Չկա, չկա…  Հիշո՞ւմ եք, ձմռան ցրտերին մի նյութ էի գրել, որտեղ հիշում էի ամառվա տապը ու տաքանում դրանում: Բայց ոնց որ ամեն նորմալ հայ, երբ եկավ ամառը, ես զզվեցի շոգից ու սկսեցի երազել ձմռան պաղ օդի մասին: ի՞նչ ա եղել որ: Հիմա էլ շոգի դեմ սառը հիշողություններով կպայքարենք: Դե, սառը չէ, բայց գոնե ձմեռային:

Այ, հիշում եմ (հա ինձ համար էլ ա տարօրինակ, որ ես ինչ-որ բան եմ կարողանում հիշել), ձմեռային արձակուրդներին էր: Դե, ես ձմեռային արձակուրդներին, որ մեր «սիրելի» Կրթության և գիտության նախարարությունը, էսպես ասած, «շաբաշ» էր տալիս արձակուրդներով: Հա, լուրջ, ես արդեն ամեն շաբաթ ավելի շատ էի սպասում նրանց հայտարարությանը, քան թե տատս իր սերիալներին: Ու էդպես մի փետրվարյան ցուրտ ցերեկ հեռախոսի զանգը «հարամեց» իմ քունը:
-Վահե:
-Հը՞ …
-Հլը տափուկ ե՞ս:
-Հը՞ …
-Լավ, զարթնես` կզանգես:
Ու քանի որ ինձ մազաչափ էլ չհետաքրքրեց, թե ով էր զանգողը, ես ուղղակի ասացի.
-Հը՞ … ,- ու անջատեցի հեռախոսս` այն խցկելով ներքնակիս տակ:

Երկրորդ անգամ արթացա… Ավելի ճիշտ, ես չհասցրեցի քնել: Ներքնակիս տակիս ինչ-որ ձայներ էին գալիս: Շոշափելով գտա հեռախոսս ու դրեցի ականջիս.
-Հը՞…
-Արտակարգ իրավիճակների նախարարություն՝ 911-ը լսում է ձեզ:
-Հըըըը՞,- կիսաքնած հարցական տոնով հարցրեցի ես (հա, լավ, համաձայն եմ: Էդքան էլ հարցի նման չի):
-ԱԻՆ 911-ը լսում է ձեզ, ի՞նչ է պատահել:
Մի քանի րոպե դադար, ու ես հասկացա` ինչ ա եղել:
-Ոչ մի բան, բարի լույս ձեզ,- ու անջատեցի հեռախոսը:
Էլի հեռախոսը առանց «լոք» անելու գցել եմ ինչ որ տեղ ու էլի էդ անիծված «экстренный вызов»-ը: Ամեն օր, գրողը տանի, ամեն օր ես զզվեցնում եմ էդ մարդկանց:

Հետո տեսա, որ րոպեներ առաջ Աշոտի հետ էի խոսում (լավ, թող լինի` Աշոտն էր ինձ հետ խոսում, իսկ ես ուղղակի նվվում էի):  Զանգեցի: Խոսակցությունը կարճ տևեց:
-Պարապ, մենակ լռված եմ տունը: Էջի` մե թափ զբաղվեյ:
Հագա վերարկուս, դրեցի գլխարկս ու դուրս եկա: Հետո, երբ մի 4 մետր գնացել էի ձների մեջ, հասկացա, որ չէ, հողաթափերով կես մետրանոց ձյան մեջ հարմար չի:

Հա, լավ, դուք լավ էլ հասկացաք, որ ես ցրվածի պես մոռացել էի ուղղակի: Հետ եկա, լաթերս հանեցի` դուրս եկա: Հետո 3 վայրկյանից նորից հետ գնացի տուն, որովհետև ես լաթերս էի հանել, բայց չէի հագել իմ «սապոգները»:

Չգիտեմ` հրաշք էր, թե ինչ, բայց էդ օրը ես մի կերպ հաջողացրի հասնել Աշոտենց տուն: Դե հո պարապ չե՞նք նստի: Մի բան մտածել է հարկավոր:
-Արա, հել` մի քիչ ձյուն մաքրենք, ձեռի հետ էլ մի բան կմտածենք:
-Հելանք:
Վերցրինք բահերը, սկսեցինք բակի անկյունում գոյացած ձյան թումբը տաշել ու լցնել հարևանի այգին:
-Ես ո՞ւմ այգին ա, բը որ հեսա էկավ` էտ բահեր վռեց կլխների՞ս,- ասում էի ես ու շարունակում ձյունը լցնել հարևանի խաղողի վազերի վրա:
-Մարդ չի մնալ, տաղ եսնամ, վար ջայնամ դարան են:
«Հա, յանըմ, որ տունն ըլեին` պիտի չլցեի՞նք»,- հռետորական հարց պարունակող հայացքներով փոխանակվելուց հետո մենք կանգ առանք:
-Արա, չէ, է… Զահլաս եթում ա. անհետաքրքիր ա մի տեսակ:
-«Դավայ» անցի էն հարևանի բախչեն, ես բահով վերցեմ- տամ քեզ, դու դատարկի էդտեղ…
Թե ինչի համար` ես էլ չգիտեմ: Ուղղակի, էլի: Ուղղակի պարապ ենք: Մի 5 րոպե էլ էդպես «խաղացինք ձյան հետ», ու էլի` «ստոպ»:
-Արա՜…
-Հը՞:
-Արի գիտե՞ս` ոնց անենք,- ու առանց պատասխանի սպասելու,- արի` ես բահով ձյուն վերցնեմ «զաբորի» վրից, քցեմ քեզ` դու օդից բռնի` դատարկի տուր:
-Արա, բայց լավ բան ասիր:
Ու մենք հիացանք: Հիացանք մեր «հանճարեղ» մտքի վրա:
-Ուշադիր, հեսա քցիմ:
Ասացի ու բահը խրելով ձյան կույտի մեջ ու, առանց դադարի, մի շարժումով բահը ձյան հետ նետեցի Աշոտի կողմը: Ճիշտն ասած, հետո ստացվեց, որ Աշոտի կողմը չէ, է, Աշոտի վրա: Հեսա ասեմ` ինչու: Ուրեմն Աշոտը լիովին պատրաստ էր: Լիովին պատրաստ էր, որ բահը իր կոթի կողմով ուր որ է` ցանցի հետևից թռնելով կգա: Բայց պատրաստ չէր, որ բահը իր սուր կողմով ուղիղ իր վրա կգա: Հազիվ հասցրեց մի քայլ հետ գնալ: Թե չէ` բահը դեմքին պիտի հարվածեր: Բայց ախր, ո՞ւր գնա: Մի քայլ հետ: Մյուսն էր տանում, երբ ոտքը խճճվեց մեր կողմից ձյան մեջ թաղված խաղողի արմատներին, ու Աշոտն ընկավ: Բահն էլ սուր կողմով ընկավ Աշոտի ոտքին: Ես էլ ծիծաղից ընկա ձյան կույտի մեջ: Ու մինչ Աշոտը հայհոյում էր մեջքի վրա պառկած ձյան ու ցեխի մեջ, ոտքն էլ վիրավոր , ես դեմքի վրա ընկած ձնակույտի մեջ ծիծաղից մեռնում եմ: Հետո մի կերպ մարմինս բարձրացնում նայում պարսպի վրայից ու նորից ընկնում եմ ծիծաղի նոր նոպաների մեջ:

Ու էդպես Աշոտի ոտքին մնաց էդ սպին: Շալվարին էլ էդ կտրած տեղը մնաց: Ինձ էլ ես հիշողությունը…

Դեռ փոքր տարիքից սիրել եմ խոհանոցն ու պատրաստելը:

 Ճիշտ է, շատ էի լսում՝ «դուրս արի խոհանոցից», «խանգարում ես», «հերիք ա փչացնես ամեն ինչ» արտահայտությունները, բայց, ինչպես միշտ, ես համառ էի ու շարունակում էի ինձ երևակայել «ընտիր» խոհարար ու անել գործս:

Սկզբում, անկեղծ ասած, շատ էի նեղվում, բայց մի օր, երբ երևի յոթ կամ ութ տարեկան էի, պապիկս ինձ համար բաղադրատոմսերի գիրք բերեց ու ասաց, որ ինձ բան չասեն, որ ես պիտի վառեմ, փչացնեմ ու վերջապես սովորեմ:

Ու ես ամեն երեկո կապում էի գոգնոցս, կանգնում սեղանի մոտ ու կրկնում. «Բարի երեկո, սիրելի՛ հեռուստադիտողներ»: Դե հա, ես միշտ էլ երազել եմ խոհանոցի վերաբերյալ հաղորդում վարել:

Արդեն տասնմեկ տարեկան էի, երբ մերոնք սկսեցին չվախենալ փորձել պատրաստածներս:

Տասներկուսում առաջին տորթս դրեցի ջեռոցը: Առաջին կտորը տատիկս փորձեց, ու երբ ասաց, որ լավ է ստացվել, աշխարհն իմն էր:

Դե, տասներեք տարեկանում արդեն լավ էի պատրաստում, որովհետև փորձողը տասից ինն էր գնահատում: Ուրեմն լավ էր ստացվել:

Հիմա էլ եմ ազատ ժամանակ խոհանոցում լինում, ու մաման, որը մի քանի տարի առաջ ինձ խոհանոցից հանում էր, հիմա ասում է.

-Մա՛ն, մի բան սարքի ուտենք:

Աղջիկնե՛ր, մի՛ վախեցեք վառելուց, վառածն ավելի համով է, իսկ դուք, սիրելի՛ մայրիկներ, մի՛ արգելեք մեզ պատրաստել մեր առաջին «գլուխգործոցները»:

Երբևէ փորձե՞լ եք որևէ շենքի տանիք բարձրանալ:

Հարցս գուցե փոքր-ինչ տարօրինակ հնչեց… Լավ, փորձեմ այլ կերպ ձևակերպել:

Դուք սիրո՞ւմ եք բարձրությունը: Ես, օրինակ, շա՜տ եմ սիրում, և միայն  առիթ է պետք, որ ինչ որ  տեղ բարձրանամ:

Բայց հիմա այդ մասին չէ, որ ուզում եմ խոսել: Պարզապես ուզում եմ իմանալ, վախենո՞ւմ եք բարձրությունից, թե ոչ: Պատասխանեք ինքներդ ձե′զ:  Վստահ եմ,  որ ընթերցողների 50%-ը կասի` այ′ո,  10%-ը   չի կողմնորոշվի, իսկ մնացածները`մոտ  40%-ը  կպատասխանի, որ սիրում է:

Ինչևէ, հիմա հանգիստ թողնենք մաթեմատիկան ու փորձենք հասկանալ այն  50%-ին:

Իրականում դուք ոչ թե բարձրությունից  եք վախենում , այլ ընկնելուց:

Իսկ երբևէ  զգացե՞լ եք վերևից  ներքև նայելու հաճույքը… Ես զգացել եմ, ու թեկուզ վախենալով` փորձել եմ: Դուք էլ հաղթահարեք վախն ու փորձեք: Համոզված եմ, չե′ք զղջա:

Միայն այդ պահին  կզգաք, թե որքան ազատ եք, ու թե ինչպես է ամեն   թեթև քամուց տրոփում ձեր սիրտը: Կնայեք փողոցում քայլող մարդկանց ու կհասկանաք , որ բարձր եք, շա~տ բարձր:

Կհասկանաք, որ դուք եք ձեր տերը, ու նայելով վեր` կապրեք ավելի վեր բարձրանալու գերագույն  հաճույքը:

Բարձրությունը նման է կյանքին: Փողոցում քայլող մարդիկ քո խնդիրներն են: Եթե ընկնես՝ կջախջախվես: Բայց, եթե գտնես աստիճաններն ու էլի բարձրանաս` քեզ ավելի ուժեղ, հզոր կզգաս: Ճիշտ է, որքան  բարձրանաս, ընկնելու վտանգն ավելի կմեծանա, ու ընկնելուց հետո ցավն ավելի ուժգին կլինի: Բայց շարունակ մնալ ներքևում ու չտեսնել այն գեղեցկությունը, որը միայն վերևից է տեսանելի,  չտեսնել հեռուները, չերազել այնտեղ հասնելու մասին…

Ես չեմ ուզում անդադար ներքևում լինել, այնտեղ, ուր միշտ ապահով է: Ես պատրաստվում եմ միշտ բարձրանալ: Ձեզ էլ նույն  խորհուրդն եմ տալիս…

Բարձրանա~լ, բարձրանա~լ… Բարձրանալ անդադա′ր…

Գնացինք սար` Վարդավառի: Երևի բոլորը մտածում են` ի՞նչ կապ ունի, թե որտեղ են նշում Վարդավառը՝ կարևորը նշենք: Բայց ասեմ, որ միջավայրը նույնպես մեծ նշանակություն ունի: Միշտ քննարկման թեմա է եղել գյուղի ու քաղաքի միջև տարբերությունը, թե որտեղ է ավելի հաճելի ժամանակը անցնում: Բնականաբար պարզ է, որ գյուղում ավելի հաճելի է անցնում ժամանակը, որովհետև չկա աղմուկ և անտանելի շոգ: Բայց ասեմ, որ գյուղից ավելի հաճելի վայր կա, որը կոչվում է սար: Այստեղ չկա թեկուզ այդ չնչին տրանսպորտը, որը գյուղերում է: Չկա էլեկտրականություն, ինտերնետ և անգամ կապ` հեռախոսով խոսելու համար: Այդ իսկ պատճառով սար գնալուց մի քանի օր առաջ, բարեկամներին կամ ծանոթներին տեղեկացնում են, որ չզանգահարեն և չանհանգստանան, սարում ենք լինելու: Միակ տեղեկատվական աղբյուրը դա ռադիոն է, որը պարտադիր իր է յուրաքանչյուր սարվորի տնակում: Փոխարենը կա թռչունների գեղեցիկ ձայներ, մաքուր օդ և երեկոյան լռության մեջ լսվող քամու և ծառերի բախման աղմուկ: Ճիշտ է, գյուղից 35կմ հեռավորության վրա է գտնվում, անցնում ենք երկա~ր ճանապարհ,բայց արժե՝ իսկապես, որ արժե: 

«Էլի սկսվեց Աբովյան քաղաքի գիժ քամին…», – այս արտահայտությամբ է սկսվել և սկսվում ամառային ցանկացած երեկո մեր տանը, երբ արևի վերջին շողերն են ներթափանցում հյուրասենյակ։

Ա՜խ, եթե կարողանայի հաշվել, թե քանի անգամ է այդ անիծյալ քամին կտրել ինձ իմ մանկության հաճելի օրերից`բակում խաղալուց ու զբոսանքի գնալուց։ Եթե կարողանայի թվել, թե քանի անգամ եմ «Մամ, կլինի՞ իջնեմ դուրս… Մամ, կտանե՞ս այգի…», -հարցիս լսել` «Քամի ա, բալես: Վաղը»,- պատասխանը: Քանի ու քանի անգամ եմ մտքումս պատկերացրել ամառային օրերս առանց քամու։

Ու էլի ամառ, էլի քամի, սակայն հիմա քամին չի կարող խոչընդոտ հանդիսանալ իմ ամառային հրաշալի երեկոների։

Էլի հեռախոսս.

-Հա, Ռիփ, հիմա գալիս եմ,- ինչպես միշտ քույրս էր, կանչում էր զբոսնելու։

Ամեն անգամվա պես տանից դուրս գալուց լսեցի մամայի խոսքերը. «Տաք հագնվի, քամի ա»…

Վերցրեցի ականջակալներս, տաք հագուստ, չնայած վստահ լինելով, որ չեմ հագնելու, բայց… Բայց վերցրեցի, որովհետև մաման մտածում էր` կմրսեմ։ Ու էլի շտապեցի քույրիկի մոտ…

Միշտ ցանկություն եմ ունեցել քաղաքս տեսնել վերևից, «տեսնել» այդ գիժ քամուն, նայել նրա աչքերին ու ասել, թե ինչպիսի օրեր է խափանել իր այդ խենթությամբ:

-Արի բարձրանանք ինչ-որ տանիք, քաղաքը տեսնենք վերևից,- չգիտես ինչու մեխանիկորեն այս խոսքերը դուրս եկան բերանիցս զբոսնելու ընթացքում։ Երևի ինքս էլ գիտակցում էի, որ պատրաստ եմ առերես հանդիպել այդ գիժ քամու հետ:

-Ի՞նչ եղավ, ինչի՞ ես ուզում քաղաքը վերևից տեսնել,- զարմացած հայացք։

Ինչևէ, բարձրացանք տանիք։

Հիմա կանգնած եմ քաղաքի գրեթե ամենաբարձր կետում, նայում եմ քաղաքին, փողոցներով անցնող մարդկանց ու մեքենաներին, տեսնում քաղաքի ամենօրյա շարժը։ Բայց չէի գտնում այն, ինչ փնտրում էի, չէի գտնում գիժ քամուն։ Գտնելուց հետո վստահ էի` կնայեի նրա աչքերին, կնայեի համարձակ ու հաղթանակած ու կասեի, որ նա չկարողացավ հաղթել ինձ: Այսօր նա չի կարող ինձ համար խոչընդոտ հանդիսանալ։

-Էլի սկսվեց Աբովյանի գիժ քամին…

Բայց այժմ նա գլուխը կախ անցնում է իմ կողքով: Երևի երբեք չեմ հասկանա «գիժ քամի»-ուն, երևի երբեք չեմ տեսնի նրան։