Ես սովորություն ունեմ ամեն երեկոյան գիրք կարդալ: Անցյալ տարի էլ շատ գրքեր կարդացի: Ինձ դուր եկան Վիլյամ Սարոյանի «Մայրիկ, ես սիրում եմ քեզ», Ջոն Բոյնի «Զոլավոր գիշերազգեստով տղան» և Չարլզ Դիքենսի «Օլիվեր Թվիստի արկածները» գրքերը:

«Օլիվեր Թվիստի արկածները» Անգլիայի 19-րդ դարի սկզբի մասին է: Այդ գիրքը հավանել եմ, որովհետև գրքի հեղինակ Դիքենսը պատմում է, թե ինչպես են ապրել մարդիկ այդ ժամանակ, ինչ դժվար եղել ապրելը, և ինչպես են մարդիկ պայքարել սովի դեմ: Ինձ դուր եկավ վեպի գլխավոր հերոսը՝ Օլիվեր Թվիստը, ով կարողացավ հաղթահարել բոլոր դժվարությունները:

«Այս աշխարհը հուսախաբությունների աշխարհ է: Հաճախ մեր ամենից շատ փայփայած հույսերը, ավա~ղ, մոխրանում են, և այնպիսի հույսեր, որ ամենից շատ են պատիվ բերում մեր անձին»,- ասվում է այդ գրքում:

«Օլիվեր Թվիստի արկածները» ցույց է տալիս Անգլիայի այն ժամանակվա սոցիալական իրավիճակը՝ մարդկանց խավերը, և թե ինչպես կարող են զրկվել բարձր աստիճանից, գողերը և հանցագործները, ովքեր այսօր էլ կան աշխարհում, անմեղ մարդիկ, որ կարող են դառնալ հանցագործ, մարդիկ, որոնց այլևս փրկել չես կարող…

Այդ ամենի միջով ես անցա Օլիվեր Թվիստի հետ: Դա կյանքի փորձն էր, որը ձեռք բերեց Օլիվեր Թվիստը իր փոքր տարիքում:

Ջոն Բոյնի «Զոլավոր գիշերազգեստով տղան» երկրորդ համաշխարհային պատերազմի մասին է: Այն մասին, թե ինչպես էին գերմանացիները վարվում հրեաների հետ: Գրքի գլխավոր հերոսը Բրունոն է: Նա ինը տարեկան տղա է: Նա գիտի, որ իր հոր աշխատանքը շատ լուրջ է, որ հայրը զինվորական համազգեստ է կրում, բայց չի հասկանում, թե ինչ է կատարվում: Հենց նրա մտածելակերպով էլ գրված է այդ գիրքը: Գրքում ուղղակի չկա հրեաների ցեղասպանության մասին, սակայն Բրունոյի պատմությունը բացահայտում է այն: Պարզ, տխուր ու սովորեցնող գիրք է:

«Մայրիկ, ես սիրում եմ քեզ» գիրքը գրել է Վիլյամ Սարոյանը: Դա մի աղջկա և մայրիկի մասին է: Գիրքը գրված է առաջին դեմքով՝ աղջկա անունից: Աղջիկը ինը տարեկան է և ապրում է իր մայրիկի հետ: Գիրքը ինձ դուր է եկել պարզության ու լավ երկխոսությունների համար:

« -Դու իրո՞ք էդպես ես կարծում, Գորտուկ:

-Կարծու՞մ,-ասացի ես,-Ի՞նչ կարծել, գիտե՛մ: Դու ամբողջ աշխարհում ամենագեղեցիկն ես ու ամենահաջողակն ես:

-Հա՞, դե ուրեմն արի հագնվենք ու գնանք ման գալու:

-Ու~խ:

-Մի գոռա: Սա ձեր դպրոցը չի: «Պիեռ» հյուրանոցն է: Բաժանված մորն առանց այդ էլ խեթ աչքով են նայում:

-Դե լավ, կամաց «ուխ»:

-Հա Գորտուկ, կամաց ասա՝ «ուխ»:

-Կամա~ց-կամա~ց «ուխ»:

-Այ, ապրես:

-Ամենակամա~ց-կամաց «ուխ»-ը:

-Հիանալի է:

Ես էնպես կամա~ց-կամաց ասացի «ուխ», որ աղջիկ մայրիկը հարցրեց:

-Ինչ ասացի՞ր:

-Ու~խ:

-Հա, բայց կամաց, Գորտուկ: Դե՛, ի՞նչ հագնենք, միանման շորե՞ր:

-Ու~խ:

-Կամաց: Կապույտները չհագնե՞նք՝ կարմիր ու սպիտակ ծաղիկներով:

-Կամա~ց «ուխ» …

«Անզգա վիճակը վերանում է, եթերային ոչինչ աշխարհում գոյություն չունի, ես մայրիկ չունեմ, մայրիկն ու ես հիմա իրարից հեռու ենք, անսահման հեռու, հիմա մենք բաժանված ենք պարսեկներով։ Չէ, պարսեկը դատարկ բան է, պարսեկը հեռավորության միավոր է, իսկ մենք բաժանված ենք անսահմանության միավորներով․․․»

-Անի՜, արի թեյ խմենք, համ էլ քո սիրած մուրաբան եմ բացել։

Հյուրասենյակից լսվում է մայրիկիս ձայնը։ Արցունքոտ աչքերս կտրում եմ գրքից ու ժպտում եմ նայելով սենյակի դռանը․

-Հեսա կգամ, մամ։

Այդ տողերից հետո սկսեցի ավելի շատ գնահատել մամայիս։ Սա առիթ է, որ ասեմ, որ քեզ շատ եմ սիրում, մամ ջան։

Ինձ թվում է, քեզ հետաքրքիր է, թե որտեղից են այս տողերը։ Այս տողերը Վարդգես Քալանթարյանի և Մուշեղ Բաղդասարյանի «Կորած օրագիրը» գրքից են։

Այս գիրքը մեծ տպավորություն է թողել ինձ վրա։ Առհասարակ չեմ սիրում գրքերը քննարկել։ Մանավանդ այն գրքերը, որոնք ինձ հոգեհարազատ են։ Գիրքը կարդալուց հետո փակվում եմ ինքս իմ մեջ, իմ մեջ ենթադրություններ ու բացահայտումներ եմ անում։ Բայց այս գիրքը բացառություն է։ Ամեն կերպ ուզում եմ կիսվել իմ տպավորություններով։ Գրքում այնքան գեղեցիկ է ներկայացված ամեն ինչ, որ խեսքերն ավելորդ են։ Գիրքը իմ հասակակիցների մասին է, պատանիների, որոնք ավարտական դասարանում են սովորում: Եվ բնականաբար, այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում գրքի էջերում, այնքան հարազատ է և մեր սրտին մոտ, կարծես հենց մեր դասարանի մասին լինի: Ախր, չեմ ուզում, է, շատ փակագծերը բացել։ Ուղղակի գնա գրադարան, վերցրու այն ու կարդա։ Հաստատ չես փոշմանի։ Իսկ եթե արդեն կարդացել ես, ապա ինձ լիովին կհասկանաս․․․

Ինչո՞ւ ենք մենք գնահատում ամեն ինչ միայն կորցնելուց հետո։ Ինչո՞ւ վատի դեմ չենք պայքարում ու այն չենք վերացնում։ Ինչո՞ւ է ամեն ինչ այսքան դժվար, իսկ միգուցե մարդի՞կ են բարդացնում։ Մտածիր այս հարցերի շուրջ։ Գնահատիր ամեն վայրկյանն ու պահը, որն ունես։ Ես էլ գնամ թեյս խմեմ մայրիկիս հետ:

1947 թվականին, երրորդ հանրապետության անկախությունից ուղիղ 44 տարի առաջ՝ սեպտեմբերի 21-ին, ԱՄՆ-ի Մեն նահանգի Պորտլենդ քաղաքում ծնվեց Սթիվեն Քինգը: Սթիվենը դեռ 2 տարեկան էր, երբ 1949-ի խաղաղ երեկոներից մեկին հայրը գնաց ծխախոտի հետևից ու չվերադարձավ: Չէ, չէ. չէր մահացել: Ուղղակի հոգնել էր: Հետագայում այդպես էլ չիմացան. փախել էր Կոնեկտիկո՞ւտ, թե՞ ինչպես Սթիվի մայրն էր Սթիվին ու եղբորը ասել, նրան մարսեցիներն էին առևանգել:

Չնայած ես կարդալ շատ եմ սիրում, բայց ճիշտն ասած, նույնիսկ իմ ամենասիրելի գրողների կենսագրությունից ոչինչ չգիտեմ: Բայց դե Սթիվեն Քինգը բացառություն է: Ես նրա կյանքի մասին կարդացել եմ երևի այնքան, ինչքան իր գրքերից եմ կարդացել: Իսկ ես նրա երկրպագուն լինելով, ամենաքիչը 10 գիրք կարդացած կլինեմ: 12: Հաշվեցի: Իհարկե, բոլորից չեմ կարող խոսել մի նյութի մեջ, բայց խոստանում եմ. եթե դուր գա՝ կգրեմ Սթիվենի գրքերից էլի մեկի մասին:
Իսկ հիմա… 11/22/63: Այո: Այս թվերը բացի ԱՄՆ 35-րդ (և արդարության համար ասեմ, իմ ամենասիրելի) նախագահ Ջոն Ֆ. Քենեդու սպանության օրվանից, Սթիվեն Քինգի ամենաստացված գրքերից մեկի անունն է: Ալտերնատիվ պատմություն ժանրում գրված այս ֆանտաստիկ նովելի հիմնական թեման ժամանակի մեջ ճամփորդությունն է: Գիրքը լույս է տեսել 2011-ին: Բայց այնուամենայնիվ, իր ժանրի մեջ արդեն կարող է համարվել դասական նմուշ: Գրքի գործողությունները 2009-ին են տեղի ունենում: Դա առաջին գլխում: Իսկ հետո Ջեյքը… Ստոպ: Ո՞վ է Ջեյքը: Երևի թե սկզբից սկսեմ:
Ջեյկոբ Էպինգը՝ նույն ինքը՝ Ջեյքը, ապրում է Մեն նահանգի Լիսբոն Ֆոլս քաղաքում: Ջեյքի կյանքը ոչնչով չէր տարբերվում կենտրոնական Մենի բոլոր մնացած անգլերեն լեզվի ու գրականության ուսուչիցների կյանքից: Ջեյքը արդեն 35 տարեկան էր, ու չհաշված ընկերոջ հետ Կանադայում կատարած ավտոստոպով ճանապարհորդությունը, իր կյանքում ուրիշ ոչ մի առանձնահատուկ բան չէր արել: Ջեյքը հասցրել էր ամուսնանալ ու բաժանվել, ու ըստ իր հաշվարկների, լավ էլ երջանիկ մարդ էր: Նա Լիսբոն Ֆոլսի միջին դպրոցում երեխաներին դաս տալուց բացի նաև ուներ դասարան մեծերի համար, որտեղ սովորում էին երիտասարդ ժամանակ տարբեր պատճառներով դպրոցը չավարտած մարդիկ: Դուք երևի մտածում եք, որ սա ոչնչով չգրավող գորշ կյանք է: Համաձայն եմ: Դեռևս համաձայն եմ… Իմիջիայլոց, Ջեյքը շատ զուսպ մարդ էր և կյանքում մի քանի անգամ էր լաց եղել ընդամենը: Վերջին անգամ Ջեյքը լաց էր եղել դպրոցի աշակերտ, ինչպես նաև հավաքարար 50-ն անց Հարրի Դանինգի «Օր, որը փոխեց իմ կյանքը» թեմայով գրված շարադրությունը կարդալիս: Հարրին պատմում էր, թե ինչպես էր 1958 թվականին, Հելոուինի օրը, իր հայրը խմած մտել տուն, մուրճով սպանել մորը, 2 եղբայրներին ու փոքրիկ քրոջը: Իսկ ինքը հրաշքով էր փրկվել ու մնացել հաշմանդամ ամբողջ կյանքում:
Թե ինչի համար ես պատմեցի այս կտորը, դուք կհասկանաք գիրքը կարդալիս: Իսկ հիմա, թերևս, անցնենք առաջ:
Ջեյքը իհարկե ցնցված շարադրությունից, գերազանց է դնում Հարրիի աշխատանքին, և Հարրին վերջապես ստանալով իր դպրոցի ատեստատը, այն դնում է շրջանակի մեջ ու կախում իր սենյակի պատից:
2 տարի անց 2011-ի հուլիսին, երբ Ջեյքը արդեն վերջին աշխատանքներն էր ստուգում դպրոցում արձակուրդ գնալուց առաջ, նա զանգ է ստանում իր բարեկամ Էլ Տեմպլտոնից: Էլը խնդրում է Ջեյքին շտապ գալ իր խորտկարան: Ինչ գլուխ ցավեցնեմ, Ջեյքը գնաց: Ու տեսավ այն, ինչին ոչ մի կերպ չէր սպասում: Դեռ երեկ իրեն սպասարկող չաղլիկ սևահերից բան չէր մնացել: Էլը բացատրեց, որ մեկ օրվա մեջ հասցրել է ծերանալ հինգ տարով ու արդեն մահանում է թոքերի քաղցկեղից: Ջեյքը այնքան էլ չզարմացավ՝ իմանալով, որ Էլը թոքերի քաղցկեղով է հիվանդ, որովհետև գիտեր, որ 60-ն անց այդ տղամարդը արդեն 50 տարի ծխում էր նույն դեղին «Քամելը», որը նրա բերանում էր նույնիսկ հաճախորդներին սպասարկելիս: Բայց ո՞նց կարելի է ծերանալ հինգ տարով մեկ օրում… Էլը բացատրեց, որ ամենի պատճառը իր սրճարանի պահեստում է: Ու Ջեյքը արդեն մահամերձի զառանցանք համարելով Էլի պատմությունը, որ այնտեղ ժամանակի պորտալ կա, համենայն դեպս չմերժեց նրա խնդրանքը ու Էլի ցույց տված տեղով քայլեց դեպի պահեստի պատը: Նա չէր էլ կարող պատկերացնել, որ փակ աչքերով իջնելով ինչ-որ անտեսանելի աստիճաններով, կհայտնվի… ըմմ… Հիմա դուք կհարցնեք, թե ուր: Այս հարցը անտեղի է. տեղը նույնն է՝ Երկիր մոլորակ, Հյուսիսային Ամերիկա, ԱՄՆ, Մեն նահանգ, Լիսբոն Ֆոլս քաղաք: Այստեղ կսազի մեկ այլ հարց: Ջեյքը հայտնվեց… Ե՞րբ: Լավ հարց է: 1958 թ., սեպտեմբերի 9, ցերեկ,11:58: Իսկ այ, ինչեր կլինեն հետո, ես չեմ ասի: Սա ընդամենը 2 գլխի նկարագիր էր 50-ից ավել գլուխ ունեցող գրքի:
Ուղղակի կնշեմ պորտալի օրենքները, որոնք Էլը բացահայտել էր իր պրակտիկայով.
-Պորտալը միշտ տանում է նույն ժամանակը. 1958 թ. սեպտեմբրի 9, 11:58:
- Անկախ այն բանից, թե դու ինչքան ժամանակ ես անցկացնում անցյալում, ներկայում քո ճամփորդությունը կտևի ուղիղ 2 րոպե: Ոչ ավել, ոչ պակաս:
-Անցյալը կարող ես փոխել, բայց ամեն հաջորդ ճամփորդությունը նախորդի բոլոր փոփոխությունները չեղարկում է:
-Անցյալը չի ուզում փոփոխվել, և ինչքան մեծ է փոփոխությունը, անցյալը ավելի ուժեղ է դիմադրում:
Ուղղակի վստահեք ինձ և բացեք գիրքը: Այս ժանրում գրված այսպիսի գրքեր չկան: 11/22/63-ը «Սարսափների արքայի» ամենաստացված գրքերից է, եթե ոչ՝ ամենաստացվածը: Սա ձեզ համար ոչ Կոելյո է, ոչ Կաֆկա, ոչ Ֆրեյդ: Սա Սթիվեն Քինգն է, իր ողջ հմայքով…

Եթե կարդում ես հոդվածս ու որևիցե անգամ եղել ես Աբովյանում, կամ առնչություն ես ունեցել Աբովյանի հետ, ապա համոզված եմ, որ լսել ես «Կինոյի շենք» արտահայտությունը: Իսկ բոլոր նրանց, ովքեր նոր են լսում, ասեմ, որ այնտեղ կինոթատրոն չկա, այլ պարզապես Աբովյանի կենտրոնական մասն է։

Շատ աբովյանցիներ անգամ չգիտեն, թե ինչու է կոչվում «Կինոյի շենք», իսկ ես իմ հետաքրքրությունը բավարարելու համար, սկսեցի հարցուփորձ անել տնեցիներին։
Ցանկացած աբովյանցի ամեն օր առնչվում է «Կինոյի շենք»-ի հետ։ Ես դեռ փոքր հասակից հետաքրքրվում էի, թե ինչու են ասում կինոյի շենք, իսկ ավելի լուրջ «հետաքննություն» սկսեցի վերջերս։ Ինչպե՞ս կինոյի շենքը սկսեց գործել, ինչպիսի՞ գործունեություն էր ծավալում ու թե ինչո՞ւ կինոյի շենքն այսօր դարձավ տոնավաճառ։

«Հարցաքննեցի» մայրիկիս ու հայրիկիս։ Հիշում եմ, թե ինչպիսի ոգևորվածությամբ էին պատմում՝ մեկը մյուսին հերթ չտալով։ Անգամ հսկիչին՝ Լադոյին էին հիշում, իսկ այն հարցին, թե ո՞ղջ է արդյոք Լադոն հիմա, մեծ ոգևորությամբ պատասխանեցին, որ Թբիլիսիում է։
-Հիմնականում հնդկական ֆիլմեր էին ցուցադրում,- կարոտով ասաց մայրիկս,- եղել է ֆիլմ, որը երկու անգամ եմ գնացել դիտելու։

-Երկիրը քանդվեց, կինոթատրոնն էլ փակվեց։ Այժմ «կինոյի շենք»-ի տեղում տոնավաճառ է գործում, բայց թե՛ հին, և թե՛ նոր աբովյանցին ասում է «կինոյի շենք»,- կարծես հիշելով հին Աբովյանը, ասաց հայրիկս։

Այս զրույցից հետո մտածում եմ՝ ինչ լավ կլիներ, որ հիմա Աբովյանում գործեր կինոթատրոնը, երեկոյան ընկերներով պարապ կանգնելու փոխարեն կգնայինք կինո, քաղաքում կլիներ մշակութային կյանք։

Լադոն էլ կվերադառնար Թբիլիսիից: