Հարցազրույց 12-րդ դասարանի աշակերտ Շիրազ Կիրակոսյանի հետ:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

-Որպես ապագա շրջանավարտ ի՞նչ մտավախություններ կամ հուզող հարցեր ունես:

-Ես ուսուցիչների խորհրդով քննություններս տեղափոխեցի մայիս ամիս, բայց փոշմանել եմ, որովհետև դեկտեմբերին անցկացված քննություններին մարզից ստուգողներ չկային, իսկ մայիսին հնարավոր է գան: Ինձ ասում էին՝ մյուս կիսամյակ կնստես դասի, մի բան կսովորես, կգրես: Բայց եթե ես այս 12 տարիների ընթացքում չեմ սովորել, ու ցանկություն չի էլ առաջացել սովորելու, ինչպե՞ս կսովորեմ մի քանի ամիսների ընթացքում:

-Իսկ ի՞նչ ես կարծում, մայիս ամսի պարտադիր 3 քննությունները կարո՞ղ ես հանձնել:

-Դե, պիտի արտագրեմ, բայց ումից՝ չգիտեմ: Բոլոր լավ սովորողները արդեն հանձնել են:

-Ինչպես հասկացա, չես սիրում սովորել: Իսկ որևէ հոբբի կամ նախասիրություն ունե՞ս:

-Արդեն 2 տարի է գնում եմ նկարչության ու շատ եմ սիրում նկարել: Դաս չեմ սիրում անել, հոգնում եմ, իսկ նկարելով հանգստանում եմ, ոչ թե հոգնում: Ես փոքր ժամանակ միշտ նկարում էի ու մայրս տեսնելով, որ սեր ունեմ, ուզում էր գնամ սովորելու այդ ուղղությամբ: Ցերեկը այդքան ժամանակ չի լինում նկարելու համար, դրա համար գիշերն եմ միշտ նկարում: Մայրս գալիս, լույսը անջատում է, ես էլ նորից միացնում ու շարունակում եմ: Իմ ուսուցիչը միշտ ինձ ասում է, որ երբ հավեսով չեմ նկարում, դադարեցնեմ, թե չէ կհիասթափվեմ: Ես հենց այդպես էլ անում եմ: Քանի որ հայրս վատառողջ է, ու իրեն օգնելու շատ բաներ եմ ունենում, դրա համար չեմ հարմարեցնում նկարել: Հայրս միշտ ասում է, որ չհիասթափվեմ:

-Ունե՞ս երազանքներ:

-Ես իմ կյանքը առանց նկարչության չեմ պատկերացնում, հետևաբար իմ երազանքները կապված են նկարչության հետ: Երազում եմ իմ արվեստի տունը ունենալ ու շատ աշակերտներ: Ուզում եմ, որ իմ աշակերտները ինձ հպարտանալու առիթ տան, ինչպես որ մենք՝ մեր ուսուցչին: Սոն ջան, հույս ունեմ, որ կընդունվեմ, ուղղակի վարձավճարի հարցն է:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

-Կա՞ այնպիսի հարց, որը քեզ միշտ մտահոգում է ու տխրություն է պատճառում:

-Հա: Ես ժամանակին արել եմ մի սխալ, չգիտակցելով, որ ինձ մտերիմ ընկեր ձևացողները ինձ վատ դրության մեջ կդնեն ու կծիծաղեն վրաս: Ես չէի մտածել հետևանքների մասին: Ես հիմա ամենաշատը ընկերության կարիք ունեմ: Գիտե՞ս, Սոն, որ ընկեր կոչվածներս երբ ինձ դիմում էին, միշտ փորձում էի օգնել, բայց իրենք… Շատերն են ասում՝ ընկերությունը սուտ է, հա, ես էլ էի էդպես մտածում, բայց դու ինձ հակառակը համոզեցիր, Սոն՝ դժվար պահերին կողքս մնալով: Առաջ, որ ընկերներս բարև էին տալիս, սովորական էր, իսկ հիմա թանկարժեք է դարձել էդ մի սովորական «բարև»-ը:

-Ամենաշատը ի՞նչ կցանկանայիր, որ կատարվեր քեզ հետ:

-Եթե հայրս բուժվի, ամեն ինչ լավ կլինի:

Լուսինե Եսայանը իր ընդունակություններով երբեք չի պարծենում, այլ դրանք փորձում է թաքցնել: Նա ընդամենը 15 տարեկան է, ապրում է Գեղարքունիքի մարզի Գագարին ավանում:

-Ինչպե՞ս որոշեցիր հաճախել պարի:

-Պարն իմ նախասիրություններից մեկն է և այն ինձ մեծ բավականություն է պատճառում: Դպրոցում հայտարարությունը լսելուց հետո անմիջապես վազեցի տուն և լուրը հայտնեցի մայրիկիս: Մենք շտապեցինք երաժշտական դպրոց, որտեղ և տեղի էր ունենում ընդունելությունը:

-Քանի՞ տարի է, ինչ հաճախում ես պարի:

-Պարի հաճախում եմ արդեն 5 տարի:

-Ինչպիսի՞ հաջողությունների ես հասել այդ տարիների ընթացքում:

-Ամենամեծ հաջողությունն ինձ համար այն շրջապատն էր, որ ես ձեռք բերեցի։ Նաև հասկացա, թե ինչ է իսկական ընկերությունը: Եվ հետո մեր խումբը ճանաչում ստացավ տարածաշրջանում, և մենք հանդիսանում ենք լուրջ մրցակից շատ այլ խմբերի համար:

-Ի՞նչ պարեր եք սովորել: Կներկայացնե՞ս դրանցից մի քանիսը:

-Մենք սովորել ենք «Յարխուշտա», «Բերդ», «Ղարաբաղի եղնիկ», «Փափուրի», «Ծաղկաձորի», Վալս, Վրացական, «Ադանա», «Արփա-Սևան», «Թամզարա», և բոլորն էլ փորձել ենք լավագույնս կատարել։ Չգիտեմ՝ ինչքանով ենք մենք մեզ արդարացրել, սակայն մեր ուսուցիչը երբեք չի դժգոհել և մեծ ոգևորություն է մեզ ներշնչել, ինչը նպաստում է արագ առաջ գնալ:

-Հաճախակի՞ ես մասնակցել համերգային շրջագայությունների:

-Դրանք հիմնականում տեղի էին ունենում Հայաստանում և մրցութային ձևաչափով: Գավառում տեղի ունեցած մրցույթին մասնակցեցինք, հաղթեցինք և հնարավորություն ստացանք մեկնել Վրաստան՝ Քոբուլեթի քաղաք, որտեղ տեղի ունեցավ միջազգային մրցույթ: Չնայած առանց ծնողների էինք մեկնել, ուշադրության պակաս չէինք զգում: Նա, ով ճանաչում է ուսուցչիս՝ կփաստի, որ մեր նկատմամբ շատ ուշադիր է և հոգատար:

-Արդյո՞ք հեշտ էր քեզ համար առաջին անգամ բեմ բարձրանալը:

-Մենք դեռ մեկ ամիս էր, ինչ հաճախում էինք պարի, երբ ներկայացրեցինք մեր առաջին համարը: Ուրախությունն ու ոգևորությունը այնքան շատ էր, որ մոռացնել էր տվել լարվածությունը, այնպես որ, այդքան էլ դժվար չէր:

-Երբևէ ստացե՞լ ես մենապարուհու դեր:

-Այո՛, մի քանի անգամ: Այ, այդ ժամանակ լարվածությունս ավելի մեծ էր, քանի որ մեծ էր պատասխանատվությունը:

-Որպես մենապարուհի, ո՞ր պարերն ես պարել:

-«Ղարաբաղի եղնիկ», «Ադանա» և մեր վերջին սովորած պարը՝ «Արփա-Սևան»: Դա մեր վերջին ելույթն էր, հետո մեր խումբը կորցրեց իր ուժը և մի օր էլ՝ փակվեց:

-Բացի պարից ուրիշ ի՞նչ նախասիրություններ ունես:

-Սիրում եմ նկարել, հետաքրքրված եմ սուսերամարտով, սիրում եմ լուսանկարել, բայց ամենաշատը սիրում եմ ճամփորդել և երաժշտություն լսել:

-Հետագայում կշարունակե՞ս պարի ուղին:

-Այն ինձ համար շատ հարազատ է դարձել, բայց չեմ կարծում, որ կրկին այդ ուղին կընտրեմ։ Այժմ այլ ծրագրեր ունեմ և մտածում եմ առաջնորդվել դրանցով: Կարևոր է, երբ մարդ տեղյակ է ամեն ինչից, ուզում եմ ասել՝ սովորել օտարազգի պարեր, բայց չիմանալ ազգայինը՝ իմ կարծիքով, աններելի է, որովհետև անցյալը, ներկան և ապագան մեր ինքնությունն է:

Ես համաձայն եմ, որ յուրաքանչյուր հայ պետք է իմանա ու երբեք չմոռանա ազգային երգերն ու պարերը, որով մեր նախնիներն են առաջնորդվել, պարը եղել է նրանց կյանքի կարևոր մասը: Ցավալի է, որ մարզերում պարի դպրոցները չեն կարողանում երկար գոյատևել, իսկ շատ տաղանդավոր երեխաներ անտեսվում են և հիասթափվում։ Պետք է այնպես անել, որ մշակութային կյանքը մարզերում ևս ծաղկի, և Լուսինեի նման հարյուրավոր տաղանդավոր պատանիներ ու աղջիկներ կարողանան բացահայտել և զարգացնել իրենց տաղանդը:

Զրուցակիցս գրող, բլոգեր,  լրագրող Սյունե Սևադան է: 

-Վաղո՞ւց եք ստեղծագործում: 

-Պաշտոնապես՝ վեց տարի: Փորձեր վաղուց եմ արել՝ յոթ-ութ տարեկանից սկսած:

-Ո՞րն է եղել Ձեր առաջին ստեղծագործությունը:

-Եթե էլի պաշտոնապես, բլոգիս առաջին գրառումը եղել է «Ավել» վերնագրով, որտեղ ես տունը սրբող ավելի մտքերն էի գրել, փոքրիկ գրառում էր: Բայց իմ մեջ շատ տպավորվել է փոքր տարիքում գրած իմ հեքիաթը մի նապաստակի մասին, որի անունը Ձյունիկ էր:

-Ի՞նչն է ոգեշնչում Ձեզ ստեղծագործելիս: 

-Ես չունեմ ոգեշնչում: Որևէ պահի ինչ-որ բան կարող է մեծ ազդեցություն թողնել վրաս, բայց դա ոգեշնչում չէ: Մեկի ձեռքը, մյուսի բառախաղը, երրորդի թարթիչները, հաջորդի թարթիչները, մեկ ուրիշի կոշիկները: Դետալներ, որոնք ուղղակի ինձ դուր կգան: Սրանք ուղղակի վառ կետեր են դառնում պատմվածքներիս մեջ, բայց ես կարիք չունեմ գլոբալ ոգեշնչումների, որովհետև գրելը ևս աշխատանք է՝ տեխնիկական առումով: Իսկ ասելիքը սպառվել չի կարող: Կարծում եմ՝ ինձ մոտ նման խնդիր չի լինում, ես միշտ գրելու բան գտնում եմ: Գուցե չլինի լավագույն գրածը, թույլ ստացվի, հետո ջնջեմ, բայց հնարավոր չէ նստել բլոկնոտի կամ համակարգչի առաջ ու ոչինչ չգրել: Առհասարակ կարծում եմ, որ քո սիրելի գործերը պիտի հասցնես այն մակարդակի, որ ոգեշնչումներից կախված չլինեն: Պիտի կառավարես նրանց, որքանով հնարավոր է:

-Ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց լրագրողի մասնագիտությունը: 

-Ժառանգական է: Մայրս, մորաքույրս լրագրողներ են եղել, հայրս՝ օպերատոր, երեք տարեկանից խմբագրությունների պատերի տակ եմ մեծացել, յոթից՝ հաղորդումներ եմ վարել: Հինգ տարեկանից վարել եմ նաև այն համերգները, որտեղ ինքս երգել եմ, բայց երգչուհի դառնալու ճանապարհով չգնացի՝ չնայած ուղիղ տասը տարի բավականին պրոֆեսիոնալ երգել եմ: Ձայնիս լայն դիապազոնը կորցրի, «զոռը» տվեցի գրելուն: Ժուռնալիստիկան ինձ հարազատ մասնագիտություն է, ինձ լավ եմ զգում աշխատանքիս մեջ: Հենց դրա համար էլ ընտրել եմ:

-Իսկ ի՞նչ է գրելը Ձեզ համար: 

-Երևի պաթետիկ մի բան պիտի ասեմ, ինչպես, օրինակ, գրելն իմ կյանքն է, գրում եմ, որովհետև չեմ կարողանում չգրել: Չէ, գրելն ուղղակի մտքերիս մարմնացումն է՝ թղթերի վրա կամ համակարգչում: Ինձ համար շատ կարևոր ու ինձ իսկապես երջանկացնող գործողություն:

-Հաճա՞խ եք վերընթերցում Ձեր գրածները: 

-Շատ քիչ եմ կարդում սեփական գրածներս, դրանք մեծամասամբ չեմ հավանում: Ուղղակի, երբ դրանք հրապարակվում են, այլևս իրավունք չունեմ որևէ բան փոխելու, քանի որ գրվածքներս դադարում են ինձ պատկանել, ընթերցողը դրանց մեջ իր պատկերացումներն է դնում: Դրա համար սեղմում եմ ատամներս ու ձեռքով ճակատիս խփում՝ «էս ինչ էշություն եմ գրել» վանկարկելով: Ասում եմ, բայց շարունակում եմ գրել, որովհետև շատ սիրելի «էշություն» են պատմվածքներս, չափազանց շատ: «Էշությունները» ևս սիրվելու կարիք ունեն, այդ ծանր գործն ինձ վրա եմ վերցրել:

-Ո՞րն է Ձեր ամենասիրելի գիրքը, որ հաճախ եք ընթերցում: 

-Հիմա ինչ-որ փոփոխական վիճակում եմ: Մեկ ամիս առաջ կասեի, որ ամենասիրելի գրողս Չաք Փոլանիքն է: Հիմա չեմ ասի: Ոչ թե որովհետև էլ չեմ սիրում, այլ որովհետև այդ փուլն էլ անցավ: Բրոդսկի եմ հաճախ թերթում, դեռ իր փուլը չի անցել: Հիմա «իմոնքական» նոր գրողներ եմ փնտրում, հուսամ ինձ երկար մենակ չեն թողնի ու կհայտնվեն կյանքումս: Լավ գրքերն ինձ գտնելու սովորություն ունեն՝ ընկերներիս օգնությամբ, ուրիշների գրառումների շնորհիվ, գրախանութների դարակներից աչք ծակելու տարբերակով: Նշանների եմ սպասում:

-Ձեր մասնագիտություններից ո՞րն եք համարում ավելի դժվար: 

-Ոչ մեկը: Ե՛վ պատմվածքներս, և՛ հոդվածներս երգելով եմ գրում: Ավելի դժվար չեն, որովհետև երկուսն էլ իրենց դժվարություններն ունեն, բայց դա ինձ դուր է գալիս: Հեշտ լինեին՝ չէի ընտրի:

-Եթե կանգնած լինեիք ընտրության առաջ, կընտրեք լրագրությո՞ւնը, թե՞ գրելը: 

-Իհարկե գրելը, դա չի քննարկվում: Լրագրությունը իմ շատ-շատ սիրելի մասնագիտությունն է, բայց եթե անկեղծ, առանց դրա էլ կապրեմ: Սկզբում մի քիչ տարօրինակ կլինի, դատարկ կլինի, բայց ամենաուշը մեկ տարուց փոխարինող մի բան կգտնեմ: Ավելին ասեմ, հիմա հանրային կապերն եմ ուսումնասիրում, հանրային կապերի մասնագետ եմ ուզում դառնալ: Լրագրությունը թողնելը հեշտ չէ, բայց հնարավոր է: Շատ էգոիստ եմ՝ ինձ գրելուց զրկելու համար, չի ստացվի, իսկապես ծանր կտանեմ՝ պաթետիզմի ու դրամատիզմի բոլոր մուգ երանգների կիրառությամբ: Բայց նման բան չի լինի, չեմ տեսնում պատճառ, որի համար առհասարակ դադարեցնեմ գրելը:

-Արվեստի ո՞ր ճյուղն եք համարում Ձեզ հոգեհարազատ և ինչո՞ւ: 

-Նոր-նոր սկսել եմ արվեստի պատմություն ուսումնասիրել: Դեռ շատ խակ եմ՝ այս հարցին պատասխանելու համար: Ամեն ոլորտում էլ ունեմ սիրելի գործեր, ճյուղեր, բայց դա քիչ է: Գուցե որևէ մեկը ժամանակի ընթացքում ինձ համար առանձնահատուկ կդառնա, տեսնենք:

-Ինչպիսի՞ բնավորությամբ մարդիկ են Ձեզ դուր գալիս: 

-Ինքնաստեղծ մարդկանց եմ սիրում: Որոնք հատիկ-հատիկ կառուցում են իրենց: Ճաշակից բռնած մինչև սիրելի երաժշտություն, բնավորությունից մինչև արտաքին տեսք: Ուժեղ, ձգտող, քայլեր անող մարդկանց եմ սիրում: Քիչ հանդիպող տեսակ է, բայց ինձ համար՝ անսահման սիրելի:

-Կա՞ ինչ-որ մեկը, ում կցանկանայիք նմանվել: 

-Նմանվել՝ չէ, բայց շատերից եմ սովորում:

-Ո՞րն է Ձեր կարգախոսը: 

-Per aspera ad astra (փշերի միջով դեպի աստղեր):

Հարցազրույցը վարեց` Մարի Բաղդասարյանը

Հյուրասեր  ընտանիք,  բարի մարդիկ և փոքրիկ հրաշք:

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Այս մտքերը վաղուց էի ուզում հանձնել թղթին, սակայն դժվարանում էի, քանի որ քիչ տեղեկություններ ունեի այս ընտանիքի մասին: Այս ընտանիքի մարդիկ կարծես թե պապենական դաշինք ունեն իմ ընտանիքի հետ կնքած: Յուրաքանչյուր ժառանգի  մեկը քավոր է կանգնում: Մեր գյուղի «երգչուհին»  այս ընտանիքի փոքր զավակի առաջնեկն է՝ Ռաիսան: Մեր ընտանիքների մեջ եղած ջերմությունը անտարբեր չանցավ իմ ու Ռաիսայի կողքով: Մենք ընկերներ ենք, հարազատ մարդիկ, քույրեր: Հարցազրույցը վարել եմ  տան ավագ ներկայացուցչի հետ: 

-Ռայա տատիկ, պատմիր, թե ինչպես ստեղծվեց ձեր ընտանիքը: Ինչպե՞ս ծանոթացար Սեյրան պապիկի հետ: 

-Հունց կարգն ա` նենց ալ ծանոթացալ ենք: Գի՞դմ ես` հունց եմ ծանոթացել պապիկի հետ: Պապիկի, մին ալ մեր տունը իրար մոտ ա իլալ: Ես քիմ ի իրանց տոն, ինքը` մեր տոն, միասին մի թաղի խոխերք ինք, խաղմ ինք: Եդավ սկսեցինք խոսալ, 18 տարեկանմ ալ ամուսնացանք: Սեյրանը ամուսնանալուց հետո քինաց բանակ,  3 տարի ծառայեց, եկավ աշխատանքի անցավ դպրոցմ` տեխնոլոգիայի դասատու:

-Բա որ Սեյրան պապին գնաց բանակ, ո՞ւմ մոտ էիր մնում դու, իր ծնողների՞: 

-Ես մանցալ եմ կիսուրիս մոտ: Իրա, մին էլ իմ պապան պատերազմի ժամանակ են մհացել:

-Լսել եմ, որ ձեր երեխաները շատ փորձությունների միջով են անցել: Կարո՞ղ եք պատմել: 

-Վրույրիս հետ ավտովթար ա իլալ, Ծաղիկիս մատերը մնացալ ա ստանոկի տակ, սաղ ոսկորնին ջարդվել ա, բայց փառք աստծու, հիմա լավ ա: Գալուստս նախանցած տարի մահացավ, դժբախտ պատահարից:

Փորձությունները աննկատ չանցան Մանգո հոպարի կողքով: Նա` ծառայելով Օմարի սարում, կորցրեց ձեռքի 4 մատը: Պատճառը ավելի ցավալի է: Ձմեռ օրով,  ռազմի դաշտից փորձել է դուրս բերել մահացած ընկերոջը: Ցրտահարությունից կորցրել է մատերը: 

-Իսկ ե՞րբ մահացավ Սեյրան պապին: 

-Պապիս մահացել ա 2001 թվականի մարտի 1-ին, երբ ես 4 ամսական էի: Ասում են ինձ օրորելուց է մահացել: Այնքան եմ լացել, որ երգելու շնորհքն եմ ձեռք բերել,- միջամտեց թոռնիկը:

Այս փորձությունները ավարտվեցին Մանգո հոպարի երկար սպասված զավակի՝ Սեյրանի ծնունդով: 

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

-Ռաիսա, շատ եք չէ՞ սիրում ապերին,- դիմեցի փոքր Ռաիսային: 

-Անչափ շատ: Գիտես, արդեն նախընտրած երգ էլ ունի: Հենց պապիտոն լսում ա, սկսում ա թռվռալ, պարել:

-Այ բալա, Սեյրանս իրա ծնունդով մեղմացրեց կորուստները,-ասաց Ռայա տատին:

-Ինչի՞ Սեյրան, ոչ այլ անուն: 

-Որովհետև ուզում ենք պապիկի արժանի հետնորդը դառնա, փոքրիկ ընկեր Մաթևոսյան:

Ճրագը ծնվում է տան մեջ, առկայծելով ջերմություն տալիս: