Դիլիջանի միջազգային դպրոցում էինք: Ճամբար էր կազմակերպվել, որի մասնակիցներից մեկն էլ ես էի: Առաջին անգամ, երբ մտանք դպրոց, ինձ շատ խորթ զգացի: Մեզ ասացին, որ նախաճաշի ժամն է, պիտի քոլեջի ուսանողների հետ նախաճաշենք իրենց կաֆետերիայում: Դե ես էլ՝ հրազդանցիս, կաֆետերիան պատկերացնում էի որպես բուլկու, պոնչիկի ու էդպիսի բաների «բուֆետ»: Սկզբից աչքի տակով նայեցի շուրջս, զննեցի, հասա կաֆետերիայի կենտրոնին ու թուքս կուլ տվեցի: Էդպիսի բան կյանքումս չէի տեսել: Ընկերներս սկսեցին իրենց նախաճաշը, իսկ ես սառած հավի պես տեղումս քարացել էի: Բանն այն էր, որ ես կաֆետերիայից օգտվել չգիտեի: Ու խեղճացած մնացի, գնացի սենյակս, լաց եղա մի քիչ: Ախր, չգիտեի, որ պիտի ինքս ինձ սպասարկեմ, ճաշատեսակները ինքս լցնեմ ափսեի մեջ:

Շուտով ընկերներս ինձ սովորեցրին օգտվել ամենից: Անցան օրեր, վերադարձա Հրազդան, մտա իմ դպրոց, աչքերս էլի լցվեցին: Մտածեցի իմ դպրոցի ու Դիլիջանի դպրոցի տարբերությունների մասին: Ինչո՞ւ ես այնտեղ պետք է տարբերվեի բոլորից նրանով, որ չեմ սովորում Երևանում, մի որևէ վճարովի դպրոցում: Ամեն օր վիճում եմ ինքս ինձ հետ, թե ինչու եմ ապրում մարզում և հետ մնում նորություններից: Ամենից շատ սա է ինձ հուզում, որ չունենք այդ տարրական, բայց արդեն «միջազգային» պայմանները:

Մտածում եմ դիմել մեր տնօրենին, քաղաքապետին, բայց ի՞նչ օգուտ: Մարդիկ ասում են, որ ճգնաժամի մեջ են, գնամ իրենցից ի՞նչ պահանջեմ:
Երբեմն պահանջում եմ ինձ տանել ուրիշ դպրոց, բայց մեկ էլ մտածում եմ՝ արդեն շատ բան եմ ուզում: Լռում եմ, ունեցածովս բավարարվում:

Ձմեռը չտարավ իր հետ ցուրտն ու սառնությունը, թեպետ գարունը եկավ: Բայց այդ ցուրտը չի խանգարում վերցնել գիրքը, նստել ու սկսել կարդալը: Այո՛ , կարդալով էլ մոռանում ես` ձմռան թողած սառնության մասին: Լավ, ինչևէ: Այս անգամ էլ էի կարդում` դիմադրելով ցրտին: Բայց գրքերի մասին չէ, որ պատմում է նյութս: Շարունակեմ: Կարդում էի, մեկ էլ` սովորության համաձայն քույրս սկսեց խանգարել ինձ: Բայց այս անգամ խանգարելը արդարացված էր:

-Կօգնես շարադրություն գրել,- ոչ թե սխալ եմ արել ու չեմ դրել կետադրական նշանը, այլ իրոք էսպես վստահ ասաց: Գիտի, որ գրելու եմ: Չգրելու դեպքում, սկսելու է ասել, թե բա ինչի՞ ես պարապում, որ ես պիտի գրեմ, ու բողոքը, բողոքի hետևից:

-Ասա` տեսնեմ, մենակ արագ:

-«Քարերը խոսում են »,- այս վերնագրով:

Մտքիս ոչինչ չեկավ, ի՞ նչ կարելի էր գրել: Ի՞ նչ են խոսում քարերը, կամ քարերը ո՞ նց կարող են խոսել: Փիլիսոփայեմ, բայց էդպես ի՞ նչ շարադրություն դուրս կգա: Ասացի, որ չեմ գրելու, թող նստի մտածի ու ինքը գրի: Սովորության համաձայն, նեղացավ ու գնաց մնացած դասերը անելու, սպասելով, որ մեծերը տուն գան ու սկսի բողոքելը: Հըմ, դե լավ է, կգրի ինքը: Չծանրաբեռնեցի ուղեղս, առանց էդ էլ, ես լիքը բան ունեի անելու:

Դռան ձայնը լսվեց, տատիկս էր: Բոլորից լավ միայն ինքը տվեց Նարեի հարցի պատասխանը:

-Տատիկ, քարերը խոսո՞ւմ են,- չհամբերելով խոսեց քույրս:

-Խոսում են, բա ինչ են անում: Հլը գնա Պարսկաստան ,գիտե՞ս , ինչքա՜ ն բան կպատմեն: Լավ, գնա Արևմտյան Հայաստան: Է՜,  արևդ ապրի, էնքան բան ասեն: Գնա դասերիդ, հետո, հետո կպատմեմ:

-Տատիկ, չէ, հիմա ասա, դե ասա` գրեմ:

-Ամա՜ ն, բան էլ մի գրի, ի՞ նչ գրես, պետք չի: Ոչ մի բան էլ չեն խոսալու քարերը, քարերն էլ չեն խոսալու մերոնց նման` վախեցած են լինելու ու բան չասեն: Բա, էնքա՜  ն բան են տեսել, բայց որն ասեն, որը: Բան էր, ասեցի` գնաց, քարերն էլ սուս են միչև էսօր: Մեծ կին եմ, խոսում եմ, էլի… Տեսել են, տեսել, մեզնից շատ են ցավ տեսել , է՜ , բա խի՞  են ասում` քար սիրտ: Քար սիրտ է, քար սիրտ պիտի ունենալ, որ էսքան ժամանակ կարողանալ լռել: Սուս, ա՜ յ բալա, ինչո՞ւ  ես ուզում տատիդ էլի իրա ծնված տեղը ուղարկել: Նստում էինք քարին, ջահել էինք , է, ջահել, ո՛ չ դարդ ունեինք, ո՛ չ ցավ: Ասում էինք, խոսում, ուրախանում, հիմա ա, որ լացը սրտում հիշում եմ: Թողեցինք տուն- տեղ, էկանք, թե՝ հո չէի՞նք թողելու մեր պապերի երկիրը: Է՜ , բալ, գնա ման արի՝ էսքան քարքարոտ երկիր ճարելո՞ւ ես, էսքան քար սիրտ քարեր, ճարելո՞ւ ես: Չէ, չես ճարելու, չէ: Մենակ սրանք են, որ կան, սուս- փուս մնում են: Բա խի՞  են ասում քարի մեջ արյուն կա, մենակ մենք ենք, որ ասում ենք: Քարով խփել չի կարելի, էնքան ենք ասել, հիմա էսպիսինն ենք: Սու՜ ս ենք, սու՜ ս, նստում ենք քարի նման, սպասում, թե ինչ կլինի: Քարն էլ լռում ա, չի խոսում, չի պատմում:

Փոխեցի թեման, ինչ-որ բան նեղեց տատիս: Նարեն էլ, տարված տատի խոսքերով, նստեց ու սկսեց շարադրությունը գրել:

Է՜ հ, հարց առաջացավ` ի՞ նչը տատիս գցեց մտքերի մեջ: Քարե՞ րն էին Պարսկաստանի, թե՞  իր պապի պատմած դեպքերը Էրզրումի մասին: Չհարցրեցի, է՜ , դժվար է տատիս տխուր տեսնելը, առանց այդ էլ, էնպես տխուր աչքեր ունի, մարդու սիրտը նայելուց տեղից ելնում է:

Ինձ հուզում է ապրիլյան պատերազմը: Մինչև իմ եղբոր բանակ գնալը դրա մասին չէի էլ մտածում, բայց արդեն վախենում եմ և աղոթում եմ բոլոր զինվորների համար, չնայած՝ եղբայրս արդեն եկել է: Չեմ հասկանում, թե ինչու են մարդիկ կռվում, արյուն թափում հողակտորի համար: Շատ կուզենայի, որ բոլոր մարդիկ, բոլոր պետությունները լինեին միասնական և խաղաղ:

Նոնա Եղիազարյան

***

Սովորական մի օր զրուցում էի ընկերուհուս՝ Անիի հետ:

-Է՜, հոգնել եմ արդեն այս միապաղաղ ու ձանձրալի օրերից: Տանից՝ դասի, դասից՝ տուն,-ասացի ես:

-Ո՜ւֆ, ես էլ: Մի բան չկա զբաղվենք,- շարունակեց Անին:

-Հա էլի: Օրինակ, եթե ես լինեի քաղաքապետ, քաղաքում կհիմնեի ժամանցի վայրեր: Ինչո՞ւ երևանցիները կունենան հազար ու մի ժամանցի կենտրոններ, իսկ մենք՝ ոչ:

-Ճիշտ ես: Բայց գիտես, որ հաստատ քաղաքապետ չես լինի: Էնպես որ, իզուր ես երազում:

-Դե, գիտեմ, բայց ասա, որ լավ կլիներ, եթե մենք էլ կարողանայինք դասերը թողնել և մի փոքր զվարճանալ:

-Հա, շատ լավ կլիներ: Բայց մի՛ մտածիր, մի օր մենք էլ կունենանք մեր երազանքների քաղաքը:

Մենք դեռ սպասում ենք:

Անժելա Կարապետյան

***

Երեկո էր, ես ու քույրս զրուցում էինք: Եվ հանկարծ քույրս մի հարց տվեց.

-Նան, ինձ շատ ա հետաքրքրում, տիեզերքը մինչև ո՞ւր ա հասնում:

Մի պահ այդ հարցն ինձ տարօրինակ թվաց, հետո սկսեցի մտածել: Իմ ուղեղում տիրեց կատարյալ դատարկություն: Իսկապես, մինչև որտե՞ղ է ձգվում այդ անսահման մթությունը: Անիմաստ համարեցի այս հարցի պատասխանը փնտրել համացանցում, հարձուփորձ անել ուրիշներից, քանի որ պատասխան, միևնույնն է, չէի ստանա:

Նանե Հովհաննիսյան

***

Ժամանակ կար, երբ մարդիկ կռվում էին վայրի կենդանիների և ցեղերի դեմ, որպեսզի կարողանան գոյատևել: Սակայն ժամանակի ընթացքում ամեն ինչ փոխվեց: Մարդը սկսեց կառուցել գյուղեր, քաղաքներ, և թվում էր, թե այլևս պատերազմի անհրաժեշտություն չկա, բայց այս անգամ մարդիկ սկսեցին կռվել ոչ թե կենդանիների, այլ մարդկանց դեմ: Դրա վառ օրինակներից մեկը հենց ապրիլյան քառօրյա պատերազմն էր: Ինչքա՜ն զինվորներ մահացան և ինչքա՜նը դարձան հաշմանդամ: Մայրերը, սպասելով իրենց զավակների վերադարձին, ստացան նրանց զոհվելու լուրը:

Ինձ հուզում է այն, որ աշխարհն անտարբեր է մեր արդար, հանուն հայրենիքի ազատության մղվող պայքարի նկատմամբ:

Անի Հարությունյան

***

Հայաստանում աշխատատեղերը շատ քիչ են: Գրեթե բոլոր ընտանիքների հայրերը Հայաստանում չեն, այլ, այսպես կոչված, գնացել են «խոպան»: Իմ հայրը նույնպես գնացել է արտագնա աշխատանքի, և ես շատ կցանկանայի, որ նա իմ կողքին լիներ:

Ինձ նաև շատ է հուզում այն, որ իմ քաղաքում չկան կինոթատրոններ և սրճարաններ, որի պատճառով մենք դասարանով ֆիլմ դիտելու համար Երևան ենք գնում: Իսկ եթե մեր քաղաքում լինեին ժամանցի վայրեր, մենք կգնայինք քաղաքից դուրս, օրինակ՝ Դիլիջան:

Էդգար Ստեփանյան

***

Ինձ հուզող հարցերից մեկն այն է, որ այսօր իմ քաղաքը չունի այգիներ, խաղահրապարակ, անմխիթար վիճակում են ճանապարհներն ու փողոցները: Ափսոսում եմ, որ մեր երկրում այսքան թերություններ կան, բայց խոստանում եմ, որ դրանք իմ և իմ սերնդակիցների կողմից ապագայում կկարգավորվեն: Մենք կշենացնենք ու կգեղեցկացնենք մեր քաղաքը:

Նարե Շաբոյան

Մեր քաղաքի ժամանակավոր կացարանի մի փոքրիկ սենյակում ապրում է նա՝ սև հագուստով կինը: Քանդված ու խոնավ պատերի ներսում է ծերանում: Տանիքից ջուր է կաթում, իսկ նա նստած նայում է: Ուրիշ բան չի կարող անել՝ բացի նայելուց: Ախր, ի՞նչ պիտի անի: Ի՞նչ անի այն քաղաքացին, որը անգամ ապրելու տեղ չունի: Ի՞նչ անի այն քաղաքացին, ով հացի համար գումար չունի: Աշխատանք չունի, որովհետև կրթություն չունի, իսկ կրթություն չունի, որովհետև ժամանակին գումար չի ունեցել ու չի կրթվել: Խոսքի ազատություն չունի, ոչ մի բան չունի: Փոխարենը՝ նա մարդ է:

Դժվար է մեր ժամանակներում այդքան կամեցող, այդքան բարի մարդ գտնելը. հազվադեպ են հանդիպում: Նա խանութից խանութ է շրջում ու հավաքում է արկղեր, որ ձմռանը վառեն ու տաքանան: Ընտանիքն էլ մեծ է: Արցախյան ազատագրական պայքարի ժամանակ են եկել Հրազդան: Ի՞նչ իմանային, որ այսպես կլիներ: Ամեն անգամ ես տեսնում եմ նրան ու մտածում եմ, որ պարտավոր եմ օգնել: Մենք բոլորս պարտավոր ենք օգնել, որովհետև բացի հասարակ քաղաքացիներից, ոչ ոք էլ չի օգնելու: Մերոնք են, մեր երկրի քաղաքացիներն են, ո՞ւր գնան: Մի օր ես անպայման կօգնեմ այս կնոջը ու կաշխատեմ իշխանության ուշադրությունը սևեռել այս հարցի վրա: Հավատում եմ, որ կարող ենք օգնել դժվար իրավիճակում գտնվող մեր համաքաղաքացիներին: