Դարակս էի դասավորում, երբ «Հրաշք տետրս» ընկավ ձեռքս: Հա՛, հա՛, երևի դուք էլ ունեցած կլինեք մի այդպիսի տետր: Այդ տետրում մի շարադրություն էի գրել ընկերների մասին: Երբ կարդացի, սկսեցի ծիծաղել։ Հետո հասկացա, որ իրականում ոչինչ չի փոխվել, եթե այսօր էլ ինձ ասեին`գրիր ընկերության մասին, կրկին նրանց մասին էի գրելու: Չեմ սիրում գլուխ գովել, բայց կյանքն ընկերների հարցում շատ առատաձեռն է գտնվել իմ նկատմամբ: Արդեն տասնհինգ տարի է, ինչ երեք լավ ընկեր ունեմ: Սուսոն կասեր` մեր քառյակ դաշինքը: Գլխավորն ինքն է՝ երևի բարձրահասակ լինելու պատճառով: Մեզ խրատողը, խորհուրդներ տվողը Արինան է՝ երևի նրա համար, որ բժիշկ է դառնալու: Մեզ ուրախացնողն ու ժպիտ պարգևողը, հետաքրքիր պատմություններ պատմողը` Սվետլաննան է, թարգմանչուհի է դառնալու, լավ բառապաշար ունի: Դե, իսկ ես, բոլոր ժամանակների երազողն ու շատախոսն եմ։ Դա նրանից է, որ լրագրող եմ, սիրում եմ պատմություններ գրել: Մի հետաքրքիր բան կա մեր չորսի մեջ` ոչ մեկս միմյանց նման չենք ոչ մի հատկանիշով։ Նման չենք նաև մեր ունեցած հետաքրքրություններով, բայց իրար լավ հասկանում ենք: Մեր ընկերությունը սկսել է մանկապարտեզի տարիներից և շարունակվել դպրոցում: Սուսաննան լքել է մեզ, քոլեջում է սովորում, բայց հենց ինքն է, որ զանգում է բոլորիս ու իրար գլխի հավաքում: Դե, չեմ հիշում՝ ինչպես մտերմացանք։ Արդեն տասնհինգ տարի է…

Մի օր դասարանում ասացի.

-Տասնհինգ:

-Ի՞ նչ տասնհինգ,- հարցրեց Արինան։

-Տասնհինգ տարի, ընկերներ:

-Ինչպես միշտ՝ հանելուկներով ես խոսում, չեմ հասկանում քեզ:

-Էլի իրեն փիլիսոփա է զգում, չե՞ ս տեսնում,-պարզաբանեց Սվետան։

-Ինչ դժվար եք հասկանում, ասում եմ` տասնհինգ տարի է, ինչ ընկերներ ենք:

-Հա՜, Սուսոյի ականջը կանչի,- ասաց Արինան։

-Տեսնես, մինչև ե՞րբ այսպես կզրուցենք:

-Որ անկապ բաներ չմտածես, դեռ երկար,- արդեն բարկացավ Սվետան։

-Մի 70 տարի երևի, հանգստացրեց Արինան։

-Թե՞ 71:

Կողքից նայողը կմտածի, թե թշնամիներ ենք, մի օր իրար «ջան»-ով չենք դիմի: Դրա համար էլ մեր ծնողները շատ են բարկանում մեզ վրա: Հիշում եմ`մի անգամ մայրիկիս էի ուզում զանգել ու սխալմամբ զանգեցի Արինայի մայրիկին, բայց հետաքրքիրն այն է, որ անգամ չնկատեց, որ իրեն զանգողը ես եմ: Երբ անջատեցի, նայեցի էկրանին, հետո նկատեցի, որ Արինայի հեռախոսն է ձեռքիս: Նույնիսկ ընտանիքներով ենք մտերմացել, այնքան լավ է:

Շարադրությանս վերջին տողը սա էր. «Կարծում էի, որ իրական ընկերներ լինում են միայն գրքերում, ֆիլմերում, մուլտերում: Բայց մենք հեքիաթում չենք ապրում: Իմ ընկերների նման ընկերներ չկան ու չեն լինի»:

Հիմա եմ հասկանում, որ ժամանակը ոչինչ չփոխեց, նրանք առաջվա պես իմ կողքին են: Լավ է, երբ նման ընկերներ ունես:

Ոչինչ չի փոխվել, ընկերնե՛ր, մեր քառյակ դաշինքը հավետ է:

Գրքերն անկանոն նետված էին մերկ սենյակի հատակին: Մենք զբաղված էինք տան վերանորոգման գործերով, ներկում էինք պատերը: Այս շենք նոր էինք տեղափոխվել, բայց բոլոր հարևաններին դեմքով ճանաչում էինք: Եվ դա այնքան էլ դժվար չէր: Մեր նոր բնակարանը առաջին հարկում էր, պատշգամբը բացօթյա էր, իսկ մեր հետաքրքրասեր հարևանները օգտվում էին այդ փաստից և «կինոդիտում» էին կազմակերպում իրենց համար:

-Հը՞, էսօր ի՞նչ են ավելացրել,- հարցրեց մի տատիկ և տեղավորվեց մյուսների կողքին:

Նրանք արդեն երկար նստարան էին դրել պատշգամբի տակ և ուշադիր հետևում և վերլուծում էին մեր բոլոր արարքները:

-Հեչ,- պատասխանեց մի ուրիշ տատիկ, որը միաժամանակ լոբի էր մաքրում և լցնում ոտքերի տակ դրված ջրով լի դույլի մեջ,- պատերն են ներկում:

-Յա-ա,- ձգեց նորեկը:

Ես աչքի պոչով տեսա, որ մեր տան բոլոր աշխատողները լարվեցին` այնքան էլ հաճելի չէ, որ բոլոր շարժումներդ ուրիշի խոսակցության թեման են:

-Ախր, ասա՝ ինչի՞ եք սպիտակ ներկում,- փնթփնթաց մի տատիկ` միաժամանակ սուրճ խմելով,- կկեղտոտվի շուտ: Կանաչ անեիք, բորդո:

Հայրիկիս դեմքն սկսեց կարմրել` բարկանում էր: Բայց, իհարկե, ոչինչ չասաց, նա շատ համբերատար մարդ է:

-Յա՜, էս ռեմոնտն էլի սկսա՞վ,- բացականչեց մի պապիկ` դուրս գալով շքամուտքից,- բա ինչի՞ չեք կանչում:

Նա կրկին անհետացավ, իսկ քիչ հետո հայտնվեց 5-6 ուրիշ ծերուկների հետ: Նրանք չէին մոռացել նաև նարդին` իր սեղանով ու աթոռներով:

-Էհեյ, բարև ձեզ, էհ, ո՞նց եք, է՜,- բարձր բղավեց ծերունիներից մեկը` ձեռքով անելով մեզ: Ի տարբերություն տատիկների` նրանք սովորություն ունեին զրուցել «ներկայացման դերասանների» հետ և նույնիսկ խորհուրդներ տալ:

-Էսօր ներկում եք, հա՞,- ասաց մեկ ուրիշը` զառերը առնելով բռունցքի մեջ,- բա մի հատ հարցներիր, խորհուրդ տայինք:

-Շատ շնորհակալ եմ,- քթի տակ պատասխանեց ներկարարներից մեկը, բայց ի պատասխան, միայն ժպտաց ծերունուն:

-Բա՞, տղա ջան, ոնց տեսնում եմ, թարս ես բռնել վրձինը,- չափից ավելի բարձր բղավեց պապիկներից մեկը,- մի տես, հարյուր անգամ քսում ես:

-Ամեն ինչ լավ է, շնորհակալ եմ,- ժպտալով ասաց ներկողը:

-Բա՜, բա,- ինքնագոհ ժպտաց խորհրդատուն:

Խորհուրդներն իրար շարունակեցին մինչև երեկո: Պապիկների ու տատիկների լավ կողմն այն է, որ նրանք շուտ են գնում քնելու: Միայն այդ ժամանակ նստեցինք հանգստանալու:

-Ես տեղափոխվելու եմ,- միանգամից վրա բերեց հայրիկս,- ոնց որ թե կենդանի կինո ենք:

-Ես կասեի՝ ակվարիում,- մռայլ տեսքով ասաց մայրիկս:

Ես ցանկացա ասել, որ կենդանաբանական այգին ամենալավ նկարագրությունն է այդ դեպքի համար, բայց դրա փոխարեն վախից վեր թռա. սենյակում մի նոր մարդ էր հայտնվել: Նա հանգիստ, գիտակի տեսքով զննեց պատերը, հետո անշտապ, բայց գործնական սկսեց.

-Վերանորոգո՞ւմ եք,- ոչ ոք չպատասխանեց, բոլորս քարացել էինք:

-Ես այդպես էլ գիտեի,- շարունակեց նորեկը և գոհ ժպտաց,- հոգնա՞ծ եք:

Ոչ մի պատասխան:

-Այդպես էլ գիտեի,- կրկնեց այդ մարդը,- ձուկը հենց նոր մաքրել եմ, թարմ է, հենց նոր բռնած: Հեսա,- նա ցույց տվեց իրերը,- նստել եք պլիտայի վրա, միացրեք, ձուկ եփեք, հատը հարյուր դրամ, ուզո՞ւմ եք:

Շարունակությունը չերկարեց: Վրդովված բղավոցների ներքո անկոչ հյուրը դուրս գնաց այն ճանապարհով, որով եկել էր` այսինքն պատշգամբից:

Այսպիսի դեպքեր եղան ամեն օր, որքան որ մենք զբաղված էինք վերանորոգմամբ: Մենք տեղափոխվեցինք, բայց հայրիկս փակեց պատշգամբը, մենք հազիվ համոզեցինք նրան պատուհան սարքել:

Գոռ Բաղդասարյան, 13տ., 2001թ.

Հայաստանում յուրաքանչյուր տարածաշրջան ունի իր բառն ու բանը: 

Մեր Մարտունին և հարակից գյուղերը ևս ունեն իրենց յուրահատկությունները` բարբառը և հնուց պահպանված ճաշատեսակները: Այսօր կպատմեմ մեր տարածաշրջանին բնորոշ, յուրահատուկ և զավեշտալի ճաշատեսակի մասին։

Կանեփով քյուֆթա․․․ Նախ մի փոքր ներկայացնեմ կերակրատեսակի նախապատմությունը: Կերակրատեսակը եկել է հնուց և պահպանվել մինչ օրս: Տատիկիս խոսքերով` կերակրատեսակը պատրաստել են այն ծանր տարիներին, երբ գոյությունը պահելու խնդիր է եղել: Կանեփն իր մեջ պարունակում է յուղայնություն, և այդ կերակրատեսակը պատրատել են, որպեսզի հագեցնի սովը: Եվ այդպես՝ ճաշատեսակը հորինվել և պահպանվել է: Իսկ ճաշատեսակի բաղադրությունը շատ պարզ է: Դե, ինչպես հասկացաք՝ ամենակարևոր բաղադրիչը կանեփն է: Կանեփը սկզբում բովում են, հատուկ աղացի միջոցով աղում: Աղացած կանեփին ավելացնում են տաք ջուր և ստանում կանեփի հյութը: Այնուհետև պատրաստում են խճողակը: Այն իր մեջ պարունակում է ձավար, որը ցորենի ամբողջական կամ աղացած հատիկներից պատրաստված սննդամթերք է: Ձավարին ավելացնում են կտրատած սոխ, սև և կարմիր պղպեղ, համեմ և աղ: Այդ պատրաստած խճողակը լցնում են արդեն նախատեսված, թթու դրած կաղամբի մեջ և փաթաթում: Փաթաթելուց հետո լցնում են կանեփի հյութը և դնում՝ եփվի: Այս կերակրատեսակը հիմնականում պատրաստում են ձմռանը, շատ հազվագյուտ դեպքերում՝ գարնանը: