Ոսկին ազնիվ մետաղ լինելով հանդերձ` իրեն շատ ստորություններ է թույլ տալիս: Նա անթագ թագավոր է, տեր չունեցող, որն իհարկե ամենահարմարն է սեփական գործունեությունը ծավալելու համար: Նրա տոհմածառը խոր արմատներ է ձգել մարդկային հոգում, իսկ ճյուղերն օրեցօր բազմանում են: Եվ հատկապես փառամոլությունը: Նրանից են սերում դավաճանությունը, կեղծավորությունը, ստրկությունը: Չունենալով Մովսեսի հավատը` ով բացեց ծովը, նա այնուամենայնիվ կարող է բոլորի հավատն ուղղել դեպի իրեն ու զոհասեղանից ցած գլորել ընկերության, հավատարմության, սիրո արյունաթոր սիրտը: Այդժամ է, որ կուրությունը կփայլի վայրենու ձեռքում դանակի նման:

Հրաշալի է չէ՞: Լավ, իսկ հետո՞: Եկեք շարունակենք  խեղաթյուրել մեր իսկ քերականությունը: Երևի կմոռանանք, որ սենյակում ապակիներ կան, որոնցից այն կողմ օրը լույս է հագել, իսկ սիրտն էլ կդառնա օգտակար միայն մարմնի համար: Պետք է հասկանանք, որ յուրաքանչյուր անհիմն խոսք կարող է երկու ձեռքով խեղդամահ անել մի կտոր ազնվությանը: Մինչև ե՞րբ պետք է կուրորեն երկրպագենք մեր կամքից անկախ, բայց մեր ձեռքով ստեղծված չարիքին: Այն չարիքին, որ հարսի գեղեցիկ շոր է հագել, սակայն երբեք չի բարձրացնում քողը: Արհեստական լույսերը մոռացնել կտան երկնային լուսատուներին: Մինչև ե՞րբ պետք է կեղծիքի մասին հոդվածների վերջում ոչ թե բազմակետ, այլ վերջակետ դնենք… Մեզ հեղափոխություն է պետք: Կարծում եմ դու գիտես, թե ինչպես սկսել այն: Հաջողություն եմ մաղթում․․․

Լուրը, որ հայտնեց տնօրենը, կայծակի արագությամբ տարածվեց դպրոցի երկրորդ հարկում, որտեղ միայն 8-10-րդ դասարանցիներն էին. «Ճակնդեղ»:

Իմ սերնդին ոչինչ չասող կամ ընդամենը բանջարանոցային մշակաբույսի անուն:  Բայց այդ հրաշագործ բառը որքան իմաստ ուներ տասնյակ տարիներ առաջ: Դա նշանակում էր՝ դասերից ազատում առնվազն 2 շաբաթով, նշանակում էր նոր հոգեվիճակ: Դաշտային աշխատանքներ՝ տեղի շաքարի գործարանին անհրաժեշտ բերքը ցրտահարությունից փրկելու համար: Ու այդ հայրենանվեր գործին լծվում էին բոլոր դպրոցների կոլեկտիվները, կարի ֆաբրիկայի բանվորները, բուժաշխատողները:

Գյուղատնտեսները աշխատանքին օժանդակում, բազմաթիվ խորհուրդներ էին տալիս: Ամենասպասվածը ընդմիջման ժամն էր, երբ դասարանի տղաները, «քյոզի» պատրաստությունն ավարտած, սպասում էին աղջիկներին, որ սեղանը բացեն ու նստեն հացի: Իսկ «քյոզը» կամ «փուռը», աթարի մեջ խորոված շուրջ կես պարկ կարտոֆիլն էր՝ համեղ, բուրավետ, զգլխիչ:

Ու այսպես ամեն ձմեռնամուտին՝ վերահաս ցրտահարությունից առաջ, ճակնդեղի դաշտում ավելի էին ջերմանում դասընկերների վերաբերմունքը միմյանց նկատմամբ, երբեմն անգամ սիրահարվում էին, խռովում, նորից հաշտվում:

Այս մասին ինձ ծնողներս են պատմել: Ներկայիս սերնդին համընդհանուր գործին նվիրվելու, համախմբվելու հենց այս գործոնն է պակասում, իսկ Սպիտակին՝ շաքարի գործարանի ու ճակնդեղի մշակման վերսկսումը:

Աշխատատեղերի պակասության հարցը ինձ ամենաշատն է հուզում իմ քաղաքում: Այդ իսկ պատճառով Սպիտակում կան շատ սոցիալապես անապահով մարդիկ:

Եթե օրինակ բերեմ ինձ վրա, ապա կասեմ, որ ես սոցիալապես անապահով չեմ, որովհետև հայրս գտնվում է արտերկրում՝ աշխատելու նպատակով: Մայրս նույնպես աշխատում է, սակայն Երևանում, ուստի ես չեմ կարողանում տեսնել իմ ընտանիքի բոլոր անդամներին՝ ծնողներիս, որոնց ամենօրյա խորհուրդների կարիքը զգում է ամեն երեխա:

Շատ ընտանիքներ են գտնվում այս վիճակում: Ես հարցի լուծումն եմ առաջարկում: Սպիտակը, մինչև աղետի գոտի լինելը, եղել է, այսպես ասած, արդյունաբերական քաղաք, սակայն երկրաշարժից հետո գործարանները քանդվեցին, բայց ոչ ամբողջովին: Մեր կառավարությունը կարող է վերանորոգել գործարաններից գոնե մեկը, վերագործարկել, և դա օգուտ կբերի թե՛ պետությանը, թե՛ Սպիտակ քաղաքին:

Մեր քաղաքը փոքր է, և եթե ցանկություն լինի, նրա խնդիրները շատ արագ կարելի է լուծել, և ես ու ինձ նման շատ-շատերը կապրենք լիարժեք կյանքով՝ մեր ծնողների կողքին:

Արդեն ավարտվում է ձմեռային զորակոչը: Իմ եղբայրը, շատ տղաների հետ, զորակոչվել է Հայկական բանակ։ Ես նրան համարում եմ իմ թագավորը: Նա բանակ է զորակոչվել հունվարի 15-ին: Առավոտյան, երբ արթնացա, օրը մյուս օրերի նման սովորական չէր: Մեր տուն էին եկել շատ հյուրեր: Այդ բոլոր դեմքերի մեջ չկար միայն մեկը՝ ամենահարազատը: Եղբայրս առավոտյան գնացել էր ընկերոջ ծնողներին հրաժեշտ տալու: Այդ ընկերը նույնպես զորակոչիկ է: Դե, ինչպես կարգն է՝ բոլորը եկել էին հրաժեշտ տալու: Ավանդույթի համաձայն՝ սեղանի շուրջ լսվում էին տարբեր կենացներ: Ժամացույցի սլաքները կարծես դիտմամբ արագ էին շարժվում: Դե, վերջապես մոտեցավ հրաժեշտ տալու պահը: Աչքերիցս արցունքներ էին թափվում: Մի կողմից տխուր էի, մյուս կողմից՝ հպարտ, որովհետև թագավոր էի ճանապարհում բանակ` հայրենիքի պաշտպան: Եղբայրս գնաց…

Մեկ օր լուր չունեցանք: Մյուս օրը ծնողներս գնացին Երևան: Ես անհամբեր սպասում էի նրանց զանգին: Հանկարծ հնչեց հեռախոսի զանգը։ Մայրս էր…

-Մա՞մ, ի՞նչ նորություն կա։ Ո՞ւր է ընկել։

-Արմավիր:

-Վա՜խ, ինչ լավ է…

Մյուս օրը լուսադեմին շարժվեցինք դեպի Արմավիր: Երկար ու դժվար ճանապարհ անցնելուց հետո հասանք զորամաս: Մուտքի մոտ կանգնած էին հերթապահները: Հայրիկս դուրս եկավ մեքենայից, մոտեցավ զինվորներին: Մի քանի րոպե հետո հայրս վերադարձավ․

-Տեսակցություն չկա։

-Ինչո՞ւ։ Ի՞նչ է եղել։

-Չեն թողնո՞ւմ դուրս գա։

-Չէ…

Ոչինչ հնարավոր չէր անել։ Հանդիպումն այդպես էլ չստացվեց, բայց ես հույս ունեմ, որ շուտով կտեսնենք մեր թագավորին․․․

Բոլորին անփորձանք ծառայություն:

Պարոնայք սպաներ, հոգիները ձեր միշտ անպարտ են…

Հա, էս վերջին մի քանի շաբաթվա մեջ դպրոց գնալիս անընդհատ լսում եմ հրաժեշտ պարունակող հնչյուններ: Մեր դպրոցը զինկոմիսարիատի (վայենկոմատի) կողքին է: Գիտեք, ամեն անգամ, երբ հասնում եմ դպրոց ու տեսնում ավտոբուսներ, մի խումբ ապագա զինվորների հայրենիքոտված աչքեր, խառնված բազմություն, ու այդքանը ուղեկցվում է երաժշտությամբ, ինչքան եմ ներսից մեկ ուրախանում, որ նրանք մեր բոլորի եղբայրներն են ու մեր խաղաղ քնի համար իրենց կյանքն են գնում վտանգելու, մեկ էլ տխրում, երբ մտքովս անցնում է, որ նրանցից հենց մեկը կարող է էլ հետ չվերադառնալ, հենց այն հայրենիքաշատ հայացքով մեկը, ով գիտակցաբար գնում է այս մի փոքր հողը պահելու ու մեր կապույտ երկնքի համար:

Գիտեք, չեմ սիրում այդ ավտոբուսները: Ընկերներիցս մեկը գրել էր, որ իրական հրաժեշտները այդ ավտոբուսների շուրջն են լինում: Այն փոքր խցիկից ինչ-որ մեկի աչքերը, թափահարող ձեռքը, երբ ավտոբուսը շարժվում է, ինչքան ուժեղ է տպավորվում մեջդ: Գիտեք, մեկ էլ ինչն է սիրուն այդ անհանգստության մեջ. որ այդ տղերքը մի վերջին անգամ հետդ մտնում են դպրոց, հրաժեշտ տալիս դասղեկին, ընկերներին ու ասում. «Գնացինք»: Հա, գնում են: Գնում են, որ հետ գան ու ավելի ուրիշ աչքերով նայեն ու հպարտանան, ու հպարտանանք, որ իրենք հենց մեր եղբայրներն են:

Եկել էի` գրեի հայրենիքոտված աչքերի մասին, խառնված ամբոխի ու կապույտ երկինք բերող տղերքի գնալու մասին: Գրիչս այստեղ վերջանում է:

Լավագույն տղերքն էլ հեռանում են:

Ո՞նց է լինում, որ մարդ կորչում է: Գնում է կռիվ ու հետ չի գալիս: Չի զոհվում: Ոչ ոք այդպես էլ չի համարձակվում ասել, թե զոհվել է: Ուղղակի չի գալիս: Գնում է ու չի գալիս: Ո՞նց է լինում, հը՞…

Ո՞նց: Չգիտեմ: Բայց, հա՜, պատահում է:

Պատահեց մի օր: Կռիվ էր: Պատերազմն էր սկսվել: Նույն այն պատերազմը, որ 25 տարի առաջ սկսվեց ու դեռ ավարտվել չի ուզում: Նույն կռիվը, որի մասին ֆիլմեր են նկարում, նկարում են, որ մենք մի քիչ ավելի շատ զգանք պատերազմը, բայց ախր, մեր կողքին կան մարդիկ, ովքեր ապրել են դա ու ապրում են մինչ օրս:

Նույն կռիվն էր, որ եկավ ու տարավ տղերքին: Տարավ ու էլ հետ չբերեց: Բայց ո՞նց: Ասում էին՝ վահանով կամ վահանի վրա: Պատերազմի օրենքներում վահանն առանց տիրոջ տուն չէր գալիս ու ոչ էլ մնում էր դաշտում: Պատերազմի օրենքներում ո՞վ էր, որ ավելացրեց այդ «անհետ կորելը»:

Քսանհինգ տարի առաջ էր: Երևի արևոտ օր էր: Երևի, որովհետև չեմ տեսել: Երևի արևն էլ սովորականից ավել կամ պակաս պայծառ չէր, ու ոչ ոք արևին դեռ արցունքի միջից չէր նայում:

Կռիվ սկսվեց: Տղերքը ջոկատներ էին կազմում, զենք գտնում, զինվում ու զինվորագրվում: Իրարանցում էր, խուճապ, վախ ու աղոթքներին խառնված արցունքներ: Այդ օրերին նույնիսկ օդը չարագույժ էր դարձել: Մարդիկ այդ օդից կռիվ ու վառոդ էին շնչում, բայց վախ չէր, որ արտաշնչում էին, այլ՝ միասնություն: Երևի չէ՝ հաստատ: Հաստատ, որովհետև գիտեմ, ինքս եմ տեսել, թե ոնց մի օրում մի բռունցք ենք դառնում, ինչպես ենք գտնում ինքներս մեզ ու մեր մեջ՝ իսկական հային:

Պատմության գրքերի մեջ միշտ դա չեմ սիրել: Չէ, չնայած գրքերը կապ չունեն: Մեր մեջ էր սխալ միայն վտանգի ժամին մեկ դառնալը, մերն էր սխալը, որ տղերքը գնացին ու չեկան: Դե, եթե այդ օրվա կամ ապրիլի նման միշտ լինեինք, էլ ի՞նչ թշնամի կամ սատանա կարող էր տանել տղերքին: Կգային նրանք, ու մայրերն էլ զուր չէին սպասի: Քսանհինգ տարի մեկին սպասելը հեշտ չի, չէ՜:

…Երբ սկսվեց կռիվը, երևի չկար մի քաղաք, գյուղ, մի թաղ ու փողոց, որտեղից զինվոր դարձած հայրեր, որդիներ ու եղբայրներ չլինեին: Տղերքն այնպես էին ուզում օր առաջ ջարդել, հետ քշել թուրքին, որ նրանց հետ չէր պահում ոչ մի տեսակ աղերս, խնդրանք ու հորդոր: Երևի առաջին անգամ էր, որ հայը դեմ էր գնում մորը, հորն ու ընտանիքին: Մայր է՝ կների: Կսպասի…

Մեր տղերքն էլ գնացին: Ամեն մեկը մի ընտանիքի հայր էր, որդի, եղբայր: Գնացին, բայց խոստացան, որ կգան:

Նա էլ էր ընտանիքի հայր: Հրաչ էր անունը, երևի իրոք հրե աչեր ուներ: Երևի՝ չեմ տեսել: Նկարում կրակներ չեն լինում, իսկ աչքերում կարող էին լինել: Եթե չլինեին, երևի չգնար ու չթողներ երկու փոքրիկներին, կնոջն ու մորը: Չէ, հաստատ նրա աչքերում կրակ կար, ու նույն կրակից սրտում էլ ուներ: Թե չէ՝ չէր գնա:

Գնաց: Գնաց կռվի առաջին օրերից:

Պատերազմը թատրոն չէր, կռվում կանոններն ու դերերն ուրիշ էին: Թատրոնում դերը շփոթել կարելի էր, կռվում՝ ոչ: Չգիտեմ, երևի նա կռվի դաշտում էլ լավ էր տանում իր դերը, ինչպես տարիներ առաջ բեմում:

Իսկ դա ուղղակի պատերազմ չէր: Պատերազմն էլ խաղ չէր, ու ավարտից հետո ինչքան էլ ուզեինք, ոչինչ նույնը չէր լինելու:

Բայց ավարտվեց կռիվը, գոնե մտածում էինք, թե ավարտվեց: Ետ եկան նրանք, բոլոր նրանք, ովքեր մեր գյուղից էին գնացել: Եկան բոլորը, բացի մեկից: Բացի նրանից, ում տանը երկու զույգ վառվող աչքեր էին սպասում ու երկու սիրտ: Մեկը, որ կյանք էր տվել, իսկ մյուսը՝ կյանք գտել նրանում:

Մենք նեղվում ենք, բողոքում ու գոռում, երբ մեկին քսանհինգ րոպեից ավելի ենք սպասում: Բայց ի՞նչ անի նա, ով արդեն քսանհինգ տարի սպասում է: Ի՞նչ անի, ախր, ինքն իրեն չի ների, եթե մի վայրկյան անգամ դադարի հավատալ: Ի՞նչ անի, երբ բառերն անգամ շուրթերից դուրս գալ չեն ուզում, որ գոնե վիշտը պատմի ու իրեն ամոքող լինի:

Այն ո՞վ էր ասում, թե մարդու վիշտը կիսել է լինում: Չէ, ցավը չի կիսվում, այն փակում, սոսնձում է շուրթերն ու մնում սրտում: Այդ ի՞նչ սիրտ է, որ կարող է քսանհինգ տարի սպասել ու հավատալ: Այդ ի՞նչ սիրտ է, որ քսանհինգ տարի ցավը Աստծուց բացի ուրիշին չի պատմում: Մա՜յր է… Մայր, հասկանո՞ւմ եք:

Քսանհինգ տարի է անցել, իսկ մենք դեռ հայրենասիրություն ենք «կարդում»: Դաս ենք տալիս մեզ ու մյուսներին: Եվ թվում է, թե ճիշտ ենք վարվում:

Քսանհինգ տարի չչորացող վերքի վրա աղ ենք լցնում, մտածելով, թե ամոքում ենք: Ո՞վ էր ասում, թե մարդու վիշտը կիսել է լինում:

Չէ, քսանհինգ տարվա ցավն ամոքել չի լինի: Բայց թեկուզ էլի քսանհինգ տարի անցնի, մեկ է՝ մոր սիրտը թաքուն մի հույս կունենա, որ թեպետ որդին հետ չեկավ, բայց նա կա: Կա, աշխարհի ինչ-որ անկյունում:

Չէ, մենք չենք հասկանա:

Ոչ մի մայր էլ հերոս ու բոլորի սրտերում ապրող որդի չի ուզում: Թող լինի աննշմար, բայց լինի, ֆիզիկապես: Լիներ, երանի՜…

Բարև: Երկար ընդմիջումից հետո վերադարձել եմ, որ էլի հետդ խոսեմ: Չգիտեմ, բացակայությունս նկատե՞լ ես, թե չէ, բայց ես արդեն հասցրել եմ կարոտել քեզ:

Եկել եմ մի քիչ խոսենք մեր հասարակությունից: Ուզում եմ խոսել այն հասարակության մասին, որ քննադատում ու անբարո է համարում աղջկան, որն ընտանիք է կազմել սևամորթի հետ, բայց միևնույն ժամանակ, նորմալ է համարում հայ տղամարդկանց ամուսնությունը ռուս գեղեցկուհիների հետ: Տես, թե միանգամից քանի խնդիր առաջ եկավ` ռասիզմ, սեքսիզմ… Ու որ մի քիչ էլ փորփրեմ, հավատա, ավելի անտանելի խնդիրներ կգտնեմ, բայց լավ, մոռացիր ու ժպտա: Ժպտա, որովհետև այդ հասարակության կողքին մի ավելի քաղաքակիրթ հասարակություն ունենք: Հասարակություն, որի համար նշանակություն չունի մաշկի գույնը, սեռական հայացքները, կրոնական պատկանելիությունը, ինչ-որ երկրացի լինելն ու էսպես շարունակ: Բայց և այնպես, պիտի հիշեցնեմ, որ ապրում ենք մի հասարակության մեջ, որտեղ քեզ «ողջ-ողջ կթաղեն» իրենց խոսքերով, եթե ասենք, մազերդ կապույտ ներկես: Կամ թե գունավոր զուգագուլպա հագնես սպիտակ դասական վերնաշապիկի հետ ու կեդեր` սև էլեգանտ շրջազգեստի հետ:

Ապրում ենք մի հասարակության մեջ, որի համար վարդագույնը աղջկա գույն է, իսկ կապույտը` տղայի, մի հասարակության մեջ, որի համար ամոթ է, երբ տղամարդն օգնում է իր կնոջն, ու ամոթ է, երբ կինը ամուսնու հետ նստում է նույն սեղանի շուրջ ու զրուցում, կատակներ անում ամուսնու ընկերների հետ: Ախր, ո՞ւր մնաց մեր «հայու գենը», «խպարտ խայուխի» կարգավիճակը»… Լավ, հաա, կատակում եմ:

Գիտե՞ս` դա որ հասարակությունն է, հենց այն, որ խոսում է ազգային արժեքներից, հանդիմանում է երիտասարդին, ով հիմնը լսելիս ձեռքը չի դնում կրծքին, բայց անգիր գիտի ամեն մի տողն ու նշանակությունը, այն հասարակությունն է, որ ասում է, թե հայրենասեր է, սիրում է մեր լեզուն, մշակույթը և սոցկայքերում այս ամենի մասին գրում է ռուսատառ:

Բայց դու աչքերդ մի խոժոռիր, հիմա կհիշեցնեմ, որ այդ ամենի հետ մեկտեղ, ապրում ենք այն հասարակության մեջ, որը մեծարում է հայ զինվորին ու պատրաստ է օգնել նրան ցանկացած պահի: Ապրում ենք այնպիսի հասարակության մեջ, որը ձեռք է մեկնում հիվանդ ու միայնակ ծերունուն՝ փողոցն անցնելիս, վերցնում է ծանր տոպրակներն իրենից տարիքով մեծ մարդու ձեռքից, սառնամանիքին կանգնեցնում է մեքենան ու անծանոթին առաջարկում է տուն հասցնել: Այնպիսի հասարակության մեջ, որն ընկածդ պահին քեզ օգնում է, այլ ոչ թե գցում ու տրորում:

Մի տխրիր ու լավ մնա, հասարակության մի փոքր մասն էլ ես ու դու ենք կազմում, ու գուցե ամեն ինչ հենց մեզնից ու մեզնով պիտի փոխվի:

-Տատ, ո՞վ է էս նկարի պապիկը:
-Ստալին պապին ա, (ու անեծքներ…)
Իոսիֆ Վիսարիոնովիչ Ստալին՝ նույն ինքը, «ժողովուրդների հայրը»: Համաշխարհային պատմության մեջ Ստալինն ամենաառեղծվածային, ամենադաժան և ամենահակասական կերպարներից է: Այս մարդու մասին միշտ Էլ հնչել են հակասական կարծիքներ, հազիվ թե այսօր գտնվի մեկը, որ Ստալինի մասին արտահայտվի չեզոք դիրքերից: Նրան կա՛մ պաշտում են, կա՛մ ատում: Այո՛, հնարավոր է, որ նա եղել է հզոր քաղաքական գործիչ, լավ հռետոր և հաշվենկատ կառավարիչ, բայց…
Ստալին պապի անմարդկային գործելաոճը խեղաթյուրել է միլիոնավոր մարդկանց կյանքեր: Նրա գործելաոճի մասին պատկերացումներ կարելի է կազմել Ստալինի մահից հետո գրված ինքնակենսագրական վեպերից: Անհասկանալի է, թե մի մարդու դեմ ի՞նչ մեղք է գործել աշխարհը: Ստալինի ինքնակենսագրությունից տեղեկանում ենք նրա դաժան մանկության մասին: Բայց մի՞թե ճիշտ էր աշխարհի հանդեպ չարությամբ լցվելը, անմարդկային վերաբերմունքը, անասելի դաժանությունը ու էլի դաժանությունը: Այս ամենին զուգահեռ ամենահետաքրքրականը Ստալին պապի անձի շուրջ ձևավորվող պաշտամունքն էր՝ անհատի պաշտանմունքը, որի հետևանքները կրում ենք առ այսօր: Մինչ օրս, նրա գրչի մի հարվածի պատճառով մեր ազգը ունի սգացող մայրեր, յուրաքանչյուրս ունենք Արցախյան խնդիրը, մեր մեջ խիստ արմատացած է անաստվածությունը, մեր եկեղեցիները, որոնք մշակութային հզոր կոթողներ են, ոտնատակ են արված, ու դեռ այս շարքը կարելի է երկար թվարկել: Հանրապետությունում չկա մի եկեղեցի, որի կենսագրության մեջ չառանձնանա ստալինյան բռնատիրության թողած հետքը: Ասածս փաստելու համար մի ուշագրավ դեպք պատմեմ: Ապարանի շրջանի գյուղերից մեկում՝ Շենավանում (Բլխեր), եկեղեցին վերածում են մշակույթի տան: Դրանից հետո գյուղում վատ դեպքեր են կատարվում, ավելի ուշ՝ դարձի տարիներին, գյուղացիները հասկանում են կատարվածի լրջությունը, և մեծ ուրախությամբ նշեմ, որ գյուղի նոր եկեղեցին շուտով կօծվի: Ի վերջո, ի՞նչ եմ ուզում ասել. չեմ ուզում Ստալին պապի նկարը որևէ հայի պատից կախված տեսնել, չեմ ուզում աշխարհը այլևս ունենա նման մեկին: Ուզում եմ, որ ապրենք, բայց նրանց պես չապրենք, որ օրհնելով չասենք. «Ապրե՛ք, երեխե՛ք, բայց մեզ պես չապրե՛ք»…

Սպիտակում շատ խնդիրներ կան, և ինձ հուզող խնդիրներից է աշխատատեղերի խնդիրը: Այն ոչ միայն Սպիտակի խնդիրն է, այլ ամբողջ Հայաստանի: Այս խնդրի պատճառով շատ ընտանիքներ են տուժում: Ոմանք մենակ, ոմանք ընտանիքներով են գնում արտերկիր՝ ապահովելու իրենց ընտանիքների մինիմալ ապրուստը: Իմ շրջապատում կան շատ այդպիսի ընտանիքներ: Կարող եմ օրինակ բերել իմ հարևանի կյանքից: Այդ ընտանիքի ժառանգը գնացել է արտերկիր՝ աշխատելու: Վերջերս նա, գալով Հայաստան, ամուսնացել է, և իր հարսանիքի ծախսերը հոգալու համար նորից գնացել է արտերկիր:

Բերեմ ևս մեկ օրինակ: Կա մի ընտանիք, որտեղ ապրում են երկու երեխա: Նրանց հայրը մեկնել է արտերկիր և տարին մեկ կամ երկու անգամ է տեսնում իր երեխաներին: Իսկ ընտանիքի մայրը աշխատում է առավոտից մինչև գիշեր՝ նվազագույն աշխատավարձով: Իսկ երբ տուն է գալիս, արդեն երեխաները քնած են: Երեխաներին խնամողը իրենց ծեր տատիկն է, որին նույնպես խնամք է հարկավոր:

Այսպիսի ընտանիքների պատմությունները բազմաթիվ են Հայաստանում: Ինձ թվում է, եթե գործեին Սպիտակում ժամանակին աշխատող գործարանների կեսը, ապա այս խնդիրը վաղուց լուծված կլիներ: