artyom safaryan

Գրագողություն

Այ, շատ հաճախ ես հանդիպում եմ այս արտահայտությանը. «Էս երգը երգիչը գողացել է էս մեկից, կամ մյուսից»:

Ես ուզում եմ այդ մասին մի քիչ ավելի շատ գրել, քան կարելի է: Նախ, կարող եմ սկսել այն բանից, թե ինչ եմ ես մտածում այդ ամենի մասին: Կուզեմ երկու կողմից նայել այդ երևույթին: Եկեք սկսենք առաջին կողմից: Պատկերացրեք, թե դուք ինչ-որ հեղինակ եք, որը գրել է մի գիրք, որը շատ արագ մեծ համբավ է բերել ձեզ: Դուք շուտ ձեռք եք բերում հռչակ և համբավ, ու արդեն լողում եք փառքի դափնիների մեջ, ու հանկարծ… Մի օր նստած եք ու հետևելով նորություններին, նկատում եք, որ ինչ-որ մեկը իր գրքով ընդօրինակել է ձեզ ու բարձրացել է փառքի նույն պատվանդանին և խլում է ձեր դափնիները: Համաձայն եմ, ծանր դեպք է, քանզի դուք ողջ օրը քրտնել, չարչարվել եք, գրել եք այդ ամենը, շարժել եք ձեր ուղեղի գալարները, ով գիտի, միգուցե անցկացրել եք մի քանի տասնյակ անքուն գիշերներ, և հանկարծ ինչ-որ մեկը գալիս է և ձեր գաղափարներով փորձում է իշխել գրական Օլիմպին:

Անարդա՞ր է, իհարկե անարդար է, քանզի դա բացի ձեր ինքնասիրությանը կպնելուց, կպնում է նաև ընդհանուր արվեստի մակարդակին, քանի որ նման գաղափարները ընկնում են շտամպի տակ, և ոլորտը բերում է լճացման, ու մենք ստանում ենք միօրինակ ֆիլմեր, գրքեր ու երգեր:

Բայց մի րոպե: Եկեք մի ուրիշ կողմից նայենք այդ ամենին: Ենթադրենք դուք ունեք գաղափար, որը հանձնում եք հանրությանը, բայց այն իհարկե ունի որոշակի հում էլեմենտներ, որոնք անկասկած ավելի հետաքրքիր կլինեն այլ մարդկանց կատարմամբ: Եվ հետո, ոչ մեկի մոտ չի ստացվի բացարձակ կրկնօրինակել գաղափարը, քանզի ընկալումը ամեն մեկի մոտ տարբեր է: Շատ հաճախ ճոխ գաղափարները դառնում են ժանրերի օրենսդիրներ կամ կերտում են նորը և կատարելագործվելով վերածվում գլուխգործոցի:

Դրա համար, ժողովուրդ, ունեցեք ձերը, բայց բաց եղեք նաև հետաքրքիր մտքերի համար, որոնք կարող են գլուխգործոց դառնալ, իսկ դուք էլ դառնաք որևէ ժանրի օրենսդիրներից մեկը:

Խմբագրության կողմից. Հիմա ի՞նչ, քո այս նյութի տակ դնենք մեկ այլ ազգանուն, գուցե ավելի բարեհունչ, ճի՞շտ կլինի: Իսկ գուցե ամեն մեկը, ինչպես դու ես ասում, շարժի իր ուղեղի գալարները, ոչ թե վերցնի պատրաստի գաղափարներ: 

Ամեն դեպքում, պատանիներ և աղջիկներ, հրավիրում ենք բանավեճի: Ի՞նչ է հեղինակային իրավունքը, մտավոր սեփականությունը, արդյո՞ք կարելի է խախտել և որ դեպքում ենք համարում գրագողություն: Սպասում ենք:

hovhannes ghulijanyan

Վազաշենից Մեծամոր՝ անվտանգ կյանքի հույսով

2014 թվականին մեր դասարան նոր աշակերտ եկավ։ Ծանոթացանք նրա հետ: Պարզվեց, որ Մարիամ Թեմուրազյանը սահմանամերձ գոտում է ապրել։ Այժմ ցանկանում եմ նրա հետ հարցազրույցի միջոցով ավելի շատ մանրամասներ իմանալ։ Նաև նշեմ, որ հիմա Մարիամը 15 տարեկան է և այս երկու տարիների ընթացքում նա դասարանում աչքի է ընկել իր գերազանց առաջադիմությամբ։

-Մարիամ, որտե՞ղ էիր ապրում մինչև Մեծամոր տեղափոխվելը:

-Մինչև 2014 թվականը ապրել եմ Տավուշի մարզի սահմանապահ Վազաշեն գյուղում: Իսկ 2014 թվականից տեղափոխվել եմ ընտանիքիս հետ Արմավիրի մարզի Մեծամոր քաղաք:

-Ինչո՞ւ եք տեղափոխվել Մեծամոր:

-Գյուղը սահմանամերձ է, կրակոցներ շատ են լինում, բուն պատճառը դա է, իսկ բացի դրանից լավ ուսման համար:

-Կրթության որակը շա՞տ է տարբերվում:

-Այո, շատ: Դպրոցումշատ առարկաներ իրենց ուսուցիչները չեն դասավանդում, քանի որ գյուղում ուսուցիչ էլ չի մնացել:

-Այսինքն բացի ձեզնից շա՞տ հեռացողներ կային:

-Այո’, գյուղը գրեթե դատարկվում է: Այն մարդիկ, ովքեր հնարավորություն չունեն այլ տեղ տեղափոխվելու՝ կրակոցների ժամանակ գնում են իրենց բարեկամների տուն:

-Շատ ցավալի վիճակ է: Իսկ ծանոթներ ունե՞ք գյուղում, ումից տեղեկանում եք գյուղի ներկա վիճակի մասին:

-Այո’, ամեն օր խոսում ենք: Ներկա պահին կրակոցներ չկան, բայց երբ էլ որ լինում են, շատ ուժեղ են լինում:

-Իսկ հե՞շտ էր Մեծամորում հաստատվելը: Կցանկանայի՞ք վերադառնալ գյուղ:

-Մեծամորում հաստատվելը այդքան էլ հեշտ չստացվեց, կարոտում էի գյուղս: Կցանականայի վերադառնալ, բայց ինչպես ծնողներս են ասում. «Գյուղում ապագա չկա»:

-Կա՞ն խմբակներ, որոնց հաճախում ես Մեծամորում: Եվ արդյո՞ք ապագան ձեր տեսնում ես Մեծամորում:

-Այո’, հաճախում եմ տիկնիկային թատրոնի խմբակ: Դա իմ ապագայի մի մասն է կազմում:

Ամեն անգամ դասարանում Մարիամին տեսնելիս ակամա հիշում եմ մեր սահմանամերձ գյուղերը, որոնք կրակոցների պատճառով դատարկվում են: Երազում եմ, որ մի օր Մարիամի ծնողները հաստատ համոզված լինեն, որ գյուղում ապրելն անվտանգ է, և գյուղն ապագա ունի:

Մեր բակի տղաները

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Ամռան ավարտվելուն արդեն քիչ է մնացել: Մարդիկ սպասում են աշնանը, որին հաջորդում է ձմեռը: Մինչ ձմռան գալը, մարդիկ իրենց վառելիքի մասին են մտածում. պետք է փայտ գնեն: Քանի որ չգիտեն, թե ինչ ձմեռ կլինի, համեմատաբար տաք, թե ցուրտ, շատ են առնում, որ բավարարի: Մենք նույնպես պիտի գնեինք: Մեր փողոցի տղաները գիտեին, որ փայտը բերում են, եկել ու մեզ ասում էին.

-Ե՞րբ կբերեն բա, գանք՝ ջարդենք:

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Նրանք միշտ բոլորին օգնում են: Փայտը հենց բերեցին, բոլորով եկան ու սկսեցին օգնել. փայտ կտրողին էին օգնում: Դե, քանի որ հայրիկս այստեղ չէ, նրանք, այսպես ասած, պարտավորվածության զգացում ունեին: Նույնիսկ մեր կողքի փողոցից էլ էին եկել: Նրանք գրեթե ամբողջը կոտրեցին, դասավորեցին: Շատ էին հոգնել: Գնալիս ասացին.

-Առավոտն էլի ստեղ ենք:

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Այդպես էլ եղավ: Առավոտյան ժամը տասն էր, ու մեկը ինձ է կանչում.

-Սո~ն, Սո~ն…

Քնած էի: Վեր կացա, արագ գնացի տեսնեմ՝ մի խումբ տղաներ մեր բակում են:

-Բանալին տուր՝ բացենք դուռը, որ ջարդենք:

Տվեցի, ու նույն պահին անցան գործի: Մեկը մյուսին փոխարինելով կոտրում էին:

-Տուր մի քիչ էլ ես ջարդեմ:

-Սպասի՛, էսքանն էլ անեմ, տամ:

Ես էլ անընդհատ դուրս էի գալիս, հարցնում.

