Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Այստեղ` Բրանդենբուրգյան դարպասների մոտ, արդեն զգում եմ ինձ ինչպես Օպերայի բակում, կամ ասենք, Երիտասարդական մետրոյի մոտ (դե, որ կողմ էլ շարժվենք քաղաքում, վերջիվերջո  հայտնվում ենք նույն տեղում): Ես, ընդհանուր առմամբ, դեմ չեմ. օրվա տարբեր ժամերին նույն կառույցը լրիվ տարբեր տեսք է ունենում լուսանկարներում։ Ինչևէ։

Բեռլինյան օրերից չորրորդը պաշտոնապես բացվեց հենց այս դարպասների մոտ, ուղղությունը` գերմանական ZDF հանրային հեռարձակում իրականացնող հեռուստաընկերություն։ Սակայն մինչ այդ մասնակիցները հնարավորություն ունեին շրջել Բեռլինի կենտրոնական փողոցներում, ծանոթանալ մի քանի տեսարժան վայրերի, մինչդեռ մենք հասցրել էինք լինել այդ վայրերում արդեն և’ երեկոյան, և կեսօրին, ուստի մեզ համար ընտրեցինք ոչ այնքան կենտրոնական թաղամաս, մտքով, որ Երևան էլ Երևան չէր լինի առանց  Մասիվի։ Իսկ իրականում այդպես է որ կա։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Եղանք նաև Բեռլինյան պատի մոտ։ Էստեղ էլ տպավորությունները մի քիչ հակասական էին։ Սիրանն ասում էր` ահավոր է պատկերացնել, որ ընդամենը մի պատ կարող է քեզ արգելել տեսնել հարազատներիդ, ովքեր մնացել են հակառակ կողմում։  Իսկ այսօր պատից մնացած հատվածների վրա հնարավոր բոլոր ու ամենավառ գույներով գրաֆիտիներ են, գրառումներ ու էլի ինչ կանցնի մտքովդ։
Գնանք հեռուստաընկերություն։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Առաջին պահին մտածում էի` ամեն ինչ սովորական է, այնպիսի մի հեռուստաընկերություն է, ինչպիսին ես պատկերացնում եմ, ինչպիսին պետք է լինի եվրոպական զարգացած երկրի հեռուստաընկերությունը։
ZDF հեռուստաընկերությունը հիմնադրվել է 1961 թվականին, 1967-ից իրականացնում է գունավոր հեռարձակումներ (հենց այդ թվականին է Գերմանիայում տարածվել գունավոր հեռուստատեսությունը)։ Շրջայցը հեռուստատեսություն մասնակիցներիս հնարավորություն տվեց մեկ հեռուստաընկերության օրինակով պատկերացնել գերմանական հեռուստատեսությունների աշխատանքը։ Ի դեպ, եվրոպական շատ երկրներում հանրային հեռուստա և ռադիոընկերությունների հեռարձակումները դիտելու համար բնակիչները պարտավոր են վճարել, քաղաքական ու տնտեսական կախվածությունից խուսափելու համար ZDF-ը  բաժանորդների վճարներին գումարում է նաև գովազդներից ստացած հասույթը։ Սակայն գովազդային հոլովակների հեռարձակումը  ևս ունի  որոշակի սահմաններ։ Օրեկան առավելագույնը 12  րոպե գովազդ, շաբաթվա մեջ հատուկ օրեր, երբ գովազդներ չեն հեռարձակվում  ընդհանրապես։ Իդեալական է։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Այցից հետո ողջ խումբը կրկին  ազատ էր  շրջելու քաղաքում։
Իսկ մենք վերև-ներքև էինք անում առևտրի կենտրոններից մեկի շարժասանդուղքներով, բնակիչների համար տարօրինակ աշխուժությամբ ծիծաղում փողոցում ու ապրում երեկոն։ Հետո էլի ու էլի։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Իսկ երեկոներն էստեղ գոնե ինձ համար յուրահատուկ են, ուղղակի մի քիչ ցուրտ։

Կեսգիշերին արդեն հոսթելում էինք։ Հա, մի բան էլ. բարձրահարկ, լուսավոր ու սիրուն շենքերով քաղաքում  հիմա` նոյեմբեր ամսին, մութն ընկնում է մինչև երեկոյան հինգը։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Երբ նոր բացված արևի ճառագայթների տակ քայլում ես լճի ափին՝ վայելելով շողերի տաքությունը, լճի կապույտն ու սառը օդը, հասկանում ես, որ օրն ավելի լավ չէր կարող սկսվել։

Հոսթելը, որտեղ մնում ենք, գտնվում է լճի ափին ու մինչ նախաճաշը ժամանակ ունեցանք մի քիչ զբոսնելու՝ վայելելով մեզ շրջապատող բնությունը։ Թարմ ու սառը օդից հետո լավ ուտելուց լավ բան չկա։ Նոր օրն իրականում ավելի ակտիվ ու հետաքրքիր էր, քան անցած երկու օրերը։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Դասախոսություններ լսեցինք մի քանի  թեմաների շուրջ ու սովորածը ամրապնդելու համար տարբեր ազգերից կազմված խմբերով հետաքրքիր աշխատանք արեցինք: Դասախոսության թեման մեդիայի ոլորտում ինֆորմացիայի ճիշտ ընկալմանն ու հետազոտմանն էր վերաբերվում։ Այս դասախոսությունը ավելի շատ ոչ թե տեսություն էր, այլ հիմնված էր գործնական օրինակների վրա։ Ամեն օրինակից հետո բուռն քննարկում էր սկսվում, ու յուրաքանչյուրը ցանկանում էր ներկայացնել իր տեսանկյունը, հիշում նման օրրնակներ իր կարդացած նյութերից ու գրքերից։ Այս ամենը նախ հնարավորություն տվեց մեկս մյուսին ավելի լավ ճանաչելու, փորձի փոխանակում անելու և ներկայացնելու մեր համատեղ աշխատանքը։ Մարտինը, ով վարում էր դասախոսությունը, պատմում ու ցույց էր տալիս քաղաքական թեմաներով կատարված մի քանի մեդիա արշավներ, որոնք իրականում իրենց մեջ թաքնված ուղերձներ էին պարունակում։ Հենց այդ օրինակների վրա էլ բացատրում էր, թե ինչպես են ենթագիտակցորեն  դրանք հասնում մեզ։ Աշխատանքը, որը պետք է կատարեինք նախապես բաժանված խմբերով, հենց այս թեմային էր վերաբերվում, և իմաստը կայանում էր հետևյալում՝ գտնել և ներկայացնել մեդիայի և գովազդի ոլորտում արդեն կատարված տարբեր արշավներից մեկը, որի գաղափարը միայն վիզուալ տեսնելով հասկանալի լինել չի կարող, քանի որ այն իր մեջ թաքնված ուղերձ էր պարունակում։  Քանի որ աշխատանքը կատարելու համար շատ ժամանակ չունեինք, սկսեցինք ինտերնետում հետաքրքիր նյութեր որոնել ու հիշել այն ամենը, ինչ սովորել էինք։ Ճիշտ է, կարճ ժամանակում, բայց համատեղ աշխատանքի արդյունքում հասցրեցինք ունենալ հետաքրքիր աշխատանքներ։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Կարևորն այն է, որ ցանկացած պահի նոր բան ես սովորում յուրաքանչյուրից, ուղղակի լսելով, զրուցելով ու քննարկելով տարբեր հարցեր, քանի որ ամեն մեկը ներկայացնում է իր երկրի մշակույթը ու ձեռք բերած փորձը։

Օրն ավարտեցինք արդեն կազմված խմբերով համատեղ աշխատանքի արդյունքներն ամփոփելով, խորհուրդներ ստանալով ու նոր գաղափարների զարգացմամբ։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Չնայած օրվա վերջում զգում էի, որ հոգնել եմ, բայց երեկոն Գերմանիայի հին քաղաքներից մեկում` Պոտսդամում անցկացնելու հնարավորությունը բաց չէի թողնի։

Շատ քայլեցինք։

Հին շինությունները, քաղաքի լույսերը, դատարկ, լուռ փողոցները, անվերջ զրույցներ ու մի բաժակ գերմանական գարեջուրը մոռացնել տվեցին բուռն, ակտիվ օրը, և ուղղակի թուլացանք ու վայելեցինք երեկոն։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Բեռլինում երկրորդ, բայց կարծես թե առաջին օրը, սկսվեց բավականին շուտ․ ժամը 8-ին նախաճաշի էինք։ Քանի որ ճանապարհից շատ հոգնած էի, մյուս մասնակիցների պես չէի կարողանա ասել՝ դե, առաջին օրն է, իմ մահճակալում չէի, լավ չեմ քնել։ Քնել էի մեռածի պես, նույնիսկ սենյակի լույսն էի վառ թողել, առավոտն էլ իսկապես չգիտեի, թե ինչու են սենյակակիցներս ինձնից ներողություն խնդրում շատ աղմկելու համար։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Նախաճաշից հետո սկսեցինք մեր դասընթացի «նախաբանը», որն էր` ծանոթանալ միմյանց հետ, և իհարկե, քննարկել մեդիան, մեդիա գրագիտությունը։ Ներածական մասից հետո ծանոթացանք մեր այսօրվա հյուրի՝ Յուլյա Ալեքսեեվայի հետ, որը Deutsche Welle կազմակեպությունն էր ներկայացնում։ Այս կազմակերպությունը, ինչպես և ենթադրվում էր, իրականացնում է մեդիա ծրագրեր Եվրոպայում, Ասիայում, Աֆրիկայում։ Կայքում կարող եք գտնել նաև նորություններ և գերմաներեն սովորելու հեշտ դասընթացներ։ Շնորհիվ այս ծրագրերի՝ Կամբոջայում և Մոլդովայում դպրոցական առարկաների շարքում արդեն հայտնվել է մեդիա գրագիտությունը։ Այս նպատակին հասնելու համար կազմակերպությունը բավականին դժվար ճանապարհ է անցել՝ գործ ունենալով արդեն կրթության նախարարության հետ։ Գերմանիայում նույնպես կհանդիպեք մեդիա գրագիտությանը՝ որպես դպրոցական առարկայի, բայց շատ քիչ (ենթադրում եմ՝ ոչ պետական) դպրոցներում։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Օրը շարունակվեց քննարկելով մեդիա-պատկանելությունը։ Էս անունը ես մտածեցի, իրականում քննարկում էինք որևէ գաղափար կրող մեդիան։ Ֆատիման ներկայացնում էր իրավիճակը Բելգիայում։ Պարզվեց, գրեթե բոլոր երկրներում էլ կա այդ պրոբլեմը, երբ որևէ լրատվական պատկանում է որևէ քաղաքական կուսակցության, կամ ինչպես Բոսնիա և Հերցեգովինայում է, որևէ էթնիկ խմբի։ Իսկ ֆրանսիայում լրատվականները պատկանում են նույնիսկ անձանց, բնականաբար, շատ հարուստ անձանց (դե, դժվար թե հիշեք՝ երբ եք վերջին անգամ լրատվական գնել)։ Հետևաբար, պետք է ավելի ու ավելի շատ մտածել մեդիա գրագիտության և քննադատական մտածողության մասին, քանի որ կարդալով որևէ կուսակցության կամ գաղափարախոսություն կրող անձանց պատկանող մեդիան, չեք կարող վստահ լինել, որ հենց այդ պահին մանիպուլյացիայի չեք ենթարկվում, կամ չեք կարող վստահ լինել ձեր կարդացած ինֆորմացիայի հավաստիության մեջ։ Բոլոր երկրներից մասնակիցներն էլ պատմեցին իրենց երկրում մեդիայի պատկանելության, օբյեկտիվ կամ սուբյեկտիվ լինելու մասին։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Մեր օրակարգով ներքև շարժվելով՝ սկսեցինք քննարկումը այն թեմաների շուրջ, որոնց վրա պետք է աշխատենք։ Ունենք չորս թեմա՝ մեդիա պատկանելություն (դե, արդեն բացատրեցի ինչ նկատի ունեմ), սոցիալապես պատասխանատու մեդիա, մեդիա գրագիտություն և մեդիայի լեզուն։ Ես արդեն շուտվանից զգացել էի, որ վերջինը ինձ շատ է հետաքրքրում, գնացի այդ խումբ։ Հետո քննարկում անելիս Սիրանը մի լավ բան ասաց, հասկացա՝ ինչու էր էդպես հետաքրքիր։ Մեդիայի լեզուն, ասել է թե այն հնարքները, որոնց միջոցով կարող ենք այս կամ այն կերպ փոփոխել իրականում եղածը, հոգեբանական որոշ ազդեցություն ունենալ մարդու վրա, ամբողջովին նույն դեպքը ներկայացնել և լավ, և վատ ձևով, հիմնականում օգտագործում են մարքեթինգի մեջ՝ գովազդներում։ Դե, գովազդը ինքնին մեդիա է ու չէր կարող գոյություն ունենալ առանց դրա։ Որպես օրինակ կարող ենք դիտարկել հենց որևէ գովազդ։

Լուսանկարը` Հովնան Բաղդասարյանի

Դե, այս գաղափարը Սիրանինն էր, իմը չէր, զգացվում է՝ ով է ավարտել մարքեթինգի ֆակուլտետը, իսկ ով է դեռ երրորդ կուրսը ցեխից հանում։ Հենց Սիրանի ասածի վրա էլ միանգամից հիշեցի, որ վերջին հասարակայնության հետ կապերի դասին հենց դա էինք անում։ Հետևաբար՝ ես բավականին ոգևորված եմ իմ ընտրած թեմայով, ու հենց հիմա՝ նյութս վերջացնելուն պես, կիջնեմ առաջին հարկ, որպեսզի ինտերնետին միանամ ու հետազոտություն կատարեմ մեդիայի լեզվի մասին վաղվա մեր քննարկման ու խմբային աշխատանքի համար։

Մինչ վաղը։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Իմ բոլոր օրերը տարբերվող են. դե, այնպես չէ, որ իմ կյանքը այդքան հետաքրքիր է, ուղղակի բոլորիս ամեն օրն էլ, վստահ եմ, երբեք նույնը չի լինում։ Բայց մեր «տարբերվող» օրերում մենք բոլորս էլ ունենում ենք օրեր, որոնք ավելի տարբերվող են։

Չգիտեմ՝ նոյեմբերի 12-ը շատերի համար ինչպես էր տարբերվում, որքա՞ն շատ մյուս օրերից, բայց Զվարթնոց օդանավակայանում հավաքված 5 երիտասարդների օրվա տարբերվողության մասին հաստատ կարող եմ պատմել։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

«Մանանա» կենտրոնի հերթական համատեղ ծրագրի շրջանակներում մենք`  Մարիամը, Հովնանը, Սիրանն ու երկու Անիներս, սկսում էինք մեր ավելի տարբերվող օրերի շարքը։ Մեկնարկը՝ գիշերվա 3-ին, օդանավակայանից։ Հոնը հանգիստ էր, իհարկե, շատ ճանապարհորդած լինելուց բացի՝ նա նաև «խմբապետն» էր։ Սիրանը, շատ ճանապարհորդած լինելով, նորից հուզված էր, Մարիամը անընդհատ սերիալներ էր հիշում ինքնաթիռների հետ կապված, դե, ոչ այնքան դրական ու տրամադրող, ինչպես պետք է լիներ։ Իսկ Անիների  ճանապարհորդական առաջին փորձն էր։ Ու խառը զգացումներով, բայց նույն տարբերվող օրով թռանք Բեռլին, դեպի How to Read Media in Post-Truth Era ծրագիրը։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Ու քայլում էինք, քայլում էինք, քայլում… Այնքան քայլեցինք, որ հանգիստ մի հեղափոխություն էլ կարող էինք անել։ Առիթից օգտվելով ուզում եմ ներողություն խնդրել երեխեքից ու իրենց նյարդերից, որ շատ, բավականին շատ հաճախ բողոքում էի, որ հոգնել եմ, ու որ չենք կարողանում գտնել «վայ-ֆայ»։ Մյուս կողմից էլ` Ավետիսյան Անիի համար իմ բողոքներից հաճելի փաստ բացահայտվեց։ Ասում է՝ ինձ թվում էր՝ ես կախվածություն ունեմ տեխնիկայից, մինչև հանդիպեցի Անիին։

Բայց թողնենք մի կողմ բոլոր բողոքներն ու չգտնված «վայ-ֆայները» ու վերադառնանք Բեռլինին։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Անկեղծ, ես քաղաքը պատկերացնում էի հենց այնպես, ինչպես տեսա իրականում, պատկերացնում էի ունենալիք զգացումներս, երբ կտեսնեմ հին կառույցներն ու  արձանները։ Չգիտեմ՝ որ երկրների քաղաքներում են ավելի շատ հեծանիվներ, բայց Բեռլինն իմ տպավորություններում մնալու է որպես հեծանիվների քաղաք, երբ մենք զարմանում ենք հեծանիվով աշխատանքի գնացող երիտասարդներ տեսնելիս, այստեղ մեծահասակները հեծանիվներով թոշակ ստանալու են գնում։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Գունավոր տները թեթև ժպտում էին, բարձրահարկ շենքերը վերևից աչքով անում, հեծանիվները շտապում էին, իսկ մենք՝ անընդհատ քայլում։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Որքան էլ հոգնած էինք, բայց ավելի շատ փողոցներով անցնելու ցանկությունն ավելի մեծ էր։ Չգիտեմ՝ Հոնն ինչպես էր հիշում փողոցներն ու ճանապարհները, այն էլ այն դեպքում, երբ հիմնականում նույն ճանապարհով հետ չէինք գնում, բայց խճճվելը բավականին հեշտ էր, մանավանդ, երբ ուշադիր ու առանց ինչ-որ բան բաց թողնելու ցանկությամբ մեր շուրջն էինք նայում։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Հասանք հյուրանոց ու հասկացանք, որ քնելու ցանկությունն արդեն մեզ պինդ գրկել է։ Բարձրացանք համարները՝ նորից իջնելու ու տեսնվելու հույսով, բայց քնեցինք արդեն առավոտյան հանդիպելու հույսով, իսկ առավոտյան հաստատ բոլորիս օրն էլ ավելի տարբերվող էր լինելու։

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Դասընթացը սկսվելու է վաղը:

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Եթե ծնողներդ, տատիկդ կամ պապիկդ պիոներներ են եղել, ուրեմն, անկասկած լսել են 90 և ավելի տարիների պատմություն ունեցող  «Արտեկ» ճամբարի մասին, որտեղ հնարավորություն էին ունենում մեկնել պիոներները լավագույն ձեռքբերումների շնորհիվ։ Այսօր «Արտեկը» Ռուսաստանի լավագույն միջազգային ճամբարն է համարվում, որտեղ ամբողջ տարվա ընթացքում տարբեր երկրներից ժամանած երեխաները հնարավորություն են ունենում 20 օր անցկացնել Սև ծովի ափին, Այու-դագի կամ ինչպես տեղացիներն են ասում՝ Արջ սարի հարևանությամբ։

