COAF կազմակերպությունը մեր գյուղի երեխաների համար շատ բան է արել: Գյուղում շատ խմբակներ կային, ու այդ խմբակներից մեկը մեր թատերական խմբակն էր: Մեր խմբի ղեկավարը դերասանուհի Հասմիկ Սարգսյանն էր: Խմբակը դպրոցում ստեղծվեց 4 տարի առաջ ու տևեց 2 տարի: Այն մեր դպրոցին նոր շունչ բերեց: Ամեն քայլափոխի լսում էի, թե ինչպես են խմբակի անդամները պատմում իրենց տպավորությունների մասին: Սկզբում մենք սովորում էինք բեմի վրա կանգնել, վստահ խոսել, դերասանական տարբեր հնարքներ, իսկ հետո արդեն սկսվեց ներկայացումների շրջանը: Ներկայացումների սցենարները, հագուստները և, իհարկե, բեմադրումը մեր խմբավարի ձեռքում էր: Մեր առաջին ելույթը հարազատ դպրոցի հարազատ դահլիճում էր, իսկ հետո արդեն սկսեցինք շրջագայել հարևան գյուղերով: Կարևոր դեր ուներ նաև մեր խմբի անվանումը՝ «Թռիչք»: Անունը որոշել էինք ողջ խմբով: Մեր ամեն նոր քայլով մենք նոր թափ էինք առնում ու թռչում:

Հիշում եմ, որ դեռ մանկապարտեզի հանդեսներից ինձ միշտ գլխավոր դերեր էին վստահում, ու դեռ մանկուց ես ունեի «դերասանական տաղանդ»:

«Թռիչք»-ը իմ երկրորդ տունն էր դարձել, չէ, երրորդ, մոռացել էի, որ մեր երկրորդ տունը դպրոցն էր: Նախատեսված ժամից միշտ շուտ էի գնում, որ մի վայրկյան բաց չթողնեմ: Այսօրվա պես եմ հիշում մեր առաջին ներկայացումը՝ «Սուրբ Ծննդյան հրաշքը»:

Հիշում եմ, թե ոնց էինք ետնաբեմում ուրախանում ամեն մի տեսարանից հետո: Հիշում եմ, թե ոնց էինք ուրախացել, երբ հանդիսատեսը գոհ էր ու բարձր ծափահարում էր: Գյուղի երեխաների համար դա մեծ բան է:

Ու այս ամենը մեր խմբի ղեկավարի շնորհիվ, իհարկե: Անցան մեր «թռիչքյան» օրերն ու ներկայացումները: Մեր Հասմիկին մի ուժեղ քամի թռցրեց Գերմանիա: Այսօր էլ խմբից շատերը ուսանողներ են, բայց…

Բայց ես որոշեցի ստեղծել նոր «Թռիչք»: Որոշեցի, որ այն ամենը, ինչ ես եմ ստացել այդ խմբակից, պետք է փոխանցեմ ինձնից փոքրերին: Հայտարարեցի, որ ցանկացողները կարող են գրանցվել ու լինել նոր «Թռիչք»-ի մասնակիցներ: Ու հիմա ես եմ խմբի «ղեկավարը»: Ես եմ ներկայացման սցենարը գրում, ես եմ ինձ ռեժիսորի տեղ դրած ուղղումներ անում: Հիմա ես եմ «Թռիչք»-ի «Հասմիկը»:

Ու վերջերս իմ նոր «Թռիչքը» բեմ դուրս եկավ: Հանդիսատեսն էլի նույնն էր, ոչինչ չէր փոխվել: Էլի ծափեր, գովասանքի խոսքեր, լավ մաղթանքներ: Ոչինչ չի փոխվել: Ես էլի հուզմունքից դողում էի, ինչպես առաջ:

Հիմա ես դողալով թև եմ տալիս, որ նորեկներն էլ թռչեն:

Լուսանկարը` Էրիկ Ալեքսանյանի

Մի քանի օր առաջ սկսվեց Բաղանիսում հազվադեպ կառուցվող տներից մեկի շինարարությունը:Հազվադեպ, որովհետև մնացած մարդիկ ցանկանում են հեռանալ գյուղից, քան թե սահմանի բերանին տուն կառուցել: Տուն կառուցողը իմ հորեղբայրն է: Տան կառուցման համար իրենց օգնությունն են առաջարկել շատ գյուղացիներ: Տան շինարարությանը մենք սպասել ենք չորս տարի: Եվ վերջապես եկել է այդ պահը: Հորեղբայրս ցանկանում է մինչև Նոր տարի վերջացնել առաջին հարկի շինարարությունը: Սակայն դա կախված է եղանակից և սահմանային իրադրությունից:

Ես և եղբայրս մասնակցում ենք տան շինարարությանը: Մեր ընկերները նույնպես առաջարկում են իրենց օգնությունը: Մի խոսքով, Բաղանիսում կառուցվող յուրաքանչյուր տանը սպասում են բոլոր բնակիչները: Այն գումարը, որով հորեղբայրս կառուցում է տունը, վաստակել է անասնապահությամբ, իսկ անասունները պահել է սահմանամերձ արոտավայրերում:

Լուսանկարը` Էրիկ Ալեքսանյանի

Մի խոսքով, սահմանամերձ գյուղում ամեն պահը շատ վտանգավոր է. դա լինի անասուն պահել, խոտ հնձել, տուն կառուցել, թե ուղղակի խաղալ դրսում:

Բայց այսօր բոլորս ենք ուրախ. Բաղանիսում նոր տան շինարարություն է սկսվել:

Լուսանկարը՝ Նինա Առուստամյանի

Այսօրվա պես հիշում եմ. 2014 թվականի ապրիլն էր, ամսի 10-ը:  Ամբողջ գիշեր անձրև էր եկել: Դե, ես էլ չէի կարող այդքան ուժեղ անձրևի ձայնի տակ քնել: Լուսադեմին միայն կտրվեց, և ես կարողացա քնել: 

-Նի՜նա, արթնացիր, հետդ կիջեցնես նաև ռեզինե սապոգներդ,- գոռաց մայրս:

-Վա՜յ, մամ, էլի, էլի ռեզինե սապոգներ:

Դե, ես գիտեի չէ՞, ինչ էր ասելու մայրս, քանի որ ամբողջ գիշեր հորդառատ անձրև էր եկել: Ես վերցրեցի իմ, եղբորս և քրոջս այդ անտանելի ռետինե «սապոգները»: Բայց անքան ցավոտ էր այդ վայրկյանները, քանի որ պետք է հագնել, գնալ դպրոց, կանգնել հերթի, որպեսզի մնացած երեխաներն էլ լվանան իրենց ցեխոտ «սապոգները»: Հետո պետք է մի ժամ ձեռքերս  շփեմ իրար, քանի որ երկար ժամանակ մնալով սառը ջրի տակ կապտում են, և պետք է հետո տաքացնել, որ կարողանաս գրիչ բռնել:

Խորը շունչ քաշեցի և սկսեցի մայրիկիս հետ խոսել.

-Է՜հ , մամա, ընենց կցանկանայի, որ մի օր արթնանամ, նայեմ պատուհանից և տեսնեմ, որ կարող եմ  դասի գնալ առանց այդ ռեզինե սապոգների:

-Նինա ջան, ո՞վ չի ցանկանա,-մայրս խորը հոգոց հանեց, հետո նայեց դուրս և շարունակեց,-վերցրե՞լ ես քո մյուս կոշիկները, որ դպրոցում փոխես:

Քմծիծաղ տալով պատասխանեցի.

-Բա առանց դրանց:

Ես հագնվեցի, վերցրեցի կոշիկներս և գնացի այդ երկար ու ցեխոտ ճանապարհով դեպի դպրոց:

Դե, ինչպես  կասեն մեր համագյուղացիները, ես մինչև վիզս ցեխ էի: Գնացի աղբյուրի մոտ, որպեսզի լվանամ «սապոգները», սակայն այնքան շատ էին երեխաները, որ նույնիսկ «ասեղ գցելու» տեղ չկար: Դե, ես սպասեցի: Սպասեցի այնքան, որքան պետք էր: Դրանից հետո 15 րոպե և գուցե ավելի,  լվացի: Մաքրեցի շատ մաքուր: Սակայն դրանից հետո աղբյուրից մի փոքր վերև ձյուն կար, դեռ չէր հալվել, ոտքերս քսեցի ձյան վրա, որպեսզի ավելի մաքուր լինի, քանի որ եթե  այդպես մտնեմ դպրոց, հաստատ մեր  դպրոցի հատակը կեղտոտվեր, իսկ ես չեմ սիրում, որ դպրոցը կեղտոտվում է:

15 րոպե սառը ջրի մեջ մնալուց հետո  ինչքան  ձեռքերս շփում էի իրար,  մեկ է, չէր տաքանում: Թեև ձեռքերս տաք ձեռնոցի մեջ էին, ամբողջ օրը չտաքացան:

Եկավ տուն գնալու ժամանակը: Ես հասա տուն, դե, կրկին մեր բակի աղբյուրի մոտ էլ լվացի իմ անտանելի ցեխոտ «ռեզինե սապոգները»: Լացակումած մտա տուն, պայուսակս դրեցի բազմոցի վրա, նստեցի: Տանը միայն ես և մայրիկս էինք: Մայսր զգաց, որ աչքերս լցրել էի:

-Նինա, ի՞նչ է պատահել:

-Այ մամա, էլ չեմ կարում: Ձեռքերս սառում ա, չեմ կարողանում տաքացնել: Տնից գնում եմ դպրոց, եսիմ ինչքան մնում եմ դուրսը, սառը ջրով լվանում եմ, դրանից հետո էլ չի տաքանում: Ես էլ եմ ուզում հարթ ճանապարհներ, որ էլ ռեզինե սապոգներով դպրոց չգնամ:

-Հավատա, մի օր կլինի:

Լռեցի: Բարձրացա  իմ սենյակ, նայեցի պատուհանից դուրս և մտածեցի` տեսնես  իսկապե՞ս կլինի մի օր, որ  ես դուրս գամ փողոց, հագս չլինեն «ռեզինե սապոգներ», իսկ ձեռքումս էլ  մի տոպրակ՝ մեջը կոշիկ:

Անցել է արդեն երկու տարի, բայց մեր գյուղի բոլոր մարդիկ թե աշխատանքի, թե դպրոց  կարողանում են գնալ միայն «ռեզինե սապոգներով»:

Երազանքս է, որ Գորայք գյուղի գոնե մյուս սերունդները դասի գնան հարթ և ասֆալտապատ ճանապարհով:

Երազանք…  Որ  հույս ունեմ մի օր կիրականանա: Ես անհամբեր կսպասեմ:

Հինգ տարեկանում մեր բարեկամներից մեկն ինձ մի շրջազգեստ էր նվիրել։ Զգեստն ամբողջությամբ կարմիր էր, մեջքը, թևերն ու փեշը եզրավորվում էին սպիտակ ժանյակներով։

Մայրս այնքան էլ չէր սիրում այդ զգեստը, ու քանի որ այդ տարիքում երեխան հագնվում է մայրիկի ճաշակով, ես այդ զգեստը գրեթե չէի կրում։

Այդ օրը մայրիկն ու տատիկը, այսպես ասած, «հացի» էին։ Այդ տարիներին հացը դեռ թոնրով էին թխում, ու նրանք պետք է առավոտից գործի անցնեին։

Մայրիկս, բացելով զգեստապահարանը, անսպասելիորեն որոշեց, որ ես պետք է հագնեմ վերոնշյալ կարմիր շրջազգեստը։ Նա հագցրեց ինձ ու եղբորս, մեզ համար նախաճաշ պատրաստեց, ու խնդրելով, որ տանը խաղանք, չկռվենք՝ գնաց հացատուն, տատիկն արդեն վաղուց սկսել էր գործը։

Ես ու եղբայրս երկար ժամանակ խաղում էինք, բայց ես հանկարծ որոշեցի, որ պետք է գնամ հացատուն՝ մամային ու տատիին օգնելու, ու գնացի։ Իսկ ինչպե՞ս էի օգնում․ սկզբում հացի սեղանից բռով վերցնում էի ալյուրն ու շաղ տալիս ինքս ինձ վրա՝ երևակայելով, թե երկնքից իջնում են ձյան կախարդական փաթիլներ։ Հետո, երբ դրանից հոգնեցի, սկսեցի հացի գնդերը տրորել։ Ես գնացել էի օգնելու, բայց փաստորեն ավելի շատ խանգարում էի։ Մայրիկն ու տատիկն ինձնից «ազատվելու» համար ինձ խմորի մի կտոր տվեցին, ուղարկեցին դրանով խաղալու։ Բայց ես մտածեցի, որ մեր հավերը սոված են, ու ես պետք է նրանց կերակրեմ այդ խմորով։

Հացատնից դուրս եկա ու գնացի ուղիղ դեպի հավաբուն։ Հավաբուն տանող ճանապարհն անցնում էր գետնափոր հորի վրայով։ Հորն ուներ երեք մետր խորություն, մենք այն օգտագործում էինք կարտոֆիլն ամբարելու և ձմռանը ցրտից պաշտպանելու համար։

Բարեբախտաբար, թե դժբախտաբար, այդ տարի մենք կարտոֆիլը տարել էինք նկուղ, իսկ հորում հայրիկս իջեցրել էր քար, երկաթի կտորներ ու մի մեծ փայտե աստիճան։

Տարվել էի խմորի գնդիկով, փորձում էի այն հավասարաչափ բաժանել հավերի քանակով ու չնկատեցի, թե ինչպես ոտքս դրեցի բաց հորի մեջ․․․

Ես կախված եմ օդում, առանց ինչ-որ բանից բռնվելու, շուրջը մութ է։ Գլխավերևից լսում եմ մայրիկի ու տատիկի լացը, հայրս գոռում է․ «Աստը՜ղ, Աստը՜ղ»։ Հետո օդից «վրաս» իջավ հորեղբայրս, գրկեց ինձ։

Պարզվեց, որ փայտե աստիճանից մի մեծ մեխ կար դուրս մնացած, ու կարմիր շրջազգեստի փեշի սպիտակ ժանյակը, կախվելով դրանից, ինձ պահել էր օդում՝ ընդամենը 80 սմ-ով բաժանելով քարերից ու երկաթի կտորներից։

Այդ օրվանից մայրս մոռացավ, որ երբևէ չի սիրել շրջազգեստը։ Վաղուց կարմիր շրջազգեստը փոքր է ինձ համար, բայց մայրս այն խնամքով պահում է իր զգեստապահարանում, որպես փրկված կյանքիս սիրելի հուշ։

Այս դեպքը պատահել է, երբ ես դեռ ինը տարեկան էի: 

Ամեն տարի՝ ամռանը, սովորականի պես ես գնում եմ մորաքրոջս տուն՝ Գնդեվազ, վայելելու ամառային արձակուրդները: Դե, ինչպես գիտեք, գյուղում գործը շատ է, և գործն անել ավարտելուց հետո ինչ-որ բան էլի թերի է մնում: Ամենից շատ սիրում եմ ծիրան քաղելու ժամանակահատվածը, քանի որ բարձրանում եմ ծառ, քաղում ծիրանները ու ամենալավերը ուտում:

Մորաքրոջս ընտանիքը ունի երկու հողամաս. մեկը իրենց տան դիմաց է, մյուսը՝ ավելի հեռու (վերևի հող, այդպես են ասում նրանք հեռու հողամասին): Անկեղծ ասած, ես այդ վերևի հողը այնքան էլ չեմ սիրում:

Հա, մոռացա ներկայացնել իրենց տան անդամներին. մորաքույս՝ Հասմիկը, նրա ամուսինը՝ Աշոտ «ձաձան» (այդպես եմ սիրում դիմել նրան), Արմանը՝ մեծ տղան, Անին՝ աղջիկը, Վերժիկ տատին (դարձյալ իմ դիմելու ձևն է) և նրա ամուսինը՝ Ալիկ պապին: Սիրում եմ Աշոտ ձաձայի մեծ մեքենան նստել, որովհետև այն շատ բարձր է և շատ հաճելի է, երբ քամին շոյում է դեմքդ: Լավ, ինչևէ, չշեղվենք թեմայից:

Գործ անելուց հետո շատ ենք հոգնում և, մորաքրոջս կանչելուց հետո, բոլորս գնում ենք ճաշելու: Այս անգամ ես մի շատ արտասովոր բան նկատեցի: Ալիկ պապիկը, երբ ինչ-որ բան էր ուտում, նրա բերանում ատամներ կային, իսկ երբ չէր ուտում` չկային: Շատ ամաչեցի հարցնել հենց Ալիկ պապիկից, դրա համար հարցրեցի մորաքրոջս:

-Մորաքույր, այդ ինչպե՞ս է, որ Ալիկ պապիկն ուտելուց ատամներ ունի, իսկ չուտելուց՝ ոչ:

Նա երկար ժամանակ ծիծաղում էր և չէր կարողանում խոսել: Բայց հետո ես իմացա, որ նա ասել է Ալիկ պապիկին, և հերթական անգամ ճաշելուց Ալիկ պապիկն ասաց.

-Ճիշտ ես նկատել դու, Լիլո ջան: Իմ ատամները պուլտով են. ուտելուց պուլտը սեղմում եմ` գալիս են, վերջացնելուց հետո սեղմում եմ` անհետանում են:

Ու բոլորը սկսեցին ծիծաղել, բայց ես էլի չստացա իմ հարցի պատասխանը: Իսկ հիմա ես արդեն մեծ եմ ու գիտեմ հարցիս պատասխանը:

Ցավոք, Ալիկ պապիկն էլ չկա, որ հիշեցնի այդ պատմությունը, և բոլորս ծիծաղենք: