-Մա՛մ, բոլոր տնային գործերն արել եմ, ազա՞տ եմ։

-Հա՛, կարող ես գնալ, բայց չէ՛, մի վայրկյան․․․ Անի՜․․․

-Ես էլ քեզ եմ սիրում, մա՛մ ջան։

Ասելուն պես՝ փակվում է սենյակիս դուռը, և ես «բանտարկվում եմ» այնտեղ։ Սովորության համաձայն լսվում է պապիկիս ձայնը․

-Մոռացե՛ք Անիին, էլ էն դեն տուս էկողը չի։

Պապիկիս խոսքերից հետո խորը շունչ եմ քաշում ու անցնում առաջ։ Վայելում եմ մենակությունը իմ՝ այսքան հարազատ դարձած խցում։ Նստում եմ մահճակալիս, քրքրում եմ նորությունները սոցիալական կայքերում։ Աչքս գցում եմ և տեսնում, թե ինչպես են ինձ նայում Վարդգես Քալանթարյանն ու Մուշեղ Բաղդասարյանը։ Ու իրենց հայացքներով ասում․ «Տես, է, տես, ինչ գիրք ենք գրել, դու գոնե գիտե՞ս՝ ինչքան ենք տանջվել, ինչքան ենք մտածել, վերցրո՛ւ, վերցրու կարդա՛, չե՛ս փոշմանի»։ Դե, իհարկե, ես նրանց հակառակվել չէի կարող, վերցնում եմ «Կորած օրագիր» գիրքը և, հարմար տեղավորվելով մահճակալիս վրա, սկսում եմ կարդալ։ Շատ հետաքրքիր գիրք էր, հետաքրքրությունս հասցրեցի միչև 100 էջ և զգացի, որ աչքերս ցավում են։ Էջը ծալեցի, փակեցի գիրքը ու դրեցի պահարանիս անկյունում։ Հետո կշարունակեմ:

Իսկ հիմա՞ ինչ անեմ՝ երաժշտություն լսե՞մ, թե՞ նկարեմ։ Ես ընտրեցի երրորդ տարբերակը՝ ավելի լավ է նյութ գրեմ։ Նայում եմ գրապահարանիս ու տեսնում գրքերիս «մենամարտը»։ Վա՜յ, Անի, էլի գրքերի տեղը խառնել ես, քեզ ո՞վ է ասում Քիմիայի կողքին դիր «Նոթեր Շերլոկ Հոլմսի մասին» գիրքը։ Դե, Շերլոկը՝ իր բնավորության համաձայն, փաստեր է ասում քիմիայի մասին, այդ թվում, որ նրան ոչ մեկը չի սիրում։ Նա էլ վիրավորվում է և այդ կռվի մեջ խառնում Մենդելեևին։ Մի խոսքով՝ ահավոր է։ Ես բաժանում եմ նրանց և միմյանցից առանձնացնում։ Հետո սփոփում եմ քիմիայիս գրքին։ Ես այն մարդկանցից եմ, ով սիրում է քիմիա։ Չէ՛, ավելի ճիշտ, ես այն մարդն եմ, ով սիրում է քիմիա։ Դե արի ու այս քաոսից տետր գտիր՝ նյութ գրելու համար։ Տետր գտնելու արարողությունը տևում է մոտ 20 րոպե, այն 5 րոպեով ավել է տևում գրիչ գտնելու արարողությունից։ Գտնելուց հետո ես ընդունում եմ նույն այն դեմքը, երբ Մենդելեևը առաջին անգամ տեսավ իր իսկ ստեղծած պարբերական աղյուսակը։

Նստեցի պատուհանի դիմաց, տետրս դրեցի պատուհանագոգին ու նայում եմ ձյան փաթիլներին։ Հա՛, ի դեպ՝ ձմեռը չի ուզում վերջանալ։ Գնալով իր շերտերն է հաստացնում։ Աչքիս տակ ընկան թաց ապակիները։ Զգացի, թե ինչպես է ցուրտը փչում մատներիս։ Լա՛վ, վերջ, նյութ պետք է գրեմ։ Վերցրեցի գրիչս, իջեցրեցի տետրիս ու, դուռը բացվեց․

-Անի՛, արի տեսակցություն ունես։

Լսում եմ մայրիկիս ծիծաղը։ Լա՛վ, թող մնա նյութս, հետո կգրեմ։

-Եկա, մա՛մ։

Ձմեռային երեքշաբթին սովորական էր. ցուրտ, ձմեռոտ, սպիտակ: Եղանակը տարօրինակ էր ճիշտ այնքան, որքան սովորական էր այդ օրը: Բացասական ջերմաստիճանից սառած ոտքերով մտա դպրոց: Առաջին հարկում ամեն ինչ նույնն էր, միայն երեխաների ոտքերից պոկված ձյունն էր, որ սպիտակ գորգի պես փռվելով գետնին, ուղեկցում էր ինձ երրորդ հարկ: Սպիտակ սալիկներ, որոնց սահմանագծերը վաղուց արդեն սևացել էին, և տարիների վաղեմության մի դուռ, որն իր վրա կրում էր նոր վերքեր ու սպիներ՝ մեր դասարանի կողմից ստացած: Աղմկոտ դասարան, զանգ, ու հինգ րոպե ուշացող ուսուցիչ (իսկական երջանկություն):

-Ժո՜ղ, էսօր Վալենտին ա,- ասաց մեկը:

Նայում եմ մի տեսակ անհասկացող հայացքով, հետո ավելացնում.

-Էսօր ուղղակի երեքշաբթի ա, մի չափազանցրեք:

Ամբողջ օրը նույն բանն ասացի, հետո ինքս էլ դրանից զզվեցի ու սկսեցի մտածել. «Սիրո տոն, է հա, բայց, ո՞վ ասաց, որ սերս պիտի պարտադիր հակառակ սեռի նկատմամբ լինի…»: Հավաքեցի մտքերս, դրեցի կենսաբանությունից ստացած 9-իս կողքին ու տուն եկա: Արագ ճաշելուց հետո օգնեցի մայրիկին ավարտել տան գործերը: Մի պահ կանգ առա, նայեցի սառը ու տաք ջրերի փոփոխությունից ուռած մորս ձեռքերին. «Մա՜մ, մենակ թե իմանաս, թե ինչքան եմ սիրում քեզ, հազար տիեզերքի չափ, ու դեռ մի քիչ էլ ավել: Միայն թե իմանաս…»: Մտածում եմ, բայց մայրիկի ձայնը խլացնում է մտքերս: Գնամ խոհանոցն ավլեմ, թե չէ մայրիկիս մեջքն էլի կցավի…

Ես այդպես էլ համարձակություն չունեցա շնորհավորելու մայրիկիս տոնը բարձրաձայն… Ոչինչ, կսիրեմ կամաց, բայց ուժեղ…

Երրորդ դասարանում էի, երբ մայրիկս որոշեց ինձ դաշնամուրի տանել: Իմ սրտով էր, քանի որ սիրում էի դաշնամուրի «ծընգծընգոցը»: Ընդունվեցի Եղեգնաձորի երաժշտական դպրոցը: Հիշում եմ՝ առաջին անգամ, երբ գնացի դասի, ուսուցչուհիս խնդրեց ինչ-որ բան նվագել: Ես էլ նվագեցի իմ հորինած ստեղծագործությունը: Ինձ թվում է՝ կպատկերացնեք, թե ինչ ահավոր էր: Այդ պահին բոլորը սիրեցին գրատախտակի խզխզոցի ձայնը: Վերջացնելուն պես ուսուցչուհին գովեց ինձ և ասաց, որ լավ եմ նվագում: Իհարկե, այդպես ասաց, որ ինձ լավ զգամ, դե առաջին անգամն էր: 

Դաշնամուր նվագելը այնքան էլ հեշտ չէր, ինչքան ես էի պատկերացնում: Յոթ տարի պետք է սովորեի: Մայրիկիս խնդրում-աղաչում էի, որ ին ձ այլևս չտանի դաշնամուրի: Բայց նա ոչ մի բան չէր անում և ինձ բացատրում էր, որ պետք է մինչև վերջ սովորեմ: Ես հիմա շնորհակալություն եմ հայտնում նրան, որ ուշադրություն չի դարձրել խոսքերիս: Իսկապես, շատ բարդ տարիներ էին, բայց հետաքրքիր ու արկածային օրեր էլ են եղել: Հիշում եմ, թե ինչպես Մալիշկա գնալու փոխարեն նստեցի Ջերմուկի ավտոբուսը և գնացի Վայք: Լավ, այդպես մի նայիր, դա շատ երկար ու հետաքրքիր պատմություն է: Հա, մոռացա ասել, նաև երգչախմբում եմ երգել: Մասնակցել եմ տարբեր համերգների ու մրցույթների: Մի կաթիլ անգամ չեմ փոշմանում այն տարիների համար, որոնք նվիրել եմ երաժշտությանը, երգին, արվեստին: Ինձ համար մեծ առավելություն է, որ կարողանում եմ դաշնամուր նվագել, երգել, գիտեմ երաժշտական տերմիններ:

Յոթ տարի շաբաթական երեք օր, եթե ոչ ավելի, գնում էի Եղեգնաձոր: Այ դա իրոք սարսափելի էր: Արդեն ամեն ինչ անգիր գիտեի: Գիտեի, թե այդ օրը որ գույնի ավտոբուսն է գալու, գիտեի՝ ում եմ հանդիպելու: Ես նույնիսկ ինձ համար առանձին նստատեղ ունեի ավտոբուսում: Չգիտեմ՝ ինչու, այդ նստատեղը համարյա միշտ ազատ էր լինում, ու ես միշտ այնտեղ էի նստում: Այդ նստատեղը համարում էի իմը, իմ սեփականը: Ես այնքան հաճախ էի լինում ավտոբուսի մեջ, որ մեկ-մեկ ամաչում էի: Մտածում էի՝ հիմա վարորդը կմտածի. «Էլի էս աղջիկը»: Շաբաթվա մեծ մասը լինում էի Եղեգնաձորում: Ծնողներս կատակելով ասում էին, որ կարելի է Եղեգնաձորում տուն վարձել, որ հենց այնտեղ էլ մնամ. համ չէի հոգնի, համ էլ փող չէի ծախսի:

Ժամանակի ընթացքում ամեն ինչին էլ սովորեցի ու հարմարվեցի: Ութ տարեկանից սկսվեց իմ «երաժշտական կյանքը», որը մինչև վերջ կշարունակվի: Երաժշտությունը փոխեց ինձ, իմ պատկերացումները ամեն ինչի մասին:

Հա, ի դեպ կիթառ նվագել սովորելու մեծ ցանկություն ունեմ: Հայրիկիս գնամ ասեմ, որ Եղեգնաձորում տուն վարձելու ժամանակն է:

Չգիտես ինչու, բայց տարեվերջին ֆեյսբուքյան էջս լցվեց ընկերներիս հաշվետվություններով, որոնք սկսվում էին մոտավորապես այսպես. «Բոլորն անում են, ասացի ես էլ ինձ հաշվետվություն տամ…»:

Ու գրում են մի տեքստ, որն իր նախադասությունների քանակով համարժեք կլիներ 17.am-ի նյութերից շատերին: Համաձայն եմ, նոր տարին շատերը համարում են նոր կյանքի սկիզբ: Իսկ ես համարում եմ հին կյանքը նորովի շարունակելու ևս մեկ, ու սովորականից ավելի մեծ հնարավորություն: Մտածում էի՝ տեսնես ինչո՞ւ են իրենք իրենց հաշվետվություն տալու փոխարեն հանրությանը հաշիվ տալիս: Հետո մի քիչ էլ մտածեցի ու հասկացա, որ երբեմն մենք ասելու, կիսվելու, ու մեզ լսողների կարիք ենք զգում: Հիմա ինքս էլ դրա կարիքն եմ զգում, ու քանի որ ես նման հաշվետվություն չեմ տվել ո՛չ ինձ, ո՛չ էլ հանրությանը, մի հետաքրքիր առաջարկ ունեմ մեզ՝ 17-ի թղթակիցներիս. հաշվետվությունները տեղափոխել սեփական ծննդյան օրվանից որոշակի ժամանակ առաջ: Այդպես մենք իրար լսելու ու իրարով հանգի՜ստ հպարտանալու ժամանակ կունենանք, ինչպես նաև մեր արած քայլերի արդյունավետությունն ավելի պարզ կտեսնենք, առանց ամանորյա հրաշքի փոշու: Չգիտեմ՝ դուք համաձայն եք, թե ոչ, բայց ես կսկսեմ:

Շուտով 16 եմ դառնալու: Քիչ առաջ կարդում էի մեկ տարի առաջ գրած նյութերս, որոնցից մի քանիսը չէին հրապարակվել: Փորձում էի գտնել սեփական սխալներս ու հիմա՝ մեկ տարի անց, ուղղել դրանք: Մեկ տարվա ընթացքում կարծես փոխվել եմ: Ինձ համար կարևոր մի օր արթնացա ու սկսեցի սեմինարների հաճախել: Պատահական գտա աղջիկների առաջնորդության ու զարգացման ամառային դպրոցի (Արքանե) դիմում-հայտը: Լրացրի ու ուղարկեցի, նույնիսկ համարձակություն էի ունեցել մոռանալ հայտի մասին, մինչ էլեկտրոնային հասցեիս նամակ ստանալու օրը: Ինձ համար այս ամենը նոր էր, ու ճամբարից հետո տուն վերադարձա ծավալուն ու հետաքրքիր գիտելիքներով զինված, իհարկե նաև նոր ծանոթություններ հաստատած: Հա, ի դեպ, ամառային դպրոցում գտնվելու ընթացքում հասցրի նաև «Մանանայի» Դիլիջանի ճամբարի հայտն էլ լրացնել: Դեռ նոր էի վերադարձել, երբ նամակ ստացա նաև «Մանանայից»: Կարծես երջանկությունն ամբողջ աշխարհից հավաքած ու ինձ նվիրած լինեին: Գնացի Դիլիջան, ու ինչպես սպասվում էր, լավ ժամանակ անցկացրի, նոր ընկերներ ու անմոռանալի հիշողություններ ձեռք բերեցի: Տուն վերադառնալուն պես շարունակեցի դեռ առաջին ճամբարից կիսատ մնացած գործս՝ փոքր դրամաշնորհային ծրագիր գրեցի: Ի ուրախություն մեր գյուղի գրադարանի ընթերցողների, շահեցի այն ու բացի հին գրքերը վերանորոգելուց, 13 նոր ու պահանջված գրքեր նվիրեցի գրադարանին: Ցավոք, այդ ընթացքում փոքր-ինչ ծուլացա նյութեր գրելու հարցում, փոխարենն ուրախ էի, որ դեռ առաջին ճամբարից ինձ ծանոթ աղջիկները իմացան 17-ի մասին ու իրենք էլ սկսեցին թղթակցել: Հետո էլի սեմինարներ, նյութեր, դպրոցական խառնաշփոթ կյանք: Գուցե այս ամենը ավելի ակտիվ կյանք ունեցող մարդկանց համար նույնիսկ ծիծաղելի թվա, բայց սա մեծ երջանկություն էր ինձ համար: Ես գոհ եմ իմ կյանքի 15-րդ տարուց ամբողջությամբ: Ես Հասմիկն եմ, ու արդեն մեկ տարի է թղթակցում եմ 17-ին. ահա և իմ հաշվետվությունը:

Սիրով կսպասեմ նաև քո հաշվետվությանը: Կարևորը հիշի՛ր, ամեն ինչ ժամանակի ընթացքում կսկսի հարթվել:

Սեր ասելիս հասկանում ենք մի ամբողջ կյանք: Սեր, քո անունը լսելիս բոլորն ընկնում են հետևիցդ ու չեն ուզում բաց թողնել, չեն ուզում, որ գնաս, և ուզում են, որ միայն իրենցը լինես: Ախր, ի՞նչ կա քո մեջ այդքան յուրօրինակ, հը՞: Մարդկանց հյուր ես գալիս, խաղում ես նրանց հետ, ինչպես մի կամակոր երեխա, և ուզում ես, որ ամեն ինչ քո ասածով լինի: Ուզում ես՝ քո կանոններով ապրեն մարդիկ, որոնց հյուր ես գնացել, իսկ հետո, երբ հոգնում ես անընդհատ նույն մարդկանց հետ խաղալուց, հեռանում ես ու նույնիսկ հրաժեշտ չես տալիս:

Գիտե՞ս, մարդիկ արդեն այդ կամակոր երեխայի կարիքն ամեն օր զգում են: Երբ հեռանում ես, նրանք այդ երեխայի պայծառությունն ու խելառությունն են ուզում ապրել ամեն օր, ուզում են աշխարհին նայել երեխայի աչքերով, իսկ դո՞ւ: Հոգնեցիր, ու վերջ, ոնց որ ձեռ առնես մարդկանց: Գնում ես՝ նույնիսկ չասելով. «Դե, լավ, գնացի, հոգնեցի արդեն նույն խաղալիքից»: Մարդիկ քեզ համար խաղալիքներ են, որոնցով խաղում ես ու դեն ես շպրտում: Գիտե՞ս վատը որն է, որ դու չես մեծանում, մարդիկ են քո փոխարեն մեծանում, ապրում, իսկ դու նրանց աչքերին լույս ես սփռում՝ դեպի հիասքանչ ու պայծառ ապագան: Շատ մարդիկ կասեն, որ դու եկել ու մնացել ես իրենց սրտերում մինչև կյանքի վերջը, երբ իսկապես դու տեղափոխվել ես նոր բնակարան ոչ թե քո հանգիստը վայելելու, այլ տարիներով նոր խրճիթում հանգրվանելու համար: Ա՜խ, դու երեխա, եթե մարդկանց գոնե կեսն իմանար, որ գալիս ես ուղղակի խաղալու համար, քեզ ներս չէր թողնի, որ ճանապարհելիս արցունքները քեզ որպես բեռ տա: Եթե մարդկանց կեսն իմանար, որ գալիս ես ժամանակավոր, ու որ նույնիսկ հրաժեշտ դու չես տալու, քեզ հաստատ իր տուն չէր հրավիրի: Եթե միայն այսքան միամիտ խաղալիքներիս գոնե կեսն իմանար, որ հեռանալու ես այնպես անսպասելի, ինչպես որ եկար, էլ չէր վազի քո հետևից, որ բռներ ու պահեր քեզ իր կյանքում:

Հիմա ինձ ասա, ա՛յ դու, կամակոր ու չարաճճի փոքրիկ երեխա, ինչո՞ւ ես գալիս: Դե, սպասում եմ, պատասխան եմ ուզում, տե՛ս, ես դեռ սպասում եմ քո պատասխանին, ախր, դու ինչո՞ւ էլ հետս չես խոսում: Առաջ միգուցե ես քեզ չէի լսում, բայց հիմա՝ խնդրեմ, խոսիր, բղավիր աշխարհով մեկ, դե, խոսիր, ասա՝ ինչո՞ւ ես գալիս, սողոսկում մեր կյանք, տակնուվրա անում այն, ինչպես մի փոթորիկ, իսկ հանդարտվելիս ոչնչացրած ես լինում ամեն ինչ:

Ես դեռ լսում եմ, կարող ես խոսել…

Երբեմն մենք կարոտում ենք այն օրերը, երբ երջանիկ ենք եղել: Երբ փոքր էի, ամեն ինչ այնքան հեշտ, պարզ ու խաղաղ էր թվում: Օրս անցնում էր բակում, ընկերներիս հետ, մինչև որ պապս դաշտից տուն էր գալիս ու բոլորիս տուն կանչում: Այդ կանչն ինձ միշտ տխրեցնում էր: Երբ պապս դաշտ էր գնում, տատս հացը, կանաչին ու պանիրը փաթաթում էր կտորի մեջ ու տալիս էր պապին: Սիրում էինք այդ հացը, ու պապի գալուն պես քանդում էինք կտորից պայուսակը: Մայրս ասում էր, որ դաշտից բերված հացը համեղ է լինում:

Հետո հայրս էր գալիս դպրոցից, ու ընտանիքը պատրաստ էր ճաշելու: Տատս բոլորիս կարգադրում էր սեղան նստել, ինքն էլ, գոգնոցը կապած, վերցնում էր շերեփն ու լցնում ճաշը:

Երեկոյան արդեն սկսվում էր իմ ընթերցանության ժամը: Տատս գրել-կարդալ լավ չգիտեր, դպրոց գնացել էր ընդամենը երկու կամ երեք տարի, և ինձ խնդրում էր կարդալ իր համար: Փորձում էի ինչքան հնարավոր է արագ կարդալ, որպեսզի տատս կրկին ասեր, որ ես ամենալավն եմ կարդում, և որ ինձ պետք է ընթերցանության մրցույթի տանել:

Հետո ձևացնում էի, թե քնած եմ, որ էլի ու էլի մնայի նրանց կողքին:

Հիմա, երբ դուրս եմ գալիս բակ, սպասում եմ, որ պիտի պապս դաշտից գա, ընտանիքս հավաքվի, նորից ճաշենք, հետո պապս ինձնից ջուր ուզի ու ասի, որ մենակ իմ տված ջուրն է համեղ…