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Արտեկում ճամբարականներին տրվում է միագույն հագուստ՝ ըստ ճամբարների. «ծովային» և «գետային»  ճամբարների գույնը կապույտն է, «ճենապակյա» ճամբարինը՝ մանուշակագույնը, «դաշտայինները» դեղին են կրում, «անտառայինները»՝ կանաչ և այլն։ Յուրաքանչյուր ճամբար ունի հատուկ ուղղվածության ջոկատներ՝ բնապահպանության, զբոսաշրջության, ծովային, լրագրության, բժշկական, ռազմահայրենասիրական և այլն։
Արտեկում օրը բավականին վաղ է սկսվում։ Երբ արևի կարմրանարնջագույն ճառագայթները նոր են խառնվում հորիզոնի կապույտին, արտեկցիներն արդեն արթուն են և շարք կազմած ճաշարան են շտապում։ Ճաշարանն ընդարձակ է, լուսավոր, մեր հագուստների գույնին համապատասխան կապույտ։ Ճաշարանի հենց մեջտեղում, մեծ վանդակի մեջ մի գունազարդ թութակ է ապրում, ով հաճախ իր կչկչոցով ավելի աղմկալի է դարձնում սնվելու ընթացքը։
Օրվա գրաֆիկն Արտեկում բավականին խիտ է։ Օրվա մեծ մասը երիտասարդները մասնակցում են վարպետաց դասերի, դպրոց են հաճախում, զանազան ծրագրեր են իրականացնում և անհամբերությամբ սպասում են «Աբսալյուտին»։ Այդպես կոչում ենք հանգստի ժամերը, որոնք սովորաբար ամեն անգամ տարբեր տևողություն ունեն։ Այդ ընթացքում ոչ ոք սենյակներից դուրս չի գալիս, և հայտարարվում է քնի ժամ։ «Աբսալյուտից» հետո ջոկատը սովորաբար հավաքվում է սենյակներից մեկում, քննարկում կազմակերպչական հարցեր։ Առաջին օրերին քննարկման օրակարգում կապիտանի ընտրության հարցն էր։ Կապիտանը ջոկատի պատասխանատուն էր լինելու ջոկատավարներից հետո։ Մեր՝ 6-րդ ջոկատը, որոշեց իրականացնել փակ ընտրություն, ինչի արդյունքում թեկնածություն առաջադրած մասնակիցներից կապիտան ընտրվեց Դանիելը՝ ամենահավասարակշռված տղան մեր ջոկատում։

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Կհարցնեք` ինչպիսի՞ն են այստեղ մարդիկ։ Մարդիկ ամեն տեղ նույնն են, ցանկացած տարիքի, բնավորության, երևույթների հանդեպ ունեցած վերաբերմունքի… Առաջինը, ում հետ ծանոթացել էի, Ալեքսանդրան էր (Սաշա)՝ տարօրինակ ոճով, ինձ համար արտասովոր պահվածքով, թեև հաճելի բնավորությամբ համարձակ մի աղջիկ, ով մեր հանդիպման առաջին պահից սկսեց հարցուփորձ անել, հետաքրքրվել իմ նախասիրությունների, ազգային պատկանելիության ու լեզվի մասին։ Արտաքնապես պայծառ ու ժպտերես Սաշան բավականին տարբերվում էր մնացածից։ Նրա տարօրինակ դաջվածքները, մուգ գույներով շպարը ինձ անհասկանալի ու անիմաստ էին թվում, իսկ ականջների մեծ, շրջանաձև անցքերը ճամբարում բոլորի հետաքրքրությունն էր շարժում։ Արտեկ եկել էր աշխատանքային խմբի հետ, բայց ստացվել էր այնպես, որ խումբը բաժանվել էր, և Սաշան հայտնվել էր «ծովային» ճամբարում՝ մեզ հետ։
Ճամբարային կյանքի երկրորդ օրվա կեսից Արտեկում ապշեցուցիչ լռություն տիրեց, ու ճիշտն ասած, արտեկցիների այդչափ կազմակերպված պատասխանատվության զգացումը հիացրեց ինձ։ Բանն այն էր, որ նախապես զգուշացվել էր, որ Կերչի զոհերի հիշատակի համար հարգանքի տուրք է մատուցվելու։ Արտեկի բոլոր ճամբարների բոլոր ջոկատները մեկը մյուսի հետևից մեծ հրապարակում ծաղիկներով, մոմերով ու «Կե՛րչ, Արտեկը քեզ հետ է» գրությամբ պաստառներով լռությամբ հարգեցին ահաբեկչության զոհ դարձածների հիշատակը։
Այդ օրը հասցրինք նաև մեդիամենեջերների (երկրորդ անգամ մեդիաֆորում եկած ճամբարական, ում ծրագրերով նորեկները փորձ են ձեռք բերում)  երեք ծրագրերից ընտրել մեկը, որի վրա պետք է աշխատեինք այս օրերի ընթացքում։
Իսկ օրվա վերջում մեզ անակնկալ էր սպասվում։ Մեզ հանձնարարվեց տպավորությունների  նամակ գրել, որը փոստով ուղարկելու էինք ինքներս մեզ։ Մեր վերադարձից հետո միայն յուրաքանչյուրիս տուն պետք է հասներ՝ հիշեցնելու մեր անցկացրած անմոռանալի 20 օրերի մասին։

Դեռ Արտեկում եմ, էլի կգրեմ:

18.10.2018թ.

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Հոկտեմբերի 18-ի երեկոյան արդեն ճամպրուկս պատրաստ էր, չնայած այն բանին, որ մտածում էի թե` չլինի՞ ինչ-որ բան մոռացել եմ։ Տարօրինակ զգացում է, երբ հավաքում ես իրերդ ոչ թե մի քանի օրով Հայաստանի այլ հատվածում հայտնվելու համար, այլ առաջին անգամ մեն-մենակ 20 օրով երկիրդ լքելու։ Անհանգստություն, վախ, տագնապ, պատասխանատվության զգացում. ահա թե ինչ ես զգում, երբ միջազգային պատանեկան մեդիաֆորումի միակ հայ մասնակիցն ես, որը պետք է պատշաճ ներկայացնի Հայաստանը։
Գիշերվա չորսին մոտ մեքենան շարժվեց դեպի օդանավակայան։ Ճանապարհն ինձ աննկարագրելի կարճ թվաց, երևի թե այն պատճառով, որ դեռ մտածում էի. «Կա՛մ կորչելու եմ Մոսկվայի օդանավակայանում, կա՛մ չեմ հասցնելու գրանցումներն անցնել և ուշանալու եմ թռիչքից»։ Մարդաշատ օդանավակայանում ծնողներիս հրաժեշտ տալուց հետո շարժվեցի ամբոխի հետևից։ Սպասասրահում խառնիխուռն մտքերիս հետ կռիվ տալով՝ սկսեցի րոպեները հաշվել, թե երբ պետք է թոթափեմ ուսերիցս թռիչքի պատասխանատու բեռը։

…-Ուշադրությո՛ւն, ինքնաթիռը պատրաստվում է թռիչքի, խնդրում ենք կապել ամրագոտիները,- ինքնաթիռում լսվեց հանկարծ։ Այն սկսեց շարժվել, առաջ ընթանալ, իսկ վայրկյաններ անց արդեն վերևում էր։ Գլխապտույտ ունեցա մի պահ, կարծես գլուխս բաժանվել էր մարմնիցս ու չենթարկվելով երկրի ձգողության ուժին՝ վեր էր բարձրանում։
Մառախլապատ Արարատից հայացքս մի կերպ կտրելով՝ հետևում էի իրար հաջորդող բնապատկերներին։ Շուտով տեսնում եմ ամպերով ծածկված լեռների գագաթներ, լեռների լանջերին հիմնված գյուղեր, գետեր։ Այնքա՜ն հարազատ էին ինձ այդ բարձունքները, այնքա՜ն իմը։ Ու ես հասկացա, որ այլևս Հայաստանում չեմ, երբ լեռներն ու փոքրիկ գյուղակներն իրենց տեղը զիջեցին ընդարձակ հարթավայրերին ու կարծես քանոնով գծված հազարավոր կիլոմետրեր ձգվող հողատարածքներին։ Չէ, սա իմը չէ, օտար է, յուրովի գեղեցիկ, բայց օտար։

Բարեհաջող վայրէջքից հետո ինձ սպասվում էր ամենադժվարը. գտնել հսկա օդանավակայանի Terminal B կոչվող հատվածը, որտեղից չվերթներ էին իրականացվում Ռուսաստանի Դաշնության տարածքում, և համապատասխան չվերթով դեպի Սիմֆերոպոլ հասնել։ Հետևում եմ ուղղորդիչ սլաքներին, հարցուփորձ անում մարդկանց և վերջապես կարծես թե գտել եմ երեխաների, ովքեր նույնպես «Արտեկ» են մեկնում։ Հանգստացած շունչ եմ քաշում, նստում եմ նրանց կողքին ու սպասում։ Հանկարծ լույսի արագությամբ մի միտք է փայլատակում ուղեղումս, ու խնդրում եմ իրենց տոմսերը, որպեսզի թռիչքի ժամերը համեմատեմ։ Ժամերը բոլորովին նույնը չէին, նշանակում է՝ պետք է շտապեմ։
Հասնում եմ ինքնաթիռին, տեղավորվում, վերջ։ Առաքելությունս ավարտված է… Կամ էլ նոր է սկսվում։
…Օդանավակայանից մի խումբ արտեկցիներով ուղևորվում ենք էվակոբազա, որտեղ ստուգում են մեր փաստաթղթերը և բժշկական զննում են իրականացնում։ Կեսօրն անց միայն ավտոբուսներով շարժվում ենք դեպի «Արտեկ» ճամբար և հասնում ենք երեկոյան, երբ մութն արդեն ընկնել է։

Լուսանկարը` Մարիամ Տոնոյանի

Ընթրելուց հետո տեղում ջոկատների են բաժանում մեզ ըստ որոշակի ուղղվածության՝ լրագրություն, տուրիզմ, ռազմական, բժշկական և այլն։ «6-րդ ջոկատ» (լրագրության ջոկատ),- փաստաթղթերիս վրա փակցվեց, ու ինձ ուղեկցեցին ջոկատավարների մոտ, որոնք ինձ դիմավորեցին «Ահա՜, մեր նորեկ աղջիկը Հայաստանից» խոսքերով։

Առաջին տպավորությունն ապշեցուցիչ էր։ Մի՞թե ինձ սպասում էին։ Նույն ջերմ ընդունելությանն արժանացա նաև առաջին ծանոթությունների ժամանակ՝ երեխաների շրջանում։ Օրվա վերջում փոքր-ինչ ծանոթացա «Արտեկի» կանոններին, որոնց մասին կպատմեմ հաջորդ մասերում։

Լուսանկարը` Աննա Անդրեասյանի

Օրն սկսվեց աշխատանքային տրամադրությամբ։ Նախապես ձևավորված խմբերում աշխատում էինք ամեն մեկս իր ծրագրի վրա։ Օրվա վերջում ներկայացրինք մեր արածները ու ընդհանուր ամփոփում արեցինք։

Մեր թիմը ներկայացավ «Ընկերություն նոր մասնակիցների/աշխատողների ինտեգրման» գաղափարով։ Փորձում էինք նորարարական մոտեցում ցուցաբերել։ Մեզ պատկերացրել էինք նորեկի կարգավիճակում, ու սկսեցինք մշակել տարբեր եղանակներ, թե ոնց հեշտացնենք այդ ինտեգրումը։

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

«Ուշադրություն։ Ֆենոմենալ առաջարկ բոլոր կազմակերպությունների համար։ Թեժ առաջարկ միայն Ձեզ համար։ «The Mook» կոչվող գիրք-ամսագիրը (magazine+book) նախատեսված է հենց այսպիսի դեպքերի համար։ Դուք կարող եք դրանում ներառել ցանկացած տեսակի կազմակերպչական տեղեկատվություն, կորպորատիվ մշակույթի մասին ցանկացած հարց ու ամեն տեսակի խաղեր, խաչբառեր և այլ զբաղմունքներ, որոնք կնպաստեն կազմակերպության արժեքներին, ծրագրերին, նպատակներին, ռազմավարությանն ու մարտավարությանը հիմնովին ծանոթանալուն։ Այս գործիքը մշակվել է հատուկ Ձեզ և Ձեր կազմակերպության համար։ Ցանկության դեպքում կտրամադրենք նախնական օրինակը։ Մենք հասանելի ենք արդեն բոլոր շուկաներում։ Ավելի մեծ ցանկության դեպքում կարող եք դիմել ինձ մանրամասների համար»։

Լուսանկարը` Աննա Անդրեասյանի

Ամենահետաքրքիրը թերևս լուսաբանող թիմի պատրաստած տեսանյութն էր։ Տեսանյութում ներառել էին ամբողջ ծրագրի ընթացքում կատարվածներից տարբեր հատվածներ, փոքր կտորներ տեղի ունեցած յուրաքանչյուր միջոցառումից և իհարկե լիքը կադրեր բոլոր մասնակիցներից։

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Ծրագրի սկզբում մենք սկսել էինք, այսպես կոչված, «գաղտնի ընկեր» խաղը։ Ամեն մեկը գրել էր իր անունը թղթի վրա, հետո թղթերը խառնել էինք, ու ամեն մեկս մի թուղթ էր քաշել ինչ-որ մեկի անունով։ Այս մի շաբաթվա ընթացքում բոլորս պիտի ամեն կերպ ուշադրություն ցուցաբերեինք մեր գաղտնի ընկերներին։ Ինչ-ինչ պատճառներով ինձ համար նախատեսված «անակնկալներից» ոչ բոլորն էին տեղ հասնում։ Այսօր երեկոյան կազմակերպել էինք երկար սպասված բացահայտումը, թե ով ում գաղտնի ընկերն էր։ Ու վերջապես պարզ դարձավ, թե ով, երբ, ինչ էր անում և ում համար։ Ես ծրագրի կազմակերպչի անունն էի քաշել ու հանգամանքների բերումով մի անգամ վիտամին C էի գցել նրա ծրարի մեջ։ Կազմակերպիչն էլ, դե, բավականին խելոք գտնվեց։ Դեղի վրա գրած ռուսերեն բառերից հասկացել էր, որ գաղտնի ընկերը կամ Հայաստանից է, կամ Բելառուսից։ Վերջում շատ ուրախացավ, որ պարզեց՝ ճիշտ էր։

Լուսանկարը` Աննա Անդրեասյանի

Իսկ ամենա-ամենավերջում արդեն «փարթիի» ժամանակն էր։ Ներսում ուրախանալուց հետո աստիճանաբար տեղափոխվեցինք ծովափ, որտեղից էլ հիմա գրում եմ։ Ծիր Կաթինը սպիտակ գծով ձգվում է գլխիս վերևում։ Իսկ ես սառած ձգվում եմ քարերի վրա։

Վաղն առավոտյան վերադառնում ենք:

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Նորից գրելու հերթը հասավ ինձ։ Ուրեմն սկսենք սկզբից, այսինքն նախաճաշից, որից հետո անցանք առաջին սեմինարին։ Այն մանրամասն բացատրում էր, թե ինչպես կարող են կազմակերպությունները ֆինանսավորում գտնել դրամահավաքի միջոցով։ Ներկայացնում էին տարբեր մեխանիզմներ, որ ավելի հավանական և հաջողակ կդարձնեին այն։ Ընթացքում լինում էին տարբեր քննարկումներ և պարզաբանումներ այս կամ այն հարցի շուրջը, որը կարծում եմ, ավելի արդյունավետ էր դարձնում դասընթացը։ Դե իհարկե, այս սեմինարները ընդհատվում էին տարբեր էներգետիկ վարժություններով և ընդմիջումներով։

Արդեն կեսօրին ճաշն էր։ Այս անգամ այն մեկ ժամ շուտ էր սկսվել, քանի որ մեզ խոստացել էին 2-ի փոխարեն 3 ժամանոց ընդմիջում, որ, ինչ խոսք, շատ ողջունելի էր։ Արագ ճաշելուց հետո, ամբողջ խմբով որոշեցինք բացահայտել Սուտոմորեի ափերից ևս մեկը։ Պատրաստվեցինք ու ճանապարհ ընկանք։

Այն մոտավորապես տևեց 10 րոպե։ Ճանապարհը անցնում էր թունելի միջով, որով անցնելիս մենք տարբեր կատակներ էինք անում ու վախենալու բաներ պատկերացնում։ Թունելի վերջում արդեն երևում էր ծովը։ Հաճելիորեն զարմացանք, երբ տեսանք, որ այս ափը՝ «գաղտնի լողափը», նման չէր մյուսին։ Այստեղ ժայռեր կային՝ ջրի մեջ վեր բարձրացող, ինչը նոր էր ու հետաքրքիր։ Այսպես մոտ երկու ժամ ծով, արևը և շրջակայքի գեղեցկությունը վայելելուց հետո վերադարձանք հյուրանոց ու պատրաստվեցինք սեմինարի 2-րդ մասին։ Կրկին թեման դրամահավաքությունն էր և դրա տարբեր ձևերը։

Սեմինարը ավարտելուց հետ անցանք խմբային աշխատանքին։ Ամեն մեկը պատկանում էր մի խմբի, որ հատուկ ինչ-որ թեմայի վրա էր աշխատում։ Մեր խմբային աշխատանքը ավարտվեց, երբ եկավ հաց ուտելու ժամանակը։

Ընթրիքից հետո «Տաղանդի շոու»-ի սկսեցինք նախապատրաստվել։ Մեր խմբով որոշեցինք ներկայացնել հայկական ազգագրական պարերից մեկը՝ Էջմիածինը։ Մյուս համարները երգեր էին, պարեր և մի կարճ բեմականացում։ Հետո մեր ֆրանսիացի մասնակիցներից մեկը որոշեց երգ կատարել հայերի պատվին։ Դե երևի գուշակում եք ում երգն էր։ Ազնավուրն էր, «Լա Բոհեմա»-ն։ Ինչ խոսք, այն ինձ խորապես հուզեց, ինչպես նաև հպարտության մեծ զգացում առաջացրեց հոգումս։

Այսպիսով ժյուրին որոշեց երկրորդ փուլ անցկացնել։ Եվ հանկարծ մեր մտքով անցավ խմբի տարբեր անդամների նմանակումները անել։ Ոգևորվելով այս գաղափարով՝ Անուշը, Լիլիթը, Սուրենը և ես (Հովնանը ժյուրիի կազմում էր) սկսեցինք մեր մեջ բաժանել, թե ով ում դերն է տանելու։ Այս միտքը իրոք շատ էր ոգևորել մեզ և բավական լավ ստացվում էր։

Եվ այսպես սկսեցինք ելույթները։ Կրկին երգ, պար, որոնք բավական տպավորիչ էին, և վերջում էլ մենք։ Առաջին իսկ ներկայացումից արդեն սենյակը լի էր ծիծաղով ու ծափերով, որը շարունակվեց միչև ելույթի ավարտը։ Հերթով արեցինք նմանակումները։ Չէինք սպասում, որ արձագանքը այդքան բուռն է լինելու։ Ավարտեցինք հոտնկայս ծափահարություններով ու ծիծաղով։

Վերջապես ժյուրին գնաց վերջնական որոշման։ Որոշումից հետո պարզ դարձավ՝ մենք երրորդ տեղն ենք զբաղեցրել, մեր երկրորդ ելույթով, որը ամենածիծաղելին էր համարվել։ 1-ին և 2-րդ տեղերը գրավեցին աղջիկների երգող, պարող խումբը և տղաների երգը։ Հաղթող թիմի մասնակիցներով ստացանք նոթատետրեր, որպես մրցանակ։

Ահա այս ուրախ նոտայով ավարտվեց մեր 6-րդ օրը Մոնտենեգրոյում։