Աննան

Լուսանկարը` Տաթև Աղազարյանի

Լուսանկարը` Տաթև Աղազարյանի

«Որքան, որ հազվադեպ է իսկական սերը, իսկական ընկերությունն ավելի հազվադեպ է»:

Լառոշֆուկո

Եվ ես այդ հազվադեպների շարքն եմ լրացնում: ՉԷ, չէ, խոսքն իսկական ընկերության մասին է: Ես գտել իմ Աննային, ում զրո ամբողջ մեկի հարյուր հազարերորդական տոկոս անգամ չեմ նախանձում և համոզված եմ, որ նա նույնպես: Պատմեմ Աննայի մասին: Դե, երևի նկարից տեսաք, որ Աննան ունի գանգուր մազեր, որոնց համար ես խելագարվում եմ: Աննայի օրը շա՜տ ծանրաբեռնված է՝ դասերից հետո հաճախում է տարբեր խմբակների, գալիս է Երևան` Թումո կենտրոն, որտեղ ստեղծում է շարժական գրաֆիկներ, անիմացիաներ, 3d մոդելավորում, զբաղվում լուսանկարչությամբև այլն, դպրոցում Աշակերտական խորհրդի տեղեկատվական հանձնախմբի նախագահն է, որտեղ կազմակերպում է հետաքրքիր միջոցառումներ և տեղեկացնում աշակերտներին կատարվելիք միջոցառումների մասին: Բայց, ցավոք, ընկերուհիս այս ամենն անում է իր առողջության հաշվին: Աննան եղել է բուսակեր, իսկ հետո դարձել մեր նման «գազանիկ», քանի որ առողջության հետ խնդիրներ էին առաջանում: Նա սիրում է փորձել իր կամքի ուժը և փորձություններ նախաձեռնել իր օրգանիզմի համար:

Աննայի մանկությունը լի է եղել փորձություններով, բայց նրա մոր շնորհիվ ամեն ինչ հարթվել է: Աննան իր հույզերն արտահայտում է նկարչության, երաժշտության և ստեղծագործելու միջոցով:

«Աննա, մի հատ իրական թվի ռացիոնալ ցուցիչով աստիճանները կբացատրե՞ս», կամ էլ` «Ան, ատոմի բաժանելիության էն երեք սկզբունքները բացատրի, էլի», ու Աննան բոլոր խնդրանքներին պատասխանում է ՝ «Հա, իհարկե, հիմա կբացատրեմ»:

Մի բանի համար եմ տխրում, որ Աննան ինքնավստահ չի: Ինչքան է եղել` ասել է. «Ես էս քննությանը հաստատ վեցից բարձր չեմ ստանա», ու եկել ասել է, որ տասը է ստացել:

Աննա ունի մի հետաքրքիր բնավորության գիծ: Ուրեմն, երբ ընկերուհիներով գաղտնի մի բան ենք զրուցում, ասում է. «Աղջիկներ, կամաց խոսեք, կլսվի, բարձր մի ասեք անուն», այն դեպքում, երբ մեր շուրջը օտար մարդ չկա: Ու ես էլ նրան պատասխանում եմ. «Ան, հո ԽՍՀՄ-ի ժամանակաշրջանում չե՞նք ապրում, որ մի բառ` ու ձերբակալում: Հանգիստ, սա 21-րդ՝ խոսքի ազատության դարն է»:

Ահա և Աննան՝ բազմակողմանի զարգացած մի մարդ, ով ընկերությունը երբեք չի հանգեցնում օգուտի:

Ani avetisyan

Առաջընթաց

Աշնանը ողջ Հայաստանում ՏԻՄ ընտրություններն էին: Դե, բնականաբար, ոչ ոք անմասն չմնաց դրանից: Անգամ 17.am-ի նյութերից շատերն այդ մասին էին: Մեկը գրում էր, որ իրենց գյուղում ասֆալտապատման աշխատանքներ են, ճանապարհներն են լուսավորում, մյուսը, թե իրենց մոտ ոչ մի շարժ չկա: Իսկ ես, այդպես էլ չգրեցի: Ի՞նչ գրեի, է՜: Ինչպես հիշում եմ՝ Աշտարակում վերջին փոփոխությունը հնի տեղում նոր Հայորդյաց տուն կառուցելն էր, այն էլ՝ Եկեղեցու հովանավորությամբ: Մեր գյուղի մասին` էլ չասեմ: Իբր մշակույթի տունն էին վերանորոգել, բայց պարի փորձից հետո ներկերի կեսը թափվեց:

Իսկ դուք ի՞նչ կմտածեիք, եթե հոկտեմբերի կեսին գային ու ասեին, որ սեպտեմբերի 21-ին նվիրված համերգի պիտի գնաք: Այո, այո՝ պիտի, որովհետև նման դեպքերում երկրորդ տարբերակ գրեթե չկա:

Երևի դուք էլ նույնը կմտածեիք, ինչ մենք: Ուղղակի մեր մտքով մի վայրկյանում անցավ մի քանի տարի առաջ Ցեղասպանության օրվան նվիրված միջոցառման անվան տակ մեզ պարսկական ժողովրդական համերգի տանելու փաստը: Մեզ հույս էինք տալիս, որ ազգային երգեր կլինեն: Գոնե Մշո քոչարի կպարենք: Չենք քնի էլի:

Հավաքվեցինք դպրոցի բակում ու սկսվեց փոխադրամիջոց գտնելու գործընացը: Մի կերպ գտանք 7 տեղանոց մեքենա, որը մեզ կողքի գյուղ հասցրեց, այնտեղից էլ Աշտարակ գնացինք: Էլի մի տասը րոպե ոտքով քայլեցինք մինչև Մշակույթի տուն հասնելն ու հիշեցինք անկախությանը նվիրված նախկին համերգները, որոնք սովորաբար սեպտեմբերի 15-ին էին լինում: Ֆուտբոլի դաշտի նման մի վայրում էին լինում, որտեղ նստարանները աստիճաններ էին հիշեցնում, ավելի ճիշտ՝ աստիճաններ էին. կեսը՝ փայտից, կեսը՝ բետոնից:

Փառք Աստծո, մշակույթի տունը բավականին լավ վիճակում էր: Եվ առաջին բանը, որ տեսանք մտնելով դահլիճ՝ երաժշտական գործիքներն էին: Դասընկերներիցս մեկն էլ, օգտագործելով ողջ երևակայությունը՝ հայտարարեց.

-Հաստատ դասական համերգ է լինելու:

-Մենակ քո կազմակերպած դասական համերգում դհոլ ու էլեկտրակիթառ կնվագեն:

-Կամ ռոք է:

Հիշեցի Վանաձորի «Դբա ռոք»-ը:

-Վատ չէր լինի:

-Բայց, Աշտարակո՞ւմ:

-Եկան երաժիշտները: Հա էլի, ռոք է:

Բայց՝ դա-դա-դա-դա՜մ, միայն մի քանի նոտա, ու բեմ են դուրս գալիս Սահակ Սահակյանը (Վարպետը), Դավիթ Ամալյանը, Մրոն ու էլի մի քանիսը:

-Ու՜խ, կպարենք:

-Ոնց եմ ուզում «Պատիվ ունեմ»-ն էլ երգեն:

-Ես էլ ուզում եմ Ամալյանի հետ նկարվեմ:

Վերջինը ես էի: Մոռացա ռոքի հանդեպ ունեցած սերս ու մի վայրկյանում ձուլվեցի «Ձայն մը հնչեց»-ի երաժշտությանը: Հետո պարի շարքին ու չզգացի, թե ինչպես ժամանակն անցավ:

Զարմացած էի և ուրախ: Փաստորեն, մեզ մոտ էլ են էսպիսի համերգներ լինում: Ու կարևորը, որ առջևում ընտրություններ չկան: Պատահում է:

Հ.Գ. Վերջում մի քիչ էլ մեզ գովեմ. համերգի առաջին րոպեներից սկսած՝ մեր խմբի «ռեյտինգն» այնքան բարձրացավ, որ պարտերից, պարելով հասանք բեմի առաջամաս ուղիղ մարզպետարանի աշխատակիցների, մարզպետի ու մյուս հյուրերի առջև: Համերգից հետո էլ մի լավ գովեցին:

Ani avetisyan

Նույնն ենք դեռ

Վեր եմ կենում տեղիցս, քայլելով հասնում գրադարակիս, վերցնում եմ գրիչս, տետրս, հետո միացնում եմ գիրքս ու սկսում: Հա, մի զարմացեք, միացնում եմ, ու չզարմանաք, եթե մի օր տետրերն էլ էլեկտրոնային լինեն:

Վերցնում եմ գրիչս, այն գրիչը, որից երևի երեք տարի է, օգտագործում եմ: Աչքերս էլ, ձեռքերս էլ սովորել են նույնությանը:

Ու գիտե՞ք, միայն գրիչը չէ: Ամեն ինչ է այդպես, ամեն բան միշտ նույնն է: Մենք ենք նույնը: Նույնն ենք մնացել: Ամեն օր դպրոց, բուհ, աշխատանքի նույն ճանապարհով ենք գնում, նույն մայթով ենք քայլում, փողոցը նույն տեղից ենք անցնում: Ու թվում է, թե մի բան սխալ կլինի, եթե մյուս մայթով քայլենք: Իսկ եթե ավելի ուշադիր լինենք, երևի կզգանք, որ մեր ոտնահետքերն անգամ համընկնում են: Երևի ամեն 20-ից տասը քայլը մենք նախկին ոտնահետքերի վրա ենք դնում: Իսկ դպրոցում, բուհում, ու աշխատավայրում էլ ամեն բան նույնն է: Երթուղայինով գնալիս էլ միշտ նույն տեղն ենք նստում: Գուցե մտածում ենք, որ եթե ուրիշ նստարանի նստենք, տեղ չենք հասնի, կամ սխալ տեղ կգնանք:

Ու ամեն գիշեր՝ քնելուց առաջ, ականջակալներումս նույնն երգերն են: Երգացանկս էլ չի փոխվում: Երևի ես էլ եմ վախենում, որ եթե նախորդ գիշերներից տարբեր երգեր լսեմ, քունս չի տանի: Գիշերներն անգամ սովորել են նույնությանը: Սովորեցրել ենք:

Վերջին շրջանում շրջապատումս ձեռագրիցս բացի գրեթե ոչինչ չի փոխվել:

Երևի մարդիկ հոգնել են փոփոխություններից, կամ գուցե ոչ, ուղղակի սովորել են նույնությանը: Չգիտեմ:

Մանուի գունապնակը

Լուսանկարը՝ Սոֆի Թովմասյանի

Լուսանկարը՝ Սոֆի Թովմասյանի

Դեկտեմբերի 9-ին Կառլ Լևոնի անվան պատկերասրահը մարդաշատ էր. բացվել էր Փ. Թերլեմեզյանի անվան գեղարվեստի պետական քոլեջի 5-րդ կուրսի ուսանողուհի Մանու Հարությունյանի` «FATUM» խորագիրը կրող առաջին անհատական ցուցահանդեսը:
Ողջույնի խոսքով հանդես եկավ ՀՀ Նկարիչների միության նախագահ Կարեն Աղամյանը, ով շնորհավորելով Մանուին, նշեց, որ չնայած սա նկարչուհու առաջին ցուցահանդեսն է, աշխատանքները մեծ թիվ են կազմում, ինչն էլ տաղանդավոր և աշխատասեր երիտասարդության գոյության մասին է վկայում:
Ցուցահանդեսի բացման բաղկացուցիչ մասն էին կազմում ասմունքը, պարը, երգն ու երաժշտությունը, հատկապես թավջութակի և սաքսոֆոնի հնչյունների գեղեցիկ համադրությունը:
«Դեռ վաղ հասակից հրապուրվել եմ Տերյանի պոեզիայով և հատկապես, «FATUM» բանաստեղծության վերնագրով և բովանդակությամբ: Մտածեցի` ինչո՞ւ ոչ, հենց` ճակատագիր»,- ասաց Մանուն:

Լուսանկարը՝ Սոֆի Թովմասյանի

Լուսանկարը՝ Սոֆի Թովմասյանի

Ցուցահանդեսին ներկա էին երիտասարդ նկարչուհու ընկերները, հարազատները, քոլեջի պրոֆեսորադասախոսական կազմը և մի շարք այլ հյուրեր:
Ընկերներից Արծրուն Մանուկյանը նշեց, որ Մանուի հետ անցկացրած 4 ուսումնական տարիները վաղուց էին բացահայտել նրա ներքին գունագեղությունը, ինչն էլ այսօր արտահայտվել էր կտավներում:

Հարցին, թե քանի կտավներ են ցուցադրված, և կա՞ արդյոք աշխատանք, որն առանձնացնում է, Մանուն պատասխանեց.
-Ներկայացված են շուրջ 50 կտավներ, որոնք նկարել եմ սկսած 2012 թ.-ից: Կառանձնացնեմ իմ ոգեշնչման գլխավոր աղբյուրի` Վան Գոգի դիմանկարը. այն անգին է:
Մանուն շնորհակալություն հայտնեց բոլոր հյուրերին, ովքեր, չնայած վատ եղանակին, եկել էին և իրենց լայն ժպիտներով ջերմացնում էին մեկմեկու:

Լուսանկարը՝ Սոֆի Թովմասյանի

Լուսանկարը՝ Սոֆի Թովմասյանի

Նա իր խոսքն ավարտեց հոլանդացի փառահեղ նկարիչ Վինսենթ վան Գոգի բառերով. «Գեղանկարչությունը պատնեշ է, որի միջով հնարավոր է անցնել ու հասնել քո ցանկություններին, և այն ամենին, ինչ կարող ես անել»:

Ցուցահանդեսը բաց կլինի մինչև դեկտեմբերի 19-ը: Մուտքն ազատ է: Համեցեք դուք էլ վայելել Մանուի գունագեղ աշխարհը:

Sargis Melkonyan

Ամենամեծ դասերից մեկը

Ապրիլ ամսին էր։ Չէ, մի շտապեք եզրակացություններ անել, որովհետև գրածս ամենևին էլ քառօրյա պատերազմի, դրա հետևանքների ու տված դասերի մասին չէ, թեև ինչ-որ տեղ պատերազմի հիմքում է թաղված։ Ինչևէ, ապրիլի մեկին, չէ՛, սա հումոր չէ, «Մանանա» կենտրոնի անձնակազմի մի մասը եկան մեր դպրոց՝ կենտրոնը ներկայացնելու։ Ասացին նաև, որ շուտով Աշտարակում մեդիա դասընթաց են կազմակերպելու։ Ցանկություն առաջացավ անպայման մասնակցելու։ Մտքումս ասացի. «Այ քեզ հաջողություն», բայց հետո` « Ձրի պանիրը միայն թակարդում է լինում »։ Չէ, կներեք էս մտքիս համար, հիմա հաստատ կարծիքս 180 աստիճանով փոխվել է, որովհետև գիտեմ, որ կողքիս կա մի մեծ թիմ՝ «Մանանա» կենտրոնն ու Եվրոպական Միությունը, որոնցից ես անչափ շնորհակալ եմ։ Լավ, անցնենք բուն թեմային։ 

Եթե դու 17.am-ի թղթակից ես ու մեդիա դասընթացի ես մասնակցել, հաստատ լսած կլինես, դասընթացի ընթացքում անընդհատ կրկնում են, որ կենդանի շփումից բացի համացանցով ենք շփվելու, նյութեր ուղարկելու, լուսանկարներ նկարելու, ֆիլմերի գաղափարներ առաջարկելու… ու սովորելու ենք մեր ուղարկած նյութերի հիման վրա։ Սկզբում մի տեսակ չէի պատկերացնում, թե ինչպես պիտի սովորենք մեր ուղարկած նյութերի վրա, բայց…

Մի քանի օր առաջ 17.am –ում տեղադրվեց հերթական հոդվածս՝ «Արձակուրդներ են, չէ՞» վերնագրով։ Հոդվածումս խնդրել էի, որ խմբագրությունը նրանում առկա օտար բառերը չփոփոխեր։ Խնդրանքս օդի մեջ մնաց։ Երևի սա այն եզակի դեպքերից էր, երբ խնդրանքս չկատարելուց ես ոչ թե նեղվել, այլ ուրախացելէի։ Խմբագրության կողմից գրված տողերը կարդալիս երևի իմ կյանքի ամենամեծ դասերից մեկն էի կարդում՝ հայրենասիրության ու հայերենասիրության լավագույն դասերից մեկը։ Հոդվածումս օտար բառերի կողքին, երբ կարդացի հայերենը, չգիտեմ` ինչ կատարվեց հետս, բառերով հնարավոր չէ նկարագրել… (Ախր, չեք պատկերացնի, թե մի բառը, մի ժեստը, մի ժպիտը, մի հայացքը ինչքան բան կարող են փոխել մարդու մեջ):

Մեր լեզուն այնքան գեղեցիկ է: Ունի 300 000-ից ավելի բառ, բայց դրանք իրոք շատ քիչ են բնութագրելու այն գեղեցկությունն ու ճոխությունը, որ մերն է։ Բայց մենք մեր լեզուն  արժեվորելու  փոխարեն, վերջին ձևով տգեղացնում, օտար բառերը խցկում, ծամածռում ու ծաղրում ենք մերը՝ մեզ։  Ու հենց մերը ծաղրելով է, որ այսօր «երկիրը երկիր չի» ասողները ամեն մի պատի տակ գովում են առաջատար երկրներին, իսկ մերը վերջին ձևով ստորացնում։ Ասենք, դու մեր երկիրն ես։ Այո, այո, դո՛ւ, էկրանի առաջ ուրիշ մարդ կա՞։ Պատկերացրու մի պահ դու մեր երկիրն ես։  Զավակներիդ շուրջդ հավաքած ուրիշների կողքին ես կանգնում։ Զավակներդ ամեն պահ քեզ փնովում են, ծաղրում, հայհոյում, կոպտում, ուրիշների առաջ, մեղմ ասած, «խայտառակ» անում, հեռանում են քեզանից, ուրիշների մոտ ապաստան գտնում, ուրիշի հողը ծաղկեցնում, և հենց հասնում է ժամանակը, որ ծաղիկը պիտի թառամի՝ «Ինձ Հայաստանում կթաղեք», ու կամաց-կամաց մեր երկիրը վերածվում է գերեզմանի։

Երևի ոչ մի գիրք, ֆիլմ, խոսք ու զրույց այսքան բան չէին փոխել իմ մեջ, ինչքան խմբագրության կողմից արված փոփոխությունը։  Մի հարց ունեմ․նախորդ հոդվածը Մարիա՞մն էր խմբագրել։

Ani avetisyan

Կյանքով մեկ տառապել եմ

Զրուցում եմ մեր գյուղի ամենածեր բնակչի՝ 104 –ամյա Վարժուհի տատիկի հետ անցած գնացած օրերի, ուրախ ու տխուր պահերի մասին: 

Տատիկն էլ` տարիքին անհամապատասխան ավյունով, բայց արդեն ծերությունից դողացող ձայնով, պատմում էր իր երկար ու դժվար կյանքը: 

-1912 թվին եմ ծնվել: Իմ հերն ու մերը գաղթական են, հերս Մարմուսցի ա (գյուղ Բիթլիսի վիլայեթում), ընդեղ ամուսնացել են, ես քյորփա եմ էղե՝ եկել ենք Կոշ ենք ապրել: Թաղիանոսի տունը հոտաղություն են արել, հող են մշակել, մեծացրել են մեզ: Գլուլ եմ կերել, յոնջա, կոճղեզ…

Կոշի կեսն էլ գաղթական են, 50-60 տուն գաղթական կա ընդեղ:

Կոշում եմ մեծացել, մինչև 1939-ին ամուսնացա, եկա Ոսկեհատ: Էն վախտ էս գյուղի անունը Փաթրինջ էր, թուրքի գեղ ա էղե: Հետո թուքերին հանել են, արևմտահայերն էլ եկել-վեկալել են գեղը: Այ, ընդե մի հատ թուրքի գոլ կա, խո՜ր-խո՜ր…

Յոթ էրեխա եմ ունեցել, իրեքը մահացել են: Հիմա, փառք Աստծու, երկու աղջիկ, երկու տղա ունեմ: Չորով-չոփով պահել, մեծացրել եմ, հիմա էլ էս վիճակում եմ: Մանկությունից չարչարվել եմ, մինչև 90 տարեկան:

-Աշխատել ես, չէ՞…

-Հա, ես շուտվանից, 39 թվից կոլխոզում եմ աշխատել: 55 տարվա ստաժ ունեմ: Թազա հարս եկած օրվանից աշխատել եմ մինչև սովետի քանդվելը:

Իմ մարդը հայրենական պատերազմին հինգ տեղից վիրավորվել ա: Աշխատելուց երեխեքիս թողել եմ տեգորս կնկա հույսին՝ գնացել եմ: Ամեն աշխատանք արել եմ:

Հունձ եմ արե, գերնդով խոտ եմ քաղել, բաղ եմ փորել, բաղ եմ թաղել, արքանդ եմ հավաքել, էտել: Բայց ամենաշատը ծխախոտ եմ հավաքե, շարե: Շատ աշխատող եմ եղել: Յոթ-ութ հատ աշխատանքային մեդալ ունեմ: Էն ժամանակ, որ նվերներ էին տալիս, ինձ էլ են տվել՝ որպես լավ աշխատող: Սաղ գնացել-կորել ա:

Կոլխոզում առաջավոր եմ էղել, հըմընի մարգերը ես եմ հանել: Հա՜:

Ցորենը շլակով տարել եմ Ուշագանի (Օշական) Աթանի ջաղացը, 20 կիլո ցորեն աղացել եմ, ալուր եմ սարքել, բերել եմ երեխեքս են կերել: Էն վախտ ավտո չկար, շլակ էր, ոտ էր:

Էջմիածնից հաց եմ շլակել, բերել: Տանջվելով պահել եմ երեխեքիս: Վերջը՝ կյանքով մեկ տառապել եմ:

Երեսուն տարի ջրի մեջ շիթիլ եմ արել, վերևից անձրև ու կարկուտ էր, ներքևից՝ ջուր: Մի օր չեմ ասել՝ ոտերս ցավում են: Բան չկա, որ չեմ արել:

Ղռերը հունձ ինք անում: Հըմի ծարավ ենք, ջուր չկա: Հըմենը պառկան, քնան: Էս կողմ գնցի, էն կողմ գնացի՝ չկարացի հանգստանամ: Կուժը դրի թևիս տակ՝ իջա: Իջա հասա, նեղլի օղակ էին ասըմ: Ջուր խմի, ըտից գնացի հասի աղբուրը, ջուրը լցրի, պահակն ու նախագահն էկան, ասին՝ մարդ չկա՞ր, որ քեզ են ուղարկել: Ես էլ ասի, որ մարդ չի ուղարկել, ես եմ էկել: Համազն եկավ, ջուրը բերեց, գնացի ասի՝ հելեք ջուր խմեք, ես եմ բերել: Հըմենը պոլոզցան՝ ոնց եմ մենակ բերել: Այ, էսքան էր կուժը (ձեռքով ցույց է տալիս):

Էլ ի՞նչ պատմեմ: Մի դար ապրել եմ: Ինչքան էլ կորուստ եմ տեսել: Չորս ախպերս չկան, քուրս, երեխեքս…

Տասնհինգ հոգով էն տան մեջը ապրել ենք: Մարդս պահեստապետ էր, պատերազմի ժամանակ մի տոննա ցորեն բերեց, լցրեց տունը, իրավունքն էլ Մամոշին տվեց, գնաց: Կռիվ չկար մեր մեջը:

Ամեն ինչ էլ հիշում եմ: Հինգը տարեկանիցս հիշում եմ: Մենակ հիշողությունս ա, որ մնացել ա: Հարուր հատ երգ, ոտանավոր անգիր գիտեմ: Կոշում, դպրոցում երգի խմբակ էլ կար, ում ձենը նոտային բռնում էր՝ վերցնում էին, բանակի երգերն էլ եմ հիշում:

Ու, չնայելով օրեցօր վատացող առողջությանը, ծերացած ձայնով, բայց մանկան աշխուժությամբ սկսեց արտասանել իմացած բանաստեղծությունները.

Ծերն հազալով, կղտալով,
Թույլ ծնկներին զոռ տալով,
Մեջքից ցախը վեր առավ,
Նստեց վրան՝ սուգ արավ.

-Ես տուն ունեմ,
Դուռ չունի,
Թոնիր ունեմ,
Խուփ չունի,
Ձյունն է ծածկել դռնակս,
Փայտն է մաշկել կռնակս.
Ես ծեր… անցած,
Տնով քաղցած,
Հա՜ մերկ, հա՜ զուրկ,
Տալիք ու տուրք,
Խարջ ու խարաճ,
Լեզուս է կարճ…
Վա՛յ, վա՛յ, վա՛յ, վա՛յ…
Ո՞ւր ես, սև մահ…
Էսպես ապրո՞ւստ:
Մին էլ պուպուստ,
Մահը թե՝ հա,
Ծերուկ, ի՞նչ կա…

-Արևդ վկա,
Ոչինչ չկա…
Ճաքած լեղին,
Մոմից դեղին,
Կմկմալով,
Լեզվին տալով,
Ծերուկն ասավ.
-Մինը չկար,
Որ էս փայտը
Շալակս տար:
Ապրես, տեսա՞ր,
Ինչ շուտ հասար:
Բան մի կարծի,
Փայտն ինձ բարձի,
Դու ետ դարձի:

Ասում են՝ ծերանալով մարդիկ գտնում են իրենց կորցրած մանկությունը…

Լուսանկարը՝ Հասմիկ Գիվարգիզյանի
Վայոց Ձորի մարզ, գ. Մալիշկա

Չորրորդ եղանակը

Դեկտեմբերի 1-ին Հայաստանի մարզերում եւ Երեւանում մեր թղթակիցները նկարել են ձմեռային օրվա իրենց հանդիպած ամենավառ պահը։

Ani avetisyan

Դեկտեմբերն է, արդեն…

-Հա, դե, Ղարաբաղն է ուզածները՝ տվեք, պրծնենք, էլի:

Ու ամեն անգամ այսպես խոսող մեկին լսելիս թվում է, թե ծանր մի բանով խփեցին:

Տա՞նք Ղարաբաղը, չէ՞:

Ամեն անգամ ուզում եմ ասել՝ պատմություն կարդացեք, ախր, Ղարաբաղը էդ շորի անպետք մաս չի, որ պոկես ու դեն նետես: Ղարաբաղը էդ փողոցում գտած կիսաօգտագործված գրիչ չի, որ պետք չգա: Էդ հողը մենակ պատմության գրքերում գրված, «դարեր շարունակ հայերով բնակեցված» հողը չի, չէ:

Իսկական Ղարաբաղը, էդ մեզնից ամեն մեկն ա: Ղարաբաղը 2014-ի օգոստոսին ամեն մեկիս ապրած զգացողություններն ա, այն 2015-ի մարտին մեր՝ էդ ամենի վերապրումն ա:

Ղարաբաղը Զորիկն ա, Ազատը, Էդուարդը: Ղարաբաղը թոռին ողջ կյանքում պահած ու հայրենիքին տված Էդուարդի տատիկն ա:

Ղարաբաղը Ապրիլ ա:

«Ոսկե արծիվն» ա, որ Ռոբերտի փոխարեն տուն եկավ: Ղարաբաղը Ռոբերտի մոր հպարտությունն ա, Ռոբերտը…

Իսկ մենք «տալիս ենք» Ղարաբաղը: Ինչ-որ դիվանագիտական խմբեր են ձևավորում, Ղարաբաղի «հարց»-ն են քննարկում, ու չգիտեն, որ հարցը լուծվեց առանց իրենց: Նրանք, ովքեր պիտի որոշեին՝ տան, թե չտան Արցախը, որոշեցին:

Իսկ մենք Ղարաբաղը տալիս ենք…

Գիտե՞ք, դեկտեմբերի 3-ին Ապրիլի հերոսներից մեկը՝ Ազատը, 20 տարեկան կդառնա:

Գիտե՞ք՝ ապրիլից ուզում եմ իր մասին գրել, բայց չեմ գրում, որովհետև չի ստացվում, որովհետև գիտեմ՝ ինչ էլ գրեի, կիսատ պիտի լինի:

Ախր, ո՞նց գրեի, երբ շուրջս ամեն օր Ղարաբաղի «հարցերն» են լուծում, մեծից փոքր, մեկ-մեկ, ավելի ճիշտ՝ հաճախ առանց հասկանալու, գիտակցելու, որ երբ իրենց հերթն էր երկիրը տալ-չտալու, իրենք էլ չեն տվել: Հա, գիտեմ, որ հիմա խոսողներից շատերը նույնիսկ ժամանակին տեղյակ չեն եղել, թե ոնց «էդ անտեր» Ղարաբաղը մեզ հասավ:

Բայց հասավ:

Ու հիմա ասում են՝ տվեք:

Արդեն դեկտեմբերն է, 9 ամիս՝ ապրիլից, ես դեռ չեմ կարողանում գրել այն, ինչ այնքան ուզում էի, իսկ մենք, մենք…

diana hovsepyan

Խորհրդավոր ուղեկիցս

Պարապմունքս վերջացրեցի և դուրս եկա, որ քայլելով հասնեմ կանգառ։ Բավականին երկար քայլելու ճանապարհ ունեի։ Մենակ քայլում էի փողոցի մայթով։ Սառը քամուց պաշտպանվելու համար քայլում էի այն մասերով, որտեղ ընկնում էին աշնան ջերմացնող արևի շողերը։ Տիպիկ աշնանային եղանակ էր մեզ մոտ։ Գույնզգույն տերևները քամուց պոկվում ու թափվում էին ցած։ Քայլում էի ու աչքերով փնտրում որևէ կենդանի շունչ: Հանկարծ տերևի խշրտոց լսվեց, շրջվեցի՝ շուն էր, որը ինձ հետ բավականին երկար քայլեց։ Միասին քայլում էինք դեպի կանգառ։ Ամենուր մեզ դիմավորում էին կողպեքով «զարդարված» դռները կամ էլ «Փակ է» գրվածքով խանութները։ Ասես բոլոր մարդիկ վերացել էին։ Անցնում եմ Աշտարակ քաղաքի հրապարակով ու էլի նույնը՝ փակ դռներ, դատարկ փողոցներ…

Բոլորն ասում են, որ մենակությունը լավ բան է, երևի նրանք մենակ չեն մնացել։ Վերջապես հասա կանգառ։ Հույս ունեի, որ կհանդիպեմ համագյուղացիներիցս գոնե մեկին։ Կանգառը դատարկ էր… Նայեցի շունիկին ու ինքս ինձ մտածեցի. «Մեկ է, հետաքրքիր են կենդանիները, մարդկանցից շուտ են մեզ հասկանում»: Հինգ րոպե չանցած ավտոբուսը եկավ։ Մի տեսակ անհավատալի էր, սովորաբար այն միշտ լցված էր մարդկանցով, բայց այսօր, չգիտես էլ ինչի, դատարկ էր։ Ձեռքով շոյեցի շունիկի գլուխը ու նստեցի ավտոբուս։ Ամբողջ ճանապարհին մտածում էի. «Խեղճ շունիկ, մենակ թողեցի, իսկ ինքը մինչև կանգառ ինձ հետ եկավ»:

Թե ու՞ր էին կորել մարդիկ, այդպես էլ չհասկացա։

Sargis Melkonyan

Չապրած օրերի մասին

Բարև, Ձմեռ: Քեզնից առաջ ամա՞ռն էր, լավ չեմ հիշում։ Չէ՛, չէ՛, ինչ-որ այլ եղանակ էր՝ անհասկանալի։ Բարև, Ձմեռ, մի՞թե այսպես շուտ պիտի գայիր։ Իսկ ո՞ւր մնաց քո նախաբանը՝ աշունը։

Աշո՜ւն… Է՜հ… Ինչո՞ւ չեկար այս տարի։ Չէ, չէ սպասիր, ես ապրել եմ քեզ այս տարի մի պահ, երբ 9-ից հինգ էր պակաս, երբ դեռ 700 մետր կար դպրոց հասնելուն, երբ վազում էի հարևան բակի դեղին տերևների միջով ու լսում քո ձայնը։ Ա՜խ, Աշուն, Աշուն․․․ Կներես, ես շտապում էի դպրոց հասնել, բայց դեռ մեկ ամիս կար քո ավարտին, ինչո՞ւ շուտ հեռացար․․․ Սպասիր, ի՞նչ կլինի․․․

Չէ, ես քեզ էլի եմ տեսել, տեսել եմ իմ չապրած օրերում․․․ Աշո՜ւն, Աշո՜ւն․․․ Մյուս տարի ավելի երկար մնա մեզ հետ։ Դուռը ոնց որ թակում են, սպասիր․․․ Բարև, Ձմեռ․․․