Երբեք չեմ կարողանում մոռանալ, թե ինչպես խաբեցի հորեղբորս, ձևացնելով, իբր քնած եմ:

Երևի 5-6 տարեկան կլինեի, սարում էի, երբ ես ու հորեղբայրս ոտքով գնում էինք մոտիկ ուրթերից մեկը, ճանապարհը քարքարոտ էր, հորեղբարս ասաց.

-Սիրունս, արի` շլակեմ, որ քարերը ոտներդ ցվացնեն ոչ:

Նա ինձ միշտ ասում էր «սիրունս », երբեմն էլ՝ «բողոճ»: Դե իհարկե, ես չհրաժարվեցի այդ հաճույքից: Մենք տեղ հասանք, մի քիչ մնացինք: Երբ արդեն հետ էինք գալիս, նա այդ քարքարոտ ճանապարհում կրկին ինձ առաջարկեց, որ շալակի, և ես նորից չհրաժարվեցի: Երբ արդեն անցել էինք ադ քարերը, հորեղբարս հարցրեց.

-Վեր չես գալի՞, սիրունս:

Ես ձևացրեցի, իբր քնած եմ, ինձ մինչև վերջ շալակած տարավ: Հասանք տուն, սկսեցի ծիծաղել: Հետո՝ այդ «քնած» երեխան հարևանի հետ գնաց հորթերը բերելու, ընդ որում՝ հարևանի հորթերը:

Կարոտով եմ հիշում թե՛ հորեղբորս, թե՛ այն օրերը, որ անց եմ կացրել նրա հետ: Հիմա հորեղբայրս չկա, ու էլ ոչ ոք ինձ «սիրունս» կամ «բողոճ» չի ասում…

Երևի մի 20 րոպե գրիչը վերցրել էի ձեռքս ու քառակուսի պատուհանից դուրս էի նայում ՝ չգիտեի` ինչ գրել:

Պատուհանից այն կողմ գրված էր Էջմիածին: Ես գնացքում էի, հասել էինք Էջմիածին: Առավոտ ժամը 8: 30 էր: Այս անգամ որոշեցի Գյումրի գնալ գնացքով: Մտածում էի` ինձ մի հրաշք ուղևորություն է սպասվում: Իրականում այն բացահայտումներով էր լի:

Սպասում էի, որ կտեսնեմ ինձ նման արկածներ փնտրող երիտասարդների, կտեսնեմ յուրահատուկ մարդկանց, որոնք զուտ նախասիրություններից ելնելով ընտրել են գնացքը: Բայց պատկերը այլ էր՝ ավելի իրական էր:

Ուրբաթ առավոտ՝ աշխատանքային էր: Ես վազելով հասա գնացքին, մտա, նստեցի: Մի աղջիկ ինձ տեսնելով եկավ ու նստեց իմ դիմացը: Ես երևի նրան ապահովություն ներշնչեցի, դրանից ինձ ավելի քաջ զգացի:

Եկան մի քանի կանայք` 50-55 տարեկան, նստեցին ինձ հետ: Արևից մգացած դեմքերով, ձեռքերի չորացած մաշկով ու հոգնած աչքերով: Շտապում էին դաշտային աշխատանքի: Խոսում էին, ծիծաղում, ինձ էլ փորձում ծիծաղեցնել, բայց ծիծաղել չէր ստացվում, նրանց չորացած ձեռքերը թույլ չտվեցին: Ես աչքս չէի կտրում. նրանց չորսի ձեռքերին էի հերթով նայում: Ինձ համար այնքան գեղեցիկ էին, կնճռոտ էին, ափերի մասը` ճաքճքած: Այդ ձեռքերը պատմում էին, թե որտեղ է աշխատում իրենց տերը, ու թե ինչքան հոգս կա այդ ձեռքերի վրա, չնայած նրան, թե ինչքան հեզ ու նուրբ էին ծնվել դրանք: Կանայք չթողեցին, որ երկար հետազոտեմ իրենց: Իրենց կանգառում իջան:

Գնացք բարձրացան ծանր, մեծ պարկերով մարդիկ: Պարկերում բանջարեղեն էր, կանաչի, միրգ: Դե, երևի դրանք նախատեսված էին մի ողջ օր շուկայում դրվելու ու իրենց մշակողին վերջապես շահույթ բերելու համար: Իսկ երբ մենք գնում ենք շուկա, սկսում ենք սակարկել, 400 դրամը սարքել 200 դրամ, չնայած դրանից մեր գրպանը այդքան չի տուժում, իսկ այդ մարդկանց քրտինքը, տանջանքը չի գնահատվում, և գուցե այդ օրվա հացն էլ կիսվում է, մեր իսկ ձեռքով:

Աստիճանաբար վագոնը լցվում էր, ապա դատարկվում: Լցվում էր ամենատարբեր մարդկանցով: Շրջում էր մի տատիկ.

-Ընտի՜ր մածունով գաթա՜…

Մյուսը դիմացից եկավ.

-Թարմ կանաչի՜…

Ի՞նչն է ստիպել այս կանանց շրջել գնացքում, վաճառել այստեղ, չէ որ շատ-շատ քչերին էին հետաքրքրում միջանցքով անցնող, որոշներին նույնիսկ նեղություն տվող կանայք:

Նստած էին շատերը, յուրաքանչյուրն ուներ իր մթնոլորտը, իր շնչելու տարածքը, իր քառակուսին: Յուրաքանչյուրն ուներ իր մտահոգության առարկան, իր հոգսերը, որ եթե նայեինք` շատերի հոգսերը գրվում էին նրանց մռայլ, կնճռոտ դեմքերին:

Իսկ քառակուսի պատուհանից այն կողմ ինչ-որ գործարանից սև ծուխ էր բարձրանում վեր: Նույնիսկ դրսում գորշ մթնոլորտ էր տարածվում:

Մի կին, որը երևի 90-ամյա տատիկ լիներ, օգնեց մի կնոջ ծանր տոպրակները տեղափոխել: Բա՞ , ոչ մի «ծանր սոցիալական վիճակ» կոչված մեզանից շատերին չի զրկի մարդկությունից: Իսկ ինձ էլ թվում էր, թե ծանրաբեռնված դասերը՝ կիսատ ռեֆերատը, հոգս է: Այստեղ մարդիկ ընտանիքների կերակրման հարց են լուծում:

Առավոտը մռայլ բացվեց, այնքան մռայլ, որ անգամ այդ մի քանի տեղանոց վագոնից դուրս, այդ քառակուսի պատուհաններից այն կողմ պատկերը չի փոխվում:

-Տղա: Բարև իմ տիեզերական անսահմանություն, կարոտել եմ քեզ, ո՞նց ենք անելու։

-Աղջիկ։ Մինչև հիմա ո՞նց ես ապրել, էլի կդիմանաս։

-Մինչև հիմա չգիտեի, որ դու կաս։

-Լավ էր, չէ՞։

(1 տարի անց)

-Աղջիկ։ Չգիտեմ՝ ոնց մտար կյանքս ու ոնց ստիպեցիր ինձ մինչ այժմ չտեսնված ուժով քեզ սիրել։

-Տղա։ Ես էլ չգիտեմ, այ։ Ուղղակի սիրում եմ քեզ։ Սիրում եմ, երբ ժպտում ես դեմքդ դեպի արևը շրջած կամ էլ՝ ինքդ արև դարձած։ Սիրում եմ, երբ իրար հետ նույն բանի վրա ենք ծիծաղում, ծիծա՛ղդ եմ շատ սիրում։ Սիրում եմ քո աչքերը, էդ խոշոր աննման աչքերդ, գզգզված մազերդ ու էն պահը, որ փորձում ես մազերդ կարգի բերել, որ հավաքես։

-Իմ աչքերը` հեչ։ Ա՛յ, քո՜նը՝ մե՜ծ ու կանաչո՜ւկ։ Քո՝ ինձ նայելը, քո սիրելի հայացքը, ը՜մմմ….

-Քո մտածողությունն եմ սիրում, քո խելագարությունը, քո դաստիարակությունը, քո հմայքը, քո կանացիությունը, քո սիրելու ձևն եմ սիրում։ Զգում եմ, որ աշխարհն իմն է, երբ դու կողքիս ծիծաղում ես։ Սիրում եմ քեզ խելագարի նման, երևի դա միակ բանն է, որ անթերի է ստացվում։

-Ես էլ չեմ պատկերացնում ինձ առանց քեզ, էդպիսի բան հնարավոր չի, ես էլ չեմ լինի։ Դու «ներաճել» ես իմ առօրյայի մեջ, դարձել ես հոգիս, անհոգի ապրել չեմ կարող ու չեմ ուզում։

-Քեզ նայելով՝ իմ ապագայի արտացոլանքն եմ տեսնում շատ պարզ, շատ լուսավոր, որովհետև դու արդեն դարձել ես իմ ընտանիքի մի մասնիկը, ու եթե հանկարծ կորցնեմ իմ աստղին՝ քեզ, լույսս կխամրի։ Սիրում եմ քեզ 65կգ քաշովս, 1.81 բոյովս։ Սիրում եմ քեզ լիարժեք, անբացատրելի ու նախանձելի սիրով։

-Քո մեջ էնքա՜ն հարազատություն կա։ Օր-օրի զգում եմ, որ քո ներկայությունը երազանքներիս իրականացման համար է, որովհետև դու ինքդ էլ երազանք ես եղել, դու, քո սիրելը, վերաբերմունքդ ու շատ ու շատ, առաջին հայացքից՝ մանր-մունր բաներ, որ էլի կապված են քեզ հետ։ Ինձ կորցրել եմ քո մեջ։ Քեզնից հոգատարություն է ճառագում, քո կողքին կարողանում եմ ինձ փոքր զգալ, իսկ դա վստահության գերագույն աստիճանն է։ Սիրտս քեզ ունի, բայց հենց գիտի, թե մայրցամաքներ ու օվկիանոսներ է հայտնագործել։ Հիմա չեմ զսպում ինձ, որ ասեմ, որ դու աշխարհում իմ թանկությունն ես, ու հենց ինքը՝ աշխարհն ես։ Արի մնանք հավերժ սիրահարված։

-Ինչի քեզ չսիրել կլինի՞…

Հաճախ Radiohead եմ լսում, կարդում «Փարավոնի» 9-րդ էջը, հոդվածներ գրում Վիքիում, թեյով լցնում Հեմինգուեով բաժակս, Ներուդա թարգմանում, չգիտեմ` արդեն որերորդ անգամ լսում “Hallelujah” երգի սիրածս հատվածը՝ 1:50-ից սկսվող, երեկոները պարապմունքից հետ գալիս մի կանգառ վերև իջնում ու տերևները խշխշացնելով հասնում տուն:

Առավել հաճախ ես կորցնում եմ քեզ:

Մեկ-մեկ որոշում եմ չգրել, մեկ-մեկ իսկապես չեմ գրում, հետո որոշում եմ գրադարան գնալ, ավարտել կիսատ թողած գրքերս, կիթառ նվագել սովորել, վերջապես դիտել “Captain fantastic”-ը, Շիշկինի մասին հոդված թարգմանել կամ պարզապես գրել մի հին ծանոթի:

Մեկ-մեկից ավելի հաճախ ես բացում եմ չաթի կապույտ պատուհանը: Ուղղակի բացում եմ: Այսքանը:

Մի օր միանգամից Զեմֆիրայի բոլոր երգերը ջնջեցի երգացանկիցս, չնայած ռեֆլեքսի պես դեռ շարունակում եմ քթիս տակ երգել ու հարցնել քեզնից, թեկուզ ուղղակի պահանջել, որ եթե քնելը չի ստացվում, անպայման ասես՝ սպանենք հարևաններին կամ աստղերը պայթեցնենք: Էդ ամեն ինչից հետո մենք կարող ենք ինչ-որ տանիքի նստել, ինչ-որ պատմություններ պատմել ու նարինջ ուտել: Հա՞:

Ֆլոյդը մի բացարձակ ճշմարտություն ունի “I wish you were here” վերնագրով: Առհասարակ ամեն ճշմարտություն վերնագրից  է սկսվում: Ուրեմն՝ կուզեի էստեղ լինեիր, որ հարցնեմ՝ What have we found?: Հետո միանգամից փոխեի հարցս՝ ի՞նչ եմ ես գտել:  Կամ` դու: Կարևորը՝ առանձին իրարից:

Իմ տեսանկյունից ճշմարտությունը էստեղ-էնտեղ ա, մեկ-մեկ մի քանիսը, նույնիսկ բավականին շատ: Էդպիսի մեկն էլ «Լավ էլիի» մոտ կա… «Որ կյանքի բերումով յոթը երգ գիտեմ, և բոլոր յոթն էլ քո մասին»:

Ճշմարտությունները շարունակվում են Guns N’ Roses-ի, Nazareth-ի, Imagine Dragons-ի, Beatles-ի ու մնացածի երգերում, Ֆիցջերալդի, Պաչյանի, Շաֆաքի ու Սարոյանի գրքերում, Իննյարիտուի, Դոլանի ու Կիշլովսկու ֆիլմերում: Իսկ ինձ պետք էր մի ճշմարտություն, որը սկսվեր քեզնից, շարունակվեր քեզնով ու չավարտվեր. ոչ քո կողմից, ոչ քեզնով, ոչ քեզնում:

Էս ամենի ընթացքում Creep-ը պարտադիր մեջ է ընկնում, որ հիշեցնի՝ ամեն ինչ մեկ է: Հիշելը հիշում եմ, Յորք ջան: Բայց  մե՞կ ա, որ:

Զուգահեռ իրականությունից ենթագիտակցությունս նամակ է ուղարկում՝ թե չորրորդ օրն է՝ նույն երազն ես տեսնում: Հետո դե ժավյուներս կոնկրետ ժամի խփում են ուսիս, քաղաքում ծանոթ ժակետներ, քայլվածք ու սանրվածքներ եմ տեսնում: Հետո… Հետո Թոմը ականջակալներումս համոզում է, որ it’s okay, բայց դե չէ… Որովհետև:

Որովհետև ամենից հաճախ բացական քո անվան դիմաց է դրվում: Իսկ դա նորմալ չի: Չէ:

Տեսնել, հավանել, սիրահարվել, սիրել, կարոտել, լինել միասին, ժպտալ… Այս բոլորը պարզ գործողություններ են, որոնք մենք անում ենք մեր կյանքի ընթացքում, և հենց դրանցից է կախված մեր ողջ ապագան: Բայց արդյո՞ք հեշտ է դրանք իրականացնել, իհարկե ոչ, քանի որ հենց առաջին քայլից է կախված ամենակարևոր վերջին կետը` ժպտալը: 

Ցավոք, ոչ բոլորն են կարողանում ժպտալ ու լինել երջանիկ կամ թեկուզ, որ ամենակարևորն է, լինել միշտ միասին:

Սերը մի մեծ հասկացություն է, որը յուրաքանչյուրս ընկալում ենք յուրովի: Բոլորս էլ սիրահարվում ենք, ոմանք լինում են երջանիկ, իսկ ոմանց մոտ էլ պարզապես ոչինչ չի ստացվում:

Իսկ երբևէ տեսե՞լ եք սերը: Ես կարող եմ վստահ ասել, որ տեսել եմ և ուզում եմ պատմել:

Ընդամենը մի քանի օր առաջ ներկա էի մի արարողության, որը ես անվանեցի «Ոսկե հարսանիք»: Ինչո՞ւ, որովհետև նշվում էր ամուսնության 50-ամյակ: 50 տարի լինել միասին. Նախ` տեսնել, հավանել, սիրահարվել, սիրել, կարոտել, լինել միասին, ժպտալ… Ապրել միասին, ապրել հանուն իրար, հասցնել միասին անել ավելին, քան պահաջվում է… «Նորապսակները», ինչպես նշում էին արարողության հյուրերը, ողջ ընթացքում միասին էին ձեռք-ձեռքի բռնած, պարում էին միասին, ու սա է իրական սերը…