“Exploring the world through the lens of camera” ծրագրի շրջանակներում

Վալյա տատին ծնվել է Բջնի գյուղում, որը իր ներկայիս բնակավայր Արզական գյուղի սարերի հետևում է: Ապրել է այնտեղ ու, հետո անցնելով այդ սարերը, եկել է Արզական` հարս: Արզականը կոչում են նաև Արզաքյանդ,Արզաքյան: Ավանդական հայկական ձևերով  նրան եկել են «ուզելու»: Սկզբից Վալյա տատիկի հայրը չի համաձայնել, հետո համաձայնության են եկել և 1962 թվականին ամուսնացել են ու տեղափոխվել Արզական: Ունեցել է 4 երեխա: Այդ տարիներին անտառից բանջար է բերել, վաճառել, լավաշ է թխել ու  գումար վաստակել: Ըստ նրա այդ տարիները` սովետի տարիներն էին, և իրենք ապահովված էին ամեն ինչով: Նա և իր ամուսինը աշխատել են  նաև  տարբեր հիմնարկներում որպես  բանվորներ: Իսկ անտառտնտեսությունում ծառեր են տնկել, որոնք հիմա կան ու զարդարում են Արզականի բլուրները ու լեռները:

Ես միշտ զարմացել եմ մեր  տատիկների աշխաասիրությամբ  և ջանասիրությամբ.Վալյա տատին  այս ամենի վառ օրինակն է: Ասեմ նաև, որ  տատին ամուսնացել է 17 տարեկանում, մասնագիտություն չունի, և իմ հարցին, թե  արդյո՞ք ափսոսում է, որ մասնագիտություն չունի, պատասխանեց, որ կուզեր ավելի հանգիստ կյանք ունենալ: Հայկական ավանդույթները հաճախ  փոխում են մարդկանց կյանքը, և ամեն ինչ ստացվում է այլ կերպ:

«Կյանք է, ամեն ինչ էլ ստացվում է, փոշմանում ես հաճախ»,- ասում է նա: Նրա 3 որդիներն  արտերկրում են հիմա` մշտական բնակության, մեր սոցիալական խնդիրների  պատճառով:

Վալյա տատին չի բողոքում  իր կյանքից, միայն կուզեր, որ որդիները լինեին իր հետ, ոչ թե այլ երկրում: Վալյա տատին նաև հայտնի է իր ավանդական պարերով: Պատմում է, որ իր տղաների հարսանիքներին հագել է տղամարդու՝ պապիկի հին շորեր և ուրախացրել է իր հյուրերին: Իսկ հեղափոխությունից հետո  նա միայն մեկ փոփոխություն  է տեսել՝ երիտասարդ  գյուղապետ: Գյուղապետը երեք  շաբաթ է, ինչ  ընտրվել է: Պայծառությամբ  լցված աչքերով  տատիկը երազում է, որ լավ բաներ պիտի տեսնի Նոր Հայաստանում:

Վալյա տատին և իր հարսը`տիկին Գայանեն, հիանալի հարաբերություններ ունեին, և ավանդական «հարս-սկեսուր» ասածը մենք չտեսանք: Ասում է, որ ջահել են, ինչ ուզում են՝ թող  անեն:

Վալյա տատին չի պատկերացնում  ձմեռը առանց իր պահածոների: Ամառվա ընթացքում անընդհատ ձմռան պաշար է տեսնում:

Մեր տատիկը և իր ընտանիքը  հյուրընկալել են նաև Խաղաղության Կորպուսի կամավորներին, և մեզ  հյուրընկալելը նոր բան չէր իրենց  համար: Եվ այն խոսքը, որ ասում են. «Զգա քեզ ինչպես քո տանը», իրականում հենց այդպես էլ զգացինք Վալյա տատիկի ընտանիքում: Վալյա տատին ամենաշատը օգտագործում էր «բալես», «ազիզ ջան», «կյանքս» բառերը՝ դրանց մեջ կուտակելով իր սրտի ամբողջ ջերմությունը:

Exploring the world through the lens of camera ծրագրի շրջանակներում

Էլիդա տատիկը ապրում է Կոտայքի մարզի Արզական գյուղում։ Իր կյանքի 72 տարիները անց է կացրել այնտեղ։ Դեռ մանկուց մեծերից լսել է բազմաթիվ պատմություններ ու ավանդույթներ։ Պատմություններից մեկն էլ նրանց զնդանի ու դրա հրաշագործ ուժի մասին է։

Նրա նախնիները եկել են Արևմտյան Հայաստանի Մուշ գավառից։ Եվ քանի որ նրանց ընտանիքում դեռևս հնուց դարբիններ են եղել, ավանդույթը փոխանցվել է սերնդեսերունդ։ Մշո գավառից գնալուց առաջ, վերցրել են իրենց հետ մի փոքր զնդան և բերել Հայաստան։ Այդ զնդանը նրանք պաշտել են սրբության պես, որի վրա «մոմ են թափել»։ Մոմ թափողը իր երազում տեսել է հաջորդին, ով պետք է շարունակի իր գործը, և այդպես ավանդաբար հասել է մինչև Էլիդա տատիկի տեգորը։ Նա տաքացնում էր զնդանը, մոմերը դնում տաք երկաթի վրա, և հալած մոմը թափվում էր ջրի մեջ։ Այս արարողությունը անում էին վախեցածների և հիվանդների համար։ Իսկ երեք անգամ անելուց հետո հիվանդը կամ վախեցածը իրեն արդեն լավ էր զգում։

Էլիդա տատիկը այդ ամենի ականատեսն է եղել ու հիշում է պատմություններ, թե ինչպես են շատ մարդիկ բուժվել դրա զորությունից։ Ահա և նրա պատմություններից մեկը․

-Երբ ես նոր հարս էի եկել, մի 14 տարեկան հիվանդ երեխա էին բերել՝ ոտքերը բռնված։ Մեր գյուղից էր։ Իմ տեգրը մոմ թափեց։ Երեք անգամ թափել է։ Մոմը թափում են երեքշաբթի, հինգշաբթի, շաբաթ։ Երբ երկրորդ անգամ եկավ, արդեն կարողանում էր կանգնել։ Իսկ երեք անգամից հետո արդեն լավացավ, հիմա ամուսնացել է ու երեխաներ ունի, մեծ գերդաստան ունի։

Էլիդա տատիկի տեգոր մահից հետո նրա կինն է շարունակել ավանդույթը։ Բայց նրանից հետո «մոմ թափելու» արարողությունը դադարել է։ Փոխարենը՝ այնտեղ մոմ են վառում, ովքեր տեսնում են վատ երազներ։ Գալիս ու մոմ են վառում հենց այդտեղ, որպես այդ զնդանի պապենական օջախ։

Մոմ վառելուց խոսելիս, Էլիդա տատիկը հիշեց մի պատմություն մոմ վառելու հետ կապված․

-Մեր գյուղից մի հարս էր, որ արդեն 18 տարի է, ինչ երեխա չէր կարողանում ունենալ։ Մի անգամ իր ծնունդի հավաքույթին ասեցի, որ հինգշաբթի առավոտը գա մեր բակում մոմ վառի։ Դրանից իրեն վնաս չէր լինի, եթե օգուտ չլիներ։ Անիս եկավ, մոմը վառեց, գնաց։ Հետո անցավ մի ամիս, Անին հղիացավ։ Հիմա արդեն երեխա ունի, ում ծնվելու նախօրյակին երազ էի տեսել նրա ծնվելու մասին։ Հետո այդ առավոտ իմացանք, որ երեխա է ունեցել։ Ինչքա՜ն էի ուրախացել։ Նրա հայրը մատաղ արեց, ժողովուրդը հավաքվեցին ու ուրախացան։

Տատը նաև նշում է, որ ամենակարևորը հավատքով մոտենալն է։ Իհարե շատ ուրիշ պատմություններ էլ պատմեց, որ ապացուցում էին զնդանի և հավատքի հրաշագործ ուժը։

Իսկ զնդանը մինչև հիմա էլ այնտեղ էր, ու մոտենալիս կարելի էր տեսնել բազմաթիվ վառված մոմերի հետքերը դրա վրա։

Exploring the world through the lens of camera ծրագրի շրջանակներում

-Նկարեք, նկարեք,- կանչեց երեխան՝ կտուրից մեզ տեսնելով։
Մենք մեր խմբով Գյումրիում ուզում էինք գրել և լուսանկարներ անել այն մարդկանց մասին, որոնք երկրաշարժից հետո, կոցնելով իրենց տները, ստիպված տեղափոխվել են և մինչ օրս էլ ապրում են տնակներում։
Հենց սկզբում, երբ մտանք այդ թաղամաս, հանդիպեցինք մի պապիկի։ Հարցրինք երկրաշարժի մասին և խնդրեցինք պատմել իր ընտանիքի մասին։ Նա ցանկանում էր պատմել, բայց չէր կարողանում, քանի որ չէր ցանկանում կրկին հիշել այդ ամենը։

- Ինչի՞ եք եկել, ինչ-որ վատ բա՞ն եք ուզում անել,- դողացող և վախեցած ձայնով հարցնում էր պապիկը։

Անընդհատ կանչում էր թոռանը, քանի որ ինքը չէր ուզում շարունակել։ Հասկանալով, որ չարժե պնդել, որ նա խոսի այդ ցավալի թեմայով, դուրս եկանք և շարունակեցինք քայլել ու փնտրել նոր մարդկանց։ Հանդիպեցինք դրսում խաղացող երեխաների և գնացինք իրենց տատիկի մոտ, որը ուներ խնդիրներ լսողության հետ, ինչի պատճառով էլ կրճազրկվել էր աշխատանքից և հիմա ստիպված ապրում է թոշակի և նպաստի հաշվին։

-Ես էլ, աղջիկս էլ թոշակառու ենք։ Տղես Ռուսաստանում ա, բայց նոյեմբերի կողմերը արդեն կգա, որ էստեղ աշխատի ու մեզ մի ձև պահի։ Քուրս էլ ա ստեղ, դոմիկում ա ապրում։

Մյուս հետաքրքրված հարևանուհիներն էլ չկարողացան ոչինչ պատմել, քանի որ բոլորը փոքր են եղել երկրաշարժի ժամանակ և ոչինչ հիշել չէին կարող։

-Ես ամեն ինչ էլ հիշում եմ,- լսեցի մեծահասակ տղամարդու ձայնը։

Մենք խնդրեցինք մեզ պատմել իր պատմությունը։

-Հա, կարամ պատմեմ, ամեն ինչ էլ կարամ, բայց չեմ ուզում, երեխեք ջան, չեմ ուզում հիշել։

Արդեն պատրաստվում էինք գնալ, երբ հանդիպեցինք ամրակազմ, աշխույժ մի կնոջ։ Ուժեղ բնավորության շնորհիվ նա պատրաստ էր ամեն ինչ պատմել։

-Ես տասնվեց տարեկան էի, դպրոցում էի։ Քույրս աշխատանքի էր կարի գործարանում։ Հայրս Ռուսաստանից նոր էր եկել։ Մեծ ախպերս բանակում էր, իսկ փոքրը երկրաշարժից հետո անհայտ կորել էր, մի քանի օր անց գտնվեց։ Երկրաշարժից հետո եկանք դոմիկ։ Ինքս եմ ամեն ինչ արել, տունը սարքել ու չեմ դժգոհում, ոչ էլ հաշվառված եմ տուն ստանալու համար։ Ինձ պետք էլ չի։ Հիմիկվա շենքերը նենց են կառուցում, որ քո տանը փռշտաս, հարևանը կասի՝ առողջություն։ Ուզենաս «ռազեդկա» դնես, պիտի գնաս հարևանի տնից անե

Գյումրիում հիմա կան մոտ երկու հարյուր տնակներում ապրող մարդիկ, ովքեր պետք է ստանան տներ «Գյումրին առանց տնակների» ծրագրի կողմից։ Չնայած դրան՝ կան շատ տներ, որոնք քարաշեն են և հաշվառված չեն։ Շատ մարդիկ չեն դժգոհում և փորձում են իրենց հնարավորությունների չափով բարելավել իրենց տները և կյանքը։

Էլզա Զոհրաբյան, Զառա Թորոսյան

“Exploring the world through the lens of camera” ծրագրի շրջանակներում

Արզականում ամենահետաքրքիր իրադարձությունը հյուրընկալ ընտանիքին հանդիպելն էր, այն էլ Ազիզյանների ընտանիքին։ Ընտանիքում Բացի մեզնից ուրիշ հյուրեր էլ կային։ Հյուրերից ամենաուշագրավը, թերևս, Սուսան տատիկն էր, ով հենց ամենասկզբից տարբեր կատակներ էր անում ու ապահովում մեր բարձր տրամադրությունը։

Սուսան տատիկը Արարատից եկել էր Արզական՝ Ազիզյաններին հյուր։ Երբ հարցրեցի, թե ինչպես է սկսվել նրանց բարեկամությունը, նա շատ մեծ ոգևորությամբ պատմեց.

-Կարենս ու Սասունը (տանտերը) իրար հետ ծանոթացել են Չեխոսլովակիայում ծառայելիս, մոտիկ ընկերներ են դարձել ու դրանից հետո բարեկամություն ենք հաստատել։

Տարբեր առիթների գալիս ենք, այցելում Արզական՝մեր բարեկամների տուն։

Բելգիացի մասնակիցներից մեկը մոտենում է Սուսան տատիկին նկարելու.

-Աղջի՛, սպասի մազերս սանրեմ՝ նոր նկարի։

Ու ավելացնում.

-Էս օտարերկրացիները բայց լավն են, ես իրենց ընդունում եմ ոնց որ հայի, եթե գալիս են Հայաստան, ուրեմն մեզի սիրում են։ Ես շատ երկրներ չեմ այցելել, կուզեի գնայի աշխարհ տեսնեի, բայց Հայաստանից դուրս երբեք չեմ ապրի։ Հենա, որ Մորենը ինձ տանի Բելգիա, մեծ հաճույքով կգնայի տեսնեի,-ավելացնում է ծիծաղելով։

Ի դեպ նշեմ նաև, որ Սուսան տատիկը Մորանին շատ էր հավանել, անգամ կատակում էր, որ նա պետք է մնա Հայաստանում և ամուսնանա հայ տղայի հետ։

-Այ ցավդ տանեմ, Հայաստանը լավն ա: Ես Հայաստանում ծնվածս օրվանից ոչ մի տեղ չեմ ուզում գնալ, մենակ թե՝ պատերազմ չլինի։ Հայաստանը կծաղկի անպայման։

Ճաշում ենք։ Ճաշելու ընթացքում բազմաթիվ կատակներ անելուց և մեր տրամադրությունը բարձրացնելուց հետո սկսվեց հայ աղջիկների մասին զրույցը.

-Մեր հայ աղջիկներին շատ եմ սիրում՝ նամուսով են, հարգանքով, բայց որ մի սխալ բան եմ տեսնում, հարազատի նման նեղվում եմ։ Էս Մորանը ոնց որ իսկական հայ լինի, ի՞նչ կլինի, որ պահենք Հայաստանում։

Նորից սկսվում է կատակների շարանը, ու մենք ծիծաղում ենք։

-Սուսան տատի՛կ, ախր, ձեր կատակները շատ լավն են։

-Ես կատակներ շատ եմ սիրում անել, հատկապես՝ քեֆերին և ուրախություններին։ Ես սիրում եմ երեխեքի հետ երեխա ըլնեմ, տատիկների հետ՝ տատիկ։ Չեմ սիրում, որ ջահելները ինձնից նեղվում են, ասում են՝ խոսեցինք, ծիծաղեցինք՝ ջղայնացավ մեր վրա…

Մեր ջահելներին շատ եմ սիրում, իրանք մեր երկիրը դբա լավն են տանելու,-եզրափակեց Սուսան տատիկը։

Վերջում վերցրեց Մորանի ակնոցը, դրեց, թե բա՝ ինձ նկարեք։

-Հաջո՜ղ ժուռնալիստներ ջան, դուք եք ինձ հայտնի դարձնելու։

Այս անգամ այսպես: 

Օր տասնմեկ,

Նույն տեղում քնած էի ես,

-Երեխաներ, պատրաստվեք,

Արման, մենք չենք սպասելու քեզ,

Դու գնա լվացվիր,

Այնուհետև կշտացիր:

Դուրս եկա ես հոսթելից,

Տեղյակ չեմ այսօրվա գործերից,

«Մանանա» ենք հասնում,

Հովնանը մեր հեռախոսներն է վերցնում.

Մեր պատիժն էր:

Քննարկումը հետաքրքիր էր,

Գործը շատ էր,

Ժամանակն էր քիչ:

Ֆիլմի միտքը լավն էր,

Մոնտաժը՝ մի քիչ:

Ժամն է լանչի,

Այսօր կուտեմ կանաչի,

Չէ, սա կատակ էր:

Կարտոֆիլը տաք էր,

Կշտացա,

Չաղացա,

Միացա,

Թանգարան գնացողներին:

Ստացա

Բանալին գիտելիքների:

Հետո ազատ էի:

Բայց պարապ էր:

Կանչեց Դիանան ինձ «Մանանա»,

Ասաց՝ Վալերիան միայնակ ա:

Գնացի օգնեցի,

Հայերենից անգլերեն թարգմանեցի:

Տիկին Ռուզաննայի հետ խոսեցի,

Հետաքրքիր խաղ խաղացի:

Էհ…

Հոգնեցի,

Ընթրիքի ժամն է,

Իսկ մենք ուշանում ենք:

Մի՞թե սա փորացավ է:

Ես հասկացա պատճառը՝ մենք սոված ենք,

Վերջապես «Կովկաս» եկանք,

Խաչապուրի ու խինկալի ես կերա:

 

Դուրս եկանք,

Մութ քաղաքում ման եկա:

Զանգ եկավ.

«Գալիս ենք, Լիլիթ ջան»:

Ներս մտա,

Շատ գործեր կան:

Սկսեցինք հարցազրույցը թարգմանել

Ես և Մարիամը:

Արդեն եկել է ժամը,

Որ նստեմ նյութ գրեմ:

Այսպես:

Կավարտեմ ես օրագիրը,

Իսկ ժամեր անց Գյումրի է գնալու իմ թիմը:

“Exploring the world through the lens of camera” ծրագրի շրջանակներում

Արզականում՝ հյուրընկալ ընտանիքներում ապրելու ընթացքում, հանդիպեցի մի կնոջ, ում ծնողները Արևմտյան Հայաստանից էին եկել։ Յաղջյան Ռոզան, չնայած նրան, որ ծնվել է Հայաստանում, շատ մանրամասներ գիտեր Եղեռնից և պատմում էր իր ընտանիքի պատմությունը։ Նրա ծնողները եղել են բնիկ սեբաստացիներ։

Նա պատմում էր, թե ինչպես են երիտթուրքերը կառավարության գլուխ գալով, մեծ խոստումներ տալիս, որ կբարելավեն հայերի կարգավիճակը։ Հետո ավելացրեց.

-Բայց այդ ամենը խաբեություն էր։ Ինչպես միշտ, հայերը օգտագործվել են թուրքերի կողմից։

Հետո սկսվում է Ցեղասպանությունը, և ամենաշատ տուժած շրջանները լինում են Խարբերդը և Սեբաստիան։ Իհարկե, շատ հայեր կային, ովքեր փորձել են դիմադրել և պաշտպանվել։ Նրա պապն էլ՝ Յաղջյան Հարությունը, դիմադրողներից մեկն է եղել։ Նա զենքեր, երկաթե իրեր և փայտեր է բերել կառքով.

-Թուրք ժանդարման եկել և ստուգել է, թե ինչ է բերել։ Տատս ասել է, որ վառելափայտ է։ Փայտերը զինամթերքի վրա են շարել, որ չնկատեն։

Դրանից հետո նրա տատը լուր է ուղարկել պապին, թե թուրքերը «հոտն առել են»: Յաղջյան Հարությունը, այնուամենայնիվ, զենքերը հասցրել է Խարբերդ։

Բայց Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելուց հետո, թուրքերը հավաքում են ամբողջ զենք-զինամթերքը, պատճառաբանելով՝ դրանք պետք են պատերազմին։ Իսկ տղամարդկանց զորակոչման պատրվակով տանում են, երեք օր պահում բանտում, իսկ հետո սպանում։

Այնուհետև սկսում են խաղաղ ժողովրդի տեղահանումը։ Նրա ընտանիքը բավական հարուստ է լինում։ Նրա տատը հավաքում է ոսկիները և տալիս թուրքերին, որ նրանք ապահով պահեն։ Թուրքերը նաև թուղթ են տալիս տատին, որ կարողանա հետագայում ոսկեղենը հետ վերցնել.

-Դե, այդ բոլորը կեղծություններ էին,-կրկնում է Յաղջյան Ռոզան։

Նրա տատը երկու ձիերով կառք է վերցնում, և քառասուն հոգով ճամփա են ընկնում՝ սկեսուրի և վեց երեխաների հետ.

-Էս ձիերը չեն ուզում քաղաքից հեռանալ, մեծ հոտառություն ունեն ու գիտեն, որ տերը քաղաքում է։ Ստիպված ոտքով են գնում։ Քաղաքից մի փոքր հեռանում են, և սկսվում է իրենց ջարդը։ Վեց երեխաներից չորսը մահանում են… սովից։ Տատս իր ձեռքով է թաղում նրանց։

Այսպես գնալով հասնում են մինչև Մալաթիա՝ լրիվ պատառոտված շորերով։ Եղել են դեպքեր, որ ջրի բաժակը մեկ ոսկով են առել, ծարավին դիմանալու համար։

Նրա պապին՝ Հարություն Յաղջյանին, սպանում են, ինչպես մյուս տղամարդկանց, որ տարել էին.

-Երեք տարի էդ ճանապարհներին, նույն շորով, նեղություններով հասնում են մի բաղնիք, որտեղ լողանում են։ Նրանց ամբողջ մազերը թափվում են և մնում են ճաղատ։ Մյուսները շարունակում են իրենց ճանապարհը, շարունակում են մինչև Դեր Զոր։

Նա նաև պատմում է, որ Հռոմի պապը կոնդակ է ուղարկում, որ կաթոլիկներին չվնասեն։ Իսկ իրենք կաթոլիկ են եղել.

-Քառասուն հոգուց վերադառնում են երեք հոգի՝ հայրս, տատս, հորեղբոր տղան։

Բայց վտանգը դեռ կար, դրա պատճառով նրանք գնում են Պոլիս։ Այնտեղից 1922 թվականին ֆրանսիական կառավարության օգնությամբ նրանք տեղափոխվում են Ֆրանսիա։ 1936 թվականին, նրա հայրը, արդեն ամուսնացած, գալիս է Սովետական Հայաստան։

«Սեբաստիա» միությունը Երևանում շենքեր է կառուցում, որ հայրենադարձվածներին ընդունեն։ Սկսած այդ պահից, նրանք ապրում են Հայաստանում.

-Մորս պատմություն էլ գրեթե նույն է,-ավելացրեց նա։

Յաղջյան Ռոզան իր պատմությունը եզրափակեց պատմելով այն մասին, թե ինչպես են տարիներ հետո «Սեբաստիա» միության անդամները «Հայը մեկ ոսկի» նախաձեռնությամբ, ազատում այն հայ երեխաներին, ովքեր գտնվում էին թուրքերի ձեռքում։

Exploring the world through the lens of camera ծրագրի շրջանակներում

Երկու օր մեր խմբով մնացինք Արզական գյուղում և երկու օր շարունակ լսում էինք, որ ուխտ է լինելու: Նույնիսկ մեզ հյուրընկալող տան փոքրիկը (ի դեպ, անունը Սուրեն էր), անընդհատ հարցնում էր, թե արդյո՞ք գնալու ենք եկեղեցի ուխտի՝ երթը նկարելու: Հասկանում էինք, որ գյուղը շատ մեծ կարևորություն է տալիս, հետևաբար, հետաքրքրությունն անընդհատ մեծանում էր: Այսպիսով, արդեն գյուղամիջում ենք. հավաքվել են նրանք, ովքեր բարձրանում են եկեղեցի: Ճանապարհը դժվար էր. արև, փոշի, մարդկանց միջով արագ ընթացող մեքենաներ…

Վերջին բլուրն էլ մնաց հետևում, ու մեր առջև վեր խոյացավ եկեղեցին: Դրա հետ մեկտեղ մեկը մյուսի հետևից երևացին բազմաթիվ վաճառականներ, ովքեր վաճառում էին ամեն ինչ, բացի ուխտի հետ կապ ունեցող բաներից` քաղցր բամբակ, «դուխով» վերնաշապիկ, տարբեր տեսակի խաղալիքներ: Միանգամից այնպիսի զգացողություն եղավ, որ ոչ թե   ուխտի, այլ տոնավաճառի եմ մասնակցում: Մինչև եկեղեցի հասնելս չգիտեմ քանի անգամ մոմ, քաղցր բամբակ կամ ծամոն գնելու առաջարկ եմ ստացել: Հասնելով եկեղեցու մուտքին, ամբողջությամբ համոզվեցի, որ ես «բազառ» եմ եկել: Մուտքի առջևում տարուբերվում էր «Սպունգ Բոբը», իսկ դրա տակ նստած կինը արևածաղիկ էր վաճառում: Եկեղեցին լեփ լեցուն էր, իսկ դրսում շարունակում էր հաչալ խաղալիք շունը…

Եկեղեցում աստիճանաբար խաղաղվեցի: Մարդիկ մոմ են վառում, աղոթում։ Սակայն երբ մոմը վառելու իմ հերթը եկավ, նախկին տպավորությունս էլ ավելի ընդգծվեց։ Մեծամասնությունը մոմը վառելու հետ զուգընթաց «հետաքրքրաշարժ» պատմություններ էր պատմում, սելֆի անում ու Նիկոլից խոսում։

Ամփոփելով կարող եմ ասել, որ կարծես աստվածաշնչյան հայտնի պատկերում էի, սակայն Քրիստոսն այստեղ պակասում էր։ Եվ ցավալին այն է, որ վաճառականները, կամ ինչպես գյուղացիներն էի ասում՝ «բոշաները», կշարունակեն իրենց գործը՝ ավելի ու ավելի խորացնելով իրենց բազմադարյա սովորույթները, որոնք գնալով համարվում են սովորական և նորմալ ուխտավորների համար: