Իչա, Տապասիա, Չակոր, Քուշի, ինչո՞ւ չէ՝ Արնո, Ռուշանյան, Քարամյան, անընդհատ լսվող անուններ: Երևի արդեն հասկացաք, թե ինչի մասին եմ ուզում գրել`այո՛, սերիալների՝ ինչպես հնդկական, այնպես էլ՝ հայկական: Իմ կարծիքով սերիալները ստեղծված են ժամանակ սպանելու կամ պարապությունը փարատելու համար: Մարդկանց մի մասն ուղղակի ապրում է սերիալներով: Հայաստանում հնդկական կինոարտադրությունն ավելի մեծ փառք է վայելում, քան հայկականը: Լա՛վ, ինչևէ, շարունակեմ: Տեղափոխվենք Հնդկաստան․հնդկական սերիալներում շատ է աբսուրդը: Բոլորս էլ նկատած կլինենք, որ այսպես կոչված՝ կինոյի միջի տղան, ինչպիսի իրավիճակում էլ գտնվի՝ մի քանի օր քաղցած, ծեծված, երբ աղջիկը հայտնվում է, ինչ-որ գերբնական ուժ է ծնվում տղայի մեջ, ու կապ չունի այդ պահին իշխողն ով էր, կամ ում ձեռքում էր զենքը, արձակում է ամուր կապված շղթաններն ու փրկում աղջկան: Լա՛վ, հասկացանք, որ սերիալ է, կարող է և մի փոքր էլ չհամապատասխանի իրականությանը, բայց այսքա՞ն:

Վերադառնանք Հայաստան: Հայկական սերիալներում կան անհավանական իրավիճակներ, բայց երևի դրանք շատ ավելի քիչ են: Հայկական սերիալներում ամեն ինչ շատ միապաղաղ է: Դեպքերը շատ դանդաղ են առաջ գնում: Օրինակ, եթե տեսել ենք առաջին սերիան ու հետո 40 սերիա չենք տեսել, հետո նայենք հաջորդը՝ այնպիսի տպավորություն կստեղծվի, որ սայլը տեղից չի շարժվել: Բայց գիտե՞ք հետաքրքիրն այն է, որ երկու տեղում էլ կան բացասական կողմեր, բայց կարծում եմ, որ հնդկականը ավելի բարձր մակարդակի վրա է:

Գրում եմ այս մասին, բայց զգում եմ, որ չեմ կարողանում ավարտել մտքերս: Մտածում եմ․ «Ինչո՞ւ գրեցի այս մասին»,- և ինքս ինձ պատասխանում․

-Երևի այն պատճառով, որ ես էլ իմ ավանդը ունենամ սերիալային քննարկումներում:

Մանկություն, պատանեկություն, երիտասարդություն. հետաքրքիր օղակներ են, չէ՞:

Մանկություն: Ամենաուրախ, անհոգ տարիները: Երբ ոչ մի լուրջ խնդրի մասին չենք մտածում, երբ մեզ համար հասանելի չեն Հայաստանում տեղի ունեցող ընտրությունները կամ աշխարհի տարբեր ծայրերում տեղի ունեցող իրադարձությունները: Երբ ուղղակի անում ենք այն, ինչ խելքներիս փչում է: Բայց անընդհատ ուզում ենք մեծանալ ու ավելի ազատ լինել, բայց չենք գիտակցում, որ ազատությունն ու մանկությունը կարելի է նույնականացնել, քանի որ կախված չենք ոչ մեկից:

Պատանեկություն: Սա օղակի այն հատվածն է, որտեղ գտնվում եմ ես: Այս հատվածում դառնում ենք ավելի գիտակից, մի քիչ լրջացած, բայց էլի չհասունացած: Ասում են՝ պատանեկությունը ամենավտանգավոր օղակն է: Երբ կարող ես շատ հեշտությամբ ճիշտ ճանապարհից շեղվել: Բայց պատանեկության շրջանում էլի, երանի ենք տալիս, դե երևի, մի մասը մանկությանը, մի մասն էլ՝ նոր եկող երիտասարդությանը:

Երիտասարդություն: Մարդու օնտոգենետիկ զարգացումն է 20-ից մինչև 30 տարեկան: Երիտասարդությունը կապում ենք ընտանիքի ստեղծման, մասնագիտության յուրացման ու շատ շատերի խոսքերով՝ ամենագեղեցիկ տարիների հետ:

Ես դեռ ինձ երիտասարդ չեմ համարում ու չեմ կարող ասել, թե երիտասարդ տարիքում ինչին երանի կտային բոլոր երիտասարդները:

Խոսեցի այս երեք օղակների մասին: Իրականում յուրաքանչյուր մարդ յուրովի է անցնում այս շրջանները: Ամեն մեկն իրեն հատուկ մանկությամբ, արկածներով լի պատանեկությամբ և կարևոր որոշումներով լեցուն երիտասարդությամբ: Բայց իմ կարծիքով, կա մի բան, որը ընդհանուր է, թե՛ այդ օղակների, թե ընդհանրապես կյանքի ընթացքում բոլոր փուլերի համար` բոլորս երանի ենք տալիս անցյալին կամ ապագային:

Եթե ինձ հետ համակարծիք եք կամ հակառակը, խնդրում եմ արձագանքեք:

Այցելել էի պապիկիս ու, ինչպես սովորաբար, սկսեցինք ժամերով զրուցել: Նրա հետ միշտ ինչ-որ հետաքրքիր զրույցի եմ բռնվում:

-Պա՛պ, այսօր ի՞նչ կպատմես:

-Դե, ի՞նչ պատմեմ,- մի պահ լռեց պապս,- լսե՞լ ես, որ մեզ մոտ՝ Հացառատում, ուրարտական դամբարան են գտել:

-Իրո՞ք,- հետաքրքրվեցի ես,- ինչպե՞ս:

-Գերեզման փորելիս:

Հետաքրքրված սկսեցի հարցուփորձ անել: Պարզվեց, որ հայտնաբերվել են կավանոթների բացառիկ նմուշներ, խեցեղենի կտորներ, երկաթյա զենքերի բեկորներ, մարդկանց ու կենդանիների ոսկորներ: Գտել էին հասուն տարիքի մարդկանց ոսկորներ, որոնցից չորսը, ինչպես պարզվեց, տղամարդկանց ոսկորներ էին: Թաղումը հավանաբար բարձրաշխարհիկ մարդու թաղում էր, քանի որ կային նաև ինքնակամ զոհաբերություններ:

-Պա՛պ, բա դամբարանը որքա՞ն հին է:

-Չգիտեմ՝ ինչքանով է ճիշտ, բայց ասում էին՝ գերեզմանատան
«Բերդի գլուխ» ամրոցի շերտի տարիքի է: Նշանակում է՝ բավականին երկար ժամանակ են ուրարտացիները բնակվել այստեղ:

-Հետաքրքիր է,- որոշեցի ես,- պեղումները շարունակվո՞ւմ են:

-Ասում են, թե մարտից էլի վերսկսելու են պեղումները: Գանգերն են փորձում վերականգնել, ափսոս, փշրված են:
Որքան հաճելի է լսել, որ քո բնակավայրից գտնվել է պատմական ու մշակութային նշանակություն ունեցող մեծ ժառանգություն:

Վերնագրից թվում է, թե պիտի խոսեմ համաշխարհային գրականության մեծագույններից մեկի՝ Շեքսպիրի և նրա թողած ժառանգության մասին: Ամենևին: Խոսքս տասնամյակի «հանցագործության»՝ սելֆիի մասին է: Սելֆի անող մարդկանց կարելի է հանդիպել ամենուր՝ հասարակական տրանսպորտում, թանգարաններում, պատկերասրահներում, նույնիսկ զուգարաններում: Չնայած՝ ինչո՞ւ նույնիսկ, զուգարանում դա անելը ամենատարածվածն է: Սելֆին ծնվեց սմարթֆոնների, կամ, որ նույնն է՝ խելախոսների հետ: Բայց կա հակասություն, քանի որ սելֆիի «ծնունդը» վերագրվում է 1900-ական թվականներին, երբ մի ամերիկուհի հայելու առաջ «Կոդակ» լուսանկարչական տեսախցիկով ինքնանկար արեց: Սելֆիի հետ ծնվեցին նաև լուսանկարվելու տարբեր դիրքերը: Նույն վայրում տարբեր դիրքով նկարվում են ու ավելացնում համաշխարհային սարդոստայնում՝ սոցիալական էջերում: Նկարներ, որոնց նույնատիպությունը հոգնեցուցիչ է, իսկ նկարին կցված լատինատառ, անգրագետ հայերենով գրված տողերը՝ նյարդայնացնող:

Սելֆիի մայրը հանդիսանում է հայուհի Քիմ Քարդաշյանը, ով նույնիսկ իր անձնական սելֆիների գիրքն է հրապարակել:
90-ականների երեխաները (չնայած, որ այժմ երեխա չեն) գաղափար չունեին սելֆի բառի մասին, իսկ հիմա բոլոր երեխաները՝ 2-4 տարեկան, գիտեն, թե ինչ է սելֆին: Իսկ ընդհանրապես ի՞նչ է սելֆին գիտական առումով: Ըստ Օքսֆորդյան բառարանի՝ սելֆին այն ինքնալուսանկարն է, որտեղ մարդն ինքն իրեն է նկարում հեռախոսի, պլանշետի կամ համակարգչի միջոցով ու տեղադրում համացանցում:
Սելֆի բառը 2013-ին համարվել է տարվա բառը: Սելֆի-սելֆի-սելֆի: Հոգնեցինք արդեն: Հոգնեցինք բադի մռութով, «ռետրիկայով» նկարած, դզած-փչած նկարներից, որտեղ մարդը կերպարանափոխված է 180 աստիճանով: Բնականն ենք ուզում, միայն բնականը, չէ՞ որ այն, ինչ բնական է, այն էլ բարոյական է:
Ամենն ամփոփելով մեկ հարց է առաջանում. ո՞րն է հոգեպես ավելի ազնիվ՝ լայքե՞լ սելֆիները, թե՞ ոչ:

Քնած ես, ոչինչ չես զգում, նույնիսկ ժամանակը: Մեկ էլ ականջիդ, ուղեղիդ ու սրտիդ ամենաատելի ձայնը սկսում է զնգալ: Արթնանում ես, անջատում զարթուցիչի ձայնը, նայում ժամին և ուրախանում հնարամտությանդ վրա. գիշերը ժամը 4-ն է: Նորից քնում ես, բայց հաջորդ զնգոցից փրկություն չկա: Դողալով վեր ես կենում վերմակի մեջ փաթաթված, հագուստդ հագնում նույնպես վերմակիդ մեջ փաթաթված, բայց մի քիչ անհարմար է այդպես լվացվել: Ստիպված վերմակդ պոկում ես ու սկսում պատրաստվել: Նայում ես հայելու մեջ, նախորդ օրվա պլաններդ մազերիդ ու շորերիդ հետ կապված իրենց տեղն են զիջում տաք շորերին ու արագ կապվող պոչիկին։ Դուրս ես գալիս, ու ականջդ որսում է 15 համարի ավտոբուսի շարժիչի ձայնը, մոռանում ես, որ քիչ առաջ պինգվինաքայլով էիր առաջ գնում սառույցի վրա ու սկսում ես վազել: Հասնում ես: Դռները բացվում են, այս անգամ ազատ տեղ չկա, կանգնում ես վերջում. այնտեղից բոլորը երևում են: Դնում ես ականջակալները, ծանոթ դեմքեր նստում են ծանոթ կանգառներից: Մարդիկ այնքան խիտ են կանգնած, որ համոզված ես՝ հաստատ չես ընկնի… Երաժշտության ձայնը մեխանիկաբար իջեցնում ես, որ հետաքրքրությունդ լրացնես որոշ մարդկանց խոսակցությունները լսելով… Իմանում ես նրանց անունները, սիրելի միրգը, ինչ որ զավեշտալի պատմություններ ես լսում, մտքում ծիծաղում, համաձայնում կամ ջղայնանում ես: Վարորդը գոռում է և ասում, որ այնպես անեն՝ դռները փակվի… էլի էն ջղայն մարդն է… Երաժշտության ձայնը բարձրացնում ես ու սկսում զննել դիմացի աղջկա մազերի գանգուրները, կողքինիդ մատները ու նստած ուսանողի ձեռքի պարսկերենի գիրքը։

Կանգառներում պարզում ես, թե խոսող ուսանողներից ով որտեղ է սովորում, իջնում ես քո կանգառում… Գնում ես դասի, դասերն ու դասախոսները նույնն են, միայն դասամիջոցներն են տարբեր… Ավարտում ես դասերդ ու գնում կանգառ: Ջղայնանում ես 15-ի վրա, որ այդքան դանդաղ է աշխատում, բայց մի քանի րոպեից հեռվից նկատում ես դեղինիդ, ու ժպիտ է գալիս դեմքիդ: Բարձրանում ես: Ափսոս, մի տեղանի նստարանները զբաղված են (թե՞ բարեբախտաբար): Նստում ես պատուհանի մոտ, կանգառում բարետես երիտասարդ է բարձրանում, անհանգիստ նստում է կողքիդ… Ձեռքերով լարված շարժումներ է անում, մի ոչ այնքան մեծ կին է բարձրանում, միանգամից կանգնում է ու տեղը զիջում… Կանգնած կարծես ավելի հանգիստ է … Հոգնած ես: Աչքերդ ու ականջներդ փակում ես ու շատ արագ հասնում տուն: Լավ է, տանը հետաքրքիր է, սիրտդ մի քիչ թափառել է ուզում, բայց ցուրտ է, ինչ արած, ֆիլմ կնայեք, բայց մի քիչ էլ քաղցր եք ուզում, ամենաարդար «չինգաչունգով» կորոշեք՝ ով խանութ կգնա, երաժշտություն կլսեք, ձեր տարիքակիցների ամուսնության լուրերով կկիսվեք ու կզարմանաք, հետո կհասկանաք, որ գրեթե տանտիրուհու առօրյայով եք ապրում:

Որոշել ես այսօր շուտ քնել, բայց արդեն ժամը 12-ն է: Լավ, մի սերիա էլ նայես ու կքնես…

Ախ, այդ անտանելի զարթուցիչի ձայնը, բայց լավ է, դեռ ժամը 4-ն է…

Ամիսներ առաջ թե՛ ծանոթներս, թե՛ ընկերներս, և թե՛ դասընկերներիցս յուրաքանչյուրն զբաղվում էր իր սիրելի աշխատանքով: Մեկը՝ սպորտով, մյուսը՝ իր պարապմունքներով, այն մյուսը տարված էր սելֆի անելով, մյուսներն էլ կամ ազատ ժամանակը անցկացնում էին ֆեյսբուքում, կամ էլ զրուցում, շփվում էին միմյանց հետ: Ոմանք ասում էին, որ արդեն քիչ են օգտվում հեռախոսներից և համարում էին, որ դրանք միայն զանգ ուղարկելու և միմյանց հետ խոսելու միջոց են: Բայց այժմ, արի ու տես, որ բոլորը թողել են իրենց գործերը, աշխատանքներն ու պարապմունքները՝ անջատելով թե՛ բարեկամի, թե՛ ծանոթի զանգը, և խաղում են հայտնի դարձած, «համաճարակի» աղբյուր հանդիսացող Color Switch խաղը: Ճիշտ է, առաջին իսկ հայացքից թվում է, թե հիմար խաղ է: Շատերը սկսում են վատաբանել խաղը, բայց երբ ընթացքում չեն կարողանում թաքցնել իրենց հետաքրքրասիրությունը, թաքուն ու արագ ներբեռնում են խաղը և ընկնում թակարդը: Ասեմ, որ դասընկերներս ևս տառապում են այդ հիվանդությամբ: Չես կարողանում հասկանալ այն խա՞ղ է, հիվանդությո՞ւն, «ներվերի դե՞ղ», թե՞ մրցակցության մի եղանակ: Այս դեպքում թվարկածներիցս յուրաքանչյուրը իրար հոմանիշ և միմյանց լրացնող բառակապակցություններ են, որովհետև ընթացքում չես կարողանում քեզ տիրապետել, և կամ հեռախոսն ես ձեռքիցդ նետում, կամ ոտքի տակ ընկած ցանկացած առարկայի հարվածում ես: Սկսեցի երկրորդ դեմքով խոսել, որովհետև չորս շաբաթ է, ես ինքս էլ եմ ընկել այդ ծուղակը և չեմ կարողանում դուրս գալ: Եթե կա որևէ մեկը, ով կարողացել է ազատվել դրանից, ինձ ասեք՝ ես էլ ազատվեմ: Միայն չասեք, թե՝ ջնջիր, որովհետև փորձել եմ և չի օգնել, նորից ներբեռնել եմ՝ պարապությունից և հետաքրքրասիրությունից ելնելով: Իսկ հիմա գրեթե վերջացրել եմ խաղը և նորից կրկնում եմ, այսինքն, նորից խաղում եմ, և ձեռքս էլ չի գնում, որ ջնջեմ:

Օր օրի այն աներեսի նման թարմացվում է, և հայտնվում են նոր մակարդակներ, որից էլ առաջ է քաշվում հետաքրքրությունը:

Իսկ ինչ վերաբերում է դասընկերներիս, երբ մտնում եմ դասարան, կարծես թե նրանց փող կամ մեդալ են տալիս խաղը ավարտելու համար, դրա համար էլ մրցակցության մեջ են մտնում, և մեկը մյուսին ասում է.

-Տե՛ս, նոր աշխարհ է եկել ինձ, քեզ եկե՞լ է:

-Ոչ, ո՞ւր է:

-Հա հա հա, ես արդեն սա էլ եմ վերջացնում ու կհաղթեմ:

-Ես այս աշխարհն էլ անցա: Արտյոմ, իսկ դու կարա՞ս էս աշխարհը անցնես, վերցրու իմ հեռախոսը, խաղա, անցիր և տուր, էլի:

Դե, ինչ վերաբերվում է խաղը չիմացողներին, ոչ էլ փնտրեք ու խաղացեք, թե չէ կընկնեք կրակը, իսկ նրանց, ովքեր արդեն ընկել են կրակը, ցավակցում եմ: