Լուսանկարը՝ Մարիետա Բաղդասարյանի

Սպիտակցիները երբեմն կատակում են, ասում են, որ մեզ մոտ ոչ թե ձմեռ է գալիս, այլ ձմեռն ուղղակի ամռանն արձակուրդ է գնում։ Ու իրոք, այստեղ տարվա մնացած երեք եղանակները լի են ձմռան շնչով։

Ես սիրում եմ քաղաքիս իմ հորինած՝ «ձմեռոտ» ածականով բնութագրել։ Իմ քաղաքում ձմեռը շա՜տ շուտ է գալիս ու դժկամորեն էլ հեռանում։ Այն գալիս է ու իր հետ բերում ձմեռային խաղեր ու չարաճճիություններ երեխաների համար, բայց ավելացնում է մեծահասակների, առանց այն էլ չափից շատ, հոգսերն ու դժվարությունները։

Լուսանկարը՝ Մարիետա Բաղդասարյանի

Ձմեռը փայտով վառվող վառարանների, ամենասպասված տոների, մանդարինի ու մի բաժակ տաք թեյով մի լավ գիրք կարդալու եղանակ է։ Այն սպիտակ եղանակ է, իսկ մեր ձմեռոտ Սպիտակում այն շատ հաճելի է, ու գեղեցկագույնն ինձ համար։

Իսկ լուսանկարներն արված են Սպիտակի քաղաքային զբոսայգում, ուր ձմեռն այնքա՜ն հեքիաթային է:

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Ինչպես արդեն շատերդ գիտեք, իմ հայրենի գյուղը Քարինջն է։ Ես նախորդ նյութերում ասել եմ, որ մեր գյուղը իր գեղեցկության համար արժանացել է Մարտիրոս Սարյանի վրձնին։

Մի քիչ պատմեմ` ինչպես է եղել դեպքը։ Սարյանը մի անգամ հյուր է գալիս մեծ լոռեցուն՝ Հովհաննես Թումանյանին։ Երբ Թումանյանն ու Սարյանը շրջում էին Դսեղով՝ Սարյանի աչքից չի վրիպում Քարինջը, որ Դսեղի Դդից աննկարագրելի գեղեցիկ է։ Սարյանն էլ նկարում է գյուղս ու հայտնի դարձնում այն։ Կտավը կոչվում է «Քարինջ գյուղի կոլտնտեսությունը Թումանյանի լեռներում»։ Այդ նկարը գտնվում է Մոսկվայում` ժողտնտեսության ցուցահանդեսում։ Մ. Սարյանի այդ նկարը շատ երկար ժամանակ պատկերված էր 2-րդ և 3-րդ դասարանների հայոց լեզվի դասագրքի կազմին։ Բայց կտավը թերևս այնքան հայտնի չէր լինի, եթե չդրվեր ՀՀ 5000-անոց թղթադրամի դարձերեսին, իսկ մյուս կողմում Թումանյանն է, կարելի է ասել, 5000-անոցը Լոռու խորհրդանիշն է։ Սա զուգադիպությո՞ւն էր, թե՞ օրինաչափություն, բայց յուրաքանչյուր քարինջեցու ուրախությունն ու հպարտությունն է դարձել։

Սևանի աշնանային մեդիա ճամբարում, երբ ներկայանում էի, նշեցի, որ մեր գյուղը Սարյանի վրձնին է արժանացել ու ցույց տվեցի երեխաներին թղթադրամի վրայի նկարը։ Իսկ իմ սիրելի Անին՝ Դսեղից սկսեց հետս վիճել, թե եթե Սարյանը Դսեղ չգար, տեսնեմ Քարինջը ո՞նց էր նկարելու։

Մեզ մոտ՝ Մարտունիում, կարծես ձմեռ լինի: Երկու օր առատ ձյուն տեղաց: Գիտեի, որ մոտ օրերս ձյուն է գալու: Սակայն, երբ տեսա արագավազ ձյան խոշոր փաթիլները, շատ զարմացա: Իմ կարծիքով, լինելու էր ձյան բարակ շերտ և հալվելու էր: Բայց հակառակը՝ ձյունն իջնում էր արագ և վստահ, կարծես փորձում էր ձմռան շունչ հաստատել:

Մեզ մոտ ավարտվել էր բերքահավաքը դաշտերում ու այգիներում: Այդ առումով մարդիկ հանգիստ էին: Լուծված է նաև վառելիքի խնդիրը: Այդ մասին մեզ մոտ մտածում են դեռ ամռանը:

Լուսանկարը` Բելլա Առաքելյանի

Ձմեռն այս տարի մեր թաղամասում սպասված էր: Ավարտվել էր Մյասնիկյան փողոցի ասֆալտապատումը: Նախորդ տարիներին, երբ փետրվար-մարտ ամիսներին ձյունը հալվում էր, առաջանում էին մեծ ջրափոսեր: Երթևեկելն ու գնալ-գալը անտանելի էր դառնում: Այս տարի այդպես չէ, որովհետև մեր ճանապարհը նորոգվել է:

Մեզ մոտ, մանավանդ գյուղերում, ձմեռը կարծես հանգիստ է մեծերի համար: Գարնանը, ամռանը, աշնանը նրանք շատ են աշխատում հողամասերում ու այգիներում, և ավարտելով այդ աշխատանքները, ձմռանը կարծես հանգստանում են:

Ձյունն իջնում է արագ և առանց կանգ առնելու: Ձմռան շունչը զգացվում է:

Գեղարքունիքի գավառին վերաբերող առաջին տեղեկությունը հաղորդում է պատմահայր Մովսես Խորենացին. «Ամասիան Արմավիրում բնակվելով՝ տարիներ անցնելուց հետո սերում է Գեղամին: Իսկ Գեղամը տարիներ անցնելուց հետո Արմավիրում սերեց Հարամային։ Նա Հարամային թողեց Արմավիրում բնակվելու իր որդիների հետ, իսկ ինքը գնաց հյուսիս-արևելքում եղած մյուս լեռան հետևի կողմը՝ մի ծովի ափ։ Նա շենացնում է ծովակի ափը, թողնում է այնտեղ բնակիչներ և իր անունով լեռը կոչում է Գեղ, իսկ շեները՝ Գեղարքունի, որով կոչվում է նաև ծովը»։

Լուսանկարը` Նարե Հարությունյանի

Գեղարքունիքի մարզում իմ հարազատ քաղաքը Մարտունին է։ Այն այդքան էլ քաղաք չէ, այլ մեծ ու շատ գեղեցիկ մի գյուղ է, որը գտնվում է կապուտաչյա Սևանի ափին և հսկվում է հավերժական պահապանների նման միշտ կանգնած Գեղամա և Վարդենիսի բարձրաբերձ լեռներով։ Գյուղի տարածքից մի փոքր հեռու բարձրանում է Արմաղան լեռը՝ սլացիկ հասակով շուք ու շնորհք հաղորդելով շրջապատին։ Լեռան խառնարանում գոյացել է հմայիչ մի լիճ՝ կողքը կառուցված եկեղեցով։

Լուսանկարը` Նարե Հարությունյանի

Գյուղն ունեցել է իր հանդավայրերը, արոտավայրերը, ինչպես նաև յայլաները։ Դրանցից հայտնի են Դանիելի ձորը, Ներքին գոմերը, Հայրապետի տեղը, Վերին գոմերը։ Այդ անվանումներով արոտավայրերում աճում են փարթամ ու հյութալի խոտաբույսեր, լեռնային գույնզգույն ու բուրումնավետ ծաղիկներ ու տարբեր բանջարներ, որոնք տեղացիների խոսվածքում կոչվում են «ճավիկ, սիվտկուկ, ավելուկ, գմուկ, քեղ, սինձ, խաշխաշ, թթվարաշ, սավտուկ»։ Դրանցից մի մասը չորացվում, պահվում է, մյուս մասն էլ թթու դրվում։ Գյուղի հարավային մասի հեռավոր արոտավայրերի բարձունքներից, առանձնապես Սանգյառից, պարզ ու պայծառ երևում են Սիս ու Մասիս, որոնք նման են կապույտ տարածության մեջ ձգված սպիտակ շատրվանների։

Գյուղի բարձրադիր վայրերից սկիզբ առնող Ղարանլուղ կամ Կզնուտ գետի ջրերը գոյանում են ջինջ ու անապակ աղբյուրներից և միչև օգոստոսի վերջը տեղ-տեղ պահպանվող ձյունաշերտերից։ Որպես խմելու ջուր օգտագործվել են մաքուր ու չապականված գետակի, ինչպես նաև գյուղի հարավային մասում գտնվող աղբյուրների առատ ու սառնորակ ջրերը՝ Վանքի, Նազարի, Սագյառի, Դավուդի, Մնացի, Վերին գոմերի, Բրսեի, Կաթնաղբյուրի, Հոխանի աղբյուր։

Իմ ծննդավայրը Մարտունի է անվանվել ի պատիվ Ալեքսանդր Մյասնիկյանի, որի հեղափոխական ծածկանունն էր Մարտունի։ Հնում Մարտունին անվանվել է Մեծ կամ Ներքին Կզնուտ։ Կզնուտ բառը դեռևս ստուգաբանված չէ։ Այնուհետև Մարտունին անվանվել է Ներքին Ղարանլուղ, որը թուրքերեն բառ է և նշանակում է` մթություն։

Լուսանկարը` Նարե Հարությունյանի

Մոտավորապես 200 տարի առաջ այսօրվա մարտունեցիների նախնիները գաղթելով Ալաշկերտի հովտից՝ պատմական Բագրևանդի Մանկասար գյուղից, իրենց հետ բերեցին բնօրրանի տոհմիկ իմաստուն բառ ու բանը, խոսքն ու զրույցը, սովորույթները։ Նրանք մինչ օրս հավատարիմ են մնում նախնիներից ժառանգած բարբառին, սովորություններին ու կենցաղին, միշտ վառ պահելով կորսված հայրենիքի հիշատակը։

Ալաշկերտը բարձր տեղ ա,

 Ջուրը խիվնդի դեղ ա․․․

 Ալաշկերտի խայու սիրտ Սևանի ջրով խովցավ։

2015 թվականի օգոստոս ամսից սկսվեց և այս տարի մոտավորապես նույն ժամանակ ավարտվեց Վանաձորի տեխնոլոգիական կենտրոնի շինարարությունը։ Ի ուրախություն մեզ՝ Ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանի ուսանողներիս, մեր համալսարանն ու ՎՏԿ-ն իրարից բաժանված են միայն մի պատով, իսկ եթե պատի մեջ մի դուռ էլ բացենք, էլ բաժանված չեն լինի։ Իսկ մինչ նոր շենքի շինարարությունը կավարտվեր, ՎՏԿ-ն գործում էր մեր լսարաններում։ Մի խոսքով՝ ՎՏԿ-ն ծնվեց մեր աչքի առաջ, ու մենք եղանք դասընթացների ամենաառաջին շրջանավարտները։

Այսօր՝ 2016 թվականի հոկտեմբերի 29-ին, կայացավ Վանաձորի տեխնոլոգիական կենտրոնի պաշտոնական բացումը։ Ես էլ, որպես ամենաառաջին շրջանավարտներից մեկը, ներկա էի։ Նրանց համար, ովքեր գուցե բազմիցս լսել են, բայց դեռևս ամբողջական պատկերացում չունեն կենտրոնի վերաբերյալ, մեջբերում եմ. «Վանաձորի տեխնոլոգիական կենտրոնը (ՎՏԿ) ստեղծվել է Ձեռնարկությունների Ինկուբատոր հիմնադրամի, ՀՀ կառավարության և Համաշխարհային բանկի կողմից: ՎՏԿ-ի առաքելությունն է` Վանաձորը վերածել տեղեկատվական և բարձր տեխնոլոգիաների տարածաշրջանային և միջազգային կենտրոնի՝ ստեղծելով հնարավորությունների և ծառայությունների այնպիսի զարգացող միջավայր, որը կնպաստի աշխատատեղերի ստեղծմանը, կաջակցի տաղանդավոր երիտասարդներին և ընկերություններին կյանքի կոչել նորարար բիզնես գաղափարներ՝ նպաստելով տարածաշրջանի կայուն զարգացմանը:»

Հիմա չգիտեմ էլ նյութս որ ուղղությամբ տանեմ. նախագահի այցի՞ց պատմեմ, բացման արարողությունի՞ց, մարդկանց շրջանում տարածված իրարանցումի՞ց, թե՞ քաղաքի զգաստ տրամադրությունից։

Ցավում եմ, որ Վանաձորում շատերը չգիտեն, նույնիսկ տեղյակ չեն իրենց համար ստեղծված նոր հնարավորությունների մասին, ու իրենց համար առավել ուշագրավ է ոչ թե հենց կենտրոնի գործունեությունն ու բացման արարողությունը, այլ ավելի շատ՝ նախագահի այցը։ 

Բացման արարողությունից հետո քայլում եմ փողոցում, երկու հոգի իրար հանդիպեցին ու առանց գոնե իրար բարևելու.

-Ասըմ են նախագահն ստե ա։

-Լա՜վ է՞։

Ու շարունակեցին իրենց ճանապարհները։ Քիչ էր մնում՝ շրջվեի, ասեի. «Հա՜, հա, բարևում էր»։ Տո՛, դուք ձեր նոր աշխատատեղերի համար ուրախացեք ու էդպես հուզվեք, թե չէ` նախագահի այցից ի՞նչ օգուտ ունեք, նախագահն եկավ, մտավ ՎՏԿ սիրուն շենքը, նա ոչ ձեր կարգավիճակը տեսավ, ոչ էլ ձեր քարուքանդ փողոցներով քայլեց։ Նախագահի այցից ձեր հոգսերը չթեթևացան, ընդհակառակը՝ մի քանի փակ փողոցներ ավելացան, բջջային կապերը կորան, շրջակայքի շենքերի խաղաղ բնակչությունն անհանգստացավ «սրտացավ» ոստիկանների աշխատանքից։ Իհարկե՝ այս ամենը զուտ անվտանգության համար… Չգիտեմ՝ ո՞ւմ։

Մի տեսնեիք՝ ինչ օրինապահ ենք մենք։ Ամեն փողոցում կարգով սահմանված ոստիկանների քանակ, ճիշտ է՝ միայն մի քանի ժամով, երեկվանից՝ մաքրություն բոլոր փողոցներում։

Տուն գալիս կամրջի վրա ավտովթարի հանդիպեցի։ Էնքան մարդ էր հավաքվել, որ պարոն նախագահի «թիկնազորից» երկար շարասյուն էր կազմվել։ Մտածեցի՝ երևի նախագահն է անցել, ուշքները տվել են նրան ու էդպես իրար հետևից շարվել։

Չէ, ես իմ քաղաքի չուզողը չեմ, ես կուզեմ, որ նախագահը շատ հաճախ աշխատանքային այց կատարի, որ միշտ լավ առիթներով գա, միշտ նոր օգտակար կառույցների բացումը շնորհավորի։ Բայց, ախր, կուզեմ, որ մեր քաղաքն անկախ ամեն ինչից մաքուր, կարգապահ ու «կոստյումավոր» լինի, ես կուզեմ, որ իմ ժողովուրդը իր հարազատ քաղաքի կարևոր փոփոխությունների մասին նախագահի այցով չտեղեկանա, ու ինձ մոտ տպավորություն չստեղծվի, որ եթե նախագահը չգար, քաղաքը ՎՏԿ-ի մասին չէր էլ իմանա։

Ես ուզում եմ, որ մենք սկսենք գիտակցել մեր շահը, օգուտ քաղենք մեզ ընձեռված լավ հնարավորություններից ու չդառնանք մենակ ընտրություններով, միջոցառումներով ու «մեծ» մարդկանց գալով մեր քաղաքը սիրող, խնամող քաղաքացիներ, մենք չլինենք այսպիսին.

-Էսինչ երգիչն եկավ Վանաձոր, իմացա՞ր։

-Յա՜, տես է՞։

Քաղաքի կյանքը բարելավող մի բան եղավ.

-Պա՜հ, տեսա՞ր դու, էդ ի՞նչ ա որ։

Լուսանկարները՝ Վանաձորի տեխնոլոգիական կենտրոնի ֆեյսբուքյան էջից

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Այս նստարանները կառուցվել են իմ գյուղում` Անգեղակոթում: Մենք ողջ համայքով շատ էինք սպասում այդ օրվան: Գյուղում նման հաճելի անկյուններ չկային, սակայն մեր գյուղապետի շնորհիվ դա ևս կառուցվեց: Մեծ և ճոխ բացում չեղավ, առաջինը շնորհավորել են մեր գյուղի պապիկները (նկատի ունեմ, որ գյուղապետը փոքրիկ ճաշկերույթ էր կազմակերպել,  որին մեր գյուղի պապիկներն են մասնակցել):

Կառուցման աշխատանքները շատ ձգձգվեցին, քանի որ մեր գյուղում ընդամենը մեկ վարպետ կա, և բացի նտարաններից ցանկապատվում էր նաև գյուղի մանկապարտեզը: Երբ ցանկապատման համար ինչ որ շինանյութ էր պահանջվում, վարպետը տեղափոխվում էր երկրորդ աշխատավայր մինչև շինանյութի բերելը, և հակառակը:

Եկավ սեպտեմբերի 29-ը, և թե մանկապարտեզի ցանկապատի, թե նստարանների կառուցումն ավարտվեց:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Հիմա բոլորս սպասում ենք մեկ այլ նորության. Իսրայել Օրու արձանի տեղադրումն է: Ուզում եմ նշել, որ հենց Անգեղակոթում է տեղի ունեցել Իսրայել Օրու կազմակերպած գաղտնի ժողովը: Ես կուղարկեմ նյութ կապված արձանի հետ, և բոլորդ այն կտեսնեք անկախ գտնվելու վայրից:

Նստարանները թողած արձանից եմ պատմում: Նստարանները կառուցվել են գյուղի մեջտեղում, որը մենք համարում ենք ոչ թե գյուղամեջ, այլ գյուղի հրապարակ: Նստարանների շնորհիվ հրապարակում էլ արդեն լույս կա, որը մինչ այդ չկար: ժամանակի հետ փոխվում է նաև մեր գյուղը, իհարկե, դեպի լավը, և դրա վառ ապացույցը մեր նստարաններն են:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Ցուրտ Վանաձորին ինչ-որ ջերմություն էր պակասում: Այդ ջերմությունը եկավ սեպտեմբերի 25-ին տաք մարդկանց հետ՝ նույն ավտոբուսով: Ու քանի որ սպասվող իրադարձությունից Վանաձորում քիչ է լինում, ամեն մեկն իր շրջապատին վերցրեց ու եկավ համերգատեղ. դրա շնորհիվ էլ շատերս տեսնվեցինք մեր կորած ընկերների հետ ու մինչ համերգը կսկսեր, մի լավ կարոտներս առանք: 

Լուսանկարը` Դիանա Գրիգորյանի

Առաջին շարքում էինք կանգնած ու էն, ինչ մենք ենք տեսել ու զգացել, չենք մոռանա: Մեջս տպավորվել է Վանի դեպի ձախ՝ մեր կողմ նայելը, Անդրեի՝ աչքերը փակ երգելը, Ալբերտի՝ գժական ելույթը, «Լուսնելույսի» էներգիան ու Մհերի՝  «Քո աչքերը»:

Լուսանկարը` Դիանա Գրիգորյանի

Առաջին անգամ զգացի  «հոգևոր սնունդ» ասվածի իմաստը, զգացի հոգուս վրա՝ ամենանուրբ ձևով: Ու գիտեմ՝ մի քանի օր տանը, դասերին, պարապմունքներին ու քաղաքում քայլելիս քթիս տակ «Նեմրա» եմ երգելու ու համերգ չեկողներին ասելու եմ, թե իրենք ինչ չեն գտել:

Լուսանկարը` Դիանա Գրիգորյանի