-Երեխե՛ք, ի՞նչ կուզեք՝ կոֆե, սառը ջուր, սառը սոկ:

-Չէ՛, չէ բան պետք չի:

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Մխիթարյանի

Ես էլ սառը ձմերուկ ու սեխ կտրատեցի ու տարա հյուրասիրելու: Թե չէ, որ իրենց հարցնեմ, ոչինչ չեն ուզի:

Ապրեք դուք, տղե՛րք ջան:

Երանի ես էլ նրանց նման ուժեղ լինեի, բայց դա հավանաբար քիչ է. պետք է նաև մարդկանց օգնելու մեծ պատրաստակամություն ունենալ:

Anahit Ghazakhetsyan

Փոփոխության դիմանկարը

«Չնեղվես, էլի կհանդիպենք»-ը կյանքի մի շրջանում աշխարհի ամենակարևոր, ամենատաք, ամենասպասված ու ամենապետքական արտահայտությունն է, մանավանդ, երբ ասում է նա, ում հետ չհանդիպելը ամենաշատ նեղվելու առիթն է տալու:

Որ հանկարծ թեկուզ մտքիս ծայրով փոփոխություն բառն ա անցնում,  միանգամից գամվում ես ուղեղիս աջ կիսագնդին: Չնայած քո մասին ես ձախով էլ եմ մտածում: Այ, հիմա գրում եմ փոփոխության մասին, որն արդեն քո հոմանիշն ա:

…Գիտե՞ս՝  ես նկատել եմ՝ էն մարդիկ, ում առաջին հայացքից, խոսքից, ժեստից չենք հավանում, ամենասիրելիներն են դառնում:

Փոփոխությունները իրենց գցում են մեր նեղ-նեղլիկ կյանք՝ սիրած երգը, հայացքը, աչքերի գույնը փոխելու, նոր կետից ինչ-որ բանին առաջին անգամ նայելու, ինչ-որ բան առաջին անգամ ցույց տալու համար, իսկ էդ մեզ մեկ-մեկ շատ ա պետք: Դե, որովհետև լճանում ենք: Դե, դրանից վատ բան մեկ էլ նորից չհանդիպելն ա:

Երեք գդալ շաքարավազի պես լցվեցիր կյանքիս անհամացած թեյի մեջ:

Սառը անձրևից հետո, որ ուսիդ բրդյա, տաք ժակետ են գցում, այ, դու էդ ժակետն ես:

Դու ոնց որ մի բաժակ սառը ջուր լինես: Էն ջուրը, որ ի վերջո հասցնում են  ծարավից մեռնողին:

Ասենք՝ իմ ամենասիրած կանաչ, թթու խնձորն ես:

Դու Բրելի  «Մի՛ լքիր դու ինձ» կոչն ես ու Սքորփիոնսի  «Դեռևս սիրում եմ քեզ»-ը՝ ընկալածս բոլոր տողատակերով:

Դու էն նամակն ես, որ սոսնձում են օրագրում՝  երբեք չկորցնելուն հավատալով:

Դու ականջակալներումս գնացող-եկող ջազն ես՝ ազատ, անսահման, խորը, ուրիշներից չընկալելի:

Դու պայքար ես, ընդդիմություն, կարծրատիպ ու կարծրատիպային կարծիք կոտրող:

Այ, կյանքում կմտածեի՞ր, որ կդառնաս կախվածության մարմինը, ամենաիրական մարմնացում:

Դու փո-փո-խութ-յունն ես՝ թարգմանած աշխարհի բոլոր լեզուներով: Էն ամենը՝ ինչից սկիզբ է առնում նորը, իմը ու քոնը: Այսինքն, դու էս տողերն ես, նաև գրիչիս թանաքը, անգամ ձեռագիրս:

Դու էն վերջին գրկախառնությունն ես, որ խեղդում ա ու խեղդվում ա տխրությունից:

Վերջերս գրել էի, որ հեռացումը նոր վերադարձ է ենթադրում, դրա համար էլ չեմ նեղվելու:

Փորձելու եմ չնեղվել:

Դեռ:

Մինչ նոր հանդիպում ու երբեք հաջողություն:

Գրկում եմ ոնց որ միշտ:

Հավատալով վաղվան

 

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Քսաներորդ դարի հրապարակախոս Վարդգես Պետրոսյանը վստահ էր, որ ծառը ինքը պիտի կարողանա դիմանալ ու ապրել, կռվել քամու ու ծարավի դեմ, կռվել որդերի դեմ, որ կրծում են իր արմատները: Ծառը՝ ինքը:

-Իսկ ինչպե՞ս կռվել մարդու դեմ, ինչպե՞ս դիմանալ մարդուն,- հարցնում եմ՝ առանց պատասխանի ակնկալումով:

Օգոստոսի տասնյոթին պատանի թղթակիցներով Վանաձորում էինք: Ընդհանրապես հաշված օրեր եմ եղել քաղաքում, բայց ամեն անգամ նոր մի բան եմ գտել, նոր մի բան, որ հաստատ կարեւոր է եղել: Քաղաքի մարդիկ, փողոցները, այգին… Ինչ-որ ոգեշնչում ունեն իրենց մեջ, որ ամեն անգամ նորովի եմ զգում, բայց դեռ չգիտեմ, թե ինչու:

Վանաձորը խաղաղ է գրեթե միշտ, գրեթե, որովհետեւ խաղաղությունը խախտվելու հակում ունի, իսկ ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ խաղաղությունը խախտելու հակում ունեն: Դե պարզ է՝ մարդիկ:

Կեսօրն անց էր, քաղաքում՝ անսովոր իրարանցում: Տիգրան Մեծ փողոցում ծառահատվել էր վեց փշատերեւ, եւ անհայտ էր՝ ում կողմից, ինչու: Մարդիկ, որ անցնում էին, կանգ  էին առնում, սրտնեղում, զայրանում, հեռանում: Ոչ մեկ չգիտեր՝ ինչ անել, ինչով մխիթարվել: Փորձում էի հետաքրքրվել, հասկանալ՝ ինչ է տեղի ունեցել.

-Ես բան չգիտեմ, նոր է եղել, լրիվ նոր,- պատահական անցորդ էր:

Իսկ Կժեր գեղագիտական կենտրոնի տնօրենը հուսահատ էր: Կատարվածն իր կենտրոնի հարեւանությամբ էր հենց, բայց ինքն էլ կարգին չգիտեր.

-Ո՞վ է իրականացրել էս ամբողջը կամ ընդհանրապես ո՞վ իրավունք ուներ նման թույլտվություն տալու:

Չգիտեր, չգիտեինք ու չգիտենք հիմա էլ: Ասում են՝ գործ է հարուցվել, ընթացքի մեջ է: Լավ, ենթադրենք: Բայց այդ ո՞ր պատահականությամբ նույն երեւույթը հաջորդ օրն էլ կրկնվեց, այս անգամ՝ Դսեղ գյուղում: Հովհաննես Թումանյանի տուն-թանգարանի հարեւանությամբ գտնվող տարածքում հատվել էին եղեւնիներ, այլ ծառատեսակներ:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Վնասները մեծ էին՝ դե պարզ է: Բայց գլխավորը էլի պարզ չէ. ովքե՞ր են արել եւ ինչո՞ւ: Այս մասին հեռուստատեսությամբ իմացա, համացանցում գրեցին… Գոնե արդյունք ունենա:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Ռազմիկ Դավոյանը գրում է՝ «Բա՛ց քո կեղեւը, ծա՜ռ, ա՛ռ ինձ կեղեւի մեջ…», Հախվերդյանն էլ զուր չի երգում այդ երգը.

Ես կձգվեմ քեզ հետ,
ես կճկվեմ քեզ հետ,
եւ հողմերի ձեռքից
ես կփրկվեմ քեզ հետ:

-Լավ, իսկ մարդկանց ձեռքի՞ց:

Փրկության ավտոբուսը

Բարև՛, խոսելու ժամանակ չկա, արագ հետևիր ինձ, տարածքը գնդակոծվում է… Տների կողքով մի քայլիր, հարվածը տների վրա է ուղղված: Ահա, գրեթե հասանք… Տեսնո՞ւմ ես երկհարկանի տունը… Չէ՛, իհարկե տուն չենք մտնում, այլ իջնում ենք տան նկուղը: Դե արագ, արագ, իջիր… Նկուղում ենք… Տեսնո՞ւմ ես այն հաղթանդամ տղամարդուն՝ Սարգիս պապն է, նրա կողքին՝ Նազան տատը, որդին՝ Վրեժը, Վրեժի կինը՝ Արևիկը, նրանց զավակները՝ Վարդանն ու Ռուզաննան… Սպասում են… Օր ու գիշեր սպասում են, թե երբ է Ճամբարակից ուղարկված ավտոբուսին վերջապես հաջողվելու հաղթահարել գնդակոծվող գոտին ու նրանց անվտանգ վայր տեղափոխելու: Հանկարծ մեր գլխավերևում պայթյուն է լսվում: Բացվում է նկուղի դուռը, և մի երիտասարդ բղավում է.

-Սարգի՛ս դայի, տունդ վառվում ա:

Բոլորը վերցնում են ձեռքի տակ եղած դույլերն ու վազում հանգցնելու այրվող տունը:

-Թողեք, թողեք վառվի տունս, որ ուշս դբեդ չմնա,- լսվում է Սարգիս պապի ձայնը: Ժողովուրդը քարանում է: Այրվում է գյուղի պահեստապետի տունը, այրվում են հյուրընկալությամբ ու ջերմությամբ լցված տան պատերը: Սարգիս պապը լուռ է: Նրա աչքերի առաջ այրվում է տունը, որի հետ կապված է նրա ողջ կյանքը:  Ահա բոցը բացում է իր երախն ու վերածում հսկա տունը մի կույտ մոխրի…

Իսկ հիմա արի մի պահ տեղափոխվենք Ճամբարակ: Մոտենում ենք Ճամբարակին: Ճանապարհի եզրին մարդկանց մի մեծ ամբոխ է հավաքվել: Բոլորի անհանգիստ հայացքներն ուղղված են Ճամբարակից Արծվաշեն տանող ճանապարհին: Նրանք սպասում են ավտոբուսին. հասարակ մի մարդատար մեքենա, որի վերադարձը պիտի որոշի այս մարդկանց ապագան: Ավտոբուս, որը կվերադառնա՝ իր հետ բերելով ուրախություն, կամ էլ կզրկի այս մարդկանց երջանիկ լինելու իրավունքից: Ավտոբուս, որն ուղևուրվել է Արծվաշեն՝ այս մարդկանց բարեկամների ու հարազատների կյանքը փրկելու: Ահա և հայրս՝ Գրիգորը: Նրա հայացքն ուղղված է ճանապարհին, իսկ սիրտն այրում է միայն մի ցանկություն՝ կրկին տեսնել պապին…

Վերջապես ավտոբուսին հաջողվում է գյուղ մտնել: Գյուղացիները քայլում են դեպի ավտոբուսը, և բոլորին միայն մի հարց է հուզում. «Ինչու՞ Սարգիս դային չփրկեց իր տունը»: Սարգիս պապը շրջվում է, նայում գյուղին ու պատասխանում.

-Ես էս գյուղը էլ էրեխա չեմ բերի:

Նա առաջ է քայլում, գիտակցելով, որ ընդմիշտ հեռանում է այս գյուղից: Նրա մեջքի հետևում է մնում իր ծննդավայրը, այրվող տունը, կնոջ՝ Նազանի գերեզմանը: Հասնում են ավտոբուսին…

Ճանապարհի վրա հայտնվում է ավտոբուսը: Հուսահատված մարդիկ աչքերին չեն հավատում… Բայց գալիս է, կասկած չկա, գալիս է… Գալիս է ավտոբուսը, որն իր հետ բերում է անսահման երջանկություն, ու միմյանց է հասցնում օրեր առաջ մեկնված ձեռքերը: Գրիգորը խառնված ամբոխի մեջ իր պապին է փնտրում: Ավտոբուսի դռներում հայտնվում է Սարգիս պապը ու հաջորդ վայրկյանին նրան արդեն ամուր իր կրծքին է սեղմում Գրիգորը…

Mane Minasyan

Դպրոցական վերջին ամառս

Ու ամեն տարի սեպտեմբերին, երբ դպրոց ենք գնում, ուսուցիչներն անպայման հարցնում են, թե  ինչպես անցավ ամառը, ինչ ենք արել և այլն:

Արդեն 12-րդ սեպտեմբերս է, թվով վերջինը` որպես աշակերտ:

Այս տարի որոշեցի այդ ավանդույթ դարձած հարցին պատասխանել մի փոքր շուտ:

Այս ամառ ես հասկացա, որ մի քիչ մեծացել եմ:
Հունիսս լրիվ «գիտական էր», ու լի ձեռքբերումներով: Հենց հունիսին էր, որ մասնակցեցի «Մանանայի» դասընթացին, ու դարձա թղթակից 17.am-ում: Հենց հունիսին կարդացի լիքը գրքեր, որովհետև զգում էի, որ հաջորդող 61 օրերին չեմ հասցնելու, ու այդպես էլ եղավ:

Հուլիսս սկսվեց ընտանեկան մթնոլորտում,  շարունակվեց «Հայաստանի պատանեկան նվաճումներում», ու ավարտվեց արդեն հարազատ դարձած «Հույսի Կամուրջում»:

Օգոստոս: Անկեղծ ասած օգոստոսին այսքան շուտ չէի սպասում, բայց, որ էկավ, իր հետ էլի լիքը բան բերեց: Օրինակ` շտեմարաններ հայոց լեզվից և գրականությունից: Իր հետ օգոստոսը բերեց նաև Հայաստանի պատանի թղթակիցների մեդիա ճամբարը դեպի Դիլիջան: Մեդիա ճամբարում սովորեցի ավելի լավ գրել, ավելի ճիշտ բռնել ու օգտագործել ֆոտոապարատն ու իհարկե, սովորեցի ֆիլմ նկարել:

Օգոստոսն էլ եմ համարում ձեռքբերումների ամիս: Իսկ այս ամառս` ստացված: Ամռան ավարտին մնացել է հաշված օրեր, բայց այս տարին տարբերվում է մնացած 11-ից: Եթե անցյալ տարի հարցնեին, ուզում եմ բացվի դպրոցը, թե չէ, երևի կպատասխանեի՝ չէ, բայց հիմա ուզում եմ, որ շուտ գա սեպտեմբերը, որ վերջին անգամ զգամ սեպտեմբերի 1-ին որպես աշակերտ դպրոց գնալս:

Վրանային ճամբար Օձունում

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ամռան ձանձրույթին անփոխարինելի է ճամբարը: Նոր ընկերներ, նոր շրջապատ և նոր միջավայր: Եվ ահա հուլիսին11-ին վաղ առավոտյան ավտոբուսը, որի վրա գրված էր «Երևան-Լոս Անջելես», շարժվեց Օձուն (ես էլ մտածում էի ճանապարհին, թե ինչի են մարդիկ փողոցից զարմացած մեզ նայում և անգամ բարևում):

Երբ հասանք, տղաներն արդեն տեղադրել էին վրանները, և իմ առաջին ու վերջին տխուր միտքը եղավ, թե ինչպե՞ս եմ այս ցրտին մնալու վրանում:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Այս ծրագրի նպատակն էր երիտասարդների մեջ ավելի խորացնել հայ առաքելական եկեղեցու հիմքերը, ավանդույթները: Եվ հենց այդ պատճառով էլ մասնակցում էինք ժամերգություններին, պատարագներին, աղոթում հացից առաջ և ստանում հոգևոր դասեր: Իհարկե, առօրյա կյանքում ժամանակ չի մնում այս ամենի համար, բայց պետք է աշխատենք գոնե այս ամենի կեսի կեսը անել:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ամբողջ մեկ շաբաթվա ընթացքում խաղացինք մի խաղ, որն այսպես էր կոչվում «Գաղտնի ընկեր»: Բացատրեմ, թե ինչպես էր՝ թղթերի վրա գրված են աղջիկների անունները, որոնք քաշում էին տղաները, և հակառակը: Եվ մեկ շաբաթվա ընթացքում նրան տալիս ես նվերներ, գաղտնի:

Դե էլ ինչ ճամբար առանց ուխտագնացությունների: Առաջինը եղավ ոտքով դեպի  Հովնան Օձնեցու դամբարան, Արդվի գյուղ: Ճիշտ է, շատ հոգնեցինք, բայց հետաքրքիր էր: Երկրորդը դեպի Սանահին, որն ուղղակի հիասքանչ տեղ էր:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ամեն օր մի ջոկատ անցնում էր հերթապահության: Եվ բոլորն էլ ոգևորված անցնում էին գործի, որպեսզի լավագույնը լինեին: Մեկը ծաղիկներ էր դնում սեղանին, խրատներ, մյուսը անձեռոցիկները մեկ այլ ձևով էր դասավորում, ինչպես նաև շնորհակալական խոսքեր: Մեզ՝ հերթապահներիս, թվում էր, թե հենց նոր նախաճաշեցին, և դեռ անցել է կես ժամ, երբ եկավ ճաշի ժամը:

Մեր վրանը այդպես էլ ամենամաքուրը չճանաչվեց, չնայած աղջիկներով էինք:

Ահա և վերջին օրը: Բացահայտվեցին բոլորիս «գաղտնի ընկերները», իրոք շատ հետաքրքիր էր:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ինչպես կարող եմ ես մոռանալ այն 7 օրը, երբ վրանի մեջ քնելուց անգամ տեղ չունեի ձեռքս երկարացնելու, թե ինչպես էինք միջատներից պաշտպանվելու համար բամբակներով փակում ականջներս, այն անուշաբույր խնկի հոտը,  հերթապահության ժամանակ շա՜տ ու շա՜ տ ափսեներ  չորացնելը, ու ոնց էին մնացածը գալիս ու հարցնում՝ ինչո՞վ օգնենք: Մեր բոլորիս ծիծաղը, ուրախ հումորները, ինչպես կարող եմ մոռանալ առավոտյան մարմնամարզությունը, ժամերգությունները: Իրոք, ճամբարը շատ բան տվեց, թե հոգեպես, և թե ֆիզիկապես: Այս ամենի համար շնորհակալ եմ առաջին հերթին Խաչիկ դպիր Վարդանյանին (ում չկարողացա ոչ մի պահ հարմարեցնել և դիմացից նկարել), ով մի տեղից մյուս տեղն էր վազել, որպեսզի մեզ համար հովանավորներ գտներ, և իրականանար ճամբարը: Այնքան եմ ուզում նորից լսել, թե ինչպես էր նա ամեն անգամ երգում երեկոյան,  և նոր միայն բարի գիշեր ասելով շտապում էինք քնելու: Այնքան հոգնած էինք լինում, որ ոչ մտածում էինք միջատների մասին, ոչ նեղված քնելու և ոչ էլ այլ դժվարությունների մասին:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Շնորհակալ եմ մեզ հովանավորողներին ՝ Արագածոտն թեմի առաջնորդ Մկրտիչ եպիսկոպոս Պռոշյանին,  Սուրբ Մարիանե եկեղեցու ծխական խորհրդին  և մի խումբ այլ բարերարների, մեր ջոկատավարներին և իհարկե, իմ լավ ընկերներին:

Այնտեղ կարծես, թե կտրված էինք ամեն ինչից և տեղյակ չէինք երկրի լարված իրավիճակից, որը մի կողմից լավ էր, մյուս կողմից՝ վատ:

Շուտով էլի դպրոց

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Սեպտեմբերի մեկ՝ ոմանց համար սիրելի, ոմանց համար անտանելի դարձած օր: Ես պետք է առաջին անգամ դպրոց  գնայի ու գնացի: Ես սկսեցի սիրել դպրոցը առաջին իսկ օրվանից: Դե, բոլոր նրանք, ովքեր վաղուց հաճախում են դպրոց, պետք է որ արդեն իրենց որոշակի կարծիքն ունենան այդ վայրի մասին: Հավանաբար ես դպրոցը սիրում էի  դասընկերներիս ու ուսուցիչներիս շնորհիվ: Նրանք միշտ ինձ լավ էին վերաբերվում: Անցավ մի քանի տարի:
Ձմեռ էր, փետրվարյան մի պայծառ օր: Արդեն չորրորդ դասարանում էի: Դասերը ավարտվեցին: Ինձ տուն տանելու նպատակով դպրոց էր եկել մայրս: Հորս մահից հետո իմ կյանքի մռայլ գույներին նա էր վառ երանգավորում տալիս: Մենք որոշեցինք այցելել մեր ազգականներից մեկի տուն: Ես խաղում էի այդ տան փոքրիկի’ հինգամյա Զարուհու հետ: Միշտ շատ երկար էի ցանկանում մնալ նրանց տանը, իսկ այս անգամ մի տեսակ շտապում էի: Մորս խնդրեցի, որ գնանք տուն, պատճառաբանելով, թե դասերը շատ են: Դուրս եկանք նրանց տնից ու ճամփա ընկանք դեպի մեր տուն: Թեպետ օրը տաք էր, բայց սառը օդի առկայությունը ակնհայտ էր: Բոլորը հագել էին ճտքավոր կոշիկներ ու տաք վերարկուներ: Ես ամուր բռնել էի մորս ձեռքը, պատմում էի նրան, թե ինչ զավեշտալի դեպքեր են տեղի ունեցել դպրոցում, իսկ նա ուշադիր լսում էր:  Հետո ես դիմացս նկատեցի ձյուն: Բարկությամբ նայեցի այդ ձյան թմբին ու եսասեր աղջկա նման ասացի.
-Ինչո՞ւ պիտի ես քայլեմ այս սառը ձյան միջով:
Ախ, որքան հիմար եմ եղել ես, բայց զղջալու համար ուշ է արդեն: Ես բաց թողեցի մորս ձեռքը և վազեցի դիմացի ճամփեզր: Միայն ափսոս, ոտքս չհասցրի դնել ճամփեզրին: Հեռվից  մի մեքենա եկավ՝ կտրուկ արագություն հավաքելով,  տեղի ունեցավ վրաերթ: Այդ ամենից բացի ոչինչ չեմ հիշում ու չեմ էլ ուզում հիշել: Մեքենան գնացել է որոշ ճանապարհ , հետո վարորդը հասկացել է իր սխալը ու հետ վերադարձել: Նա ինձ իր մեքենայով հիվանդանոց էր տարել: Անելանելի վիճակ էր ստեղծվել: Բժիշկները հույսները կորցրել էին, թե կկարողանան ինձ փրկել: Վնասել էի գլուխս, աջ  ոտքս ամբողջությամբ փշուր-փշուր էր եղել: Նրանք մտածում էին, որ միայն հրաշքը ինձ կփրկի, հակառակ դեպքում ես կմեռնեմ: Ես  երեք օր գիտակցություն չունեի: Ընտանիքիս անդամներն ու հարազատներս  մինչև վերջին պահը աղոթում էին ինձ համար: Աստված ինձնից երես չթեքեց: Նա փրկեց իմ կյանքը: Ես հասկացա, որ կյանքում ինչ-որ կարևոր բան ունեմ անելու և  մինչև  չիրագործեմ այն, կյանքին հրաժեշտ չեմ տա: Ի վերջո ես իմ ընկուզագույն աչքերը բացեցի ու ասացի.
-Մեր դասղեկին ծաղիկ գնելու համար գումար ենք հավաքում, կտաք ծնողկոմիտեին:
Հետո իմանալով  այդ մասին, զարմանք ապրեցի, թե ինչու եմ հենց այդ խոսքերն ասել, զարմանում էի, բայց նաև  հպարտանում, որովհետև ես հավատարիմ աշակերտ լինելով եմ նրան հիշել: Դասղեկից զատ ես հիշում էի դասընկերներիս: Ես ամեն օր երազումս տեսնում էի դասարանս, դասընկերներիս, ուսուցիչներիս: Լիովին ապաքինվելուց հետո գնացի դպրոց: Քննություններս հանձնեցի: Այդ տարի դպրոցը ավարտեցի գերազանց առաջադիմությամբ: Եկավ ժամանակը արձակուրդ գնալու: Արձակուրդները անցան միապաղաղ, սակայն ես ոչինչ փոխել չէի կարող:
Էլի սեպտեմբերի մեկ, էլի ոմանց համար սիրելի, ոմանց համար անտանելի դարձած  օր: Ես դպրոց գնալով իմացա, որ մեր դասարանը պետք է ցրեն, քանի որ երեխաների քանակը քիչ էր: Դասարանը ցրելուց հետո մատյանում առաջինից ութերորդ համարը կգնա ա դասարան, իսկ դասարանի մյուս մասը  բ դասարան:  Ես հինգերորդ համարն էի, հետևաբար բարի գալուստ հինգի ա դասարան: Ինձ այդ դասարանի երեխաները առաջին իսկ հայացքից դուր եկան: Նրանց հետ բավականին շուտ մտերմացա: Նրանք բոլորն էլ շատ բարի, կատակասեր, խելացի և  ընկերասեր երեխաներ էին: Շատ սիրեցի նրանց բոլորին: Նրանք ինձ համար թանկ էին, ինչպես հարազատ քույր ու եղբայր: Բացի ընկերներից, ձեռք բերեցի անչափ բարի ուսուցիչներ: Դասղեկս շատ սիրալիր էր իմ հանդեպ ու մյուս դասընկերներիս: Մեր հայոց լեզվի ուսուցչուհու հետ այնքան կապվեցի, որ ինձ մոտ ցանկություն առաջացավ  ապագայում նրան նմանվել ու դառնալ հայոց լեզվի ուսուցչուհի: Ես մինչ այսօր էլ սիրում եմ նրանց բոլորին և  ցանկանում եմ, որ այս կյանքում բոլոր մարդիկ լինեն նրանց պես բարի:

Ուզում եմ ևս մի անգամ ասել իմ բոլոր դասընկերներին ու ուսուցիչներին ես բոլորիդ անչափ շատ եմ սիրում:

elyanora balyan

Մեր փոքրիկ հարևանները

Տատիկիս բացօթյա պատշգամբում ամեն տարի գարնանը իրենց բներն են հյուսում մեր փոքրիկ հարևանները՝ ծիծեռնակները: Ամեն օր նստում եմ այդտեղ ու երկար նայում նրանց: Շատ հետաքրքիր թռչուններ են. գեղեցիկ ու հիանալի ձայն ունեն: Երբ այս գարնանը եկան, բները նորոգեցին, ձու ածեցին ու երկար տաքացրին, մինչև դուրս եկան ձագերը: Իսկ հետո տեսնում էի, թե ինչպես են հոգատար ծնողները հերթով կեր բերում դեռ անփետուր ձագուկներին: Մի օր էլ լսեցի ձագուկների ծլվլոցը և տեսա, թե ինչպես են գլուխները հանել փոքրիկ բնի միջից, ու սպասում իրենց ծնողներին: Իսկ նրանք, ինչպես միշտ, հերթով կեր են հասցնում փոքրիկ ձագերին:

Այդ ժամանակ հասկացա, որ փոքրիկ թռչունները ոչնչով չեն տարբերվում մարդկանցից: Նրանք էլ հոգատար ծնողներ են: Մարդու նման կարող են գուրգուրել ու փայփայել իրենց ձագերին և, հարկ եղած դեպքում, դուրս գալ թշնամու դեմ ու պաշտպանել նրանց: