Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Այս տարի թռչուննե՞րն ուշ եկան, թե՞ ծաղիկները ուշ բացվեցին։ Իսկ միգուցե արև՞ն էր մոռացել այս փոքրիկ ձորի մասին։ Բոլորը գարնանն էին սպասում, բայց ինչո՞ւ էր նա այսքան ուշանում։ Երկա՜ր, հույսով սպասեցինք, և նա վերջապես եկավ։ Գետը վարարեց, նրա պղտոր ջրերից զգացվեց գարնան գալը։ Գետի խշշոցին անվերջ կարելի է ականջ դնել։ Այդ խշշոցը կարծես մի քնքուշ ու բարի մեղեդի լինի, որը պատմում է գյուղի ու նրա հին օրերի մասին։ 

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Ե՞րբ է գարունը գալիս։ Գարունը գալիս է այն ժամանակ, երբ մեր գյուղի տղաները շտապում են մեր փոքրիկ ֆուտբոլի դաշտ՝ ֆուտբոլ խաղալու։

-Գո՜լ, ուռա՜, գոլ՜,- անգամ մեր բակից լսվում են նրանց ձայնը։

Գիտե՞ք՝ գարունը երբ է գալիս։ Երբ դպրոցի դիմացի «փամփլիկ» ծառը բողբոջներ է տալիս։ Անհամար մեղուներ հավաքվում են այդ ծառի վրա, և մենք, նրանցից մի կերպ խուսափելով, դուրս ենք գալիս դպրոցի բակից։ «Փամփլիկ» ծառ. մենք այդպես ենք անվանում այդ ծառը։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը գալիս է այն ժամանակ, երբ տատս ասում է, որ խնջլոզը դուրս է եկել ու պետք է գնանք այն հավաքելու։ Խնջլոզը գարնան առաջին համեղ բույսն է։ Երկար աշխատանք է պահանջվում, մինչև խնջլոզը տեղ է գտնում մեր գարնանային փոքրիկ սեղանին։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը գալիս է առաջին տապակած բանջարի հոտով։ Վախենալով, որ բանջարը կցավեցնի մեր ձեռքերը, մենք միևնույնն է՝ խիզախորեն հավաքում ենք այն՝ մրցելով իրար հետ։ Տեսնես՝ ո՞վ ամենաշատ բանջարը կհավաքի և կարժանանա մայրիկի գովեստին։

Գարունը գալիս է, երբ Չապո պապիկը նստում է մեր տան դիմացի նստարանին, հանում է չիբուխը և մտախոհ հայացքով նայում հեռուները։ Գարունը գալիս է ձնծաղիկի, մանուշակի ու ջանգյուլումի հոտերով, և երբ ուսուցիչների ձեռքերին երևում են դրանց փոքրիկ փնջերը։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը գալիս է այն ժամանակ, երբ այգու գործերից հոգնած գյուղացին սրբում է ճակատի քրտինքը և շարունակում աշխատել՝ իրեն այդքան հարազատ հողի հետ։

Գարունը գալիս է, երբ լսվում է տրակտորների «դռդըռոցը», որը երեխաները շատ են սիրում և ուրախ դեմքերով ձեռքով են անում տրակտորիստին։ Երբ արևը դուրս է գալիս ու այնքա՜ն պայծառ է լինում, որ թվում է, թե երբեք ամպամած չի լինի, բայց դու գիտես, որ մեկ-երկու ժամից անձրև կգա. ուրեմն արդեն գարուն է։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը սկսվում է եկեղեցու զանգերի ղողանջով ու ճրագալույցի պատարագով։

Չգիտեմ՝ ինչն է պատճառը, բայց երբեք քաղաքի գարունը այնպես չեմ զգացել, ինչպես գյուղինը։ Քաղաքի գարունը սկսվում է միայն այն ժամանակ, երբ նայում եմ տատիկիս զմրուխտե կանաչ աչքերին։

Գարունը գալիս է…

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Որոտնավանքը կառուցվել է 1000 թվականին՝ Շահանդուխտ թագուհու հրամանով։ Գործը շարունակել է նրա որդին։ Վանքը գտնվում է Լեռնային Սյունիքում։ Վանք են այցելում հարակից Վաղատին գյուղի բնակիչները։ Միախառնվելով Սյունյաց բնությանը՝ վանքի մի մասը կանաչապատվել է, իսկ մյուս մասի գունավորումը համապատասխանում է մոտակայքում գտնվող լեռներին։ Վանքի կառույցը շատ հետաքրքիր է։ Բացի եկեղեցու կառույցից կան փոքրիկ մատուռներ, որոնք ունեն մեկ մետր հաստություն ունեցող պարիսպներ։ Վանքի ներքին կառուցվածքն էլ ավելի հետաքրքիր է։ Այն կառուցելիս կանխազգացել են ապագա վտանգը, և թագուհին հրամայել է գաղտնի միջանցք բացել հենց վանքի սրահում, որը ձգվում է մինչև Տաթևի վանք։

1921 թվականը վճռորոշ եղավ վանքի համար։ Զանգեզուրի կռիվների ժամանակ թուրքական ջոկատը սկսեց ավերել հայկական բոլոր եկեղեցիները։ Դրանց շարքում դասվեց նաև Որոտնավանքը։ Հարակից գյուղի բնակիչները ջարդից փրկվելու միջոցը գտել են եկեղեցում։ Ավանդույթի համաձայն՝ հայերը մտածել են, որ թշնամին եկեղեցին չի պղծի իր սառնասիրտ քայլերով, սակայն տեղի է ունեցել ճիշտ հակառակը։ Զոհեր տալով՝ բնակիչները բացել են միջանցքը և փախուստի դիմել։ Ասում են՝ թուրքերի առաջխաղացումը կանխելու նպատակով միջանցքը պայթյունի միջոցով փակել են։ Զոհերին հուղարկավորել են վանքի տարածքում։ Ավանդույթը պատմում է, որ այդ դեպքից հետո եկեղեցու ներսում մի օձ են հայտնաբերել։ Սա պարզապես ավանդույթ չէ այն մարդկանց համար, որոնք տեսել են այդ օձին։ Ես նույնպես տեսել եմ։ Երբ տեսա օձին, աննկարագրելի զգացողություն էր՝ վախ, սարսափ, բայց օձը ոչինչ չարեց։ Ես տեսել եմ նրա պոչի կեսը, հսկա էր, կյանքումս տեսած միակ մեծությունը։ Ավանդույթի համաձայն, օձի չափերը հասնում են 10 մետրի: Երբ ինչ-որ մեկը փորձում է մոտենալ միջանցքին, օձը ձայն է հանում: Արդեն երկու  տարի է, ինչ ոչ ոք չի տեսնում օձին, բայց կարծես նրա հոգին մնացած լինի վանքի տարածքում: Գյուղից Արտաշես պապին պատմում է․

-Մի անգամ քացի պեխի քաղիլի, մին էլ քարի կողկավ մի մեծ պան անց կցավ, եշեմ տեսնամ՝ օձ ա, էն էլ ինչ օձ, է՜։ Որ թողաս՝ մարդ էլ կուտի, կլոխը գառան գլխի չափ ա։

-Իսկ ի՞նչ արեցիք։

-Բալիկ ջան, օձին երբեք չպետք ա կպնես, քարավ խփես, թե չէ հաստատ կկծի։ Ես սուս կաղնամ մինչև ինքը քաց մտավ պունը, ես էլ շարունակամ գործս։

-Իսկ չվախեցա՞ք։

-Չէ՜, վախիլի պան չկա։

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Վանքին առանձնակի շուք է հաղորդում բնական դիրքը։ Վանքի գավթից բացվում է հրաշալի բնապատկեր՝ Որոտանի կիրճը, իսկ ստորոտով հոսում է Որոտան գետը՝ իր կարկաչուն ձայնը տարածելով վանքի շրջակայքում։ Մամռոտված պատերի միջից ջերմություն է սփռվում ձորերում առկա բնակավայրերին։ Վանքը ունի մեծ և տպավորիչ պատմություն, սակայն մոռացված է բոլորիս կողմից։

Կիրակի օրերին մենք Դարբասից հասնում ենք այնտեղ և Պատարագ մատուցում։ Փորձում ենք վերականգնել այն ջերմությունը, որը խլվեց 1931 թվականին։

Սուրբ Զատիկը կամ Հիսուսի հրաշափառ Հարության տոնը իր մեջ շատ մեջ խորհուրդ ունի, բայց երեխաների համար նրա խորհուրդը այլ է: Երեխաները Զատիկ ասելով հասկանում են կռիվ, սակայն ոչ սովորական, այլ ձվերով, այլ կերպ՝ հավկիթակռիվ կամ հավկիթախաղ: Խաղին մասնակցում են երկու հոգի: Մեկը պահում է ձվի մի ծայրը, իսկ մյուսը հարվածում է, ապա հավկիթները շրջում են և նույնը փորձում հակառակ կողմով: Ահա այսպես է կատարվում հավկիթախաղը: Այլ երկրներում էլ հավկիթը թաքցնում են տարբեր տեղերում, և երեխաները փորձում են գտնել դրանք, իսկ այդ խաղը կոչվում է հավկիթաորս:

Զատիկի տոնին սեղանին դնում են գաթա, գինի, չամիչով փլավ, ձուկ, կանաչեղեն, աղցան և ամենակարևորը՝ ներկած ձվեր:

Այժմ պատմեմ, թե ինչպես մենք անցկացրինք Զատիկը:

Տոնի նախորդ օրը գնացինք սիբեխ և տաքդեղ քաղելու: Մեզ հետ էին նաև մորաքույրս, քեռակիններս՝ Ալլան և Արմինեն, մեր հարևանը և իր աղջիկը՝ Արևիկը: Մի քանի ժամ քաղելուց հետո որոշեցինք սուրճ խմել և վերադառնալ տուն, սակայն Ալլա քեռակինս այնտեղ չէր: Սկսեցինք փնտրել, կանչել, բայց ոչ մի պատասխան, հետո հայրս տեսավ նրան մեզանից շատ հեռու: Գնացինք այդտեղ, սուրճ խմեցինք և սկսեցինք քաղել, չնայած մեր որոշմանը, քանի որ բանջարը այնտեղ շատ-շատ էր: Մոտ մեկ ժամում մեր սկզբնական քաղածից էլ շատ քաղեցինք: Նստեցինք, հանգստացանք և վերադարձանք տուն:

Եկանք, գաթայի խմոր արեցինք ու երեկոյան սկսեցինք թխել, իսկ տատիկս սկսեց մաքրել բանջարը:

Առավոտյան արթնանալուն պես սկսեցինք պատրաստվել:

Զանգեցինք և մեր տուն հրավիրեցինք հորաքրոջս ընտանիքին: Մայրս պատրաստեց աղցանը, չամիչով փլավը և ձուկը, իսկ ես եփեցի ձվերը ու ներկեցի: Ամեն տարի մեր ձվերը միայն կարմիր գույն են ունեցել, բայց այս տարի դրանք խայտաբղետ էին՝ կարմիր, կապույտ, դեղին, նարնջագույն և կանաչ:Այդ ամենից հետո եղբայրս որոշեց, թե որ սպասքը պետք է դնենք սեղանին, ու մենք սկսեցինք սեղան գցել: Երբ հյուրերը եկան մեր հավկիթակռիվը սկսվեց, և ինչպես ամեն տարի, հաղթող ճանաչվեց եղբայրս:

Զատիկը մեր տանը տոնեցինք առավոտյան, իսկ երեկոյան գնացինք տատիկիս տուն:

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Միլիոնավոր ձնծաղիկներ սփռվել են դաշտերով մեկ՝ հիշեցնելով գարնան գալուստը:
Երեկո էր: Քայլում էի մայթեզրով և գլխի թեթևակի շարժումից աչքերիս առջև հայտնվեց այս պատկերը: Գունազարդ դաշտը՝ սպիտակ ծաղիկներով: Գարո՞ւն է, թե՞ պարզապես նրանք են շտապել՝ գլուխները հանելով հողի տակից:

Ուշ երեկո էր, սակայն արևը դեռ ամբողջությամբ չէր հեռացել: Մի քանի ճառագայթներ մնացել էին և իրենց ներկայությամբ գունավորում էին սպիտակ ծաղիկները: Իսկ մյուս ճառագայթներից միայն ստվերներ մնացին ծաղկազարդ այգում: Ձմեռը գյուղում մնաց մինչև ապրիլի վեցը, բայց այդ փոքրիկ հողակտորում գարուն էր եկել՝ իր հետ բերելով բուրմունք, թիթեռնիկներ, բզեզներ:

Քայլում էի փողոցով, շուրջս ձյուն էր, ցեխոտված մեքենաներ, բքից փախչող և աշխատանքից վերադարձող մարդիկ: Բոլորը շտապում էին հասնել տուն: Անցնում են իմ կողքով և երևի զարմանում են, որ այդ ցրտին գնում եմ զբոսնելու: Նրանք երևի չգիտեն այդ դրախտավայրի տեղը: Այնտեղ հայտնվելիս ամեն ոք կմոռանա հոգսերի և ցրտի մասին: Սիրում եմ հաճախակի քայլել այս այգու կողքով՝ նայելով անհամար ծաղիկներին: Հիմա գյուղիս վրա իսկական գարուն է իջել՝ բերելով հագեցնող բուրմունք: Սկսվել է հողագործությունը, տքնաջան աշխատանքը:

Ես Ռուզաննան եմ, այդքան էլ չեմ սիրում անունս, բայց արդեն համակերպվել եմ: Մտերիմերս ինձ գիտեն որպես փոփոխական, բարդ, բարի և միշտ քնի պակաս զգացող մարդու: Մեկ շաբաթվա մեջ որոշում եմ տասից ավելի մասնագիտություն, որոնք կցանկանայի սովորել: Արդեն ընտրել եմ երկուսը՝ լրագրություն և ատամնաբուժություն, որոնց մեջ նույնպես պետք է կողմնորոշվեմ: 

Լրագրության կողմնորոշումը տվել է մայրիկս, ասելով, որ ճտպտան լեզու ունեմ: Իսկ ատամնաբույժ դառնալու միտքն առաջացավ, քանի որ կյանքիս կեսը անց եմ կացրել և անց եմ կացնում ատամնաբուժարանում:

Բնավորությանս պատճառով շատ եմ տուժում, քանի որ ամեն ինչ սրտիս մոտիկ եմ ընդունում, նեղացկոտ եմ: Մեկ-մեկ մտածում եմ, թե ինչպես են դիմանում ինձ: Չգիտեմ այնպիսի մեկին, որը ավելի փոփոխական է, քան ես: Մեկ ժամում բնավորությունս ունենում է հազար երանգ՝ մեկ ուրախ եմ, մեկ՝ տխուր, կոպիտ կամ բարի: Ինքս ինձնից գլուխ չեմ հանում: Ընկերասեր եմ, ընկերներս քիչ են, բայց՝ իրական: Խանդում եմ բոլոր ընկերներիս և մտերիմներիս, ինչի պատճառով էլ հաճախ կռիվների մեջ եմ ընկնում:

Հուսով եմ, որ ճիշտ մասնագիտություն կընտրեմ և կկայանամ այս կյանքում:

Ռուզաննա Ստեփանյան, 14 տ.

***

Ես Թամարան եմ, սիրում եմ, երբ ինձ անվանում են Վրաստանի թագուհու անունով՝ Թամար թեև ինձ անվանել են ոչ թե նրա, այլ տատիկիս անունով: Շատ ինքնավստահ եմ և, միաժամանակ, շուտ կոտրվող: Ճիշտ է, արդեն բավականին հասուն մարդ եմ, բայց դեռ ինքս չեմ ճանաչում իմ բնավորությունը և ինձ նոր եմ բացահայտում:

Ցանկանում եմ ապագայում դառնալ քաղաքական գործիչ, ավելի կոնկրետ՝ ԱԺ պատգամավոր: Ընկերներիս այդ ցանկությունը դուր չի գալիս, և նրանք չեն հավատում, որ այն մի օր կիրականանա: Բայց, ինչպես ասացի, ինքնվստահ եմ և կհասնեմ իմ նպատակին:

Սիրում եմ ուրախանալ, հատկապես շատ եմ ուրախանում, երբ Հայաստանը աչքի է ընկնում աշխարհում որևէ հաջողությամբ: Այդ ժամանակ ես հպարտանում եմ իմ հայրենիքով: Ընդհանրապես, տարօրինակ եմ: Կարող եմ մեծ հաճույքով քննադատել մարդկանց, հետո հանգիստ այդ նույն մարդկանց հետ շփվել և ընկերանալ: Ուզում եմ, որ յուրաքանչյուր մարդ լինի ազատ: Ազատությունը չպետք է լինի սահմանափակ:

Թամարա Աղայան, 14 տ.

***

Բարև, ես Սվետան եմ: Ես բնավորությամբ հանգիստ եմ: Սիրում եմ միշտ ժպտալ և այդ ժպիտը փոխանցել մարդկանց: Ունեմ նաև պեպեններ: Ընկերներս բարի նախանձով միշտ ասում են, որ իրենք էլ են ցանկանում իմ պեպեններից: Ես օգնում եմ ընկերներիս ցանկացած ժամանակ և բոլոր հարցերով: Սիրում եմ նայել զինվորական կյանքի մասին ֆիլմեր և ինքս միշտ ցանկացել եմ ծառայել բանակում: Բայց մայրս, ինչպես և բոլորը, ասում են, որ բանակը աղջկա տեղ չէ: Ծառայելը դարձել է իմ մեծ ու լուսավոր երազանքը: Երբ մեծանամ, ուզում եմ բարեգործական աշխատանքներ իրականացնել: «Իմփակտ» ծրագրի շնորհիվ մեկ անգամ արդեն բարեգործություն եմ արել՝ անապահով երեխաներին ամանօրյա նվերներ ենք բաժանել:

Սվետա Մովսիսյան, 14 տ.