9-րդ դասարանում եմ սովորում, ու քննությունները դարձրին բանավոր, չնայած եթե գրավոր լինեին, նույն վիճակն էր լինելու: Ու ես, 6-րդ,7-րդ, 8-րդ, դասարանի գրքերը ձեռքիս մտնում եմ տուն: Գնում ճաշում եմ, դասերս եմ անում, ու սկսվում է կրկնության ժամանակը: Նստում եմ բազկաթոռին, կարդում եմ ու նորից կարծես հիշում, թե մի քանի տարի առաջ այդ դասը ո՞նց եմ սովորել, հիշում եմ՝ ուսուցչին այդ դասը պատմե՞լ եմ, թե՝ չէ: Նույնիսկ հիշում եմ, թե այդ դասերից ի՞նչ հարցեր կային գրավոր աշխատանքներում:

«Գիտությունը կրկնության մայրն է»,- ասում են: Այո, ճիշտ է բայց երբ դու կրկնում ես գրականություն, ֆիզիկա , անգլերեն, հանրահաշիվ առարկաները միաժամանակ, ուղեղիդ մեջ «կարճ միացում» է լինում: Կարելի է առանձին կրկնել, բայց ժամանակ չկա`վերջին զանգ, կիսամյակայիններ ու քննություններ:

Ճիշտ է, հա՞: Ճի՞շտ է մեզ էսպես տանջելը: Չէ, փոփոխություն է պետք, փոփոխություն: Չնայած՝ ահա և ձեզ փոփոխություն…

Ապրիլյան պատերազմի ընթացքին, լուրերին հետևում էինք ամեն վայրկյան, չէինք հեռանում հեռուստացույցի դիմացից, լաց էինք լինում և խոր ցավ ապրում յուրաքանչյուր զինվորի կորստի լուրը լսելիս: Մի օր էլ սովորականի պես արթնացա և զգացի, ինչ-որ բան այնպես չէ: Մայրիկս արտասվում էր, երբ հարցրի, պատասխանն եղավ այսպիսին. «Գևորգը՝ տատիկի եղբոր թոռնիկն էլ հերոսաբար ընկավ կռվում»: Վիշտը համակեց բոլորիս: Մենք բոլորս ականատեսն ու վշտակիցը եղանք այդ սրտակեղեք պահերի:

«Գևորգ Գագիկի Վարդանյան՝ ծնված 1996 թվականին, Գյումրիում»,-երբ միացնում էի հեռուստացույցը, բոլոր հեռուստաալիքները հաղորդում էին նույն նախադասությունը: Հա՛, մեր Գևորգն էլ զոհվեց հանուն հայրենիքի:  5 տարեկանից սկսած ապրել է Ռուսաստանի Դաշնությունում, դպրոցն ավարտել և ընդունվել է բուհ, սակայն օտար միջավայրում մեծացած պատանին ձգտում էր հայրենիք, երազում էր հայոց բանակի զինվոր դառնալու մասին: Իր կամքով վերադարձավ ծննդավայր և ծառայության անցավ ԼՂՀ  զորամասերից մեկում: Հորեղբայրը պատմում էր. «Խիզախ էր, իսկական զինվոր, երբ ժամն եկավ,  կռվեց հերոսաբար մինչև վերջին փամփուշտը»:

Գևորգի հայրը պատմում է. «Ու ինքը մեծ հաճույքով եկավ, ըսավ՝ ես կերթամ ծառայեմ: Մեծ հաճույքով ինքը կծառայեր: Ռուսաստանում սովորել է մինչև 9-րդ դասարան, ընդեղից ընդունվել է գազաֆիկացիայի գծով քոլեջ, 10 ամիս էր մնացել ավարտելուն, իր 18 տարին լրացավ, ինքը վերադարձավ իր պարտքը տալու»:

Գևորգն իր ժողովրդի իսկական զավակն էր: Նրա մեջ խոսում էր նախնիների՝ ղարաբաղցիների և մշեցիների հպարտ արյունը: Նա ամեն ինչում ձգտում էր լինել առաջինը: Ե՛վ ուսման մեջ, և՛ բարի գործերում, և՛ մարտիկ դառնալու ձգտման մեջ:

Հայրը շարունակում է. «Ինքը միշտ կհարցներ, պապերս ով են եղել: Ինտերնետի մեջ որ կբացեր, տեսներ գը, կարդար գը, բան կեներ, հետո կհարցներ՝ պա, (խոսքի) Մուշը որն է, ուրդե է ըդիգ»:

Գևորգի մայրը պատմում է. «Հարևանությունը կսեր, որ Գևորգի նման երեխա չկա: Դասարանի տղեքը կսեին՝ քննություն տվեցինք, մենք Ռուսաստան ապրող ենք, ռուս ենք, 3-ի չկարողացանք տայինք, իսկ Գևորգը Հայաստանից եկել է, հայ է, մեզնից լավ կսորվի»:

Հայրն ավելացնում է. «Ինքն ամեն ինչ լուրջ էր ընդունում, մե բանմ կսեիր, ուրեմն, վերջ, մե խոսքմ ուներ, կսեր՝ «Мужик сказал, мужик сделал.»: 7 տարի Գևորգս պարապավ ձեռնամարտ ու շատ կսիրեր սպորտը, ֆուտբոլի կերթար, երգելու կերթար, դաշնամուր կնվագեր քրոջ հետ: Սովորում էր գերազանց, զբաղվում էր մարտարվեստներով, ընդունվել էր ինժեներական քոլեջ, սակայն ամենից շատ երազում էր հայ բանակի զինվոր դառնալ,- պատմում է Գևորգի մայրը, ապա շարունակում,- չէր վախենում, որ իրենից մեծի հետ «բոյ» մտներ, միշտ մրցանակներով էր տուն կգար»:

«Ինքն ըստեղ՝ Հայաստան, մի անգամ է եղել, 2002 թ.-ից հետո մե անգամ է եկել: Ես ըսեցի, որ ընդեղ պատերազմական վիճակ է, ինքը չվախեցավ, ինքն ըսավ՝ ես կերթամ ծառայելու»,- պատմում էր հայրը:

Մայրը շարունակում է. «Հա՛, ինքը կուզեր գար Հայաստան ծառայեր, ես չէի ուզե: Կսեի՝ Գևոր ջան, մի գնա, կսեր՝ չէ, մամ ջան, տղամարդը պտի ծառայե, որ իսկական տղամարդ դառնա: 2015թ. հունվարին զորակոչվեց հայկական բանակ և հայտնվեց Մարտակերտի շրջանի Թալիշ գյուղում, դասակում, որի հրամանատարը Հրաչ Գալստյանն էր: Գևորգը երջանիկ էր, որ ծառայում էր Արցախում, հողում, որ դարձել էր առաջապահը»:

Ընկերները պատմում են. «Գևորգը ձգտում էր արագ սովորել մայրենին և  իր մոտ պահում էր հայերեն տառերով գրված ռազմական տերմինների ցուցակը, որ խնամքով գրի էր առել ռուսերեն տառերով»: «2015թ-ի սեպտեմբերին թշնամական դիվերսիայի ժամանակ վիրավորվեց նրա մարտական ընկերներից մեկը: Գևորգը գնդակոծության տակ ընկերոջը դուրս բերեց մարտի դաշտից և փրկեց նրա կյանքը ու այդ արարքի համար շնորհակալագիր և արձակուրդ ստացավ: Արձակուրդի 10 օրերից 5-ը անցկացրեց տանը: Ինքը կսեր,որ ես կուզեմ իմ «գռուփիս» հետ ելնիմ դիքեր և 2 օր շուտ գնաց, առավոտ կանուխ հելել էր, կսեր՝ դիրքերին կարոտցել եմ, երթամ դիրքեր»:

Ընկերները շարունակում են պատմել. «Գևորգը շատ լավ ընկեր էր բոլորիս համար, շփվող, շատ լավ դիքապահ էր, խիզախ, քաջ հայրենասեր»:

Ապրիլի 2-ին թշնամու տանկերից արձակված արկը խլեց Հրաչ Գալստյանի և Գևորգ Վարդանյանի կյանքը: Հերոսաբար զոհվեց ԼՂՀ ՊԲ հյուսիսարևելյան ուղղությամբ տեղակայված զորամասերից մեկի պահպանության տեղամասում: Մենք հպարտ ենք մեր հերոսով: Հարազատները ավելացնում են. «Սիրով էր ծառայում: Հպարտ էր, որ սահման է պահել, ու անկեղծ ասեմ, երբ նրանից լուր չունեինք, մտածում էինք՝ ավելի լավ է ընկնի հերոսի մահով, բայց գերի չընկնի»: Գևորգի անձնազոհությունը շատերիս հիացրեց: Վերջին անգամ Գևորգը մարտի 30-ին է խոսել հարազատների հետ, հորեղբոր որդուն՝ Հովհաննեսին, խնդրել էր, որ անպայման մասնակցի ընկերոջ հուղարկավորությանը:

Գևորգ Վարդանյանը պարգևատրվել է «Հայաստանի արիության» մեդալով և «Արցախի մարտական ծառայության» մեդալով: Ահա այսպիսի  հայրենասիրական ոգով էր դաստիարակվել մերօրյա հերոսը: Ուզում եմ, որ ճանաչենք մերօրյա հերոսներին, նրանց սխրանքները որպես անձնազոհություն ընդունելով, պատրաստ լինենք նրանց նման ներդնել մեր հոգին հայրենիքի պաշտպանության սուրբ գործում:

Միշտ չէ, որ կարողանում եմ մեծ հաճախականությամբ լինել մայրաքաղաքում: Բայց դե, երբ որ լինում եմ, ապրած հիասթափությունը այնքան մեծ է, որ կամա թե ակամա, խուսափում եմ հաջորդ այցից: Մարդ է՞լ խորշի սեփական երկրի «ամենասեփական» մայրաքաղաքից: Հիմա բացատրեմ, թե ինչու, կամ ո՞րն է այն պատճառը, որը արդարացնում է նպատակը:

Ամեն անգամ, երբ դուրս գաք մայրաքաղաքում զբոսնելու, նախքան ընկերոջ կամ ընկերուհու հետ «կխորանաք» ինչ-որ թեմայի քննարկան մեջ, դարձե՛ք ու տեսե՛ք, թե ինչեր են թափված այն փողոցում, որով քայլում եք:

Ես քայլել շատ եմ սիրում, ժամերով քայլում եմ, բայց ինչ օգուտ, եթե այդ բոլոր փողոցները հիշեցնում են ինչ-որ հետնախորշային նեղլիկ նրբանցքներ, որտեղ բացի մաքրությունից ամեն ինչ կա: Այո՛, Նորքի 9-րդ զանգվածից մինչև Կենտրոն, Աջափնյակից՝ Շենգավիթ չկա մի փողոց, որտեղ աղբի կուտակումներ չլինեն: Չգիտեմ՝ ինչից է, մաքրման վատ աշխատանքների՞ց, քաղաքապետարանի՞ց, թե՞ մարդկանցից: Հա՜, մարդկանցից է, փողոցում տարրական վարվելակերպ կանոններ չունեն: Ինչ ասես, եթե աղբամանի կողքին կանգնած, կամ կես մետր հեռու արևածաղկի ու ծխախոտի մնացորդները, կամ որ ավելի վատ է, պաղպաղակի թուղթն ու պոլիէթիլենային տոպրակը թափում են գետնին: Ախր, չեմ հասկանում. ձեր տանն այդպես անո՞ւմ եք: Իհարկե ոչ, ոնց կանեք… Դե, մաման մաքրել է: Ախր սա էլ է ձեր տունը, իսկ մարդիկ էլ՝ ձեր հարազատները: Մաքուր պահեք, էլի…

Բայց լավ, այս աղբը քամին կարող է քշել-տանել աչքից հեռու ինչ-որ «չոլ ու հանդ», բայց այ, «մարդկային աղբը» ոչ ոք ու ոչինչ չի քշել: Տեսել կամ լսել եք, չէ՞, փողոցում ռեպլիկ թողնող ջահելներին: Բռիությո՞ւն, թե՞ դաստիարակության պակաս: Թերևս բոլորը միասին:

(Տղաներ)- Քուրիկ ջա՜ն, ժամը կասե՞ս:

-Հորս արև, ապե էսօր ախպերդ քաղաքի տերն ա…

(Աղջիկներ)- Լյա՜վ, է՜…Պռիվեծիկ, մոյ կոծիկ…

(Իմ նմաններ)- Ի՞նչ, որտե՞ղ, ե՞րբ և հարցերի հարցը՝ ինչո՞ւ:

Հ.Գ. Չլինի՞ թե՝ ուրիշների աչքի փուշը տեսնում եմ, իմ աչքի գերանը՝ ոչ: Պարզապես մեզ շրջապատող աշխարհը մաքուր պահենք աղբի բոլոր տեսակներից: