Երևի տեղյակ կլինեք, որ ՀՀ կառավարությունը օրենք ընդունեց, որ որոշ համայնքներ պետք է միանան: Այդ թվում նաև մեր գյուղը՝ Բաղանիսը: Համայնքների միացման լուրը բնականաբար վատ անդրադարձ ունեցավ գյուղացիների վրա, քանի-որ բոլորի մտքին այն էր, որ էլ ուշադրության կենտրոնում չեն լինելու: Այն ժամանակ մեկ գյուղ մեկ անուն էր, իսկ հիմա չորս գյուղ՝ մեկ անուն: Մինչ որոշման ընդունելը գյուղացիները ցույցեր կազմակերպեցին՝ պլակատներ գրելով «Դեմ ենք միացմանը», Նոյեմբերյան քաղաքի մեջ ճանապարհ փակեցին, բայց այդ ամենը ոչինչ չփոխեց, համայնքները միացվեցին:

Էն ժամանակ, որ գյուղապետի ընտրություններ էր լինում, հիմա էլ չի լինելու: Համայնքների խոշորացման վատ կողմերից են՝ որ գյուղապետ չի լինելու, քաղաքապետի կողմից ավագանի է ընտրվելու ով կղեկավարի այդ տարածքը: Մինչդեռ մեր գյուղապետը հովանավորներ էր գտնում գյուղի խնդիրները լուծելու համար, անգամ ֆեյսբուքով, և մենք՝ Բաղանիսի թղթակիցներս հաճախ ենք այդ մասին գրել:  էն ժամանակ նշվում էր գյուղի անունը, իսկ հիմա ասում են անվանվելու է Նոյեմբերյանի համայնք:  «Առաջ, երբ ինչ-որ հարց կամ խնդիր էր լինում՝ դիմում էինք գյուղապետին, հիմա դիմելու ենք ավագանուն, ով պետք է տեղեկացնի քաղաքապետին»,- ասաց Բաղանիսի համայնքապետ Նարեկ Սահակյանը:

Չգիտեմ՝ հիմա, որ հարցնեն, թե որտեղ եմ նկարչության գնում, ի՞նչ ասեմ. կողքի գյո՞ւղ, բայց չէ՞որ մենք արդեն մի գյուղ ենք. էլ Բաղանիս, Ոսկևան, Ոսկեպար կամ Ջուջևան չի լինելու, արդեն Նոյեմբերյան է: Մեկի մոտ էլ ասեն նոյեմբերյանցի, կասեն հենց Նոյեմբերյան քաղաքում ա ապրում: Երբ գնում եմ նկարչության, էնտեղի ընկերներս կատակում են. «Ի՞նչ կա համագյուղացի, ո՞նց ես»,- ու էդպես ամեն տեսնելիս:

Ճիշտ է, ճանապարհի մոտից հանելու են ցուցանակները, որոնց վրա գրված է լինելու Բաղանիս, Ոսկևան, Ջուջևան, բայց մեկ է, Բաղանիսը մնալու է Բաղանիս, Ոսկևանը՝ Ոսկևան:

Այցելեցի մեր համագյուղացի 82-ամյա Մարտին պապիկին` հարցազրույց անցկացնելու նպատակով: Ջերմ հյուրընկալության արժանացա: Երբ Մարտին պապն իմացավ, որ ուզում եմ մեր գյուղի` Մրգավանի, պատմությանը ծանոթանալ ՝ առանց իմ հարցերի սկսեց.

-Մենք եկել ենք Ուրմիա լճի ափից, 1828 թվականին՝ Թուրքմենչայի պայմանագրով: Երբ ժողովուրդը շաժվել է այնտեղից, նրանց թիվը հասել է մոտ 4,5 հազարի: Ուրմիա լճից մինչև Արևելյան Հայաստան եկել են ոտքով: Արաքսի աջ ափով շարժվելով հասել են Գրիգոր Լուսավորչի տարածքից ոչ հեռու: Քանի որ գարուն է եղել, գետի ջրերը վարար են եղել՝ կանայք, երեխաները և ծերերը մնացել են աջ ափին, իսկ տղամարդիկ և երիտասարդները անցել են մյուս ափ: Անցնելով այս ափ, տղամարդիկ սկսել են կացարաններ կառուցելը, հողը մշակելը: Իրենց հետ ունեցել են սերմեր, մատղաշ ծառերի տնկիներ, խաղողի տարբեր տեսակներ: Խաղողի տեսակների անունները հիմնականում եղել են պարսկերեն՝ մսխալի, խարջի:

Աշնանը, երբ գետի ջրերը պակասել են, գետի այս ափ են տեղափոխվել 46 տնտեսություն՝ 22-ը մի գյուղից, 24-ը` մի: Նրանք իրար նկատմամբ լավ հարաբերություններ չեն ունեցել, մեկը մյուսին ասել է իլան՝ օձ, իսկ մյուսը զիլան՝ գող-ավազակ, սակայն ժամանակի ընթացքում այդ լարվածությունը անցել է` միմյանց հետ երկար ժամանակ մի գյուղում ապրելուց:

Գյուղացիները հասցրել էին նաև փոքրիկ եկեղեցի կառուցել, բայց քանի որ այն կառուցված է եղել չթրծված աղյուսից, ժամանակի ընթացքում քանդվել է:

Արարատ լեռան լանջին եղել է Սբ. Հակոբ եկեղեցի՝ Ակոռի գյուղում: Երկրաշարժից հետո, երբ եկեղեցին քանդվել է, այնտեղից քարեր են բերել այստեղ՝ մեր գյուղ: Եվ այստեղ կառուցել են Սբ. Հակոբ եկեղեցին, որը Արաքս գետից գտնվում է նույն հեռավորության վրա, որքան Ակոռիինը:

Մեր գյուղը շատ նպաստավոր պայմաններում է գտնվում, Հայաստանում աճող գրեթե բոլոր մրգերից մենք ունենք, որոնք մշակում ենք ինքներս:

Ուշադիր լսեցի մինչև վերջ, շնորհակալություն հայտնեցի հարցազրույցի համար: Ցանկանում էի արդեն գնալ, երբ ասաց, որ շատ է սիրում լրագրողներին և շատ ուրախ կլինի, եթե իմանա, որ որոշել եմ հետագայում դառնալ լրագրող:

Ես սպասում էի այս պահին: Չգիտեմ, եղա՞ն մարդիկ, ովքեր գուշակեցին, թէ ինչի մասին է խոսքը,  բայց այ, գյումրեցիները, ուղղակի իրավունք չունեն չգուշակելու:  Դե իհարկե, խոսքը օլիմպիական խաղերում ոսկե մեդալ վաստակած Գյումրիի և ամբողջ Հայաստանի Հանրապետության հպարտության` Արթուր Ալեքսանյանի, մեր  «Սպիտակ Արջ»-ի  մասին է: Ինչպես կարող էի չանդրադառնալ այս թեմային և նրա գլխավոր հերոսին: Բնականաբար, չենք մոռանում նաև մեր մյուս երեք պարծանքներին`  Միհրան Հարությունյանին,Գոռ Մինասյանին և Ռուբեն Ալեքսանյանին:  Նրանց շնորհիվ է, որ հայը, հայ ազգը ունեցավ պահեր, զգացումներ, որոնք անբացատրելի են և անկրկնելի:

Թև այն դժվարությունների, որի միջով անցել ու շարունակում է անցնել Հայաստանը իր ժողովրդի հետ միասին, միևնույն է, չենք դադարում զարմացնել մեր մարզիկներով, որովհետև մերոնք միայն ֆիզիկապես չէ, որ գերազանցում են այլազգիներին, գերազանցում են նայև մարդկային, հոգևոր և մի շարք այլ բարձր արժանիքներով:

20 տարի անց Հայաստանի Հանրապետությունը օլիմպիական խաղերից կվերադառնա  ոսկե  մեդալով և դա շնորհիվ Գյումրիի, հենց Գյումրիի տված առյուծորդու՝ Արթուր Ալեքսանյանի: Բառերը, բառակապակցությունները, նախադասությունները չեն կարող ներկայացնել այն, ինչն այս պահին իմ ներսում է կատարվում:

Տագնապ, սրտի թրթիռ, որ ինձ նման զգում էր երևի թե յուրաքանչյուր հայ,  անհատույց չէր կարող մնալ: Արթուր Ալեքսանյանի շնորհիվ շատերի համար բացահայտվեց Հայաստանի Հանրապետության ոչ այդքան շքեղ, ոչ այդքան հարուստ, բայց միևնույն ժամանակ, հզոր քաղաքը` Գյումրին:

Քիչ չեն դեպքերը, երբ հենց գյումրեցի մարզիկների շնորհիվ   է Հայաստանի Հանրապետությունը համաշխարհային մրցույթներից վերադառնում  գլուխը վեր պարզած :

«Էլի սկսվեց Աբովյան քաղաքի գիժ քամին…», – այս արտահայտությամբ է սկսվել և սկսվում ամառային ցանկացած երեկո մեր տանը, երբ արևի վերջին շողերն են ներթափանցում հյուրասենյակ։

Ա՜խ, եթե կարողանայի հաշվել, թե քանի անգամ է այդ անիծյալ քամին կտրել ինձ իմ մանկության հաճելի օրերից`բակում խաղալուց ու զբոսանքի գնալուց։ Եթե կարողանայի թվել, թե քանի անգամ եմ «Մամ, կլինի՞ իջնեմ դուրս… Մամ, կտանե՞ս այգի…», -հարցիս լսել` «Քամի ա, բալես: Վաղը»,- պատասխանը: Քանի ու քանի անգամ եմ մտքումս պատկերացրել ամառային օրերս առանց քամու։

Ու էլի ամառ, էլի քամի, սակայն հիմա քամին չի կարող խոչընդոտ հանդիսանալ իմ ամառային հրաշալի երեկոների։

Էլի հեռախոսս.

-Հա, Ռիփ, հիմա գալիս եմ,- ինչպես միշտ քույրս էր, կանչում էր զբոսնելու։

Ամեն անգամվա պես տանից դուրս գալուց լսեցի մամայի խոսքերը. «Տաք հագնվի, քամի ա»…

Վերցրեցի ականջակալներս, տաք հագուստ, չնայած վստահ լինելով, որ չեմ հագնելու, բայց… Բայց վերցրեցի, որովհետև մաման մտածում էր` կմրսեմ։ Ու էլի շտապեցի քույրիկի մոտ…

Միշտ ցանկություն եմ ունեցել քաղաքս տեսնել վերևից, «տեսնել» այդ գիժ քամուն, նայել նրա աչքերին ու ասել, թե ինչպիսի օրեր է խափանել իր այդ խենթությամբ:

-Արի բարձրանանք ինչ-որ տանիք, քաղաքը տեսնենք վերևից,- չգիտես ինչու մեխանիկորեն այս խոսքերը դուրս եկան բերանիցս զբոսնելու ընթացքում։ Երևի ինքս էլ գիտակցում էի, որ պատրաստ եմ առերես հանդիպել այդ գիժ քամու հետ:

-Ի՞նչ եղավ, ինչի՞ ես ուզում քաղաքը վերևից տեսնել,- զարմացած հայացք։

Ինչևէ, բարձրացանք տանիք։

Հիմա կանգնած եմ քաղաքի գրեթե ամենաբարձր կետում, նայում եմ քաղաքին, փողոցներով անցնող մարդկանց ու մեքենաներին, տեսնում քաղաքի ամենօրյա շարժը։ Բայց չէի գտնում այն, ինչ փնտրում էի, չէի գտնում գիժ քամուն։ Գտնելուց հետո վստահ էի` կնայեի նրա աչքերին, կնայեի համարձակ ու հաղթանակած ու կասեի, որ նա չկարողացավ հաղթել ինձ: Այսօր նա չի կարող ինձ համար խոչընդոտ հանդիսանալ։

-Էլի սկսվեց Աբովյանի գիժ քամին…

Բայց այժմ նա գլուխը կախ անցնում է իմ կողքով: Երևի երբեք չեմ հասկանա «գիժ քամի»-ուն, երևի երբեք չեմ տեսնի նրան։

«Առավոտ էր, Արարատյան դաշտի լուսապայծառ առավոտներից մեկը»: Այսպես է սկսում Րաֆֆին Արարատյան դաշտի նկարագրությունը և էլ ավելի գեղեցիկ շարունակում այն. «Արևի առաջին ճառագայթների ներքո՝ Մասիսի սպիտակափառ գագաթը փայլում էր վարդագույն շողերով, որ աչք էին շլացնում: Արագածի պսակաձև գագաթը չէր երևում: Նա դեռ պատած էր ձյունի ճերմակ մշուշով, որպես մի ամոթխած հարսիկ, որ սքողում էր իր դեմքը անթափանցիկ շղարշով: Կանաչազարդ դաշտավայրը, ցողված մարգագետիններով, վառվում էր ծիածանի ամենանուրբ գույներով: Փչում էր մեղմ հովիկը, ծաղիկները ժպտում էին, դալար խոտաբույսերը ծփում ու ծածանվում էին, և դաշտի խաղաղ տարածությունը օրորվում էր սքանչելի ալեկոծությամբ: Գեղեցիկ էր այդ առավոտը»:

Այս դրախտային Արարատյան դաշտավայրում էլ գտնվում է իմ հայրական գյուղը՝ Արմավիրի մարզի Մայիսյան գյուղը: Փոքրիկ, բայց մեծանուն այս գյուղն արդեն ութսունչորս տարեկան է: Ինչո՞ւ մեծանուն, որովհետև նրա անունն իսկ արդեն հզորություն է խորհրդանշում:

«Մայսիյան»՝ մայիս ամսի, հաղթանակի ու աշխատավորի անունն է կրում իմ մի բուռ գյուղը…

Կյանքիս տասնութ գարուններն անցել են այս գյուղում: Ծնվել, մեծացել, կրթվել և դաստիարակվել եմ այստեղ: Այժմ հանգամանքների բերումով օրերիս մեծ մասն անցկացնում եմ գյուղից հեռու, և կարծես սա խթան լինի, որ ավելի շատ սիրեմ այն, կարոտեմ ու անհամբերությամբ սպասեմ տուն գալուս օրվան:

Ահա և հանգստյան օրեր են: Վերադարձել եմ տուն և չգիտեմ ինչպես առնեմ կարոտս գյուղից…

Առավոտ էր, Մայիսյանի լուսապայծառ առավոտներից մեկը: Չնայած անցած օրվա հոգնածությանս՝ զարմանալիորեն շուտ էի արթնացել, այնքան շուտ, որ գյուղում դատարկություն էր տիրում (բոլորն այդ ժամին քնած են լինում): Որոշել էի շրջել գյուղով, ես էլ չգիտեմ՝ ինչու… Դուրս եկա և քայլում էի անհայտ ուղղություններով: Ընկել էի հիշողությունների գիրկը և հանկարծ հասկացա, որ քայլերս ինձ բերել են իմ դպրոց: Ոչ ոք չկար դպրոցում, բացի տնօրենից: Նա չէր ազատվել իր վաղեմի սովորությունից՝ դասերը սկսվելուց երկու ժամ շուտ էր գալիս դպրոց (ապրում է ք. Արմավիրում, բայց մեր գյուղի լիիրավ բնակիչն է): Տեսնելով նրան, շատ ուրախացա…

-Հիշում եք, ընկեր Պետրոսյան, միշտ ուշանում էի դասերից, և միշտ Ձեր դիտողությանն արժանանում: Տեսեք՝ այսօր ինչ շուտ եմ եկել՝ բոլորից շուտ,-ասացի ու երկուսս էլ ծիծաղեցինք:

Քայլում էինք դպրոցում, հիշում լավ օրերը:

Բակում արդեն երևան էին գալիս վազվզող երեխաներ, դասի ժամն էր մոտենում: Դպրոցի ռադիոն առաջվա նման երգում էր: Ամեն ինչ նույնն էր, միայն մենք չկայինք…

Դուրս եկա դպրոցից ահագին թեթևացած:

Արդեն կեսօր էր, արևը փայլում էր երկնքում և ջերմացնում շրջապատը: Այն սկսել էր ջերմացնել նաև իմ կարոտած սիրտը:

Գյուղում արդեն շարժ կար, մարդիկ իրենց առօրյա գործերով էին: Նրանց համար դա սովորական օր էր, իսկ ինձ համար… Ես կարծես այդ օրը ուրիշ լինեի:

Երեխաները դպրոցից տուն վերադառնալուն պես, գցել էին պայուսակները ու վազել դուրս: Խաղում էին, վիճում, երբեմն իրար չէին հասկանում… Ակամայից հիշեցի ինձ, եղբորս: Հասնում էինք տուն թե չէ, առանց որևէ բան ուտելու դուրս էինք վազում: Խաղում էինք մինչև մութն ընկնելը, և երբ արդեն մթից իրար չէինք տեսնում, այդ ժամանակ միայն վերադառնում էինք տուն:

Արևը քիչ-քիչ մայր էր մտնում, օդի մեջ արդեն դուրեկան սառնություն կար, և հենց դա ինձ սթափեցրեց ամբողջ օրվա դյութանքից: Հասկացա, որ շատ ուշ է, պետք է տուն վերադառնալ: Չէի էլ նկատել՝ ինչպես էր ժամանակն անցել, ինչպես էի ամբողջ գյուղը ոտնատակ տվել: Բայց մի բան հստակ գիտեմ՝ չէի ուզում այդ օրը վերջանար: Ես կարծես գտել էի ինձ և չէի ուզում նորից կորցնել…

Այսպես ամեն անգամ գյուղ վերադառնալիս հիշողությունները լցնում են օրերս: Ժամանակս թռչում է, և չեմ էլ հասցնում մի կարգին հագեցնել կարոտի ծարավս:

Մի բան անհերքելի է. այստեղ, թե այստեղից հեռու, ես սիրում եմ գյուղս և հպարտ եմ, որ ծնվել եմ այստեղ: