսանկարը՝ Վահան Ազիբեկյանի

Ուզում եմ բոլորին ասել,  որ երեխաները ցանկանում են խաղալ վերանորոգված ապաստարանում: Միայն խաղալ և ոչ թաքնվել գնդակոծությունից:

Մենք տուն ենք կառուցում

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Ամենուրեք լաց ու աղաղակ էր, հուսահատ դեմքեր, փնտրող աչքեր, փլատակ շենքեր։ Խեղդող ծխի ու փոշու մեջ մայրը երեխային էր փնտրում, երեխան՝ վախեցած, մորը, քույրը՝ եղբորը, եղբայրը՝ քրոջը։ Պատճառը 1988-ի ավերիչ երկրաշարժն էր։ Տասնյակ հազարավոր մարդիկ մահացան, իսկ ովքեր էլ որ ողջ մնացին, վայրկյանների ընթացքում կորցրին այն ամենը, ինչ դիզել էին տասնյակ տարիների ընթացքում։ Այս  մարդկանց մեջ էին մտնում նաև հորս ու մորս ընտանիքները, որոնք ապրում էին Ստեփանավանում, և այս մասին իրենք են ինձ պատմել:

Հորս ընտանիքը,  տատիկիս եղբայրների ընտանիքները և քույրը երկրաշարժից հետո հացատանն են ապրել։ Հայրս պատմում է, որ իրենք նառերի (որտեղ որ հացն էն շարում) վրա  են քնել։ Մի անգամ էլ հերթական ցնցման ժամանակ բոլորը դուրս են փախել, իսկ այդ ժամանակ հայրս ու հորեղբայրս քնած են եղել։ Տատիկս էլ գնացել ա կողքները նստել ու լաց է եղել։ Բարեբախտաբար ոչ ոքի բան չէր պատահել։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

1990-ական թթ․-ին  եկել են այստեղ (այսինքն` հիմա, որտեղ մենք ապրում ենք) ու ժամանակավոր տնակներ գնել։ Այստեղ է սկսել ապրել նաև մորս ընտանիքը։ Ինչպես հասկացաք, մորս ու հորս ընտանիքները հարևաններ են եղել։ Ինը տարի հետո ես եմ ծնվել։ Մենք նույնպես սկսեցինք ապրել այդ տնակներում, բայց ազնիվ խոսք, երբեք էլ չեմ զգացել դրանց ժամանակավորը։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Տասնվեց տարի է անցել, ու այսքան տարվա ընթացքում մեր տուն ձեռք բերելու փորձերը ձախողվել են: Ամեն անգամ մի բան խանգարել է։ Նույնիսկ միտք կար, որ հայրիկս գնա արտերկիր` բնակարանի համար գումար վաստակելու, բայց ինչ-որ բան  հորս, և նաև մեզ հետ էր պահում, ինչ-որ բան  թույլ չէր տալիս գնալ: Միշտ մտածում էինք, որ ավելի լավ է ժամանակավոր կացարանում, սակայն բոլորս միասին լինենք: Գուցե դա հարազատ հողն ու ջո՞ւրն էին հետ պահում։ Չգիտեմ։  Բայց այն, որ հիմա հայրս մեր կողքին է, իսկ դա ամեն բանից վեր էր մեզ համար, և այն, որ մենք  հիմա մեր սեփական տունն ենք կառուցում մեր հարազատ հողի վրա, փաստ է։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Շաբաթներ առաջ տեղեկացանք, որ մի կազմակերպություն կա` «Ֆուլեր», որն աջակցում է կիսակառույց տներ ունեցող ընտանիքներին, դրանք ավարտին հասցնել։ Որոշեցինք դիմել։ Մի քանի օր հետո մորս Երևանից զանգահարեցին ու որոշ տվյալներ իմացան։ Իսկ վերջերս, երբ դասից տուն  եկա, մայրս ասաց, որ մեկ անգամ էլ են զանգահարել, բայց այս անգամ արդեն Վանաձորից և տեղեկացրել, որ պետք է այցելեն մեզ ու ուսումնասիրեն մեր կիսակառույցը։ Հերթական անգամ, երբ  դասից տուն եկա, մայրս ասաց, որ օգնելու են մեզ։ Ես երևի այդ պահին աշխարհի ամենաերջանիկն էի, բայց զգացմունքներս զսպելով ուղղակի ասացի․

-Իրո՞ք, ինչ լավ ա։

Բոլորն ուրախացել էին։ Այժմ հարազատներով, բարեկամներով, ընկերներով հավաքվել ու սկսել ենք շինարարական աշխատանքները։  Ես էլ մայրիկենց եմ օգնում ուտելիքի պատրաստման գործում։ Բոլորին շնորհակալություն աջակցելու համար։

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Սուքիասյանի

Շինարարական աշխատանքները շարունակվում են։ Ես էլի կգրեմ, թե ինչպես ենք կառուցում մեր տունը մեր հայրենի քաղաքում:

sara harutyunyan

Խոհեր հազար խնդիրների շուրջ

Երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչն է ձեզ հուզում, և արդյո՞ք գտել եք պատասխանը: Իսկ ես ահա մտածում եմ, մտածում եմ, թե ինչն է ինձ ստիպում խորհել, ինչն է ինձ տանջում  այս կյանքում առավել շատ: Միգուցե անորոշությունը: Ո՛չ, անորոշությունը պետք է լիներ: Ինչո՞ւ: Մի պահ պատկերացրեք, որ ձեզ հայտնի է ամեն ինչ, ինչ պետք է կատարվեր հաջորդ ակնթարթին: Ի՞նչ կլիներ: Պարզապես կյանքը կկորցներ իր հետաքրքրությունը, իր համն ու բույրը:

Իսկ մարդկանց  անտարբերությո՞ւնը: Սա նույնպես ստիպում է մտածել, մտածել մարդկանց սառնասրտության ու անտարբերության մասին: Բայց արդյո՞ք սա իմ ձեռքերում է, արդյո՞ք ես կարող եմ փոխել, այնպես անել, որ մարդիկ բացի իրենց հոգսերից սկսեն մտածել նաև դիմացինի զգացմունքների, հույզերի մասին, անտարբեր չլինեն նրանց տխրությանը:

Ի՛նձ, ձե՛զ, մե՛զ բոլորիս պետք է հուզի այն ամենը, ինչ կախված է մեզանից, մեր ձեռքերում է, և մենք կարող ենք այն փոխել դեպի լավը: Ինչո՞ւ զուր ժամանակ վատնել այն հարցերի, խնդիրների շուրջ, որոնք մարդկանց վերահսկողությունից դուրս են: Նայում եմ շուրջս. ի՞նչ է կատարվում, ի՞նչ է կատարվում, և արդյո՞ք այսպես պետք է լիներ: Ես պարզապես գտնում եմ ինձ հուզող խնդիրը: Մի՞թե հայի ընտանիքը, որն օրինակ կարող է լինել բոլորին, այսօր պետք է կազմված լիներ մորից ու զավակներից: Իսկ ո՞ւր է հայրը, որը պետք է գլուխ կանգներ իր հայրական գորովանքով ու խստությամբ: Ինչո՞ւ է մանուկը իր մանկությունն անցկացնում առանց հոր: Անցկացնում է առանց հոր, որովհետև մեր երկրում աշխատանք չկա: Ինչո՞ւ  հայրը պետք է խեղդվի կարոտից օտար ու ամայի ճամփեքի վրա: Ո՞ւր ենք գնում մենք: Ո՞ւր ենք շարժվում, և ո՞րն է լինելու մեր երկրի վերջնակետը:

Ասում են, եթե ուզում ենք փոխել ինչ-որ բան, ապա պետք է սկսենք հենց մեզնից: Միգուցե սա ճիշտ է, միգուցե հայի ինքնագիտակցությունից ջնջել եսասիրությունը, մոլուցքը դեպի իշխանություն: Բոլորը ցանկանում են առաջնորդել: Իսկ երբ ենք հասկանալու, որ միասնականությունը մեզ կօգնի, կստիպի աշխարհին ուշադրություն դարձնել մեզ վրա: Անընդհատ հիշում ենք մեր պատմությունը, հարուստ մշակույթը, «Ծովից ծով Հայաստանը»: Իսկ ի՞նչ ունենք մենք հիմա, ինչ ունենք ներկայում, որով ապագա սերունդները կարող են հպարտանալ:

Այս կյանքում ամեն ինչ հարաբերական է, հարաբերական է երջանկությունը, փառքը, իշխանությունը: Այս կյանքը հեքիաթային է թվում նախկինի նկատմամբ: Մենք ապրում ենք այն կյանքով, որը լավ է նախկինից: Բայց այս այն չէ, ինչ պետք  է լիներ: Բոլորը մեկնում են, հեռանում՝  երկիրը  թողնելով  անտերունչ, թողնելով բախտի քմահաճույքին: Վաղ թե ուշ, եթե այսպես շարունակվի, կսկսեք իշխել ամայության մեջ, իշխել ավերակների վրա: Երիտասարդ ուժերը հեռանում են: Հեռանում են՝ իրենց նպատակների իրականացումները կապելով այլ երկրների հետ: Իսկ ինչո՞ւ մեզ չեն տալիս հնարավորություն` մեր երազանքներին, նպատակներին հասնել մեր երկրում: Տվե՛ք հայ երիտասարդին հնարավորություն, և նա կբացի գիտության այն բոլոր դռները, որոնք մինչ այդ փակ են եղել: Ու ես սպասում եմ, սպասում եմ այն ժամանակին, որը պետք է գա և իր լույսով ցրի Հայաստանի ապագան պարուրած միգը: