Դարակս էի դասավորում, երբ «Հրաշք տետրս» ընկավ ձեռքս: Հա՛, հա՛, երևի դուք էլ ունեցած կլինեք մի այդպիսի տետր: Այդ տետրում մի շարադրություն էի գրել ընկերների մասին: Երբ կարդացի, սկսեցի ծիծաղել։ Հետո հասկացա, որ իրականում ոչինչ չի փոխվել, եթե այսօր էլ ինձ ասեին`գրիր ընկերության մասին, կրկին նրանց մասին էի գրելու: Չեմ սիրում գլուխ գովել, բայց կյանքն ընկերների հարցում շատ առատաձեռն է գտնվել իմ նկատմամբ: Արդեն տասնհինգ տարի է, ինչ երեք լավ ընկեր ունեմ: Սուսոն կասեր` մեր քառյակ դաշինքը: Գլխավորն ինքն է՝ երևի բարձրահասակ լինելու պատճառով: Մեզ խրատողը, խորհուրդներ տվողը Արինան է՝ երևի նրա համար, որ բժիշկ է դառնալու: Մեզ ուրախացնողն ու ժպիտ պարգևողը, հետաքրքիր պատմություններ պատմողը` Սվետլաննան է, թարգմանչուհի է դառնալու, լավ բառապաշար ունի: Դե, իսկ ես, բոլոր ժամանակների երազողն ու շատախոսն եմ։ Դա նրանից է, որ լրագրող եմ, սիրում եմ պատմություններ գրել: Մի հետաքրքիր բան կա մեր չորսի մեջ` ոչ մեկս միմյանց նման չենք ոչ մի հատկանիշով։ Նման չենք նաև մեր ունեցած հետաքրքրություններով, բայց իրար լավ հասկանում ենք: Մեր ընկերությունը սկսել է մանկապարտեզի տարիներից և շարունակվել դպրոցում: Սուսաննան լքել է մեզ, քոլեջում է սովորում, բայց հենց ինքն է, որ զանգում է բոլորիս ու իրար գլխի հավաքում: Դե, չեմ հիշում՝ ինչպես մտերմացանք։ Արդեն տասնհինգ տարի է…

Մի օր դասարանում ասացի.

-Տասնհինգ:

-Ի՞ նչ տասնհինգ,- հարցրեց Արինան։

-Տասնհինգ տարի, ընկերներ:

-Ինչպես միշտ՝ հանելուկներով ես խոսում, չեմ հասկանում քեզ:

-Էլի իրեն փիլիսոփա է զգում, չե՞ ս տեսնում,-պարզաբանեց Սվետան։

-Ինչ դժվար եք հասկանում, ասում եմ` տասնհինգ տարի է, ինչ ընկերներ ենք:

-Հա՜, Սուսոյի ականջը կանչի,- ասաց Արինան։

-Տեսնես, մինչև ե՞րբ այսպես կզրուցենք:

-Որ անկապ բաներ չմտածես, դեռ երկար,- արդեն բարկացավ Սվետան։

-Մի 70 տարի երևի, հանգստացրեց Արինան։

-Թե՞ 71:

Կողքից նայողը կմտածի, թե թշնամիներ ենք, մի օր իրար «ջան»-ով չենք դիմի: Դրա համար էլ մեր ծնողները շատ են բարկանում մեզ վրա: Հիշում եմ`մի անգամ մայրիկիս էի ուզում զանգել ու սխալմամբ զանգեցի Արինայի մայրիկին, բայց հետաքրքիրն այն է, որ անգամ չնկատեց, որ իրեն զանգողը ես եմ: Երբ անջատեցի, նայեցի էկրանին, հետո նկատեցի, որ Արինայի հեռախոսն է ձեռքիս: Նույնիսկ ընտանիքներով ենք մտերմացել, այնքան լավ է:

Շարադրությանս վերջին տողը սա էր. «Կարծում էի, որ իրական ընկերներ լինում են միայն գրքերում, ֆիլմերում, մուլտերում: Բայց մենք հեքիաթում չենք ապրում: Իմ ընկերների նման ընկերներ չկան ու չեն լինի»:

Հիմա եմ հասկանում, որ ժամանակը ոչինչ չփոխեց, նրանք առաջվա պես իմ կողքին են: Լավ է, երբ նման ընկերներ ունես:

Ոչինչ չի փոխվել, ընկերնե՛ր, մեր քառյակ դաշինքը հավետ է:

Եթե ինձ հարցնեն, թե աշխարհում ինչն եմ ամենաշատը սիրում, ես առանց մի վայրկյան անգամ մտածելու կպատասխանեմ ՝ մանուկների պարզությունն ու անկեղծությունը, նրանց հոգու մաքրությունը, միամտությունը: Երևի բոլորն են փոքր ժամանակ այդքան լավն ու բոլորին սիրելի լինում: Ու երևի ինձ նման՝ շատերն են սիրում այդ փոքրիկներին: Փորձեք նույն հարցը տալ մեծերին ու փոքրերին: Շատ դեպքերում 6-7 տարեկան երեխայի պատասխանը ձեզ ավելի դուր կգա, քան ավելի մեծ տարիքի մեկինը:

Մեծերը շարունակ բողոքում են ինչ-որ բանից, շարունակ դժգոհում, իսկ փոքրե՞րը: Նրանց պատասխանները երբեմն քեզ ուժ են տալիս առաջ գնալու: Նրանց պատասխանները ամենաանկեղծն են, ամենապարզը: Երբեմն ավելի շատ նախընտրում եմ զրուցել փոքրերի, քան թե հասակակիցներիս հետ: Փոքրերի հետ դու էլ ես փոքրանում, անկախ քեզանից մտքերդ էլ՝ ավելի անկեղծ են դառնում:

Դասամիջոցներին հաճախ եմ գնում մեր ամենափոքրիկ դպրոցականների դասարան, մանավանդ, որ նրանցից շատերն արդեն ճանաչում են ինձ, ու միջանցքում կամ փողոցում տեսած ժամանակ էլ այնպես ջերմ ու անկեղծ են ժպտում, որ կարծես այս սառնամանիքին ամառային ջերմություն են սփռում շուրջս: Մի ժպիտ, ու ես մոռանում եմ, որ հոգնած եմ, որ շատ դաս ունեմ: Սիրում եմ փոքրիկներիս, սիրում եմ, երբ միջանցքում ինչ-որ մեկը մոտենում է, իր փայլուն աչուկներով նայում ինձ ու ամաչելով ասում. «Բարև, ո՞նց ես…»: Դե արի ու մի ժպտա, արի ու էլի շարունակի ցրտից դողալ այդքան ջերմությունից հետո…
Էլի փոքրիկներիս դասարանում էի, նայում էի նրանց խաղին, բայց մտքերով մի ուրիշ տեղ էի: Չգիտեմ ինչու, մտքովս անցավ, որ մի քանիսին հարցնեմ, թե ով է իրենց հերոսը: Տղաներից մեկին ասում եմ.
-Սամսո՞ն, մի հարց տամ՝ կպատասխանե՞ս:
-Չէ՛:
-Բայց ինչի՞, ընդամենը մի հարց:
-Չէ՛:
-Սպասի, մի վազիր: Դու ինձ չե՞ս հիշում:
-Չէ՛:
-Չե՞ս հիշում, որ մի քանի ամիս առաջ ձեր տուն լիքը մարդիկ էին եկել, որ կինո էին նկարում ձեր հարևանի ապաստարանում:
-Հա, հա, հիշեցի: Դու էլ էիր եկել իրանց հետ:
-Հա, հա, ես էլ էի եկել: Հիմա մի հատ հարց տամ՝ կպատասխանե՞ս:
-Հա:
-Ինձ կասե՞ս՝ ո՞վ է քո հերոսը:
-Հերո՞սը, էդ ո՞րն ա:
-Դե, հերոսը այն մարդն է ում դու շա՜տ-շա՜տ ես սիրում, ում ուզում ես նմանվել, ով քեզ համար ամենաուժեղ մարդն է, դե, այդպես էլի…
-Հա՜, ոչ մեկն ա:
-Վա՜յ, չկա՞ մարդ, ում շատ ես սիրում, ով շատ ուժեղ է, ում կուզես նմանվել…
-Կա, մի մարդ ա, էն որ տելեվիզրով ցույց են տալի:
-Հա՞, ո՞վ է էդ մարդը…
-Չգիտեմ, անունը մոռացել եմ…
Սամսոնը վազեց միջանցք՝ խաղը շարունակելու: Ես այդպես էլ չիմացա, թե ով է Սամսոնի հերոսը:
Մի քանի րոպե մնում եմ նստած ու նայում գրատախտակին նկարող երեխաներին : Հետո մոտենում եմ նրանց ու հարցնում.
-Էրեխե՞ք, էս ի՞նչ եք անում,- ամենաաշխույժը՝ Նարեն պատասխանում է.
-Ես խզբզում եմ, Կարինեն էլ ջնջում ա:
-Չես խզբզում, շատ սիրուն ես նկարում: Նա՞ր, կլինի՞ քեզ մի հարց տամ:
-Հա, տուր:
-Նար, ինձ կասես՝ քո հերոսը ո՞վ է:
-Թամարիկը:
-Թամարի՞կը, բա ինչի՞ է ինքը քո հերոսը:
-Որովհետև ես իրան շատ եմ սիրում:
-Իսկ բացի Թամարիկը, էլ ո՞վ է քո հերոսը:
-Մեկ էլ դու:
-Ե՞ս… Ինչի՞…
-Դու էլ ես լավը:
-Լավ, ճուտո, դե գնա նկարի, ապրես…
Ես էլ եմ լա՞վը… Հա՞ որ… Դե փաստորեն, էլի: Ես Նարեի համար լավն եմ, հա, ու անգամ Նարեի հերոսն եմ:

Դե ասեք, այս անկեղծությունից ու պարզությունից ավելի սիրուն, ավելի կարևոր ու թանկ բան կա՞… Ընթերցողս, միշտ հիշի՛ր՝ դու էլ ես լավը… Միգուցե դո՞ւ էլ ինչ-որ մեկի հերոսն ես, երևի…
Կամ էլ չէ, չգիտեմ… Բայց, դու էլ ես լավը…

Երրորդ դասարանում էի, երբ մայրիկս որոշեց ինձ դաշնամուրի տանել: Իմ սրտով էր, քանի որ սիրում էի դաշնամուրի «ծընգծընգոցը»: Ընդունվեցի Եղեգնաձորի երաժշտական դպրոցը: Հիշում եմ՝ առաջին անգամ, երբ գնացի դասի, ուսուցչուհիս խնդրեց ինչ-որ բան նվագել: Ես էլ նվագեցի իմ հորինած ստեղծագործությունը: Ինձ թվում է՝ կպատկերացնեք, թե ինչ ահավոր էր: Այդ պահին բոլորը սիրեցին գրատախտակի խզխզոցի ձայնը: Վերջացնելուն պես ուսուցչուհին գովեց ինձ և ասաց, որ լավ եմ նվագում: Իհարկե, այդպես ասաց, որ ինձ լավ զգամ, դե առաջին անգամն էր: 

Դաշնամուր նվագելը այնքան էլ հեշտ չէր, ինչքան ես էի պատկերացնում: Յոթ տարի պետք է սովորեի: Մայրիկիս խնդրում-աղաչում էի, որ ին ձ այլևս չտանի դաշնամուրի: Բայց նա ոչ մի բան չէր անում և ինձ բացատրում էր, որ պետք է մինչև վերջ սովորեմ: Ես հիմա շնորհակալություն եմ հայտնում նրան, որ ուշադրություն չի դարձրել խոսքերիս: Իսկապես, շատ բարդ տարիներ էին, բայց հետաքրքիր ու արկածային օրեր էլ են եղել: Հիշում եմ, թե ինչպես Մալիշկա գնալու փոխարեն նստեցի Ջերմուկի ավտոբուսը և գնացի Վայք: Լավ, այդպես մի նայիր, դա շատ երկար ու հետաքրքիր պատմություն է: Հա, մոռացա ասել, նաև երգչախմբում եմ երգել: Մասնակցել եմ տարբեր համերգների ու մրցույթների: Մի կաթիլ անգամ չեմ փոշմանում այն տարիների համար, որոնք նվիրել եմ երաժշտությանը, երգին, արվեստին: Ինձ համար մեծ առավելություն է, որ կարողանում եմ դաշնամուր նվագել, երգել, գիտեմ երաժշտական տերմիններ:

Յոթ տարի շաբաթական երեք օր, եթե ոչ ավելի, գնում էի Եղեգնաձոր: Այ դա իրոք սարսափելի էր: Արդեն ամեն ինչ անգիր գիտեի: Գիտեի, թե այդ օրը որ գույնի ավտոբուսն է գալու, գիտեի՝ ում եմ հանդիպելու: Ես նույնիսկ ինձ համար առանձին նստատեղ ունեի ավտոբուսում: Չգիտեմ՝ ինչու, այդ նստատեղը համարյա միշտ ազատ էր լինում, ու ես միշտ այնտեղ էի նստում: Այդ նստատեղը համարում էի իմը, իմ սեփականը: Ես այնքան հաճախ էի լինում ավտոբուսի մեջ, որ մեկ-մեկ ամաչում էի: Մտածում էի՝ հիմա վարորդը կմտածի. «Էլի էս աղջիկը»: Շաբաթվա մեծ մասը լինում էի Եղեգնաձորում: Ծնողներս կատակելով ասում էին, որ կարելի է Եղեգնաձորում տուն վարձել, որ հենց այնտեղ էլ մնամ. համ չէի հոգնի, համ էլ փող չէի ծախսի:

Ժամանակի ընթացքում ամեն ինչին էլ սովորեցի ու հարմարվեցի: Ութ տարեկանից սկսվեց իմ «երաժշտական կյանքը», որը մինչև վերջ կշարունակվի: Երաժշտությունը փոխեց ինձ, իմ պատկերացումները ամեն ինչի մասին:

Հա, ի դեպ կիթառ նվագել սովորելու մեծ ցանկություն ունեմ: Հայրիկիս գնամ ասեմ, որ Եղեգնաձորում տուն վարձելու ժամանակն է:

Չգիտես ինչու, բայց տարեվերջին ֆեյսբուքյան էջս լցվեց ընկերներիս հաշվետվություններով, որոնք սկսվում էին մոտավորապես այսպես. «Բոլորն անում են, ասացի ես էլ ինձ հաշվետվություն տամ…»:

Ու գրում են մի տեքստ, որն իր նախադասությունների քանակով համարժեք կլիներ 17.am-ի նյութերից շատերին: Համաձայն եմ, նոր տարին շատերը համարում են նոր կյանքի սկիզբ: Իսկ ես համարում եմ հին կյանքը նորովի շարունակելու ևս մեկ, ու սովորականից ավելի մեծ հնարավորություն: Մտածում էի՝ տեսնես ինչո՞ւ են իրենք իրենց հաշվետվություն տալու փոխարեն հանրությանը հաշիվ տալիս: Հետո մի քիչ էլ մտածեցի ու հասկացա, որ երբեմն մենք ասելու, կիսվելու, ու մեզ լսողների կարիք ենք զգում: Հիմա ինքս էլ դրա կարիքն եմ զգում, ու քանի որ ես նման հաշվետվություն չեմ տվել ո՛չ ինձ, ո՛չ էլ հանրությանը, մի հետաքրքիր առաջարկ ունեմ մեզ՝ 17-ի թղթակիցներիս. հաշվետվությունները տեղափոխել սեփական ծննդյան օրվանից որոշակի ժամանակ առաջ: Այդպես մենք իրար լսելու ու իրարով հանգի՜ստ հպարտանալու ժամանակ կունենանք, ինչպես նաև մեր արած քայլերի արդյունավետությունն ավելի պարզ կտեսնենք, առանց ամանորյա հրաշքի փոշու: Չգիտեմ՝ դուք համաձայն եք, թե ոչ, բայց ես կսկսեմ:

Շուտով 16 եմ դառնալու: Քիչ առաջ կարդում էի մեկ տարի առաջ գրած նյութերս, որոնցից մի քանիսը չէին հրապարակվել: Փորձում էի գտնել սեփական սխալներս ու հիմա՝ մեկ տարի անց, ուղղել դրանք: Մեկ տարվա ընթացքում կարծես փոխվել եմ: Ինձ համար կարևոր մի օր արթնացա ու սկսեցի սեմինարների հաճախել: Պատահական գտա աղջիկների առաջնորդության ու զարգացման ամառային դպրոցի (Արքանե) դիմում-հայտը: Լրացրի ու ուղարկեցի, նույնիսկ համարձակություն էի ունեցել մոռանալ հայտի մասին, մինչ էլեկտրոնային հասցեիս նամակ ստանալու օրը: Ինձ համար այս ամենը նոր էր, ու ճամբարից հետո տուն վերադարձա ծավալուն ու հետաքրքիր գիտելիքներով զինված, իհարկե նաև նոր ծանոթություններ հաստատած: Հա, ի դեպ, ամառային դպրոցում գտնվելու ընթացքում հասցրի նաև «Մանանայի» Դիլիջանի ճամբարի հայտն էլ լրացնել: Դեռ նոր էի վերադարձել, երբ նամակ ստացա նաև «Մանանայից»: Կարծես երջանկությունն ամբողջ աշխարհից հավաքած ու ինձ նվիրած լինեին: Գնացի Դիլիջան, ու ինչպես սպասվում էր, լավ ժամանակ անցկացրի, նոր ընկերներ ու անմոռանալի հիշողություններ ձեռք բերեցի: Տուն վերադառնալուն պես շարունակեցի դեռ առաջին ճամբարից կիսատ մնացած գործս՝ փոքր դրամաշնորհային ծրագիր գրեցի: Ի ուրախություն մեր գյուղի գրադարանի ընթերցողների, շահեցի այն ու բացի հին գրքերը վերանորոգելուց, 13 նոր ու պահանջված գրքեր նվիրեցի գրադարանին: Ցավոք, այդ ընթացքում փոքր-ինչ ծուլացա նյութեր գրելու հարցում, փոխարենն ուրախ էի, որ դեռ առաջին ճամբարից ինձ ծանոթ աղջիկները իմացան 17-ի մասին ու իրենք էլ սկսեցին թղթակցել: Հետո էլի սեմինարներ, նյութեր, դպրոցական խառնաշփոթ կյանք: Գուցե այս ամենը ավելի ակտիվ կյանք ունեցող մարդկանց համար նույնիսկ ծիծաղելի թվա, բայց սա մեծ երջանկություն էր ինձ համար: Ես գոհ եմ իմ կյանքի 15-րդ տարուց ամբողջությամբ: Ես Հասմիկն եմ, ու արդեն մեկ տարի է թղթակցում եմ 17-ին. ահա և իմ հաշվետվությունը:

Սիրով կսպասեմ նաև քո հաշվետվությանը: Կարևորը հիշի՛ր, ամեն ինչ ժամանակի ընթացքում կսկսի հարթվել:

Երբեմն մենք կարոտում ենք այն օրերը, երբ երջանիկ ենք եղել: Երբ փոքր էի, ամեն ինչ այնքան հեշտ, պարզ ու խաղաղ էր թվում: Օրս անցնում էր բակում, ընկերներիս հետ, մինչև որ պապս դաշտից տուն էր գալիս ու բոլորիս տուն կանչում: Այդ կանչն ինձ միշտ տխրեցնում էր: Երբ պապս դաշտ էր գնում, տատս հացը, կանաչին ու պանիրը փաթաթում էր կտորի մեջ ու տալիս էր պապին: Սիրում էինք այդ հացը, ու պապի գալուն պես քանդում էինք կտորից պայուսակը: Մայրս ասում էր, որ դաշտից բերված հացը համեղ է լինում:

Հետո հայրս էր գալիս դպրոցից, ու ընտանիքը պատրաստ էր ճաշելու: Տատս բոլորիս կարգադրում էր սեղան նստել, ինքն էլ, գոգնոցը կապած, վերցնում էր շերեփն ու լցնում ճաշը:

Երեկոյան արդեն սկսվում էր իմ ընթերցանության ժամը: Տատս գրել-կարդալ լավ չգիտեր, դպրոց գնացել էր ընդամենը երկու կամ երեք տարի, և ինձ խնդրում էր կարդալ իր համար: Փորձում էի ինչքան հնարավոր է արագ կարդալ, որպեսզի տատս կրկին ասեր, որ ես ամենալավն եմ կարդում, և որ ինձ պետք է ընթերցանության մրցույթի տանել:

Հետո ձևացնում էի, թե քնած եմ, որ էլի ու էլի մնայի նրանց կողքին:

Հիմա, երբ դուրս եմ գալիս բակ, սպասում եմ, որ պիտի պապս դաշտից գա, ընտանիքս հավաքվի, նորից ճաշենք, հետո պապս ինձնից ջուր ուզի ու ասի, որ մենակ իմ տված ջուրն է համեղ…

Դպրոցը դպրոց է, էլի. երկհարկանի, սովորական դպրոց, նման շատ ու շատ այլ դպրոցների: Բայց իսկական հրաշքը սկսվում է, երբ ոտք ես դնում շենքից ներս: Ուրախ ու ժպտադեմ պահակը՝ Գարուշ պապը, անկախ եղանակից, միշտ ժպտալով դիմավորում է քեզ:

Դասարանը դասարան է, էլի. քսանմեկ աշակերտանոց դասարան, նման դպրոցի մնացած շատ ու շատ դասարաններին: Ստեպ-ստեպ առօրյան հետաքրքիր դարձնելու համար տղաներից ոմանք դասի չեն նստում, ինչը որակվում է որպես «փախուստ դասից»: Գալիս է փոխտնօրենը, մի քիչ զայրանում, մի երկուսին ծիծաղելի որակումներ տալիս, ինչից մենք շատ ենք ուրախանում:

Տնօրենը… Ինձ միշտ էլ դուր է եկել կոնֆլիկտները հարթելու նրա գործելաոճը՝ արագ ու առանց ավելորդությունների:

Ոստիկանը, դե այլ ոստիկանների հետ չեմ շփվել, բայց երբ նայում եմ՝ ինչպես են զինվորների մայրերին մի մայթից մյուսը քարշ տալիս՝ ձեռքերից ու ոտքերից բռնած, կամ ինչպես են սեփական ժողովրդի վրա կրակում, մեր դպրոցինը անմեղ հրեշտակ է թվում:

Գրադարա՜նը: Մի այլ կարգի բացահայտում է: Չէ, սա նման չէ ուրիշ դպրոցների գրադարաններին, որտեղ գրական երեկոներ են կազմակերպվում, տարբեր գրողների տարելիցներ են նշում: Մեր դպրոցինը ուրիշ է, մեր գրադարանը այլ առաքելություն էլ ունի (շնորհիվ գրադարանավարուհու). հնարավորինս կուշտ ու կուռ կերակրել ողջ ուսուցչական կազմին ու աշակերտությանը, թույլ չտալ շատ օգտվել բուֆետից:

Իսկ, այ բուֆե՜տը, դա երազանքների իրականացման վայր է, ինչը շատ ու շատ աշակերտների ստիպում է դպրոց հաճախել: Սա այն վայրն է, որտեղ միախառնվում են աշակերտների երազանքներն ու գաստրոնոմիական ցանկությունները, սա դպրոցի ամենանվիրական ու ցանկալի վայրն է՝ Վիկտոր «տոտայով», իրար հրմշտող աշակերտերով, իրար գլխի վրայով փող փոխանցող ձեռքերով…

Մի քանի ամսից կավարտեմ դպրոցս, ու բազմաթիվ հուշերից ամենագունեղը բուֆետին նվիրվածը կլինի:

Օ՜ֆ, հոգնեցի:

Այսօր հասկացա, որ ուզում եմ 17.am-ի թղթակից դառնալ, ուզում եմ գրել և ուշադրություն չդարձնել՝ կկարդա՞ն, թե՞ ոչ: Դե, որ որոշել եմ, ուրեմն՝ ի գործ: Վերցրի թուղթ, գրիչ ու սկսեցի գրել առաջինը, ինչ եկավ մտքիս: Դե, կարևորը անկեղծ գրելն էր, չէ՞, ես էլ անկեղծ գրեցի անդեմ մարդկանց ու երևույթների մասին ու մի փոքր ուշ, բայց հասկացա սխալս: Ախր, 17-ը լրագրողական կայք է, էստեղ նյութերը իրական մարդկանց ու իրադարձությունների մասին պիտի լինեն: Դրանից բացի, մի ուրիշ բան էլ հասկացա: Եթե սա լիներ 1-2 տարի առաջ՝ ամենայն հավանականությամբ մի կողմ կդնեի գրիչս ու կկարդայի կիսատ մնացած գիրքս կամ կդիտեի վաղուց ընտրած, բայց էդպես էլ չդիտած ֆիլմերից մեկը: Բայց այսօր ոնց որ ինչ-որ բան ուրիշ է:

Նորից գրում եմ, առանց մտածելու լավ կամ վատ ստացվելու մասին:
Առաջին հերթին ներկայանամ. ո՞վ եմ ես: Երբեմն մտածում եմ, որ մարդկությունը ավելի անհեթեթ հարց չէր կարող հորինել, հետո հիշում եմ նախորդ ամիսներին ամեն ուրբաթ օր «Համակարգչային հմտություններ» առարկայի շրջանակներում մեզ առաջարկվող խնդիրներն ու հարցերը, և միանգամից փոխում եմ կարծիքս: Ինչևէ, այս հարցն այնքան էլ վատը չէ, ինչքան թվում է, և որքան դժվար է պատասխանելը, այդքան հետաքրքիր է այդ պատասխանը փնտրելը:

Դե ինչ, ես Արուսն եմ: Սիրում եմ արև, քաղցրավենիք ու մարդկանց: Սիրում եմ հեքիաթներ, հավատում հեքիաթների ու ապրում հեքիաթում: Իմ հեքիաթում վերջերս նոր միջավայր է հայտնվել՝ համալսարանը, որտեղ ես սովորում եմ լրագրություն, նախաքննական ու հետքննական սթրեսները հաղթահարելու միջոցներ, փորձում եմ յուրացնել մեկ օրում քննության պատրաստվելու արվեստը և այլն: «Սիրում եմ»-ներից կարծես այսքանը, հիմա անցնեմ հակառակ կողմին: Չեմ սիրում, երբ ազգանունս սխալ են ասում: Ի դեպ, ազգանվան մասին. ես պատկանում եմ այն մարդկանց շարքին, ովքեր նոր միջավայրում հայտնվելիս ստիպված են լինում տառ առ տառ արտասանել իրենց ազգանունը և հետո լսել դրա տարօրինակության մասին կարծիքներ:
Ու, կարծես, չեմ սիրում «ո՞վ եմ ես» հարցին պատասխանել: Երևի նրանից է, որ ես ինքս էլ չունեմ այդ հարցի լիարժեք պատասխանը, և այդ հարցը միգուցե երբեք էլ լիարժեք պատասխան չի ունենում:

Կյանքում կան մարդիկ, ովքեր մեր ուժն են, մեր ներշնչանքի աղբյուրը, անկախ այն ամենից՝ տեսե՞լ ենք նրանց, թե ոչ: Մեկի համար` սիրած դերասանը, մյուսի համար՝ ֆուտբոլիստը, կամ սիրելի գրքի սիրելի հերոսը:

Ինձ համար այդ մարդը հորական պապս է՝ Լորիկը: Առաջին անգամ նրա մասին սկսեցի ծնողներիցս հարցուփորձ անել, երբ առաջին դասարանում կազմում էի մեր տոհմածառը:

Արմատներով Զարնջեցի է, բայց կյանքի մեծ մասն ապրել է Արագածավանում: Ամեն անգամ այդ գյուղ գնալիս զգում եմ, որ մի անհասկանալի բան պահում է ինձ այդտեղ, երևի «արյունս է քաշում»:

Մասնագիտությամբ ինժեներ է եղել: Երբ գրապահարանի դարակներից գտնում եմ նրա մասնագիտական գրքերը, ավելի ու ավելի եմ համոզվում, որ եղբայրս իր մաթեմատիկական բոլոր ունակությունները պապիցս է ժառանգել:

Պապիս ճանաչող բոլոր մարդիկ նրա մասին խոսում են մեծ հարգանքով: Իսկապես, այն անունը, որ թողել է նա, պարտավորեցնող է: Ամեն անգամ, երբ մտածում եմ, որ նրա թոռն եմ, հասկանում եմ, որ պարտավոր եմ լինել նրա պես «մեծ» մարդ:

Ի դեպ, Մկրտչյան ազգանունը հենց պապս է վերցրել իր տոհմից Մկրտիչ անունով մեկի անունը պահպանելու համար: Ուրախ եմ, որ Մկրտչյան եմ, ու որ պապիս շարունակողներից եմ լինելու:

Ցավոք, նրան երբեք չեմ տեսել, ու պատճառը չարաբաստիկ ավտովթարն է, որից մահացել է պապս: Բայց ամեն անգամ, երբ տարիների փոշու միջից գտնում եմ նրա նկարը, զգում եմ, որ ես դեռ շատ անելիք ունեմ: Այդ նկարն ու պապիս մասին լսած հիշողությունները գրի եմ առել սրտիս նոթատետրում, որ չկորցնեմ հանկարծ:

Հիմա էլ, երբ Արագածավան եմ գնում, լուռ քայլերս տանում են նրա գերեզմանին: Համբուրում եմ շիրմաքարն ու ինքս ինձ խոստանում, որ տարիներ հետո ինձ մատով ցույց կտան ու կասեն.

-Տե՛ս, Լորիկի թոռն է…

Մանուկների աշխարհն այնքան հետաքրքիր է ու գունավոր, որ ամենուր, որտեղ կան նրանք, գունավոր ու հետաքրքիր է դառնում: Անգամ մանկական հիվանդանոցն իր հետաքրքրությունն ու գույներն ունի:
Իմ վաղ մանկության օրերից իմ հիշողություններում լավ պահպանվել են օրերը, որոնք ես անցկացրել եմ Վանաձորի «Նարեկ» մանկական հիվանդանոցում: Որքան էլ զարմանալի է, այդ օրերից հիշողություններումս պահպանվել են ոչ թե ցավի, հիվանդության, կամ այլ տխուր փաստերի, այլ լավ, համ ու հոտով, ինչու` ոչ, ուրախ դրվագները:
Վեց տարեկան էի: Երկար ու խուճուճ անուն ունեցող հիվանդությունս ինչ-որ հազվագյուտ ալերգիա էր, բայց դա այնքան էլ էական չէ: Այդ հիվանդանոցում, այժմ՝ չգիտեմ, բայց այն ժամանակ հիվանդասենյակները միմյանցից բաժանվում էին ոչ թե պատերով, այլ վարագույրներով: Առաջին երկու օրերն անցան ձանձրալի, ամենքն իրենց վարագույրների ներսում փակված էին: Հետո ինձ տեղափոխեցին նույն տարածքի այլ հիվանդասենյակ: Պարզվեց՝ վարագույրից այն կողմ իմ հասակակից մի աղջնակ էր իր տատիկի հետ: Սկզբում նրա հետ էի խաղում, զրուցում, վիճում ու հաշտվում: Հերթական զրույցներից մեկը շատ է տպավորվել.
-Մարդու մաշկը այրվելիս հավի մսի պես տժտըժում է, չէ՞,- հարցրեց նա:
Ծիծաղեցի.
-Չգիտեմ, երբեք չեմ փորձել,- սկսեցինք ծիծաղել:
-Հա-հա, էդպես է, ես գիտե՜մ,- մի պահ զարմացած նրան նայեցի, հետո ծիծաղն ավելի ուժեղացավ ու երևի տարածվեց հիվանդանոցով մեկ: Իսկ ինչքա՜ն հեռուն կարող է ձգվել մանկական երևակայությունը:
Հետո վարագույները քիչ-քիչ, հերթով բացվեցին: Դրանց հետևում եղած երեխաները մեկը մեկից հետաքրքիր ու լավն էին:
Մի փոքրիկ կար, ինձնից էլ փոքր, դժվարությամբ էր բառեր արտասանում (անկեղծ ասած՝ չեմ հիշում՝ տարիքի՞ց էր, թե՞ առողջական խնդիր): Հայրը ոստիկանության բարձրաստիճան պաշտոնյա էր, մայրը՝ համեստ ու բարի մի կին: Ֆինանսական հարցերի հետ կապված խնդիրներ, ինչպես հասկացա, չունեին, բայց խնդիրներն ամենքի համար են. նրանց շատ էր մտահոգում մի բան՝ երեխան գրեթե ոչ ոքի հետ չէր շփվում, խոսափում էր շփումից: Չգիտեմ՝ ինչո՞ւ կամ ինչպե՞ս, բայց այդ երեխան ինձ հետ շատ էր կապվել: Ինձ հետ և՛ շփվում էր, և՛ խաղում, և՛ նկարում: Ավելի ճիշտ՝ միայն նա էր նկարում, ես էդպես էլ երբեք նկարելով չփայլեցի: Պետք է ասեմ, որ լավ էր նկարում, բայց բարդ ու խորը: Երևի իր ներաշխարհի պես: Հիշում եմ, երբ մայրը տեսնում էր, թե ինչպես է նա ինձ հետ ընկերություն անում, այնքան էր զարմանում: Ի դեպ, ամեն անգամ իմ սենյակ այցելելիս չէր մոռանում շոկոլադների մասին: Մի լավ ու կարևոր բան էլ եղավ: Երբ գրեթե բոլոր երեխաներով հավաքվում էինք իմ սենյակում, քիչ-քիչ նա էլ էր շփվում մյուսների հետ: Քիչ, բայց արդեն շփվում էր:
Երբ ես դուրս էի գրվում, գրեթե բոլորն արդեն տուն էին գնացել, փակ վարագույր գրեթե չկար: Այդ օրն էլ ես ու իմ «հարևան» աղջնակը դուրս գրվեցինք: Երանի այդ հիվանդանոցները միշտ այդպես դատարկ լինեն, ոչ մի երեխա, ու նաև մեծերը, երբեք առողջական խնդիր չունենան:
Հիմա անկեղծ կարոտում եմ այդ օրերը, ավելի ճիշտ՝ հենց այդ երեխաներին: Նրանցից ամեն մեկն իր առանձնահատկությունն ուներ, իր գույնը, իր աշխարհը: Եթե այսօրվա՝ գիտության առաջընթացի ստեղծած կապի միջոցներից գեթ մեկը այն ժամանակ լիներ, այսօր չէի ափսոսա մանկության չգրված նամակի համար:

Խմբագրության կողմից. Վանաձորի «Նարեկ» մանկական հիվանդանոցում այդ օրերին բուժում ստացած երեխաներ, եթե Մարատի հիշողություններում ճանաչեցիք ձեզ, խնդրում ենք, կապնվեք մեզ հետ: Կարծում ենք, դեռ շատ բան կա պատմելու, միգուցե տարիներ անց հանդիպելու և պարզելու, թե ինչպես դասավորվեց յուրաքանչյուրիդ կյանքը:

Հուսով ենք, բոլորդ ողջ և առողջ եք: