Քայլում ես անտառով: Ներդաշնակ լռություն է տիրում: Ոչ թե անթերի, կատարյալ լռություն, այլ սովորական անտառային մի լռություն` զուրկ մարդկային ձայներից: Տերևների մեղմ սոսափն ու միջատների բզզոցը նույնպես այդ լռության մի մասն են: Եվ այդ լռությունը, անկախ քո կամքից, հոգիդ քնքշությամբ է լցնում:

Քայլում ես անտառով և սաղարթների արանքից արևի շողերը դեմքդ են շոյում և պարուրում քեզ հաճելի ջերմությամբ: Եվ թվում է, թե երկար քայլելուց հետո կգտնես հոգուդ ներդաշնակությունն ու կհասնես կատարելության: Միգուցե հենց այդ ժամանակ էլ ցանկություն առաջանա թռչել: Թռչել ազատ ու անկաշկանդ, ճեղքել անսահման երկնքի կապույտն ու հասնել եզրին՝ աշխարհի եզրին: Այնտեղ ամեն ինչ հոգեպարար կլինի, պարզ ու ներդաշնակ, առանց անարդարության, առանց գորշ ու բթացած մարդկային երևույթների և առանց ընտրությունների…

Բայց իրականությունը մի փոքր այլ է․․․

Քայլում ես անտառով և տերևի փոխարեն գետնին է ընկնում պատգամավորի լուսանկար: Լռությունն այլ է: Ականջիդ է հասնում ոչ թե տերևի սոսափ ու միջատի բզզոց, այլ սղոցի «սոսափ» ու մարդկային տաղտկալի բզզոցներ: Թող ծիծաղելի չթվա, բայց այդ բզզոցները հավանաբար կոչ են անում քվեարկել իրենց օգտին: Ահա և ողջ իրականությունը:

Քայլում ես անտառով: Բայց արդարությամբ, սիրով և վերջապես անտառային սովորական լռությամբ պարուրված լինելու փոխարեն ողողված ես նախընտրական բազմաթիվ խոստումներով և «ներդաշնակ» մթնոլորտով: Միգուցե այդ ժամանակ քեզ թվա, թե հասար աշխարհի եզրին, բայց ոչ: Իրականում դու հասել ես ընդամենը նախընտրական շտաբ…

Քայլում ես անտառով…

Օրը զուրկ էր դիմափոշուց, նրա երակներում հոսում էին զննող հայացքներ դեպի այն ծեր ծառը, որի դեմքը կնճիռներով էր պատվել: Այդ ծառը հավանաբար շատ տարիներ առաջ է տնկվել, երբ ես փոքր եմ եղել կամ գուցե չեմ էլ եղել: Նրան բաժին է հասել միայն մի փոքր տարածություն, դպրոցը չորս կողմից շրջապատող սառը պատերը ու մեր հայացքները: Նրա շուրջն իրար վրա շարված փայտեր կան, որոնք, հավանաբար, շատ ցավ են պատճառում այդ ծեր ու միայնակ ծառին: Նա միայն ուրախանում է այն ժամանակ, երբ իր հյութեղ խնձորի համար աշակերտները բոլորից գաղտնի ցատկում են պատուհանից ու գրպանները խնձորով լցնում:

Հիշում եմ՝ ամիսներ առաջ, մի ֆիլմ դիտեցի, որն արմատներ ձգեց իմ հիշողության մեջ։ Այն պատմում էր մի ծառի մասին, որն անտառ էր երազում: Երկար ժամանակ դեռ կհիշեմ այդ ֆիլմը: Ծեր ծառը միայնակ է դիմակայել բնության ապտակներին ու արտասվալից աչքերով հասել հորիզոնի նոր այգաբացեր: Թեև տարիները հուսահատության շղարշ են ձգել ամենուրեք, բայց ես նրա հայացքի խորքում տեսնոմ եմ անտառի երազանքը։ Նա, իրեն հարազատ դարձած սղոցի ձայների մեջ, փորձում է գտնել անտառային մեղեդին, բայց նորից կախում է հայացքը ու սպասում, անվերջ սպասում… Երկնքով թռչուններ են անցնում ու, նկատելով մենակյաց ծառի տխրությունը, իջնում, նստում են ճյուղերին, երգում ու բերում են անտառի երազը: Նրան գոնե մի քիչ մխիթարելու համար կողքին երկու ծառ տնկեցին, բայց չէ՞ որ նրանք էլ են անվերջ երազելու անտառ ու վախենալու սղոցի ձայներից:

Իսկ ինչպե՞ս կարող եմ ասել նրանց, որ թեև շուրջս այսքան մարդիկ կան, բայց ես էլ եմ անտառ երազում…

Հը՛ն, հետաքրքրե՞ց: Արի՛ վերլուծենք: Սկսենք պարզագույնից` մայրիկին պատկերացնելով լրագրողի դերում:

Պատկերացնենք, որ բակի երեխաների հետ կռվի ես բռնվել, երեխաներից մեկը հրել ու գցել է քեզ, ու դու քերծել ես թևդ: Այժմ տուն գնանք: Մայրիկն իսկույն նկատեց վնասվածքը, քանի որ ուշադիր էր: Նշանակում է, որ լրագրողները պետք է ուշադիր լինեն: Ապա, ինչպես և միշտ, սկսեց հարցուփորձ անել, թե ինչու ես վնասվել: Դա էլ լրագրողի հարցազրույց վերցնելն է: Եթե հանկարծ փորձես կեղծել պատմությունը, մայրիկն իսկույն կնկատի, ու քո բառը կօգտագործվի քո դեմ: Նա կջանա ճշմարտությունը կորզել: Նշանակում է` լրագրողը վերլուծում է ասված ցանկացած բառ և հարկ եղած դեպքում կարող է այն օգտագործել այլ հարցեր պարզաբանելու համար: Ինչպես մայրիկը, լրագրողը ևս փորձում է հնարավորինս ճշգրիտ տեղեկություններ հավաքել: Ճշմարտությունը լսելուց հետո մայրիկը, գտնելով, որ դու մեղավոր ես կոնֆլիկտի առաջացման մեջ, կսկսի վերլուծել, ինչպես դա կաներ լրագրողը: Մայրիկը կորոշի պատժել քեզ, որպեսզի դու այլևս այդ սխալը չկրկնես: Մայրիկը «կքաշի քո ականջը»: Այո՜, լրագրողներն էլ են կարողանում «ականջ քաշել»: Մայրիկը քո արարքի մասին կպատմի հայրիկին, որը լրագրության մեջ հանրությունն է: Իսկ հայրիկը արարքը կգնահատի յուրովի:

Է՜հ, ի՞նչ արած, այսքանով գործը դեռ չի վերջանում: Երեկոյան սուրճի սեղանի շուրջ մայրիկը զրույցի է բռնվում հարևանների հետ ու պատմում եղելությունը: Բայց մայրիկը երբեմն չափազանցնում է, երբեմն՝ որոշ բաներ թաքցնում, երբեմն էլ պատմում այնպես, ինչպես կա՝ կախված իրավիճակից:
Օ՜հ, իսկ անխուսափելին այն է, որ ի վերջո այդ բոլոր մայրիկները՝ թե՛ քո մայրիկը, թե՛ հարևանները, սկսում են նոր հարցերի տեղատարափ, որից, անկասկած, բոլոր երեխաներն են փորձում խուսափել:
Ա՜յ, թե ինչպիսի լրագրողներ են մայրիկները:

Վերջին շրջանում գրածս նյութերի թվաքանակի մեջ մեծամասնություն են կազմում հարցազրույցները, և դա իմ կարծիքով նրանից է, որ մեր համայնքում շատ են նշանավոր մարդիկ, կյանքի հետաքրքիր իրադարձություններ ունեցած, ականավոր և ակնառու լիճքեցիներ: Բացի բնությունից ու տեսարժան վայրերից, հարուստ միջավայրերից ու շրջապատից, համայնքս հարուստ է նաև իր անվանի լիճքեցիներով (Տեր Շահե քահանան, Աբով Արամայիսի Ջուլիկյանը՝ «Ники ТВ» հեռուստաընկերության գլխավոր խմբագիրը և սեփականատերը, Վանիկ Պողոսյանը, Գերմանիայում Հայաստանի Հանրապետության արտակարգ և լիազոր դեսպան Աշոտ Սմբատյանը և այլոք): 

Երբ առաջին հարցազրույցս իրականացրի, ինձ թվում էր, թե ամեն ինչ շատ բարդ ու դժվար է լինելու։ Մտածում էի, որ հնարավոր է այլևս հարցազրույց չանեմ, սակայն ամեն ինչ գլխիվայր շուռ եկավ, ամեն ինչ փոխվեց: Երբ երկրորդը իրագործեցի, կարծիքս սկսեց քիչ-քիչ փոխվել, էլ չասեմ երրորդի, չորրորդի և մյուսների մասին։ Չխոսեմ նաև այն մասին, որ հարցազրույցների ձայնագրությունները առկա են հեռախոսիս մեջ՝ ձայնագրության տեսքով, ուղղակի այնքան երկար ձայնագրություններ են, որ միացնելիս արդեն գրառելու հավեսս փախչում է։ Բայց իրականում շատ հետաքրքիր են:

Այնքան դժվար է նստել, մտածել, մտքերն իմի բերել ու գրի առնել թղթի վրա։ Մինչդեռ, հարցազրույցն այնքան հեշտ է՝ հարց ես տալիս ու պատասխանը ստանում, ուղղակի պետք է հարցերը ճիշտ, գրագետ ու հասկանալի կազմել, որպեսզի այն ընթանա սահուն, հետաքրքիր ու բովանդակալից: Հարցազրույցը նման է ճաշի՝ որքան բանջարեղենն ու անհրաժեշտ մթերքները շատ են, այնքան համեղ ու բուրավետ է դառնում։ Որքան հարցերը շատ ու բովանդակալից են լինում, այնքան այն համով ու հոտով է դառնում: Դե ինչ, երևի սրանից հետո կրկին հարցազրույց գրեմ, ուղղակի մի փոքր սպասեք:

Բոլոր նրանց, ովքեր որոշել են լրագրող դառնալ, խորհուրդ եմ տալիս հարցազրույց գրել սովորել:

Երբ կարևոր թեմա ես վերցնում ու գտնում ես մարդկանց, որոնք իսկապես ասելիք ունեն՝ համարիր, որ ինքդ էլ ես կարևոր գործ անում…

Մեր գյուղը մի փոքր ընտանիք է: Էստեղ մարդիկ իրար սիրում են, հաճախ էլ՝ կռվում, հետո էլի հաշտվում՝ մի բաժակ սուրճի սեղանի շուրջ: Մեր փոքր ընտանիքում ամեն ինչ պարզ է ու շիտակ. մարդկային հարաբերությունները, կյանքը, օդը, ջուրը, մի խոսքով՝ ամեն ինչ:

Մեր գյուղը մնացած գյուղերից էդքան էլ չի տարբերվում: Չնայած, չէ: Շատ գյուղերից տարբերվում է ասֆալտի (արդեն մաշված), ճանապարհային լուսավորության, մշտական գազի ու լույսի առկայությամբ:

Մեր հրաշք գյուղը դեռ Արցախյան ազատամարտի տարիներից անվանում են Վահան: Գիտե՞ք, թե ինչու: Ասեմ: Երբ սկսվել է ազատամարտը, գյուղը իսկական վահան է եղել ամբողջ Հայաստանի հյուսիս-արևելյան սահմանի համար: Սակայն տարբեր ժամանակներ գյուղն ունեցել է տարբեր անվանումներ՝ Ռուբենակերտ, Օրջոնիկիձե: Տեղացիներն անվանել են նաև Ջրդխան: Ջրդխա՞ն: Զարամացաք, չէ՞: Կզարմանաք, բա ի՞նչ կանեք:

Մեծ տատիկս (այսինքն՝ հորս տատիկը, էլի) մի օր պատմեց «Ջրդխանի» պատմությունը: Տատի խոսքերով, գյուղում մի խան է ապրելիս եղել: Էդ խանի ժամանակ գյուղում էնքա՜ն ձյուն է եկել, որ խանը նույնիսկ չի կարողացել իրենց գոմի դուռը բացի ու ճարահատյալ թողել է գյուղից փախել: Գյուղի անունն էլ մնացել է Ջրդխան (ջուր- կապված ձյան հետ և խան):

Դե, թե որքանով է էս պատմությունը ճիշտ, որքանով՝ սխալ, դա չգիտեմ, բայց կարծում եմ՝ հետաքրքիր պատմություն է:

Գյուղն ազատամարտի դեռ առաջին օրերից մեծ մասնակցություն է ունեցել հայրենի երկրի պաշտպանության սրբազան գործին: Գյուղի ինքնապաշտպանության ժամանակ զոհվել է 16 հայորդի, որոնց անմար հիշատակին է նվիրված գյուղի հուշահամալիրը:

Մեր գյուղում, մեր ընտանիքում՝ Վահանում, մարդիկ միշտ պատրաստ են իրար օգնել:

Էստեղ հարևաններն իրար օգնում են ամեն հարցով, պետք եղած ժամանակ հաց են տալիս, «մածնի մերան», հավի կուտ, ալյուր, իսկ երբ հետ են վերադարձնում, չեն վերցնում: Բայց, հե-հե՜, երբ մի օր էլ վիճում են, ամբողջը հիշում են ու երեսով տալիս…

Գյուղացու կյանքը հեշտ չի. ամեն օր առավոտ ժամը 5-ին վեր կաց (ամառը), մի բաժակ սուրճ խմի ու արագ գնա գոմ, կովերին կթի և ուղարկի արոտի, որ էդ խեղճերն էլ էդտեղ սովամահ չլինեն: Հավերին կուտ տուր, մեկ էլ ոչխարներին ուղարկի արոտի: Հետո արի տուն ու հազիվ հասցրու մի էրկու գործ արա, մեկ էլ, հո՛պ, կտեսնես տավարն արոտից էկավ: Էլի գնա գոմ ու էդքանը տեղավորի, կթի, ջուր տուր… Ու էլի զանազան գործեր: Ու ո՜չ երանի նրան, ում տնտեսությունը մի քիչ մեծ է:

Վերջ, օրը վերջացավ, մեծերի ասած՝ «մթինն ընգավ»:

Էսա գյուղացու օրը: Ամբողջ օը չարչարվի, ստեղծի, որ քո էրեխեն ոչ մեկից հետ չընկնի: 12 տարի դպրոց ուղարկի, մեկ էլ մտածի, թե ոնց ես քաղաք տեղ պահելու, սովորեցնելու, էդքան ծախսերն անելու:

Մի խոսքով, հեշտ չի գյուղացու կյանքը: Ու ամեն դեպքում, գյուղացու չարչարանքի, աշխատանքի շնորհիվ է, որ ունես կայուն գյուղատնտեսություն:

Ինչևէ, ժողովուրդ ջան, էս էլ մեր Վահան գյուղը, որտեղ մարդիկ իրար սիրում են, հաճախ էլ՝ կռվում, հետո էլի հաշտվում՝ մի բաժակ սուրճի սեղանի շուրջ:

Մենք բոլորս էլ ինչ-որ բան ապացուցելու կամ համոզելու համար պատճառներ ենք փնտրում, երբեմն ստացվում է համոզել մարդկանց, երբեմն՝ ոչ, բայց ինչպես ասում են. «Փորձը փորձանք չի և փորձել միշտ էլ կարելի է»։ Հիմա ես կպատճառաբանեմ իմ պասիվությունը ու հուսով եմ կհասկանաք ինձ։

Առաջին պատճառը թեմայի բացակայությունն է, գիտեմ՝ դա շատ տարածված պատճառաբանություն է, սակայն ինձ մոտ իսկապես մտքի ճգնաժամ էր։ Ես միայն դասերս էի անում ռոբոտացած և ուրիշ ոչնչի համար ժամանակ չէի գտնում։ Մարտունում էլ կարծես կյանքը կանգ էր առել։ Իմ կարծիքով, յուրահատուկ ոչինչ տեղի չէր ունենում։

Պատճառներից երկրորդը ձմեռն ու դասերն էին։ Այս տարի ձմեռն իր հետ միայն ցուրտ բերեց, իսկ դասերից կտրվելը, փաստորեն անհնար էր։ Պատկերացրեք. ձմռան ցրտին կտրել այդքան ճանապարհ, որպեսզի հասնել դպրոց, իսկ դպրոցում անհնար էր ինչ-որ բանի վրա կենտրոնանալ։ Բայց դե, եկավ գարունը՝ իր հետ բերելով արեգակ ու ջերմություն, ինչպես նաև նոր մտքեր ու մտահղացումներ։

Երրորդ ու ամենակարևոր  պատճառը ես եմ, ես ու իմ բնավորությունը։ Իմ առօրյան ու ապագայի սպասումները, հույսերը ու հուզմունքը, սակայն ես կփորձեմ փոխվել ու կսկսեմ հենց հիմա, հենց այս նյութից։ Հուսով եմ այս նյութը ինձ տեղից կշարժի, չեմ կանգնի ու պատճառաբանություններ ման գամ, կսկսեմ գործել:

Ինչպես ասում են՝ չաշխատելու համար պատճառներ են փնտրում, իսկ աշխատելու՝ միջոցներ: