Աշխարագրության ժամն էր, ուսուցչի հեռախոսին զանգ եկավ: Նա դուրս եկավ խոսելու, իսկ այդ պահին ներս մտավ ՆԶՊ-ի դասատուն: Ես արագ ոտքի կանգնեցի ու ասացի.

-Բարև, ընկեր Բայրամյան:

-Բարև:

-Ընկեր Բայրամյան, մի բան եմ իմացել` ճի՞շտ ա:

-Հա, ճիշտ ա, բայց դասամիջոցին կասեմ:

Ես անհամբեր սպասում էի, թե երբ էր դասամիջոց լինելու: Հենց դասամիջոցի զանգը խփեց, արագ գնացի ընկեր Բայրամյանի մոտ: Նա ասաց, որ Կողբում մեծ մասշտաբներով կրակայինի մրցումներ են լինելու: Երեք տեսակի զենքերով պետք է կրակենք` «AK-74»-ով, «Տիրով» ու «Տոզով», բայց ինքն էլ դեռ չգիտեր, թե որ օրերին է լինելու, բայց ասաց, որ հավանաբար հոկտեմբերի 8-ին, 9-ին կամ 10-ին է լինելու: Ամեն դպրոցից երեք երեխա են մասնակցելու, ու դրանցից մեկը ես եմ: Երբ նա ասաց, որ ես էլ եմ գնալու, շատ ուրախացա: Հուսով եմ, գոնե երրորդ տեղ կգրավեմ:

Վերջապես գնացինք: Բայց անձրև էր գալիս ու մառախուղ էր, 70 մետր այն կողմ ոչ մի բան չէր երևում: Այդ պատճառով մենք «AK-74»-ով չկրակեցինք, որովհետև իրավունք չկա 150 մետրից մոտիկ «AK-74»-ով կրակել, բայց «Տիրով» ու «Տոզով» կրակեցինք:

Մինչև կրակելը մեզ ծանոթացրին տարբեր զենքերի, գիշերային հեռադիտակների, տարբեր տեսակի նռնակների հետ ու պատմեցին, թե ինչպես են օգտագործում դրանք: Նաև մեզ հյուրասիրեցին զինվորական ճաշեր, որոնք շատ համեղ էին պատրաստված: Հաց ուտելուց հետո գնացինք կրակելու:

Ցավոք սրտի, մեր գյուղից տեղ չգրավեցինք, բայց մեր դպրոցին նոր զենք նվիրեցին: Իսկ հաղթողներին խոշոր դրամական պարգևներ տվեցին:

Պարապմունքներ, դասեր ու ցուրտ օրեր: Ամեն օր չուզենալով արթնանալ ժամը յոթին ու գնալ դասի, դպրոցում յոթ ժամ մի կերպ մնալ ու հետո էլ` գնալ պարապմունքի ու օրվա վերջում, հոգնած ամեն ինչից, վերադառնալ տուն: Է~ , չեմ հավատում, կամ էլ, հա, ճիշտ եք, չեմ ուզում հավատալ, որ ամառը վերջացել է, ու սկսվել են իմ դաժան օրերը:

Այս ծանրաբեռնված օրերիս երազում եմ ամռան մասին ու մտքով հետ գնում դեպի ամառային օրեր ու հասկանում, թե ինչքան թանկ է ինձ համար տարվա այդ եղանակը:

Էլի ամառ բերեք, խնդրում եմ: Տաք օրերը թող շատ լինեն: Ամռան օրերին դու կարողանում ես ժպտալ, որովհետև ոչ ոք քեզ չի ստիպում նստել ու էդ մաթեմատիկայի, ֆիզիկայի գրքի դասերը կարդալ, որից ուղեղդ սկսում է բթանալ: Ամառը ստիպված չես հայոց լեզվի «քառահաստահատորափոր» շտեմարանները լուծել ու ամբողջ օրը Ռուբինա Նազարյանի «Մայրենին բոլորի համար» գիրքը ձեռքդ ման տալ, որ ազատ ժամանակ կարդաս (Հա, հա, դեղին գույնի գիրքը, հայոց պարապողները կհասկանան):

Ախր, ամռանը ամբողջովին ազատ ես թողնում մտքերդ: Դե, չէ, սխալ հասկացաք: Էլի կարդում ես, մի բան սովորում, բայց էդ դասագրքերի նեղ շրջանակից դուրս:

Եկեք մտածենք, թե ինչ են մեզ սովորեցնում դպրոցում: Խորը մտածել պետք չէ. միանգամից հիշում ենք գրականությունից` Թումանյանին, Ֆիզիկայից` Նյուտոնին, Երկրաչափությունից` Պյութագորասին, Ինֆորմատիկայից` Պասկալին… Դե, ասեք, որ այսպես չէ: Ահա, հենց այսպիսի մտքի շրջանակներ է գծում դպրոցը:

Բայց ախր, ես ուզում եմ ավելին իմանալ, իսկ դասերի հետ դա համատեղել չեմ կարողանում: Որքան էլ որ ցանկանամ համաշխարհային գրականության գոհարներին ծանոթանալ, չեմ կարողանա` կա պարտադիր գրականության ցանկ, իսկ դրանք կարդալուց հետո ժամանակ չի մնում…

Լավ, համաշխարհային գրականություն չէ, ինչո՞ւ ժամանակակից հայ գրողներին չենք ծանոթանում: Ու էսպես լիքը-լիքը ինչուներ, որոնց պատասխանները դպրոցը մեզ չի տալիս: Տալիս է դասագիրք ու ասում` սովորիր: Հիմա էլ պարապում եմ ու հասկանում, որ դպրոցը ավելի է խանգարում:

«Ավագ դպրոցը պետք է այնպես անի, որ աշակերտը պարապելու անհրաժեշտություն չունենա»,- վստահ եմ, շատ եք լսել: Բայց ախր, ո՞նց: Ես ընտրել էի հումանիտար հոսք, որ խորացված հայոց լեզու անցնեմ, իսկ հոսքը չբացվեց, որովհետև աշակերտները քիչ էին: Ու ես ստիպված երեք տարի է` բնագիտական առարկաներ եմ ուսումնասիրում: Ինչո՞ւ չփոխեցի դպրոցս: Ասեմ, ես չէի կարող ամեն օր ժամը վեցին արթնանալ, որ մեր տնից հասնեի մեր մյուս ավագ դպրոցը, չէի կարող թողնել ինը տարվա ընկերներիս ու ուսուցիչներիս ու դուրս գալ դպրոցից: Պատկերացնո՞ւմ եք, ինչ դժվար է գրականություն, հայոց լեզու, պատմություն սիրող աշակերտին սովորել լոգարիթմներ լուծել, գտնել տանգեսը և կոտանգեսը, հաշվել բուրգի ծավալը…

Եկեք անկեղծ լինենք` ամռանն ավելի շատ ես նորություններ ու տեղեկություններ իմանում, քան դասերի ժամանակ: Ու ավելին ես իմանում, որովհետև դու ինքդ ես կարդում, դու ես ընտրում այն, ինչ ուզում ես սովորել, այն, ինչ իրականում քեզ պետք է` ընտրության հնարավորություն ես ունենում:

Լավ է, ինչևէ ուզում եմ` դպրոցը աշակերտին ինքնուրույն մտածելու հնարավորություն տա, գրքային սահմանափակումներ չդնի: Մենք էլ ենք, չէ՞, ուզում բազմակողմանի գիտելիքներ ունենալ, իսկ դպրոցի դասերը, թեմաները մեզ խանգարում են: Ջնջեք այդ շրջանակը, թողեք մեր միտքը ազատ տարածվի:

Ասածս ինչ է ` ամռանը լավ էր: Հետ տվեք ժամանակի անիվը. մի հատ էլ ամառ…