Բոլոր ուսանողների պես ես էլ շատ զբաղված եմ լինում, դե էն զբաղվածությունների նման՝ միջանկյալների եմ, բանավոր քննությունների եմ պատրասվում և այլն: Դրանից բացի նաև պրակտիկայի էի մեկ ամիսը, որը շատ հաճելի, բայց միաժամանակ ահավոր հոգնեցնող էր: Արդեն պրակտիկայիս ամենապարտավորեցնող վերջին շաբաթն էր ,երբ զանգ ստացա «Մանանա» կենտրոնից և հրավիրվեցի Հայաստանի պատանի թղթակիցների առաջին մրցանակաբաշխությանը: Սկզբում չգիտեի՝ ինչ պատասխանել, բայց զգացողություն ունեի, որ մի ինչ-որ հետաքրքիր բան է լինելու: Համաձայնեցի:

Եկա ու… Չէի սխալվում, տեսա պատանիների մի հոծ բազմություն. «Մանանայի» սաներն էին, մի հիանալի մթնոլորտ: Մի տեսակ հպարտության նման մի բան զգացի՝ չէ որ ես էլ եմ այդ սաներից մեկը: Սկսեցի նոր ծանոթյուններ հաստատել երեխաներից շատերի հետ, այնքան հաճելի էր շփվելը նրանց հետ ,ամեն մեկը մի յուրահատուկ կերպար էր:
Հետո սկսեցի ծանոթ դեմքեր փնտրել, ճիշտ է, շատերին չէի ճանաչում, բայց իրենց նյութերից արդեն գիտեի: Օրինակ, կարդացել էի մի տղայի նյութ, ով «ժարիտի» մասին էր գրել, կամ կարդացել էի հայերիս մեջ տարածված հնդկականների քննարկումներին վերաբերող նյութերը, սահմանամերձ գյուղերում ապրող երեխաների գրած նյութերը, քառօրյա պատերազմի ու նրան հաջորդող օրերի մասին, հարցազրույցները, տոներին վերաբերող մի շարք հետաքրքիր նյութեր… Մի խոսքով, ես գտա նրանց, որոնց գիտեի միայն իրենց գրած նյութերով ու լուսանկարներով, ու հիմա տեսնում եմ իրականում: Էն պահն էր, որ տեսնում ես հայտնի մարդկանց էկրանից այն կողմ ու այս կողմ…
Ես հպարտ եմ, որ «Մանանան» կա իմ կյանքում, ու ինձ հնարավորություն է ընձեռում շփվելու նման տաղանդավոր երեխաների հետ և ունենալու նման լավ ընկերներ:
Հ.Գ. Պատանիներն իմ պատկերացրածից ավելի լավն էին…

Մտնում եմ ներս, կապույտ կամ էլ կանաչ (էդպես էլ չեմ հասկացել նրանց գույնը) պատեր, քայլում եմ առաջ, սկսում եմ ոտքերս գետնին դնել կամաց ու անձայն, որ նկատելի չլինեմ, քայլում եմ հանդարտ, նպատակակետ ունենալով, բայց հոգու խորքում ուզենալով չհասնել նրան: Հասնում եմ, ոտքս կդնեմ, մեկ, երկու, երեք, չորս, էսպես կհաշվեմ 10-ը, կբացեմ դուռը, գլուխս կախ ու միաժամանակ զննելով նստածների դեմքերը կմտնեմ իմ կապտականաչ սենյակը, ու այդ պահին աշխարհի բոլոր պատճառաբանությունները հօդս կցնդեն, ստերն էլ հետը, ու միակ բանը, որ կանցնի մտքովս ասել, դա կլինի.
-Կներեք, ընկեր Գրիգորյան, էլի քնած էի մնացել:
Կանցնեմ նստարանների միջով, կքայլեմ առաջ, դասարանցիս` Անին, գլխով կհասկացնի, որ ես իր կողքը նստեմ, բայց հենց պայուսակս դնեմ սեղանին, կլսեմ ինձ այնքան ծանոթ ու միաժամանակ այնքան տխրեցնող արտահայտությունը:
-Ուշացողները նստում են դիմացը:
Հետ կգամ, կնստեմ ազատ աթոռներից մեկին, կողքիս կդնեմ պայուսակս, ու կպատկերացնեմ, որ ես մենակ չեմ:
Կբացեմ գիրքը, նորից կփակեմ, կնստեմ, աչքերս ուղիղ գրատախտակին, բայց միտքս կանցնի տիեզերքը ու Մարս կհասնի:
Հասարակ, դպրոցական օր, բայց մեկ-մեկ էլ միապաղաղ չէ, մեկ էլ տեսար՝ դպրոցում կվիճեմ ուսուցիչների հետ, ու այս անգամ ոտքերս ուժեղ խփելով գետնին կասեմ:
-Թե ինչի՞ ես եկա էս դպրոց, ուրիշ տեղ կգնայի:
Անվերջ կբողոքեմ, անվերջ ինձ ոչինչ դուր չի գա, բայց որ վայրկյանին մայրիկս գա ու ասի, որ այսօր չգնամ դասի ու նշի մի մեծ ու կարևոր պատճառ, բունտն ու վեճը պատրաստ է:
11-րդ դասարանում նույնիկս ռեկորդ էի սահմանել, 0 բացակա ունեի:
Հետո կգնամ մյուս կապտականաչ սենյակը, էստեղ էլ կքնեմ մի քիչ, էս հանգրվանի սեղաններն ավելի հարմար են բարձ ծառայում:
Կարթնանամ, կվազեմ թեմատիկի անսահման մեծ միջանցքում, իրարից շատ հեռու նստած, կփորձեմ բոլորի գրավորը գրել, ու վերջում էլ հասկանալ, որ իմը մոռացության եմ մատնել, ու աներևակայելի արագությամբ կգրեմ իմն ու մի անհոգ ժպիտով կհանձնեմ գրավորս:
Վերջում ուսուցիչս կբարկանա վատ գրավորիս համար, իսկ ես կժպտամ, որ ընկերներս բարձր են ստացել:
Հետո կգնամ մյուս կապույտ սենյակը, էստեղ էլ իբր վերջին զանգի խոսք կգրեմ, փորձ կանեմ, ու մի քիչ էլ կհանգստանամ շտեմարաններից, կգնամ ֆիզկուլտի դահլիճ, կխաղամ, կցատկոտեմ, կպարեմ, ու մյուս վայրկյանին կվազեմ կանաչ սենյակը` հայոց լեզվի պարապմունքի:
Ու մի ուրիշ օր էլ կմնամ դրսում ու ամբողջ շենքով կգոռամ.
-Հանգրվան եմ ուզում:
Երեխեքը կգան ու կհարցնեն, թե հանգրվանն ինչ կապ ուներ, իսկ ես այն տեքստը, որ օրը հինգ անգամ ասում եմ նույն հարցը տվողների համար, կպատասխանեմ:
-Ես կաբինետներին հանգրվան եմ ասում, որովհետև էնտեղ եմ քնում ու երազում:
Ու ի վերջո բովանդակալից օրից հետո կգնամ ու անմեղ հայացքով կխնդրեմ, որ պահակը դուռը բացի, որ տուն գնանք, չորս փորձ ձախողելուց հետո, նորից կփորձեմ, ու այս անգամ ամբողջ դասարանով դուրս կգանք ու կգնանք տուն:
Ու երբ մի քանի օր հետո էլ նույն բանալիով բացեն դուռը, որ մենք գնանք, այս անգամ մեզնից հետո փակելու են: Ու մեզ համար անհասանելի է դառնալու ոչ թե դպրոցից գնալը, այլ դպրոց գալը:
Մենք կիջնենք աստիճանները այնպես, որ ոչ ոք չնկատի: Բայց այս անգամ մեր գնալը բացահայտ կլինի:
Կմտնեմ համալսարան, գաղափար չունեմ՝ պատերը ինչ գույնի կլինեն, կքայլեմ առաջ, կսկսեմ ոտքերս գետնին դնել կամաց ու անձայն, որ նկատելի չլինեմ, կքայլեմ հանդարտ, նպատակակետ ունենալով, բայց հոգու խորքում ուզենալով չհասնել նրան, այլ հասնել դպրոց:

-Զգույշ կլինես, հենց հասնես տեղ՝ կզանգես:

-Լավ, մամ:

-Հենց մրցանակաբաշխությունը վերջացավ, որ արդեն պիտի երթուղային նստես՝ կզանգես:

-Լավ, մամ:

Գալիս էի Պատանի թղթակիցների առաջին մրցանակաբաշխությանը, երկու օր պետք է Երևանում մնայի, որովհետև հաջորդ օրն էլ գործեր ունեի ու պետք է գնայի բարեկամիս տուն: Բոլորիս ծնողներն էլ անհանգիստ են, երբ երեխան միայնակ քաղաք է գնում, բայց պետք է սովորեն: Չէ ՞ որ շուտով ուսանող ենք դառնալու ու պետք է մի քիչ ինքնուրույն լինենք: Ես հանգիստ հասա, մասնակցեցի ու գնացի բարեկամուհուս տուն, իսկ իմ բարեկամուհին բողոքում  էր, որովհետև մայրիկս նրան էլ էր շատ-շատ զանգել:

Մեր ծնողները, հատկապես մայրերը, շատ են սիրում իրենց երեխաներին, բայց նրանք աղջիկների նկատմամբ ավելի ուշադիր են, քան տղաների: Իսկ ինչո՞ւ, հետաքրքիր է: Մի օր ես էլ կիմանամ:

Սովորական մի օր էր, որը ոչ սովորական ընթացք ունեցավ իմ և դասընկերուհուս համար: Չեմ հիշում, թե շաբաթվա ո՞ր օրն էր, բայց մի բան հստակ դաջվել է մտքումս՝  հայոց լեզվի ժամ էր: Չնայած դա դեռ առաջինն էր, բայց մեր «10.1» հասարակությունն արդեն հասցրել էր հոգնել շտեմարանային վարժություններ գրելուց և դաս պատմելուց: Ոմանք ձեռքերը բարձ դարձրած, ոմանք էլ շշուկով խոսելով, փորձում էին հանգստանալ դասի վերջին հինգ րոպեներին, երբ հանկարծ բացվեց դուռը, և ներս մտավ մեր ուսուցիչներից մեկը՝ ասելով.

-Տնօրենը Արսինեին և Մարիաննային կանչում է:

Հինգ վայրկյան դասարանում քար լռությունից հետո, երկուսս կանգնեցինք և անորոշ դեմքերով շարժվեցինք դեպի դուռը: Իհարկե, դժվար է ասել և բացատրել, թե  ի՞նչ էինք զգում այդ պահին, երբ մի նախադասության մեջ լսեցինք մեր անունները՝ տնօրենի անվան  կողքին, բայց մի բան հստակ էր՝ մի ուրիշ կարգի լարված էինք:

Քայլում էինք, նայում իրար վախեցած դեմքերով, հետո մի պահ կանգ առնում: Փորձում էինք հիշել ամբողջ ապրիլ ամսվա մեր գործերը, գնահատականները, բայց դրանցում ոչ մի վատ բան չգտնելով, որ կարող էր մեզ տանել տնօրենի  կաբինետ՝ շարժվում էինք առաջ: Եվ ահա հասանք «վախի սենյակ» կոչվածին: Այո՛, դա տնօրենի կաբինետն էր, որտեղ չի երազի հայտնվել և ոչ մի աշակերտ, բայց վստահ կարող եմ ասել, որ գոնե մեկ անգամ մեզանից  յուրաքանչյուրը ցանկացել է տեսնել այն ոչ թե դրսից, այլ ներսից: Ի  զարմանս մեզ, այնտեղ բացի մեզնից էլի աշակերտներ կային և մեր պես լարված ու վախեցած էին:

-Արսին, մի հատ բացատրի ինձ, թե ինչ ա էստեղ կատարվում,- ամեն վայրկյան կրկնում էր Մարիաննան,  և քանի դեռ ես չէի հասցրել հասկանալ այդ հարցի պատասխանը՝ շատ էի լսելու նրա լարված ձայնը: Մինչ ներս  մտել ականջներիս էին հասնում խոսակցության պատառիկներ, որոնցից հստակ առանձնանում էին՝ «Հայ ասպետ»  բառերը: Ամեն ինչ պարզ դարձավ, մեզնից ոմանց շուտով բախտ էր վիճակվելու մասնակցելու խաղին, իսկ մյուս ներկաներին՝ պարզապես մեկ շաբաթ «վայելելու» այդ գերծանրաբեռնվածությունը:

-Էրեխեք, ընկեր Փանոսյանը կանչում է, ներս եկեք, -ասաց ընկեր Ժանետան և մեզ ուղեկցեց այնտեղ: Վերջ, բոլորս արդեն ներսում էինք և մենակ չէինք՝ ուսուցիչներ էլ կային: Հիմա կսկսվի աշակերտների ընտրությունը տարբեր առարկաների համար: Բնականաբար բնագիտական առարկաների շարքում չհայտնվեցի, իսկ արդեն հումանիտարներում պարբերաբար լսվեց անունս: Երբ արդեն մեր բոլորիս անունները բաշխվեցին տարբեր առարկաներում, ժամանակն էր ստանալու բոլորովին նոր դասացուցակը: Սա նման չէր մեր պատկերացրածին, որ թվերի առջև պետք է լինեն առարկաների անվանումներ, ո՛չ, այն լրիվ ուրիշ էր: Առաջին իսկ օրվանից ստացանք շատ-շատ հանձնարարություններ. խաղին հաշված շաբաթներ  էին մնացել, իսկ դասագրքերի պարունակությունը ծով էր:

Ծանրաբեռնված առաջին շաբաթն արդեն անցյալում էր: Հերթական  օրերից մեկն էր,  հա, հիշեցի. ուրբաթ էր ու չորրորդ ժամն էր, գնում էի «Պագանինի» թեմայից  առաջադրանք ստանալու, երբ ներս մտնելուն պես լսեցի ընկեր Մուրադյանի հետևյալ խոսքերը.

-Արսինե ջան, մենք այլևս միասին չենք աշխատի: Դու և մի քանի աշակերտ չեք ընդգրկվել հիմնական կազմի մեջ:

Իհարկե, մնացածի հետ մի քիչ տխրեցինք, բայց հետո մի լավ թեթևություն զգացինք: Դուրս գալով դասարանից, հասկացանք, որ ևս մեկ հիանալի և անմոռանալի շաբաթ ավարտվեց: Մենք միշտ կհիշենք այս յոթ օրերը և իհարկե ընկեր Մուրադյանի վերջին խորհուրդները.

-Սա վերջ չէ, չենք տխրում, չենք հուսահատվում, սա  դեռ նոր սկիզբ է: Այսօրվանից կենտրոնանում ենք դասերի և պարապմունքների վրա:

Իրոք, այդ օրից մենք՝ դուրս մնացածներս, վերադարձանք մեր դպրոցական բնականոն  կյանքին, դասերին, պարապմունքներին և իհարկե, լիովին տրվեցինք քննական թեստերին…

«Ինչքա՜ն լավն ա 17.am-ը»: Ամեն երեկո պառկելուց մտքումս ասում եմ այս բառերը, սակայն ավելի եռանդուն և ոգևորված ասացի ապրիլի 28-ի երեկոյան: Դե կարիք չի լինի նորից անդրադառնալ հիանալի փառատոնին և մրցանակաբաշխությանը, քանի որ դրա մասին գրեթե բոլորը իմացան: 17-ը հիանալի է իր անձնակազմով և թղթակիցներով: Անձնակազմի մասին կխոսեմ մեկ այլ նյութի մեջ, իսկ հիմա կցանկանայի խոսել իմ նոր ընկերների մասին, որոնց հետ ծանոթացել եմ 17.am-ի և «Մանանա» թիմի շնորհիվ:

Առաջին մարդը, ում հետ ծանոթացա, դա Մարի Բաղդասարյանն էր: Մի հիանալի անձնավորություն, ով հաշվի չի առնում մեր տարիքային մեծ տարբերությունը: Դրանից հետո ծանոթացա Լիլիթ Խղլաթյանի հետ: Փառատոնի օրը ես ոչ մեկի հետ չծանոթացա, սակայն երբ եկա տուն, տեսա որ նամակներ են գրում թղթակիցների համար բացված հատուկ «չաթում»: Եվ դրա շնորհիվ ծանոթացա նոր մարդկանց հետ, ինչպիսիք էին՝ Սոնա Թումանյանը, Մարիամ Տոնոյանը, Սարգիս Մելքոնյանը, Հեղինե Գրիգորյանը, Կարինե Նահապետյանը, Նինա Առուստամյանը, Անգելինա Կարապետյանը, Մերի Հարությունյանը, Նարե Շարմազանովան, Լիդա Արմենակյանը, Արտյոմ Ավետիսյանը… Նույնիսկ այնքան  մտերմացանք, որ մականուններ որոշեցինք: Ինձ այնպիսի անուն որոշվեց, որը միշտ ցանկացել եմ ունենալ: Շնորհիվ մեր Արտյոմի, նույն Տյոմի, ինձ անվանեցին Նուշ: Այդ անունը ինձ միշտ գրավել է: Տատիիս անունը Նուշ է, սակայն Անուշ անունը ժառանգել եմ հայրիկի տատիկից, այլ ոչ թե իմ, և դրա համար էլ շատ եմ ցանկացել, որ երբեմն այդպես դիմեն:

Ինձ շատ դուր են գալիս իմ նոր ընկերները, որոնց ձեռք եմ բերել, ինչպես նշեցի, շնորհիվ 17.am-ի: Չնայած բավականին շատ մարդկանց հետ եմ, բայց այնուամենայնիվ չեմ կարողանում հանգիստ նստել տեղս և անընդհատ նոր մարդկանց եմ համացանցի միջոցով գրում և ծանոթանում, և նրանք էլ մեծ հաճույքով պատասխանում են ինձ: Այդպես էլ սկսվոււմ է մեր շփումը:

Առանց ինձ վատ զգալու կամ ամաչելու, ես անմիջականորեն շփվում եմ նրանց հետ: Ու եթե ընթերցողներից կա մեկը, ով «Մանանայից» է, և ես էլ նրան չեմ ճանաչում, ուրեմն ուշադիր եղեք ձեր նամակներին, կարող է մի օր ինձնից նամակ ստանաք:

Սիրով՝ Նուշ

-Կանգնե՛ք պարային գիծ: Մեջքը՝ ուղիղ, ուսերը՝ հետ, ոտքերը՝ ձիգ, ծնկներն՝ առանց ծալելու, անում ենք նախավարժանք:

Պարը դարձել է իմ նիստուկացը, իմ ոճը, իմ շարժուձևը և, վերջապես, ապրելու իմաստներից մեկը: Դժվար է պատկերացնել կյանքս առանց պարի: Ամեն ինչ կանեի շաբաթվա բոլոր օրերին էլ պարի հաճախելու համար: Այն օրերին, երբ պարի պարապմունք չունեմ, պարի խումբն է տեղափոխվում իմ սենյակ, սակայն ես եմ իմ և՛ ուսուցչուհին, և՛ աշակերտը:

Ես ունեմ պարելու անսպառ եռանդ, էներգիա: Մայրս միշտ ասում է.

-Անգել, տեսենես կգա՞ մի օր, որ ուժասպառ լինես, եռանդդ ու էներգիադ սպառվեն, որ անգամ խոսել չկարողանաս:

-Իհարկե, ոչ:

Մայրս միշտ տալիս է այդ հարցը և գրեթե ամեն անգամ էլ ստանում նույն պատասխանը, քանի որ անգամ հաց ուտելիս եմ պարում:

Չեմ կարողանում հասկանալ՝ ես եմ պարինը, թե պարը` իմը: Բայց, ըստ իս, մեր սերը փոխադարձ է: