Որքան էլ բառերը գեղեցիկ ու տեղին լինեն, ամբողջությամբ չեն կարող փոխանցել այն զգացումները, որոնք տալիս է ճիշտ ընտրված ու խոսուն պատկերը: Երևանի մասին հարյուրավոր երգեր ու բանաստեղծություններ են գրվել, բայց, թերևս, այնքան լավ չեն նկարագրել Երևանը, Երևանի ամեն անկյունը, դետալը, փողոցները, հասարակ երևանցուն՝ լույսի ու ստվերի մեջ, որքան այսօր ներկայացնում են լուսանկարները: Հենց Երևանի ամբողջական նկարագրության ցանկությունն էլ առիթ հանդիսացավ ստեղծելու «Երևանը երևանցիների աչքերով» ցուցահանդեսը:

Երևանի քաղաքապետի առաջին տեղակալ, քաղաքապետի պաշտոնակատար Կամո Արեյան. «Այս ցուցահանդեսը շատ լավ նվեր է Երևանին: Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել բոլոր նրանց, ովքեր օգնեցին կազմակերպել այս ցուցահանդեսը: Ամեն օր նայեք Երևանին, ձեր աչքով տեսած Երևանը անցկացրեք ձեր սրտով և պահեք բոլորիս համար` որպես պատմություն և որպես վկայություն: Երևանը բոլորիս աչքի առաջ է: Երևանից աչք թեքելն անհնար է»:

Ցուցահանդեսի, լուսանկարների կազմակերպիչ-հեղինակ Արմեն Ենգոյան. «Թեքեյան կենտրոնի» տնօրենը ինձ, Վահան Քոչարին և մեր մյուս ընկերներին առաջարկեց կազմակերպել Երևանին նվիրված ցուցահանդես: Վահան Քոչարն ունի լուսանկարների արխիվ, նա «Հայ լուսանկարիչներ» գրքի հեղինակն է, այստեղ հին լուսանկարները հիմնականում վերցված են նրա արխիվից: Ես էլ «Թեքեյան կենտրոնի» հետ հաճախ եմ համագործակցում, ցուցադրություններ ենք կազմակերպում. նման ցուցահանդեսներ կազմակերպվելու են այնքան ժամանակ, մինչև լուսանկարչությունը Հայաստանում կհասնի շատ բարձր դիրքի: Իհարկե, բացի արխիվային լուսանկարներից, կան նոր լուսանկարներ. ֆեյսբուքում մենք տվել էինք հայտարարություն (դե, հիմա ամեն ինչ ֆեյսբուքով է կատարվում՝ հեղափոխությունը, կառավարությունն անգամ այդ հարթակով է կառավարում), և մարդիկ արձագանքեցին, ուղարկեցին իրենց լուսանկարները. յուրաքանչյուրը, ով ուներ մեր առաջարկած թեմային համապատասխան գեղեցիկ լուսանկարներ, կարող էր մասնակցել: Բնականաբար լուսանկարները ֆիլտրել ենք, ոչ այդքան հաջողվածները դուրս են եկել ցանկից: Ընտրության գործն արել ենք Վահան Քոչարի հետ: Վերջնական ընտրելուց հետո կապվել ենք բոլոր մասնակիցների հետ, վերցրել բնօրինակները ու ստեղծել ցուցահանդեսը: Այն լինելու է շարժական, շատ հավանական է, որ ցուցահանդեսը կգնա տարբեր քաղաքներ, երկրներ:

Շատ լավ է, երբ հիմա լուսանկարողները շատացել են: Հիմա, բացի արդուկից, ամեն ինչով նկարում են մարդիկ: Դե, մոտ ապագայում երևի դրանով էլ հնարավոր էլ կլինի լուսանկարել: Շատ լավ է, թող նկարեն, բայց, մեկ է, լուսանկարիչ չեն դառնա: Լուսանկարելու համար կարևոր է ոչ թե սարքը, այլ մարդու գլուխը: Երբեմն հարցնում են՝ ո՞ր ֆոտոխցիկը գնենք, որ կարողանանք լավ նկարել, ասում եմ՝ որևէ մեկը գնեք, կարևորը օբյեկտիվը կարողանաք փոխել, որ շատ գումար չծախսեք, վերջ, էականը սարքը չէ: Հին ժամանակներում մարդիկ սովորական նկարչությամբ են զբաղվել, շատերն են իրենց հարազատներին դիմանկարել, բայց հո բոլորը չե՞ն համարվել նկարիչ, նույնն էլ հիմա է. բոլորը լուսանկարում են, բայց բոլորը լուսանկարիչ չեն»:

Յուրաքանչյուր լուսանկար մի պատմություն էր պատմում, նայելիս թվում էր, թե տեսնում ես ակնթարթը որսալուց առաջ ու հետո կատարված իրադարձությունները: Դրանք ջերմ էին, անկեղծ ու տաք, անգամ այն մարդիկ, ովքեր անտարբեր են Երևանի նկատմամբ, լուսանկարները դիտելիս գեղեցիկ ու հետաքրքիր զգացմունքով կլցվեն դեպի քաղաքը:

Ցուցահանդեսը ներկայացված է Երևանի քաղաքապետարանի ճեմասրահում և բաց կլինի մինչև սույն թվականի սեպտեմբերի 16-ը:

Մասնակից հեղինակներ՝
Աշոտ Առաքելյան, Արմեն Ենգոյան, Արմեն Մուրադխանյան, Անդրանիկ Քոչար, Աննա Գրիգորյան, Գարիկ Ղազարյան, Գագիկ Գասպարյան, Գեղամ Թարվերդյան, Զավեն Սարգսյան, Թագուհի Ասլանյան, Թեդ Անդրեասյան, Կարեն Ներսիսյան, Կարինա Շմիդտ, Հակոբ Բերբերյան, Հերբերտ Բաղդասարյան, Հայկ Բաղդասարյան, Հայկ Բիանջյան, Հայկ Բադալյան, Հարություն Խաչատրյան, Հովհաննես Բադալյան, Մարիաննա Մելիքսեթյան, Մայիս Վարդանյան, Մարտիրոս Դադայանց, Մելիք Դադայան, Մելիք Բաղդասարյան, Մխիթար Խաչատրյան, Նեմրութ Բաղդասարյան, Նունե Քարամյան, Ներսես Մատինյան, Սամվել Սևադա, Սահակ Տրոյան, Վահրամ Բաղդասարյան
Վահան Քոչար, Վարազդատ Բորեցյան, Վիգեն Մնոյան, Տաթև Մնացականյան:

Նյութը պատրաստեցին` Անի Հարությունյանը և Անի Կիրակոսյանը

Լուսանկարը` Մերի Հակոբյանի

…Ի՜նչ քաղցրահունչ լեզվով են խոսել մեր նախնիները: Երբ եկեղեցում լսում եմ քահանայի երգեցիկ, ծորուն ձայնը, փակում եմ աչքերս ու մտովի տեղափոխվում շատ ու շատ դարեր հետ՝ Հայքի պանծալի ժամանակները:

Ինձ թվում է, որ եկեղեցու պատերի ներսում արտասանվելիս այդ բառերը հատուկ իմաստ ու հմայք են ստանում:

Այս տարի մենք սկսել ենք գրաբար ուսումնասիրել: Որոշ համադասարանցիներիս համար դա մի տեսակ անսովոր է, իսկ ինձ համար… Կարծես այդ հնչյունները գալիս են մի ծանոթ ու հարազատ աշխարհից…

Ամեն մարդ էլ ունի հոգևորի, ոգեղենի կարիքը, բայց մեր Գագարինում նույնիսկ փոքրիկ մատուռ չկա: Չէ՞ որ եկեղեցին միայն քարակերտ շինություն չէ, այլև վայր, որտեղ երկխոսում են Աստծո հետ:

Մարդիկ տարբեր են. ոմանց համար եկեղեցի մտնելը պարտականություն է, ոմանց համար՝ ձևականություն, ոմանք էլ իրենց շրջապատում գտնվող մարդկանց արգելում են եկեղեցի այցելել: Այնուամենայնիվ, երևի չկա մի քաղաք կամ գյուղ, որտեղ չլինի գոնե մատուռ: Ես ինքս շատ եմ անցնել, այլ բնակավայրեր գնալ: Եվ ամեն անգամ ճանապարհին մտորում եմ, թե ինչու՛ չպետք է մեր գյուղում եկեղեցի լինի:

Հավանաբար այս մասին մտածել է նաև մեր համագյուղացի բարերար Դավիթ Գալստյանը: Նրա կողմից բարեկարգված այգու հարևանությամբ սկսվել է եկեղեցու շինարարությունը: Ամեն անգամ այդ փողոցով անցնելիս նկատում եմ, որ կարմրատուֆ պատերը քիչ-քիչ բարձրանում են, ու սիրտս ուրախանում է:

Ես կարծում եմ, որ մեկ տարուց կավարտվի շինարարությունը, և եկեղեցին կդառնա Գագարինի մի մասը: Խնկի անուշ բույրը կվանի չարությունը, քենը, նախանձը…

Ես հաճախ եմ հիշում, որ Անին կոչում էին հազար ու մի եկեղեցիների քաղաք: Պատմության դասագրքերի նկարներով էի փորձում պատկերացնել մեր հոյաշեն Անին:

Հիմա ամեն անգամ մեր Գագարինի գողտրիկ եկեղեցուն նայելիս կտեսնեմ նաև Անին, կզգամ հավատի ապրեցնող ուժը, կմտնեմ եկեղեցի ու հուշիկ կշշնջամ.

-Տէ՛ր, կեցո Դու զհայս…

«Կանթեղ» գրական խմբակ

Ուզում եմ քեզ պատմել Եպրաքսյա տատիկի մասին: Նա երկրորդ տատիկն է, որի պատմությունը գրում եմ ես:

Եպրաքսյա Հովհաննիսյանը ծնվել է Երևանում՝ Շահումյան շրջանի Հաղթանակ թաղամասում: Հայրը խանութպան էր, մայրը՝ տնային տնտեսուհի: Իր ընտանիքը բազմանդամ էր՝ 3 քույր, 4 եղբայր, հայր, մայր, տատիկ: Պատմում է, որ 1960-ական թվականներին զբաղմունք կար, բայց ոչ այս դարի պես: Ընկերներով խաղում էին «կլասս», 7 քար, գործնագործ, պահմտոցի։ Դպրոցում լավ էին սովորում, օգտվում էին գրադարանից, մասնակցում էին տարբեր խմբակների՝ քիմիայի, գրականության, ասմունքի: Պատմում է, որ օտար լեզուների դասավանդումը այն ժամանակ շատ վատ էր, նույնիսկ ռուսերենի լավ մասնագետ չեն ունեցել, այդ լեզվի չիմացությունը միշտ իրեն խանգարել է: Իսկ մեզ խորհուրդ է տալիս օգտվել այն հնարավորություններից, որոնք մենք ունենք հիմա: Նույնիսկ համեմատելի չեն այն ժամանակների ու այս ժամանակների հնարավորությունները՝ ըստ նրա: Ասում է, որ 21-րդ դարի առավելություններն էլ են շատ, թերություններն էլ: Այն ժամանակ մասնավոր պարապմուքներ չեն եղել, նա ինքը իր դպրոցի գիտելիքներով ընդունվել է Մանկավարժական համալսարանի քիմիայի ֆակուլտետ: Ինչպես հասկացա զրույցի ընթացքում, այն ժամանակ էլ են եղել ոգեշնչողներ. իր դեպքում եղել է քիմիայի ուսուցչուհին, իսկ դրան հակառակ՝ ֆիզիկայի ուսուցչուհին չի խրախուսել նրան համալասրան ընդուվելու հարցում: Հիմա էլ ունենք նման պատկեր, իմ կարծիքով: Բայց Եպրաքսյա տատին գնացել ու ընդունվել է համալսարան: Այն ժամանակ վճարովի համակարգ չի եղել, անվճար էր, և հետևաբար, ընդունվելը բարդ էր: Սովորելուց հետո ամուսնացել է, ամուսնությունը եղել է շատ պատահական՝ ինչ-որ ծանոթի միջոցով եկել են «ուզելու», ու հետո ամուսնացել է: Եկել է գյուղ, մեկ տարի անց՝ 1972 թվականին ընդունվել է Արտենիի հիմնական դպրոց՝ որպես քիմիայի լաբարատորիայի վարիչ, հեռակայել է տեխնիկումում և դարձել է դասվար: Դաստիարակել, կրթել է շատ սերունդներ: Պատմում է, որ այն ժամանակ երեխաները այլ կերպ էին մտածում՝ սովորել, ամուսնանալ, կամ էլ առանց առաջինի՝ միանգամից ամուսնանալ: Այն ժամանակ երեխաները ավելի համեստ էին, չէին արտահայտում իրենց կարծիքը: Բայց դպրոցում ակտիվություն կար․ մրցույթներ, ասմունքի երեկոներ էին կազմակերպում: Կային Ա և Բ զուգահեռ դասարաններ: Իսկ աշխատանքային օրվանից հետո զբաղվում էր տնային գործերով, «Սովետի տարիներին» ավելի լավ էր, ըստ նրա՝ կային աշխատատեղեր, ապահով էին բոլորը, կար հավասարություն, հաճախում էին կինոթատրոններ, համերգների էին գնում: Ունի 4 երեխա, բոլորն էլ ստացել են բարձրագույն կրթություն, ունի 10 թոռ: Հիմա ոչ մի դժգոհություն չունի և չի փոշմանում այդ շուտափույթ ամուսնության համար: Իր կյանքի ընթացքից շատ գոհ է:

Իսկ ինչ վերաբերում է ներկային, ասում է, որ գոհ է մեր երիտասարդությունից, նրանց ակտիվությունից, զարգացածությունից: Հեղափոխության մասին նշեց, որ բոլորը սիրում են Նիկոլին, լուրերը լսելով՝ տեսնում է փոփոխություններ, բայց իր առօրյա կյանքում չկան դրանք: Իրենք սպասում են աշխատավարձերի, թոշակների բարձրացման, հողի հարկի, ջրի վարձի իջեցման, այսինքն՝ առայժմ գյուղական վայրերում դեռ չեն զգում նոր բան: Բայց լավատեսությամբ սպասում են: Տատիկի խորհուրդը բոլորին՝ օգտվեք այն ամենից, ինչը հետագայում էլ ձեր ձեռքը չի ընկնի: