Ավարտին էր մոտենում ուսումնական տարին: Ամիսներ շարունակ որոշել և պլանավորել էինք մեր տարեվերջյան էքսկուրսիան` նույնիսկ ծնողների հոգսը թեթևացնելու համար, դեռևս սեպտեմբերից գումար էինք տնտեսել: Եվ ահա մոտեցել էր սպասված պահը: Հաջորդ օրն առավոտյան պետք է մեկնեինք: Ամեն ինչ պատրաստ էր: Եվ հանկարծ…

«Ո´չ մի շրջագայություն, դուք ձեզ լավ չեք պահել, այդ պատճառով էլ զրկված եք ուղևորությունից»:

Տնօրենն էր` ընկեր Մարգարյանը: Չեմ ստի, մենք իսկապես վերջերս մի փոքր ակտիվացել ենք, բայց դե դա մեզ մեր ուղևորությունից զրկելու պատճառ չէր: Եվ քանի որ մենք 21-րդ դարի սերունդ ենք, հետևաբար գերազանց գիտենք մեր և´ իրավունքները, և´ պարտականությունները: Ճիշտ է պարտականությունների հարցում երբեմն փորձում ենք անտեղյակ ձևանալ, բայց դե իրավունքները…

Գիտենք նաև, որ «Յուրաքանչյուր երեխա ունի հանգստի և ժամանացի, իր տարիքին համապատասխան խաղերին և միջոցառումներին ազատորեն մասնակցելու իրավունք»:

Համ էլ եթե անկեղծ լինեմ մյուս դասարանների հետ համեմատած մենք «հրեշտակ» ենք: Եվ հետո էլ, ի՞նչ էինք արել որ: Ուղղակի մեր տնօրինությունը սովոր է, որ մենք միշտ աչքի ընկնենք դրական կողմերով և երբ մի փոքրիկ չարաճճիություն ենք անում, վերջ, չեն կարողանում անտարբեր անցնել:

Ինչևէ, անսպասելի հայտարարությունը դասարանում իսկական քաոս էր առաջացրել, բոլորն իրար էին մեղադրում, բուռն քննարկում էր սկսվել, ամեն մեկն իր հերթին փորձում էր լուծում առաջարկել: Մենք նեղված, հիասթափված, ինչու չէ, մի քիչ էլ զայրացած էինք: Հիմա կասեք՝ մի էքսկուրսիայի եղածն ի՞նչ է, որ այսպես իրար եք խառնվել, բայց ո´չ , ախր մենք տրամադրվել էինք:

Այնուամենայնիվ, որոշեցինք գնալ տնօրենի մոտ, մեր սխալի համար ներողություն խնդրել և հույս ունեինք, որ նա մեզ կընդառաջեր: Ինչպես որոշել էինք , այնպես էլ եղավ: Ընկեր Մարգարյանը հասկացավ մեզ, հարգեց մեր իրավունքները և կրկին հնարավորություն տվեց:

Առավոտյան մեկնեցինք Նորավանք: Ամեն ինչ հիանալի էր, մեզանից շատերն առաջին անգամ էին տեսնում այդ չքնաղ վանական համալիրը: Քանի որ քանակով բավականին շատ էինք, այդ պատճառով վերցրել էինք երկու տրանսպորտային միջոց: Պետք է նշեմ, որ մեր խմբի վարորդի հարցում բախտներս իսկապես բերել էր, շատ համբերատար, ընկերական և երեխաներին հասկացող անձնավորություն էր: Բայց նույնը մյուս խմբի վարորդի մասին ասել չեմ կարող: Ավելի ճիշտ, կարծիքս փոխվեց այն պահին, երբ օրվա երկրորդ կեսին եկավ, թե հերիք է, հավաքվե´ք, պետք է վերադառնանք, ես գործեր ունեմ:

Ա´յ քեզ բա~ն, գործեր ունեիր՝ չգայիր: Եվ հետո էլ` սա էլ է քո գործը, բարի եղիր մի գործդ ավարտիր, նոր անցիր մյուսին: Համ էլ, մենք քեզ ամբողջ օրվա համար ենք վճարել: Բայց ոչ, նրա հետ լեզու գտնել չէր լինում, նա իրենն էր պնդում: Երեխաներին էլ այլ բան չէր մնում անելու, քան հետևել նրան և շրջագայությունը կիսատ թողած վերադառնալ տուն:

Հետո իմացա, որ էս մեր վարորդը , ինչպես Գագիկ Շամշյանը կասեր, ճանապարհին իրեն Շումախերի տեղն է դրել այսինքն` գերազանցել է արագությունը, իսկ մեր ճանապարհային ոստիկաններին էլ ի՞նչ է պետք, իհարկե նման առիթ: Խեղճին տուգանել էին, նրա տրամադրությունն էլ ընկել էր, էլ մեզ հետ հավե՞ս ուներ:

Սովորական դպրոցական մի օր էր։ Հասարակագիտության ժամին, ինչպես միշտ, դասղեկի հետ բանավիճում էինք: Այս անգամ էլ բանավեճի առարկան էին բարությունը և երջանկությունը: Ուսուցչուհին առաջարկեց բոլորիս հիշել մեր կյանքից մի այնպիսի դեպք, որ ըստ մեզ, բարություն է, և որից մենք հոգևոր բավարարվածություն ենք զգացել: Բոլորս ներկայացրինք մեր պատմությունները: Վերջում, ինչպես միշտ, ներկայացավ մեր ուսուցչուին.

-Երեկո էր։ Դե ես, ինչպես միշտ, նստած էի և սպասում էի Տաթևիս գալուն։ Հեռախոսս զանգեց` Տաթևս էր։ Վերելակներից վախենում է՝ ինձ զանգում էր, որ դիմավորեմ։

-Մա՛մ, մա՛մ, արի ինձ տար` հասել եմ։

Իջա, տեսնեմ՝ Տաթևս մուտքում չի: Դուրս եկա` ճանապարհի մյուս կողմում գտնվող կոշկակարանոցի դիմաց կանգնած էր։ Նորից զանգեցի.

-Տաթ, ինչի՞ ես կանգնել, արի՝ գնանք տուն։

-Մա՜մ, արի, էլի՜։

Տաթևի արտասվախառը ձայնը լսելով միանգամից վազեցի կոշկակարանոցի մոտ, ու ինչ տեսնեմ. մի փոքրիկ՝ խուճուճ մազերով, 5-6 տարեկան, նստել էր կոշկակարանոցի տանիքին և չկարողանալով իջնել` վախից լացում էր, Տաթևս էլ հետը։

Չգիտեինք՝ ինչ անել, որ փոքրիկին իջեցնենք։ Որոշեցինք քարեր դնել, որ կարողանանք հասնել իրեն և գրկել։ Քարերը դրեցինք, և փոքրիկին ասացի.

-Տղաս, ոտքդ զգույշ դիր քարին, ես քեզ կգրկեմ։

Ոտքը դրեց քարին, գրկեցի ու իջեցրեցինք տանիքից։ Չհասցրեցինք հարցնել, թե ո՞վ է, որտե՞ղ է ապրում, ովքե՞ր են ծնողները՝ վազելով գնաց, մնացինք ես ու Տաթևս։

Ճիշտ է, մեզ չտեսան ու չիմացան մեր արածի մասին, բայց մեր արածից էնպես էինք երջանկացել։

Երբ պատմությունը լսեցի, մի բան ներսումս շարժվեց: Հասկացա, որ մարդուն երջանկության համար հարկավոր չի ոչ գումար, ոչ էլ ուրիշ մի բան՝ պարզ մարդկային բարությունն ու հոգատարությունը բավական են մարդուն երջանկացնելու համար։

Ասում են, եթե բախտը առանձնապես բարեհաճ է մարդու նկատմամբ և ուզում է շնորհել նրան կյանքի մեծագույն երջանկությունը, նրան հավատարիմ ընկերներ է տալիս: Լավ ու հավատարիմ ընկերների պակաս ես երբեք չեմ ունեցել, ուրեմն կյանքը առանձնապես բարեհաճ է ինձ հետ:

Եթե մեկը ձեզ ասի, որ հեռավորությունը կարող է ցանկացած ընկերություն կամաց-կամաց քանդել, նրան կասեք, որ խնդիրը երևի իր մեջ է:
Երկու-երեք տարի առաջ իմ ընկերների աշխարհագրությունը ավելի սահմանափակ ու փոքր էր, քան այսօր: Այն ընդլայնել են հազար ու մի դասընթացները, սեմինարները, ճամբարներն ու իհարկե, 17-ը:
Ճամբարներից ու երկարատև դասընթացներից հետո ֆեյսբուքում ընկերների թվի պրոգրեսիվ աճ է նկատվում, հետո ոմանք սկսում են այլևս չգրել, կամ դու չես գրում, ոմանք հեռանում են այնպես, ինչպես եկել էին`արագ ու աննկատ, շատերն էլ միշտ ներկա են, բայց միայն ֆեյսբուքի պատին: Հետո մնում են միայն նրանք, ովքեր երբեք չեն հավանում քո նոր սանրվածքը, երկրպագում են քո չսիրած ֆուտբոլային թիմին, զանգում են ամենաանհարմար պահերին, որոնց նեղանալու պատճառը երբեք հայտնի չի լինում: Դա այն մարդն է, ով միշտ քեզնից նոր պատմվածներ է պահանջում, և նա, ով երբեք mail-ով ժամանակին չի ուղարկում նկարները:
Ընկերները գալիս ու գնում են, փոխվում են միջավայրները, մարդիկ, մտածելակերպերը, հին ընկերները ուրիշ նոր ընկերներ են գտնում, բայց ով հաստատ որոշել է մնալ, քշես էլ՝ չի գնա:
Իմ ոչ մի ընկերության համար ես չեմ զղջացել, չէ որ մեր կյանքում եղած բոլոր մարդկանցից մի նոր բան կարելի է սովորել, ամեն մարդու հետ անցկացրած ժամերը դպրոց են, այն էլ ամենալավ` կյանքի դպրոցը:
Ընկերություն ասվածին ես մի քիչ այլ կերպ եմ նայում, ինձ համար լավ ընկերությունը ձևավորվում է այն ժամանակ, երբ հասուն մարդիկ իրար հետ շփվելուց հաճույք են ստանում, ունենում են ընդհանուր շատ քիչ գծեր, բայց կարևորը, հասկանում են իրար ու նաև իրար փոխելու ձգտումներ չունեն:
Ասում են նաև, որ լավ ընկեր ունենալու համար նախ ինքդ պիտի լավը լինես: Ես չգիտեմ՝ ինչպես են լավ ընկեր լինում, բայց իմ բոլոր ընկերները անշուշտ շատ լավ գիտեն:

Վերջերս ես անընդհատ հաղթանակներ եմ ունենում, մրցանակներ եմ ստանում: Պատճառը իմ ակտիվ ու հետաքրքիր կյանք վարելու երազանքն է, որն իրականանում է: Երբ ես գրեցի իմ առաջին հոդվածը՝ «Ով եմ ես», հոդվածումս այսպես էի գրել. «Ես մի աղջիկ եմ, ով ուզում է իր կյանքը դարձնել հետաքրքիր ու ակտիվ»: Ես սկսեցի այդ երազանքին, որը դարձավ նպատակ, հասնել միանալով տարբեր ակումբների՝ SKYE, Sisian Advanced English Group, մասնակցել մրցույթների՝ POETRY, TEDxkids, FLEX և այլն, ճամբարների կամ այլ միջոցառումների հայտագրվել՝ «Արքանե», «Սահմանից սահման», 17.am և այլն:

Այդ երազանքն իմ մեջ արթնացրեց իմ մորաքրոջ ավագ դուստրը՝ մեր սիրելի Զաքարյան Սոսեն: Նա էլ ամեն մրցույթի, ամեն միջոցառման մասնակցում էր: Բոլորս նրանով էինք հպարտանում ու նրա ամեն գալուց ակամա ուրախ էինք: Այդ ամենը տեսնելով, մտածեցի ես էլ ակտիվ ու հետաքրքիր կյանք վարեմ, ոչ թե այդ նույն գովեստների համար, որ պիտի իմ հասցեին էլ ասվեն, այլ, որ ինքս ինձ լավ զգամ, ու ինչու ոչ, ինքս ինձնով հպարտանամ: Սոսեն, այսպես ասած, վարակեց, և նրան հետևեցինք ես ու նրա քույրիկը՝ Հերմինեն:

Վերոնշյալ մրցույթներից կամ միջոցառումներից շատերում ես հաջողություններ եմ ունեցել: Այդ ամենը փոխեց իմ մտածելակերպն ու աշխարհայացքը՝ ես աշխարհին սկսեցի նայել լավատեսորեն: Նաև դադարեցի կարծել, թե ես ընդունված չեմ շրջապատում, կամ քչերն են ինձ հասկանում և այլ նմանատիպ մտքեր, որոնք ինձ այլևս չեն մտահոգում:

Այժմ ես ինձ զգում եմ դասարանում լավ ընկեր և շարունակում եմ աջակցել ընկերներիս, ներգրավել նրանց այն բոլոր իրադարձություններում, որոնցում ես կամ:

Եթե ինձ մնա, անվերջ կգրեմ, թե ինչպես ես փոխվեցի, բայց այնքան քիչ բառեր են պետք այդ ամենը նկարագրելու և բացատրելու համար:

«Է՜լ, շնորհավորում եմ, 20 ես ստացել ֆրանսերենը, անցել ես հաջորդ փուլ»,- իմ կյանքի հերթական օլիմպիադայի պատմությունը սկսվեց դասընկերներիցս մեկի՝ հենց այս ավետաբեր զանգով, ով ինձնից շուտ էր տեղեկացել օլիմպիադայի համայնքային փուլի արդյունքների մասին ու շտապել էր տեղեկացնել:

Չէ՛, ավելի ճիշտ, սկսվեց դպրոցական փուլի արդյունքներով, բայց դե, դպրոցականն ամենաառաջին ու, հետևաբար, ամենահեշտ փուլն է, որը հաղթահարելը առանձնապես մեծ բան չի նշանակում, առջևում դեռ երեք դժվարին փուլեր կան: Ընթերցողին ավելորդ անգամ ձանձրացնելուց խուսափելու համար բաց կթողնեմ քաղաքային և հանրապետական փուլերի դժվարությունները, լարված ու ծիծաղաշարժ պահերը, դրանց արդյունքներն իմանալիս ապրածս բերկրալից վայրկյանները: Երևի շարունակեմ այն մասից, երբ վերջապես իմացա, որ հաջորդ օրը հանձնվելու են հանրապետական փուլում Առաջին կարգի դիպլոմի արժանացած աշակերտների մրցանակները (ի դեպ, հենց այն նույն դասընկերոջս հեռախոսազանգից, ով նաև հայտնել էր վերը նշված ուրախալի լուրը): Վերջապես, որովհետև այդ պահին բոլորս էլ ստիպված ենք լինում սպասել բավականին երկար ու անհամբեր, դե՜, մինչև ավարտվում են մնացած օլիմպիադաներն ու ամփոփվում են դրանց արդյունքները ևս: Ինչևէ, մենք վերջապես Կրթության և գիտության նախարարությունում ենք: Աշակերտների մեծ մասն արդեն եկել է: Չնայած նրան, որ օրն անձրևոտ է, ու բոլորս էլ նյարդայնացել էինք քաղաքային խցանումներից՝ կարևորը, որ հիմա այստեղ ենք՝ բարձր ու տոնական տրամադրությամբ: Դե՜, անհնար է բարձր տրամադրություն չունենալը, երբ գիտակցում ես, որ ընդհանուր առմամբ այս տարի օլիմպիադաների մասնակցած աշակերտները 47500-ն էին, բայց միայն դու և քեզ հետ 61 հոգի են այսօր այս սրահում: Մի խոսքով, նախարարն իրեն երկար սպասեցնել չի տալիս: Մենք կլանված լսում ենք նրա ելույթը՝ հետաքրքրական ու իմաստալից, իսկ այն պահին, երբ պարոն Մկրտչյանը հայտարարում է, որ մեր անընդհատ զարգացող պետության բախտը մեր ձեռքում է լինելու, և պիտի շարունակենք մեր հաջողությունները, մարմնովս մի տարօրինակ դող է անցնում: Ես հասկանում եմ՝ կարող եմ լինել այն քչերից, ում լինել-չլինելով, ում գործել-չգործելով, մեր մի բուռ հայրենիքում ինչ-որ բաներ կարող են փոխվել: Ու վճռում եմ լինել և գործել, որպեսզի հետո հայրենիքս բարելավվի իմ շնորհիվ:
Արդեն երեկո է, բայց ես տանը չեմ: Բնական է. երկու օրից Վերջին զանգն էր, բոլորս էլ զբաղված էինք: Իսկ ընկերներիցս ու ծանոթներիցս շատերը զանգահարում ու գրում էին ինձ, ասում էին՝ հեռուստացույցով տեսանք քեզ, շատ վարժ էիր խոսում (մոռացա ասեմ՝ մինչև նախարարի գալը հասցրի հեռուստաընկերություններից մեկին հարցազրույց տալ): Ես ջերմորեն շնորհակալություն էի հայտնում, բայց իրականում չգիտեմ՝ իսկապե՞ս լավ էի դուրս եկել կադրում, որովհետև չէի կարողացել դիտել հաղորդումը: Այդպես էր նաև երեք տարի առաջ. էլի բոլորը տեսել էին ինձ դիպլոմը ստանալիս, բացի ինձնից: Ինչո՞ւ: Որովհետև էլի ավարտում էի, էլի զբաղված էի: Ընդհանուր առմամբ ամեն ինչ նույնն էր՝ նույն զգացողությունները, դիպլոմի արտաքին նույն դիզայնը, միայն թե այս անգամ առարկայի տեղում «հայոց լեզու»-ի փոխարեն գրված էր «ֆրանսերեն», դասարանն էլ՝ 9-րդի փոխարեն՝ 12-րդ:
Դե՜ ինչ, մնաք բարով դպրոցական օլիմպիադաներ, հիմա հերթը համալսարանականներինն է:

Մի միջոցառման համար դսեղցի դպրոցականներով գնացինք Երևան: Մեզ Երևանից միանալու էին Անի Ղուլինյանն ու Հովիկ Վանյանը: Ճիշտն ասած, առանց Անիի սրամտության և Հովիկի անսպառ հումորի մի քիչ անհետաքրքիր էր, բայց դե՜, դիմացանք:

Երբ Երևան հասանք ու Անիենք էլ մեզ միացան, մեր այցելություններն ավարտելուց հետո, երբ հետ էինք գալիս գյուղ, տեսանք, որ Անիի պայուսակը անհետացել էր: Ճիշտը որ ասեմ. «Աչքն էլ դուս էր էկել, էդ խի՞ էր մարշրուտնըմը թողըմ, որ մի հատ էլ կորչի»: Բայց դե բոլորս էլ անհանգիստ էինք: Մանավանդ, երբ իմացանք, որ պայուսակի մեջ էր նրա «ողջ հարստությունը»՝ վզնոցների հավաքածուն: Մի քիչ տխուր-տրտում նստեցինք: Բայց հանկարծ հիշեցի, որ հեռախոսիս մեջ «Այլ կերպ» ունեմ քաշած, որը, սովորաբար, խաղում ենք ազատ դասերի կամ երկար դասամիջոցների ընթացքում: Միացրեցի ու սկսեցի «բզբզալ»: Այնքան, մինչև բոլորը համաձայնեցին խաղալ, ու ես համոզվեցի, որ «Այլ կերպ»ը ոչ միայն կոփում է միտքը, այլև օգնում վերականգնել լավ տրամադրությունը՝ մոռացության մատնելով մեզ անհանգստացնող բաները: Ի դեպ՝ սա միակ դեպքը չէր: