Ապրիլին կլրանա մեկ տարին, ինչ ես 17-ի թղթակից եմ: Այն ժամանակ էլ երևի կանդրադառնամ, թե ինչ է տվել ինձ 17-ը մեկ տարվա ընթացքում ու ինչ է փոխել իմ մեջ: Բայց վերջերս մի դեպք պատահեց, որի մասին չգրել չեմ կարող: 

«Մանանա» կենտրոնի կազմակերպած դասընթացը յուրահատուկ դպրոց էր մասնակից 30-ից ավելի երիտասարդների համար: Յուրօրինակ էր հատկապես այն, որ մեզանից, եթե ոչ բոլորը, ապա շատերը, դեռ չէին մասնակցել այնպիսի դասընթացի, որը 90 տոկոսով հիմնված է գործնական պարապմունքների վրա: Այդ ժամանակ ես մեկն էի այն երջանիկներից, ում նյութը կայքում տեղադրվեց հենց դասընթացի ընթացքում, և ես այս կամ այն թերության համար խորհուրդներ ստացա հենց տեղում: Այդ ընթացքում կատարեցի նաև հարցազրույցիս առաջին փորձը, որը նույնպես հայտնվեց կայքում: Դա էլ փորձ էր սովորելու, թե ինչպիսի հարցեր կարող ենք տալ զրուցակցին՝ հետաքրքիր նյութ ստանալու համար:

Մեր դասընթացը համընկավ ապրիլյան պատերազմի հետ, և բոլորիս մտահոգությունն ու ողջ ուշադրությունը սահմանին կատարվող դեպքերին էին ուղղված: Երևի դա էլ պատճառ դարձավ, որ դասընթացից հետո իմ առաջին նյութը հենց այդ թեմայով էր: Գրել էի Քառօրյա պատերազմի հերոս Հովսեփ Կիրակոսյանի ու նրա փոքրիկ որդիների մասին: Նյութը դուր էր եկել խմբագիրներին ու տեղ էր գտել կայքում՝ դառնալով իմ ամենասիրելի նյութերից մեկը: Ու ամենասիրելին է մինչ օրս: Հետո իմացա, որ հոդվածս տպագրվել է նաև «Խաբարբզիկ» ամսագրում:

Ես ինձ լիովին զգում էի 17-ի մի մասնիկը:

Երբ ես ու երկու ընկերուհիներս գնում էինք դասընթացներին, գյուղում բոլորը զարմանում էին, թե ամեն օր տաքսիով ուր են գնում այս աղջիկները: Իսկ տաքսու վարորդները երևի մի քիչ էլ բարկացել էին:

Երևի այսքանն այն մասին, թե ինչպես դարձա պատանի թղթակից: Իսկ այս ողջ երջանիկ պատմության մեջ միակ հիասթափեցնող փաստն այն էր, որ ընկերուհիներս այդպես էլ նյութեր չգրեցին, ու ես մնացի միակ թղթակիցը մեր գյուղում: Իսկ դա ինձ դուր չէր գալիս, ախր, այնքան բաներ կարող էինք անել, եթե մի քանիսով լինեինք:

Դե, ճամբարի մասին գրելու կարիք երևի չկա: Միայն ասեմ, որ այնտեղ ստացա ամսագրի այն համարը, որում նյութս էր, ու հիմա այն պահում եմ ամենակարևոր իրերի հետ:

Շա՞տ ծավալվեցի: Հավատացեք, որ ավելի երկար կարող էի գրել, բայց դեռ մի բան էլ պիտի պատմեմ: Մի փոքր էլ ու կվերջացնեմ:

Արդեն գրեթե մեկ տարի է, ինչ 17-ի համար նյութեր եմ գրում եմ, բայց մինչև վերջերս մեր գյուղի միակ թղթակիցն էի: Դպրոցում, թե դրսում շատերն էին ասում, որ կարդում են նյութերս, բայց ոչ ոք չէր ասում, թե ցանկանում է միանալ 17-ի մեծ ընտանիքին:

Մի քանի օր առաջ, սովորականի նման գնացի դպրոց, բայց այնտեղ ինձ էին սպասում երեք «հրաշքներ», ովքեր եկել էին ասելու, որ իրենք էլ են ցանկանում պատանի թղթակից դառնալ, և հարցնում էին, թե ինչ պետք է գրեն խմբագրությանը: Երբ նրանք ստացան պատասխան նամակը, առաջարկեցին, որ կարդամ իրենց առաջին նյութը, որը պետք է հարցազրույց լիներ: Ոգևորված թղթակիցներն արդեն ունեին պատրաստած հարցերը, իսկ ես օգնեցի որքան հնարավոր է ավելի ճիշտ ու նպատակային հարցեր ընտրել:

Մի պահ հիշեցի Շուշանիկին Աղվերանի ճամբարում, ամենուր ամենաշատ կրկնվող արտահայտությունը. «Շուշա՛ն, նյութ եմ գրել, կնայե՞ս…»: Մի պահ նույնը զգացի. «Ան, ասել են, որ նյութս լրացնեմ, կկարդա՞ս…»:

Ես Սյուզին եմ: Սիրում եմ խաղալ և դիտել ֆուտբոլ: Մարդկանց մեջ գնահատում եմ անկեղծությունն ու հավատարմությունը:

Մի քանի օր առաջ մի հետաքրքիր միտք ծագեց գլխումս: Երբ լսեցի ընկերուհուս խոսքերը, ով օրեր առաջ էր դարձել 17.am-ի թղթակից, հասկացա, որ ես  էլ եմ ուզում դառնալ պատանի թղթակից:

Մոտ մեկ տարի առաջ մեր դպրոց էին եկել անծանոթ մարդիկ: Նրանց գնալուց հետո մեծ ոգևորություն կար դպրոցում, բոլորը միջանցքներում շրջում էին և խոսում, թե ինչ նյութեր պիտի գրեն: Ես ու ընկերուհիս ուսուցչից տեղեկացանք, որ լրագրության դասընթացներ են լինելու և հարցրեցինք՝ արդյո՞ք մենք էլ կարող ենք մասնակցել, սակայն ստացանք բացասական պատասխան, քանի որ տարիքներս չէր համապատասխանում:

Դրանից մի քանի օր անց՝ մեր դպրոցից մի աղջկա տեսա, ով դասընթացից էր վերադառնում և ճանապարհին պատմում էր լրագրության մասին: Ես էլ ոգևորվեցի ու մտածեցի պատանի թղթակից դառնալու ուղղությամբ:

Այսօր ես մեծ հույսերով գրում եմ առաջին նյութս: Ունեմ մեծ սպասումներ կապված 17.am-ի հետ:

Եթե հիմա դուք կարդում եք իմ այս նյութը 17.am կայքից, ուրեմն այսօրվանից 17-ը կդառնա իմ օրվա մի մասնիկը: Այսուհետ ես էլ եմ այն պատանիներից մեկը, ում հուզում և հետաքրքրում են աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունները:

Բարև, էլի ես եմ: Գուցե արդեն սովորական բան ասեմ, բայց ես նույնպես շատերի նման՝ երկար ժամանակ չէի գրում, ու ինքս էլ վատ էի զգում դրա համար: Իսկ պատճառը մեկն էր՝ գրելու բան չկա: Բայց գիտե՞ս ինչ եմ նկատել, ճամբարից հետո երեխեքի մի մասը մի պահ դադարեց գրել: Իսկ մյուս մասը՝ ընդհակառակը, սկսեցին ավելի ակտիվ գրել: Իսկ նյութերն ինչպես միշտ, ակտուալ ու հետաքրքիր են: Կարդում եմ ու մտածում՝ ախր, ո՞նց, ո՞նց չէի մտածել գրել դրա մասին: Գուցե կորցրե՞լ եմ  հետաքրքիր թեմաներ գտնելու կարողությունս: Իսկ եթե այդպես է, բա հիմա ինչպե՞ս եմ գրում այդ դեպքում: Է՜, մտքերս էլի խառնվեցին իրար: Ի՞նչ էի ասում, հա՛, հիշեցի: Չեմ պատմել, չէ՞, թե ինչպես լրացրեցի «Մանանայի» ճամբարի հայտը: Քիչ էր մնում չհասցնեի, պատկերացնո՞ւմ եք ինչքան կտխրեի: Ուրեմն, «Մանանայի» Դիլիջանի ճամբարից առաջ, ևս մեկ ճամբարի հայտ էի լրացրել և հաղթել, իմիջիայլոց, այդ ճամբարում «Մանանայից» ևս երեք թղթակիցներ կային, իսկ մի քանիսն էլ՝ մեզանից տեղեկանալուց հետո սկսեցին թղթակցել: Ինձ համար հանգիստ ճաշում էի, մեկ էլ ինձ մոտ վազեց Սոֆյան ու հարցրեց, թե ե՞րբ եմ վերջին անգամ էլ. -փոստս ստուգել, «Մանանայից» լավ լուր կա: Արագ բացեցի էլ.-փոստս ու իմացանք, որ եթե մինչև ժամը հինգը չլրացնենք հայտը, չենք կարողանա մասնակցել: Հիմա ի՞նչ, էդտեղ էլ միայն հանգստի ժամերին կարելի էր հեռախոսից օգտվել, իսկ հայտը համակարգչով պետք էր լրացնել: Ժամանակը կարճ էր, զանգահարեցի տուն, ասացի գաղտնաբառս ու խնդրեցի ավագ քրոջս, որ հերթով կարդա հարցերը, իսկ ես՝ պատասխանեմ: Հատկապես մի հարց կար, որի պատասխանը հիշելու համար շա՜տ տանջվեցի։ Պիտի գրեի, թե քանի՞ նյութ էի ուղարկել կայքին ամբողջ ընթացքում: Հայտն ուղարկեցինք, ու կարելի էր, գրեթե հանգիստ շունչ քաշել: Բա, որ չանցնե՞մ, բա, որ սխա՞լ պատասխանած լինեմ մի քանի հարցի: Մտքերիցս ազատվելու համար իջա ընդհանուր սենյակ ու փորձեցի մոռանալ, որ նման հայտ եմ ուղարկել: Իսկ պատասխանը փոքր ինչ ուշացավ, արդեն հույսս կտրել էի, որ անցած կլինեմ։ Ու հենց այդ ժամանակ պատասխան նամակ եկավ. անցել էի: Երջանկությանս չափ չկար, ով ճամբար է գնացել՝ կհասկանա, իսկ ով ոչ՝ մի նեղվեք, դեռ կհասցնեք ապրել այդ հաճույքը: 7 օր անծանոթ, բայց հարազատ ու ջերմ, քո մեծ ընտանիքում: Օրեր, որ երբեք ոչ մի բանի հետ չեմ փոխի…

Հ.Գ. Շնորհակալ եմ «Մանանայի» ողջ անձնակազմին, որ իրենց ուժերին չհավատացող երիտասարդներից ինքնավստահ ու կայուն սերունդ է մեծացնում: Սիրում ու կարոտում եմ բոլորիդ՝ շա՜տ-շա՜տ: Գրկիկներ, պաչիկներ:

Հաճախ են ինձ հարցնում, թե ինչու եմ գրում 17-ին ու սպասում պատասխանի, որովհետև հարցնողների մեծ մասը գիտի, որ լրագրողի մասնագիտություն երևի չեմ ընտրի: Նրանցից շատերին չեմ կարողանում պատասխանել, իսկ մնացածը իրենք իրենց պատասխանում են ու անցնում ուրիշ թեմայի: Կամ էլ մեկ-մեկ հարցնում են, թե ինձ ինչ է տալիս այդ կայքը: Այսօր որոշել եմ այդ հարցերի պատասխանները տալ:

Մինչև 17-ը ես էլի նույն Նանեն էի, չէ, չնայած այն ժամանակ ավելի ամաչկոտ էի ու վախենում էի մի փոքր էլ, բարձրաձայնել իմ կարծիքը: Այն ժամանակ զբաղվում էի միայն դասերով, ու վերջ: Պատկերացո՞ւմ եք ամբողջ օրը՝ դաս, դաս, դաս ու ազատ ժամանակ: Նույնիսկ կարող էր պատահել, որ մի ամբողջ շաբաթվա դասերս մի օրում վերջացնեի: Դե հա, ես չեմ բողոքում, դասից բացի խմբակների էլ էի հաճախում ու գոնե մի քիչ ցրվում էի, իսկ հիմա, երբ արդեն գրում եմ, ամբողջ օրը հաստատ միայն դաս չեմ անի: Հիմա արդեն ամաչկոտությունս մի փոքր անցել է, դե, մնացել է այնքան, ինչքան որ պետք է ունենա աղջիկը: Հիմա էլ չեմ վախենում բարձրաձայնել իմ կարծիքը ու ինձ ավելի ինքնավստահ եմ զգում: Արդեն մեկ տարի է, ինչ գրում եմ 17-ին ու ոչ մի պահ չի եղել, որ դրա համար փոշմանեմ: Ամեն անգամ, երբ ինձ հարցնում են, թե ինչ է տվել ինձ «Մանանան», ես ինքս էլ եմ ինձ այդ հարցը տալիս: Ամենաառաջինը, որ ինձ տվել է, դա ինքնավստահությունն է, հետո առանց նրա ես չէի ճանաչի շատ հետաքրքիր մարդկանց, որոնցից մի քանիսի հետ շատ եմ ուզում հանդիպել ու հաստատ մի օր կհանդիպեմ: Հետո «Մանանան» ինձ տվել է գիտելիք, որի մասին նույնպես պետք է հիշել: Գիտե՞ք, մինչ այս կայքում գրելը, ես ընդհանրապես շարադրություններ չէի սիրում գրել, ու եթե գրում էի , ապա հաստատ սահմանափակվում էի միայն բառերի ու կետադրության ուղղագրությամբ, իսկ այսօր արդեն իմ ամենասիրելի զբաղմունքներից մեկն է գրել այդ շարադրությունը: Հիմա էլ չեմ կենտրոնանում միայն բառերի վրա, հիմա գրում եմ հաճույքով, ու զգացմունքներս են ինձ թելադրում այն բառերը, որոնք պիտի գրեմ: Հիմա չեմ ուզում գրել ուղղակի լավ շարադրություն, հիմա ուզում եմ գրել այնպիսի տեքստ, որի մեջ կա նաև իմ կաիծիքը, որի մեջ ես եմ խոսում ու ներկայացնում եմ շարադրության թեման իմ կողմից ու տեսակետից: Հիմա ուզում եմ գրել այնպես, որ ընթերցողը, կապ չունի՝ ուսուցիչս, թե ընկերուհիս, այն կարդալուց ինձ հարցնեն, թե ինչու եմ այդպես մտածում, ու քննադատեն իմ գրածը, կամ ընդունեն այն: Ահա թե ինչ է ինձ տվել «Մանանան»: Ես դեռ չեմ կարող ասել՝ կընտրեմ լրագրողի մասնագիտությունը, թե ոչ, բայց ես համոզված եմ, որ ձեռք եմ բերել նոր հայացք, նոր հմտություններ ու նոր ընկերներ:

Այս ամենի համար ես ու ինձ նման էլի շատ թղթակիցներ, իմ կարծիքով, հաստատ կհայտնեն իրենց շնորհակալությունը «Մանանա» թիմին:

Ինչպես մյուս օրերը, այնպես էլ այդ օրը սովորականի նման գնացի դպրոց: Գրականության դասի ավարտից հետո, երբ պատրաստվում էինք ինֆորմատիկայի դասին, հանկարծ ներս մտավ մեր դպրոցի կազմակերպիչը ընկեր Դավթյանը և հայտարարեց, որ դպրոցում պետք է սեմինար լինի, և մենք նույնպես պետք է մասնակցենք:

Ես չէի ուզում մասնակցել, քանի որ նախապատրաստվել էի ինֆորմատիկայի թեմատիկ աշխատանք գրելուն, բայց քանի որ բոլորը գնացին, ես էլ գնացի: Երբ նստեցինք և սկսեցինք լսել, թե ինչպես են 17.am-ի ներկայացուցիչները պատմում իրենց կայքի մասին, ոգևորվեցի և սկսեցի ավելի ուշադիր լսել: Դիտեցինք կարճամետրաժ ֆիլմեր, իսկ ամենակարևորը, որ նրանք հայտնեցին, այն էր, որ մենք նույնպես կարող ենք թղթակից դառնալ, պարզապես պետք է հայտ ուղարկենք:

Երբ սեմինարն ավարտվեց, ես որոշեցի թղթակից դառնալ։ Անհամբեր սպասում էի, թե երբ են ավարտվելու դասերը, որ գնամ տուն և հայտս ուղարկեմ: Հասա տուն, ծնողներիցս թույլտվություն վերցրեցի և հայտս արագ ուղարեկցի: Այդ սովորական օրն իմ կյանքում շատ բան փոխեց: Հետագայում մասնակցեցի 17-ի գործնական դասընթացներին և արդեն 5 ամիս է թղթակցում եմ, կարողանում եմ հարցազրույց վերցնել, նյութեր գրել տարբեր թեմաներով, սովորեցի նաև լուսանկարել, ֆիլմի սցենարներ գրել, շատ լավ ընկերներ ձեռք բերեցի:

17.am-ը  մեծ փոփոխություն կատարեց իմ կյանքում, և ես կարծում եմ, որ հետագայում ավելի շատ բան կտա:

Մեզ` 17-ի թղթակիցներիս, միշտ ասում են, որ անկեղծ գրենք: Եթե բարբառներ ունենք, մեր նյութերը համեմենք դրանցով, եթե հետաքրքիր մարդիկ կան շրջապատում` հարցազրույց վերցնենք նրանցից: Բայց այսօր այս կայքի մեկ այլ` տեղեկությունը առաջինը իմանալու առավելության մասին եմ ուզում խոսել:
Երեկ Բաղանիսի թղթակիցներից մեկը իր նյութում պատմում էր երեք զինակոչիկների, նրանց հետ կապված իրենց գյուղի գեղեցիկ ավանդույթի, ու զինկոմիսարիատի հետ կապված զավեշտալի դիպվածի մասին: Նյութը կարդացի կեսօրին:
Իսկ երեկոյան, երբ լուրերն էի դիտում, հանդիպեցի նույն Բաղանիսի երեք զինակոչիկների պատմությանը: Տանն էլ բարձր ձայնով, խոսքերս հպարտության կնիքով կնքած հայատարարում էի, որ այս ամենի մասին ես բոլորից մի քանի ժամ շուտ եմ իմացել: Մինչ հեռուստաընկերությունները կգնան, կնկարահանեն, կմշակեն նյութը, հետո էլ համապատասխան ժամին եթեր կտան, բոլոր մարզերում ցրված մեր թղթակիցները մի քանի րոպեում կտեղեկացնեն մեզ կատարված իրադարձությունների մասին:
Դե ինչ, մի զլացեք ու ամեն օր պարտաճանաչ կերպով կարդացեք այս կայքի նյութերը: Չէ որ տեղեկությունը առաջինն իմանալու հաճույքը ամեն օր չի տրվում:

Սովորականի պես գնացի դպրոց, հանեցի վերարկուս, պայուսակիցս` հանրահաշվի գիրքն ու տետրը, գրիչս ու, ինչպես միշտ, գնացի իմ ընկերուհի Անի Ղուլինյանի սեղանի մոտ:

-Բարև, ի՞նչ կա, ինչպե՞ս ես:

-Դե՜, Ստել ջան, ընկերուհիդ գնում ա ճամբար:

-Ո՞նց, առանց ի՞նձ, ի՞նչ ճամբար:

-17-ի:

-Ո՜ւխ, երանի քեզ:

Ու արդեն ուսուցիչը մտավ ներս: Սկսեցինք դասը, բայց ինձ համար այն դեռ սկսված չէր: Գիտեի, թե ինչ պատճառով ես չեմ ընտրվել որպես ճամբարի մասնակից, բայց հոգուս խորքում մի զգացում կար՝ հույսի նման մի բան, որ ես էլ կմասնակցեմ: Ճիշտ է, մի քանի նկատողություն ստացա, բայց դե կարևորը մի շատ կարևոր բան որոշեցի. լինել 17-ի ակտիվ թղթակից:

Այդ օրը դասն ավարտվեց, օրն էլ ավարտվեց, ու գնացինք տուն: Հաջորդ օրը իմացա, որ Անին մեզ հետ է Երևան գնալու, ես՝ հանգստանալու, Անին՝ ճամբարի: Ու երկուսս էլ սպասում էինք ուրբաթ օրվան:

Եկավ չորեքշաբթին՝ անհամբեր դեմքեր, եկավ հինգշաբթին՝ էլի անհամբեր դեմքեր: Նույնիսկ ուրբաթ օրն էինք անհամբեր, թե երբ պիտի գա 4-րդ ժամը: Շատ չհոգնեցնեմ: Գնացինք Երևան՝ ճանապարհին էլի մի ներքին հույսով, գիշերը մնացինք մեր տանը և առավոտյան Անին, ես ու մայրիկս գնացինք «Մանանա» կենտրոն: Զրուցում էինք, մեզ պատմեցին «Մանանայի» անցած ուղու մասին, պատասխանեցին մայրիկների հարցերին և ծանոթացրեցին ճամբարի օրակարգի հետ: Ես լուռ կանգնած էի ու հանկարծ լսեցի, որ վերջին պահին մի երկու մասնակից հիվանդացել է և ճամբար չի գնալու: Այդ պահին հույսս ավելի մեծացավ, ու արդեն մտքում պլանավորում էի, թե ինչ կանեի, եթե ստանայի ճամբար գնալու հնարավորություն: Մտածում էի, թե ինչքան ժամանակում կենտրոնից կհասնեմ մեր տուն, կվերցնեմ իրերս ու հետ կգամ ուրախ-զվարթ: Բայց… Ոչինչ չեղավ: Իհարկե, հասկանում եմ, որ ես «նորեկ» եմ, բայց հիշեցի հանրահաշվի դասին դրած իմ նպատակը. դառնալ ակտիվ թղթակից: Ու ես մինչ հիմա էլ չեմ կորցրել հույսս, որ մի օր կտեսնեմ բոլո՜ր-բոլո՜ր թղթակիցներին իրար կողքի:

Ուրախ եմ, որ 17.am-ի թղթակիցն եմ:

Սկսենք ամենաառաջին քայլից:

Սոսեն, Հերմինեն, Սոնան և Մերին թղթակցում էին 17-ին: Մի օր մտածեցի, ինչպե՞ս ես էլ թղթակցեմ: Ինձ այս հարցում օգնեց ընկերությունը: Իմ մտերիմ ընկերուհին առաջարկեց իր օգնությունը: Նա ինձ տեղեկություններ հայտնեց 17-ի մասին, օգնեց կապ հաստատել: Ես չէի գիտակցում, որ այս փոքրիկ քայլը ճակատագրական կլինի: 17-ը շատ բան փոխեց իմ կյանքում և շատ բան տվեց ինձ: Մեկ տարի էլ չկա, ինչ թղթակցում եմ, բայց արդեն գյուղում ինձ անվանում են «լրագրող»: Երբ քայլում եմ փողոցով, անցնող-դարձողը հարցնում է, թե ինչպե՞ս են լրագրողական աշխատանքներս և էլի մեծ ոգևորություն են ներշնչում: Ավելի շատ հպարտանում եմ, երբ աշխատանքիս մասին խոսում են դպրոցում: Տնօրենը ամեն վճռական հարցի պատասխան ուզում է ինձնից ստանալ: Նրա կարծիքով լրագրողների մտածելակերպը տարբերվում է: Շատ բան կա, որ 17-ը նվիրեց ինձ: Ծանոթացա տարբեր մարզերի թղթակիցների հետ և ձեռք բերեցի նոր ընկերներ, հավատարիմ ընկերուհի՝ Հասմիկը Մալիշկա գյուղից:

Մինչ 17-ին թղթակցելը ոչ ոք չէր ճանաչում ինձ, իսկ հիմա հանրապետության բնակչությունը կարող է կարդալ իմ մտքերը և շարադրանքը: Շնորհակալ եմ քեզ, «Մանանա»: Իմ կարծիքով «Մանանա» թիմը մի ամբողջականություն է, որտեղ գրեթե բոլորն ունեն բնավորության նույն գծերը:

Այս տարի կավարտեմ դպրոցը և ոտք կդնեմ կյանքի նոր փուլ, բայց այս ամենը ինձ հետ կմնա միշտ: Ես կշարունակեմ թղթակցել՝ անկախ զբաղվածությանս աստիճանից: Ես բաժանվելու եմ գյուղից, դպրոցից, ընկերներից և Մերիից: Զարմացաք, թե ինչո՞ւ Մերիին առանձնացրի ընկերներիցս: Մերին է այն մարդը, ով օգնեց ինձ հանդիպել 17-ին: Շնորհակալ եմ քեզ 17, որ ինձ դարձրիր ստեղծագործ մտքիս տերը: