Ես այսօր անցել եմ Ն.Զ.Պ. առարկայի դաշտային պարապմունք:

Ոչինչ չասող նախադասություն, չէ՞: Դա նշանակում է, որ ես գնացել եմ կրակադաշտ ու կրակել եմ իսկական, իրական զենքից: Էլի համարյա ոչինչ չասող նախադասություն: Ախր, պատկերացնո՞ւմ եք իրական զենք, որը հնարավոր է, որ բռնում ես առաջին ու վերջին անգամ, իրական կրակադաշտ, որտեղ հնարավոր է, որ գտնվում ես առաջին ու վերջին անգամ:

Երևի չկարողանամ նկարագրել՝ ինչ էր կատարվում հետս, երբ էնտեղ էի, երբ մի քանի մետրից լսում էի կրակոցների ձայներ, երբ ձեռքումս բռնել էի պահեստատուփը, երբ ականջներս սկսեցին խլանալ առաջին կրակոցից հետո, երբ մտածում ես, որ քեզ շրջապատող երիտասարդների ու հենց քո ձեռքում է հայրենիքի ապագան, ու դու ուղղակի իրավունք չունես սխալվելու:

Շատերից եմ լսում՝ աղջիկներ են, թող չկրակեն, կարող է՝ վախենան: Էստեղ ուղղակի մի բան կասեմ, մեր էպոսից՝ առյուծը առյուծ է, լինի՝ էգ, թե որձ:

Ուղղակի այս ամենն ասելուց հետո, մի բան եմ ուզում: Եթե պիտի կրակեն, թող որ Հայաստանում մարդիկ կրակեն ամենաշատը խաղահրապարակների հրաձգարաններում՝ փափուկ արջուկ նվաճելու համար:

Չորեքշաբթի է: Շատերի համար սովորական աշխատանքային օր է, իսկ մեր տանեցիների համար այն օրն է, երբ ամբողջ օրը կարող են տեսնել ինձ:

Երևի հասկացաք, որ մյուս օրերին ազատ չեմ ու քիչ եմ տանը լինում: Լինում եմ, բայց դաս եմ սովորում, քիչ եմ ժամանակ անցկացնում ընտանիքիս հետ: Ես մասնակցում եմ IMPACT երիտասարդական ծրագրին, շահերի պաշտպանության ծրագրին, աշակերտական խորհրդի նախագահն եմ ու ծրագիր ենք անում, անգլերենի խմբակի եմ հաճախում, TEDxKidsYerevan 2017 ի խոսնակ եմ, ու էլի շատ սեմինարների ու դասընթացների եմ մասնակցում, ու այս ամենի մասին ու նաև ինձ հետ կատարվող շատ բաների, գրում եմ էստեղ:

Շատերն են հարցում՝լավ, ո՞նց ես հասցնում: Ասեմ՝ ես էլ չգիտեմ, թե ոնց: Բայց սիրում եմ զբաղված լինել, չեմ սիրում պարապ մնալ, ուզում եմ միշտ մի բան սովորել կամ մի լավ բան անել: Դու էլ կարող ես:

Փոքր էի, երբ իմացա, որ հինգ թերթիկ ունեցող յասամանը երազանքներ իրականացնելու կարողություն ունի: Թաղի երեխաներով հավաքվում էինք յասամանի ծառի շուրջն ու սկսում  փնտրտուքը: Փնտրում էինք հինգ թերթիկ ունեցող յասամանի ծաղիկ ու… Տարօրինակ կթվա, բայց պահում էինք երազանք ու կուլ տալիս այն: Արդյունքում տուժում էր մեր հարևանուհու յասամանի ծառը, որովհետև յասամանի՝ երազանքներ իրականացնելու կարողությանը հավատացողները շատ էին մեր մեջ, ու շատ էին նաև երազանքները: Մի ծաղկով չէինք բավարարվում, թեև ծաղիկները բավականին դառն էին: Կուլ էինք տալիս դառը ծաղիկներն ու պահում քաղցր երազանքներ. հավատում էինք, որ կատարվելու են, մանավանդ ես: Երևի յասաման շատ սիրելուց էր…

Յասամանի սեզոնն սկսվել է մեր գյուղում, ու ախորժակ պահողներ էլ, անշուշտ, կան: Ես էլ, անպայման փնտրելու եմ հինգ թերթիկ ունեցող ծաղիկ, երազանք եմ պահելու ու կուլ տալու ծաղիկը: Ես դեռ հավատում եմ յասամանի երազանքներ իրականցնելու կարողությանը. երևի պատճառն այն է, որ հավատում եմ երազանքիս:

Հերթական պարապմունքիս օրն էր: Որոշեցի չգնալ պարապմունքի և գնալ «Լույս մանկանց» ծրագրին: Նախ ասեմ, որ արդեն երկու տարի է մասնակցում եմ այդ ծրագրին  և կարող եմ վստահորեն ասել, որ այն ինձ վրա մեծ ազդեցություն է թողել:

Մի փոքր խոսեմ ծրագրի մասին: «Լույս մանկանց» ծրագիրը ծնվել է Արագածոտնի թեմի առաջնորդ Տեր Մկրտիչ եպիսկոպոս Պռոշյանի և «Դանիական-հայկական բարեգործական առաքելություն» հասրակական կազմակերպության ծրագրերի ղեկավար Նանե Խաչատրյանի ջանքերով: Իրականացվել է յուրաքանչյուր համայնքի քահանաների, երեցկանանց անձնվեր աշխատանքի և Երևանի պետական համալսարանի Աստվածաբանության ֆակուլտետի ուսանողների եռանդի և մեծ աշխատասիրության շնորհիվ: 2012թ. ապրիլ ամսին ազդարարվեց ծրագրի սկիզբը Արագածոտնի թեմի  Աշտարակ, Թալին, Ապարան քաղաքներում, Ագարակ, Ոսկեվազ, Մուղնի, Սաղմոսավան, Վարդենիս, Բյուրական և Ուջան գյուղերում: Ծրագրի ընթացքում քահանայի և երեցկնոջ կողմից հավաքագրված 20-25 երեխաները 12 ամիսների ընթացքում Աստվածաբանության ֆակուլտետի ուսանողների օգնությամբ սովորում են Ս. Գիրք, Հայ առաքելական եկեղեցու տոները և վարվեցողության կարգ եկեղեցում, ինչպես նաև ձեռագործ աշխատանքներ:

Շնորհալություն եմ ուզում հայտնել պատանյաց խմբի ղեկավար Տեր Զորայր քահանային, ինչպես նաև իր տիկնոջը՝ Զինա Անտոնյանին: Նրանց շնորհիվ  ահա այսօր ես ճանաչում եմ մեր եկեղեցին, նրա պատմությունը և դավանանքը:

Արևոտ օր էր: Դպրոցում դասերը շուտ վերջացնելուց հետո չէինք ուզում գնալ տուն, և քույրիկիս հետ որոշեցինք այցելել ընկերուհուս: Ճանապարհին զանգեցի ընկերուհուս, ասաց, որ տանը մենակ է:

-Ուխ, ինչ լավ ա. տանը մենակ կմնանք վերջապես:

Բայց երբ մտանք ներս, ինչ-որ մեկի հետ էր խոսում ընկերուհիս:

-Վարդ, բա ասացիր՝ մենակ ես տանը:

Խոսելով առաջացա ու տեսա, որ ընկերուհիս խոսում է իր շան հետ: Նրա շունը շատ է ուտում ու ոչինչ չի անում, անգամ չի հաչում: Շունը ոչ ոքի մոտ չի սիրում գնալ, բայց չգիտեմ ինչու, ինձ տեսնելիս վազում է մոտ, ասես գիտի, որ իրեն չեմ սիրում՝ դրա համար է մոտ գալիս:

-Վարդ, հեռու տար քո Մուռկային: Գիտես, որ չեմ սիրում:

Իսկ ընկերուհիս ամեն անգամ ինձ ստիպում էր, որ սիրեմ շանը:

Այդ հանդիպումից մի քանի օր անց դուրս եկա տնից, որպեսզի գնամ խանութ, և ճանապարհին եղավ այն, ինչ չէի ուզում: Վարդի շունը դուրս եկավ իմ առաջ: Ես շատ բարկացա և մի լավ խփեցի շանը, և խեղճը մի կերպ քայլելով հեռացավ: Շարունակեցի ճանապարհս: Վերադառնալու ժամանակ ճանապարհին դիմացս դուրս եկան երկու հսկա շներ: Շատ վախեցա, իրականում արդեն պատրաստվում էին կծել, երբ հայտնվեց իմ փրկիչը: Այն շունը ում ես չէի սիրում ժամանակին, փրկեց ինձ պարզապես: Այդ պահից շնիկին տարա մեր տուն, խնամեցի, և երբ ընկերուհիս եկավ և տեսավ, աչքերին չէր հավատում: Այդ պահից ի վեր ես սկսեցի սիրել Մուռկային, իսկ ընկերուհիս կատակելով ասաց.

-Դա քեզ հետ պետք ա շուտ պատահեր:

Երեկ վերջապես գրադարակս էի դասավորում։ Պատահաբար ձեռքս մի գրքույկ ընկավ, որը պատմում էր սիրիահայերի Հայաստան գաղթի և այստեղ սեփական գործ հիմնելու մասին։ Գրքույկը, ինչքան հիշում եմ, անցյալ տարի Եվրոպայի օրն եմ վերցրել, չգիտեմ էլ՝ որ տաղավարից։ Թերթում եմ գրքյկի էջերն ու կարդում սիրիահայերի մասին. նրանցից ոմանք ուղղակի որպես զբոսաշրջիկ են եկել Հայաստան, ու երբ իրավիճակը Սիրիայում վատացել է, անգամ չեն կարողացել վերադառնալ ու բերել մյուս իրերը կամ գոնե գույքը վաճառել։ Ու այդպես, ճակատագրի բերմամբ, նրանք մնացին Հայաստանում և կարողացան նույնիսկ 0-ից ինչ-որ բան ստեղծել՝ մեկը զարդեր է պատրաստում, մյուսը՝ քաղցրավենիք, երրորդը՝ սիրիական ուտեստներ, մեկ ուրիշը՝ ասեղնագործ իրեր, զարդանախշ նարդիներ ու շախմատներ, զբաղվում է հագուստի առևտրով․․․ 

Ի՞նչ եմ ուզում ասել․ մարդիկ ոչնչից կարողացան բիզնես ստեղծել և առաջխաղացնել, անտուն լինելով կարողացան տուն գնել՝ Հայաստանում աշխատած գումարով։ Ու ես մինչև հիմա չեմ հասկանում այն մարդկանց, ովքեր ասում են, թե Հայաստանում գործ չկա։ Իրականում Հայաստանում այնքան գործ կա, որ ոչ մեկս չենք կարող պատկերացնել։ Մինչդեռ հիմա մարդիկ ամեն պատի տակ փնովում են մեր երկիրը ու ասում են, որ գործ չկա, բայց հենց նրանք գործ բառը գրում են «գոռծ», ոչ կարգին օտար լեզու գիտեն, ոչ կարգին հայերեն, ոչ էլ արհեստ գիտեն, արվեստի մասին էլ չեմ խոսում, և ուզում են միայն մենեջեր կամ տնօրեն աշխատել։ Բայց նրանց կողքին կան մարդիկ, ովքեր երկու-երեք համալսարան են ավարտել կարմիր դիպլոմով, տիրապետում են մի քանի օտար լեզուների, բայց չեն կարողանում իրենց մասնագիտությամբ աշխատանք գտնել։

Հասկանում եմ, մեր պետությունը բավարար գումար չունի, դրա համար գյուտարարին, ֆիզիկոսին, քիմիկոսին և ուսուցչին «աղքատավարձ» է տալիս, բայց դա չի նշանակում, որ մենք հնարավորություն չունենք աշխատելու։ Գյուտարարը կարող է հիմնել ընկերություն և արտադրել սարքավորում, որն ինքն է հորինել։ Հույսը երբեք չի մեռնում:

Մի օր ես ու դու էլ կդառնանք միլիոնատեր, բայց այդ օրը կգա միայն այն ժամանակ, եթե ոչ թե վաղվանից սկսենք աշխատել այդ ուղղությամբ, այլ այսօրվանից։

-Զգույշ կլինես, հենց հասնես տեղ՝ կզանգես:

-Լավ, մամ:

-Հենց մրցանակաբաշխությունը վերջացավ, որ արդեն պիտի երթուղային նստես՝ կզանգես:

-Լավ, մամ:

Գալիս էի Պատանի թղթակիցների առաջին մրցանակաբաշխությանը, երկու օր պետք է Երևանում մնայի, որովհետև հաջորդ օրն էլ գործեր ունեի ու պետք է գնայի բարեկամիս տուն: Բոլորիս ծնողներն էլ անհանգիստ են, երբ երեխան միայնակ քաղաք է գնում, բայց պետք է սովորեն: Չէ ՞ որ շուտով ուսանող ենք դառնալու ու պետք է մի քիչ ինքնուրույն լինենք: Ես հանգիստ հասա, մասնակցեցի ու գնացի բարեկամուհուս տուն, իսկ իմ բարեկամուհին բողոքում  էր, որովհետև մայրիկս նրան էլ էր շատ-շատ զանգել:

Մեր ծնողները, հատկապես մայրերը, շատ են սիրում իրենց երեխաներին, բայց նրանք աղջիկների նկատմամբ ավելի ուշադիր են, քան տղաների: Իսկ ինչո՞ւ, հետաքրքիր է: Մի օր ես էլ կիմանամ:

«Ինչքա՜ն լավն ա 17.am-ը»: Ամեն երեկո պառկելուց մտքումս ասում եմ այս բառերը, սակայն ավելի եռանդուն և ոգևորված ասացի ապրիլի 28-ի երեկոյան: Դե կարիք չի լինի նորից անդրադառնալ հիանալի փառատոնին և մրցանակաբաշխությանը, քանի որ դրա մասին գրեթե բոլորը իմացան: 17-ը հիանալի է իր անձնակազմով և թղթակիցներով: Անձնակազմի մասին կխոսեմ մեկ այլ նյութի մեջ, իսկ հիմա կցանկանայի խոսել իմ նոր ընկերների մասին, որոնց հետ ծանոթացել եմ 17.am-ի և «Մանանա» թիմի շնորհիվ:

Առաջին մարդը, ում հետ ծանոթացա, դա Մարի Բաղդասարյանն էր: Մի հիանալի անձնավորություն, ով հաշվի չի առնում մեր տարիքային մեծ տարբերությունը: Դրանից հետո ծանոթացա Լիլիթ Խղլաթյանի հետ: Փառատոնի օրը ես ոչ մեկի հետ չծանոթացա, սակայն երբ եկա տուն, տեսա որ նամակներ են գրում թղթակիցների համար բացված հատուկ «չաթում»: Եվ դրա շնորհիվ ծանոթացա նոր մարդկանց հետ, ինչպիսիք էին՝ Սոնա Թումանյանը, Մարիամ Տոնոյանը, Սարգիս Մելքոնյանը, Հեղինե Գրիգորյանը, Կարինե Նահապետյանը, Նինա Առուստամյանը, Անգելինա Կարապետյանը, Մերի Հարությունյանը, Նարե Շարմազանովան, Լիդա Արմենակյանը, Արտյոմ Ավետիսյանը… Նույնիսկ այնքան  մտերմացանք, որ մականուններ որոշեցինք: Ինձ այնպիսի անուն որոշվեց, որը միշտ ցանկացել եմ ունենալ: Շնորհիվ մեր Արտյոմի, նույն Տյոմի, ինձ անվանեցին Նուշ: Այդ անունը ինձ միշտ գրավել է: Տատիիս անունը Նուշ է, սակայն Անուշ անունը ժառանգել եմ հայրիկի տատիկից, այլ ոչ թե իմ, և դրա համար էլ շատ եմ ցանկացել, որ երբեմն այդպես դիմեն:

Ինձ շատ դուր են գալիս իմ նոր ընկերները, որոնց ձեռք եմ բերել, ինչպես նշեցի, շնորհիվ 17.am-ի: Չնայած բավականին շատ մարդկանց հետ եմ, բայց այնուամենայնիվ չեմ կարողանում հանգիստ նստել տեղս և անընդհատ նոր մարդկանց եմ համացանցի միջոցով գրում և ծանոթանում, և նրանք էլ մեծ հաճույքով պատասխանում են ինձ: Այդպես էլ սկսվոււմ է մեր շփումը:

Առանց ինձ վատ զգալու կամ ամաչելու, ես անմիջականորեն շփվում եմ նրանց հետ: Ու եթե ընթերցողներից կա մեկը, ով «Մանանայից» է, և ես էլ նրան չեմ ճանաչում, ուրեմն ուշադիր եղեք ձեր նամակներին, կարող է մի օր ինձնից նամակ ստանաք:

Սիրով՝ Նուշ