Ուզում եմ մեր թաղի մասին պատմել։ Մեր թաղը Նար-Դոսի հետ կապ չունի։ Կամ էլ՝ եսիմ, հնարավոր է մի օր պատմվածաշար գրեմ ու նմանվի։ Լավ, դա դեռ թող մնա յոթ սարի հետևում, հիմա դարդս ուրիշ է։

Հուլիսին, երբ երկու անգամ մեկ շաբաթով լքեցի մեր թաղն ու համայնքը, կարոտը պինդ փաթաթվեց ու հիմա նոր-նոր, օգոստոսով մեկ ընկած, ջանում եմ ազատվել նրա գրկից։

Շատ ուրիշ է իմ համայնքը։ Նորք-Մարաշն է, հարուստների թաղամաս են ասում, դրա համար ես էլ մտածում եմ՝ ինչ լավ է, հարուստ ենք։ Փողի մասին չեմ գրում, չխառնեք։ Չկա մի համայնք, որտեղ ամեն ինչ լինի: Ուրեմն սկսեմ թվարկել. հեռուստաընկերություն ունենք ու ամենասլացիկ հեռուստաաշտարակը. էնքան լուսավոր ու սիրուն է, փոքր ժամանակ գիտեի՝ մեծ ներարկիչ է։ Նման է։ Ասում են՝ Երևանի հեռուստաաշտարակ, բայց ես մարաշեցիներիս սեփականությունն եմ համարում, դե, ամեն օր մենք ենք իրեն բարևում, ինքն էլ՝ մեզ։ Գիտե՞ք՝ Փարիզի Էյֆելյանը ընդամենը մի քանի սանտիմետր է բարձր։ Լիահույս եմ, որ բոլորդ կգաք ու աշտարակիս տակ կնկարվեք, կգնահատեք ու կհպարտանաք, որ մեր երկրում էլ ունենք։

Հիվանդանոցների լայն ընտրանի ունենք. ինչդ ուզում է՝ ցավի, միևնույնն է՝ դեմն առնող տարատեսակ հիվանդանոցներ կան։ Եկեղեցի ունենք՝ ներդաշակ այգով ու հյուրընկալ Ս. Մարիամ Աստվածածինը։ Մանկատուն ու ծերանոց ունենք։ Երկուսից էլ երբեք տխուր դուրս չեմ եկել։ Երբ այցելում եմ մանկատուն, սկսվում է «Միլենան հրաշքների աշխարհում»-ը: Աննման են մանուկները՝ ժպիտը դեմքներին բակում խաղում ու խաղացնում են իրենց մոտ եկած յուրաքանչյուրին։ Ծերանոցի մասին էլ ասեմ, որ մանուկներից քիչ են տարբերվում, իրենք էլ սպասում են, որ իրենց կոնֆետ տաս, ու երբ տալիս ես, տատիկներն արագ դնում են շալի տակ ու սպասում՝ «ինձ չեք տվել» դեմքով։ Էլի ենք տալիս: Շատ եմ սիրում Նորքի ծերուկներիս։

Մշակութային ու սպորտային խմբակները մի էդպիսի ամիս չկա, որ հյուրընկալ եկեղեցու բակում միջոցառում չկազմակերպեն։ Երաժշտական դպրոցի անդավաճան սաները շատ են սիրում, երբ իրենց ամեն նոտայից կամ պարային շարժումից հետո բոլորով հավասար ծափահարում ենք ու գոչում՝ ապրե՜ք դուք։

Օգոստոսով մեկ պետք է կարոտս առնեմ, սեպտեմբերից դժվար թե հասցնեմ երեխեքի հետ «ման գալու» գնալ ու թաղամասս վայելել։ Իմ թաղի հանդեպ կարո՛տ, էլ ինձ չգրկես։

Ավագ դպրոց տեղափոխվելու համար յուրաքանչյուր աշակերտ պետք է ընտրի իր հոսքը՝ այն բաժինը, որտեղ խորացված ուսումնասիրելու է իր ընտրած առարկաները: Ընտրության հարցում դժվարություն չկար, ես որոշել էի՝ հաստատ ընտրելու էի տնտեսագիտականը, սակայն, իմ կարծիքով՝ դժվար էր լինելու հարմարվել նոր միջավայրին, նոր դասարանին, նոր ապրելակերպին: Իմ մտավախություններն զուր էին: Առաջին իսկ վայրկյանից հասկացա, որ «10.4 հասարակության» անդամներին Դիոգենեսը առանց վարանելու մարդ կկոչեր:

Ամեն ինչ սկսվեց այն հոկտեմբերյան օրից, երբ մեր նորաթուխ դասարանի ավագը հայտնեց, որ հաջորդ օրը մեր դասարանի Աստղի ծննդյան տարեդարձն է: Քանի որ ժամանակը սուղ էր, և մեծ անակնկալ չէինք հասցնի անել, քսաներեք աշակերտ որոշեցին դպրոց գալ մեկական փուչիկով՝ գեղեցիկ ու վառ (կարո՞ղ եք պատկերացնել մյուս աշակերտների զարմացած հայացքներն ու անվերջ հարցերը):

Այդ օրվանից ի վեր մենք ձեռք բերեցինք յուրահատուկ մի ավանդույթ՝ հնարավորության սահմաններում տոն դարձնել յուրաքանչյուր դասարանցու ծննդյան տարեդարձը:

Օգոստոսի սկիզբն էր, տարվա ամենաշոգ օրերից մեկը: Գիտեինք, որ շուտով մեր սիրելի դասղեկի ծննդյան տարեդարձն է: Պետք էր մի բան որոշել:

-Երեխե՛ք, առանց ընկեր Ղազարյանի մեր դասարանը ինչ-որ անավարտ բանի նման կլիներ, ոչ թե 10.4-ի: Պետք ա մի բան անել: Ի՞նչ առաջարկներ կան:

-Եկե՛ք մեր նկարներով օրացույց նվիրենք:

-Ի՞նչ կասեք «миллион алых роз»-ի մասին:

-Եկե՛ք Օսկարի արձանիկ նվիրենք՝ լավագույն դասղեկ անվանակարգում հաղթող ճանաչվելու համար:

Ու այսպիսի տարբերակներից հետո, որոնք հատուկ են մեր խենթ դասարանին, մենք կանգ առանք մի դասական տարբերակի վրա և որոշեցինք բոլորով հավաքվել և անակնկալ մատուցել ընկեր Ղազարյանին:

-Ժամը 11:00-ին, ում հարմար ա՝ թող գա դպրոցի բակ: Տեղում մնացածը կորոշենք:

Նշանակված ժամին, նշանակված վայրում հանդիպեցի մեր աղջիկներին: Հանդիպումը հուզիչ էր՝ սիրելի ընկերներ, կարոտած հայացքներ: Բայց ծագում էր մի շատ հետաքրքիր հարց.

-Իսկ ո՞ւր են տղաները:

Լիանան որոշեց գտնել հարցի պատասխանը: Էրիկի քնաթաթախ «ալո՜»-ն լսելուց հետո ամեն ինչ պարզ էր: Տղաները քնով էին անցել: Պետք էր ժամանակ չկորցնել: Բոլորով հավաքվեցինք մեր դասղեկի տան շենքի բակում:

- Եկեք այսպես պայմանավորվենք: Ա՛ն, ավագի իրավունքով դու բարձրացիր վերև, տո՛ւր նվերը և խնդրիր, որ ընկեր Ղազարյանը պատուհանից նայի: Մենք էլ ներքևից կշնորհավորենք, կերգենք: Կավիճ էլ ունենք, հեսա արագ մի բան կմտածենք:

Ծրագիրը լավն էր, բայց թեթև շտկման կարիք ուներ: Մենք հաշվի չէինք առել այն հանգամանքը, որ մեր դասղեկը հնարավոր է, որ տանը չլիներ: Դիմեցինք հեռախոսի օգնությանը: Լսելով նրա «ի՜նչ տիպն եք դուք» արտահայտությունը՝ թեթևացած շունչ քաշեցինք ու աշխույժ, կենսուրախ վերադարձանք տուն: Առաքելությունը կատարված էր:

Շուտով սկսվելու է նոր ուսումնական տարին: Թեպետ մեր դասարանի անվանումը փոխվելու է՝ դառնալով «11.4», բայց ոգևորությունը, ուրախ տրամադրությունը, համախմբվածությունը, յուրակերպությունն ու խենթությունները մնալու են նույնը: Եվ ամենակարևորը՝ մենք որոշել ենք առաջնորդվել նույն սկզբունքով. «Լավագույն ավանդույթները շարունակվում են»:

Այս ամառը, համենայնդեպս՝ ամռան առաջին կեսը իմ ու 2017 թվականի ցանկացած միջին վիճակագրական դիմորդի համար մի քիչ տարբերվում էր մնացած ամառներից։ Բայց իմ դեպքում միայն առաջին կեսը։ Դե հա, երկրորդ կեսից էլ միայն այն, որ սև ու սպիտակ դպրոցական հագուստ գնելու պարտականությունից ինձ լիովին ազատված եմ զգում։

Ճիշտն ասած՝ մտածում էի, թե առաջին դասարանցիների նման պիտի ուրախանամ, անհանգստանամ ու անհամբեր սպասեմ սեպտեմբերի մեկին, ախր, ես էլ եմ առաջին, ուղղակի՝ կուրսեցի։ Չէ, սպասելիքներս դեռ չեն արդարացել, իսկ նոր ուսումնական տարվան տասը օր մնաց։ Ի՞նչ արած։ Սպասենք, գուցե սեպտեմբերյան զգացողություններս ուրիշ լինեն։ Չնայած, երբեք էլ անհամբերությամբ չեմ սպասել այդ կախարդական օրվան։

Հա, մոռացա, ուզում էի գրել, թե ինչ եմ սպասում իմ նոր կյանքից, դե, ուսումնական առաջին տարվանից, ու հատկապես՝ ԵՊՀ-ից։

Քանի որ հեքիաթների հետ այնքան էլ սեր չունեմ, չեմ պատմի իմ երազանքների համալսարանի մասին։ Իսկ եթե լուրջ՝ չեմ էլ պատկերացնում, թե ինչպես եմ ընդունելու դպրոցից համալսարան և դասարանից լսարան փոփոխությունը։ Բայց դե, ծանր չեմ տանի։ Երևի։ Հա, ու չպիտի մոռանամ, որ հին ու բարի ուսուցիչներին փոխարինելու են եկել դասախոսները։ Մեկ էլ դասերն են ավելի երկար լինելու, քան դպրոցում։

Չգիտեմ՝ ինչու, բայց մտածում եմ, որ առաջին օրը մեզ առաջին դասարանցի ենք զգալու։ Դե, անծանոթ շրջապատ, անծանոթ դեմքեր ու «բարձր դասարանցիների»՝ մեզ ուղղված հայացքները։

Հետո՞, հետո մեզ կսպասեն լսարանի փնտրտուքները, նոր ռեժիմին հարմարվելու փորձերը։ Ինձ՝ մարզային տրանսպորտից բողոքելու նոր առիթներ ու էլի նման բաներ։

Մի երկու շաբաթից ամեն ինչ տեղը կընկնի, կսկսվի սովորական դարձած ուսանողական կյանքը ու կավարտվի 4 տարի հետո։ Մինչ այդ՝ մի քիչ տրամադրվենք ուսանողական կյանքին։ Էսպես չի կարելի, չէ՞։

Դե ինչ, շուտով կսկսվեն առաջին կուրսեցիների անհավանական արկածները Հայաստանի բուհերում, դուք էլ կարող եք հետևել մեր՝ առաջին կուրսեցի թղթակիցներիս տպավորություններին։ Սա միայն նախաբանն էր։

Ասում են՝ հեղինակի համար գիրքը նման է սեփական երեխային: Շատ տարածված ու հայտնի համեմատություն է, երևի լսած կլինեք: Դե՜, տարածված մտքերն էլ միշտ մի տեսակ ձևական են հնչում, բայց այս մեկը վստահաբար բացառություն է: Վստահաբար, որովհետև սեփական փորձով եմ համոզվել դրանում: Իսկապես, երբ ամիսներ շարունակ աշխատում ես մի ստեղծագործության վրա, ակամա անգիր սովորում յուրաքանչյուր բառն ու արտահայտությունը, ինքդ քո մեջ վերծանում ու վերլուծում ես գրածիդ միտքն ու ասելիքը, կապվում կերտածդ հերոսների հետ ու սկսում ինչ-որ պահի ապրել նրանց ճակատագրերով, զգում ես, որ դեռ լույս չընծայված գիրքդ դարձել է այնքան հարազատ, ինչքան դեռ չծնված փոքրիկն իր մոր համար: Միակ տարբերությունն այն է, որ գիրքը սնվում ու ձևավորվում, փոփոխությունների է ենթարկվում նախ գլխումդ, ապա համակարգչիդ ֆայլերում՝ որովայնի փոխարեն: Ու հա՜, միշտ չէ, որ հենց 9 ամսից է լույս աշխարհ գալիս:

Եվ ուրեմն կարելի է ասել, որ ես արդեն կրկնակի մայր եմ, որովհետև պաշտոնապես ծնվել է իմ երկրորդ «մանկիկը»՝ «Օրիորդ երջանկություն կամ Կապույտը» անունը կրող գիրքը: Փաստորեն, «Նամակ»-ն արդեն կրտսեր քույր ունի (իմ 2 գրքերն էլ, չգիտեմ ինչու, մի տեսակ իգական սեռի են իմ աչքերում): Եվ այս պահից ի վեր, «Օրիորդ երջանկություն կամ Կապույտը» գիրքն այլևս ոչ միայն իմն է, այլև հանրությանը: Ես հույս ունեմ, որ ընթերցողը կծանոթանա նրա հետ, կկարդա ու կբացահայտի նրա էությունը, գուցե նաև լիովին կընկալի ու կսիրի նրան, բայց ավելի շատ կցանկանամ, որ իր ճիշտ քննադատությամբ, դիպուկ նկատառումներով օգնի դառնալ ավելի լավը եթե ոչ իմ «մանկիկին», ապա գոնե նրա՝ դեռ չծնված «քույր-եղբայր»-ներին, քանզի միայն ու միայն թերությունները շտկելով է հնարավոր կատարելագործվել:

Ձեզ էլ թվա՞ց, որ այս նյութս մի տեսակ տարբեր էր նախորդ նյութերիցս: Ինձ այդպես թվաց: Ուրեմն, թո՛ղ այս անգամվա վերջաբանս էլ տարբեր լինի մնացածից: Որպես վերջաբան՝ պարզապես մի մեծ շնորհակալություն այն մարդկանց, որոնք հավատացին իմ ուժերին ու սատարեցին անիրական թվացող նպատակս իրագործելու ճանապարհին:

Հ.Գ. Քանի որ «Օրիորդ երջանկություն կամ Կապույտը» գիրքն այսուհետ ավելի շատ ձերն է, քան իմը, այն կարող եք գտնել Երևանի «Բուկինիստ» գրախանութում:

Երբևէ ցանկացե՞լ ես լինել Փոքրիկ Իշխանը: Ես ցանկացել եմ: Հա, անհավանական բան է, գիտեմ: Դու էլ ես, չէ՞, մտածել, թե ինչ կանեիր, եթե լինեիր նրա փոխարեն: Ես էլ եմ մտածել: Երբ գիշերը պառկում եմ քնելու, չէ, չեմ քնում, խաբում եմ կոպերիս, իսկ միտքս ու ուղեղս արթուն են մնում: Գիտե՞ս՝ ինչու, ես մտովի քայլում եմ այն անապատով, որով անցել է նա: «Խոսում եմ» աշխարհագրագետի, լապտերավառի, բաոբաբների հետ: Շոյում եմ իմ վարդի գլուխը, չէ՞ որ նա ամենակարևորն է աշխարհում: Նայում եմ վերջալույսին: Փոքրիկ Իշխանն էր ասում. «Մի օր ես քսաներեք անգամ տեսա, թե ինչպես է մայր մտնում արևը»:
Գիտե՞ս… Երբ շատ տխուր ես լինում, լավ է վերջալույսին նայել: Ուրեմն այն օրը նա շատ տխուր էր:
Երևի բոլորն էլ իրենց տխրության ինչ-որ պահի մտովի հիշել են Փոքրիկ Իշխանին, քայլել նրա խոսքերի հետ, մտածել, չէ՞ որ սովորական բառերը խանգարում են լավ հասկանալուն:
Ուրեմն տխրության մեջ էլ գեղեցկություն կա:
Երբ առաջին անգամ էի կարդում գիրքը, անհետաքրքիր էր թվում, դե, այն գիրք է մեծահասակների համար: Բայց հասկացա, որ մեծահասակները երբեք ու ոչինչ չեն հասկանում, իսկ երեխաների համար դժվար է դա նրանց բացատրելը:
Դրա համար սա թող լինի իմ ու քո փոքրիկ գաղտնիքը: Վերցրու, կարդա ու դիր դարակումդ:

Գրիչը ձեռքիս՝ մտածում եմ, թե ո՞րն է իմ կյանքի գլխավոր պակասը, ու հիշում եմ, որ մի անգամ մտերիմներով զրուցում էինք Հայաստանի վատ կողմերից, ու հանկարծ նրանցից մի տղա, որն ապրում է նյութապես ապահով պայմաններում,ասաց, որ մենք չպետք է բողոքենք Հայաստանից, որովհետև այստեղ ամեն ինչ էլ կա: Իսկ ընկերուհիս դրանից հետո ասաց, որ եթե նա էլ տարվա ընթացքում շատ կարճ ժամանակով ապրեր իր հոր հետ, դժվար թե նույնն ասեր:

Այո, հիմա ասում եմ, որ իմ կյանքում պակաս է հայրս, որը Հայաստանի շատ հայրերի պես ընտանիքը պահելու համար մեկնել է արտագնա աշխատանքի:

Տարվա ընթացքում մի որոշ ժամանակ եմ հասցնում նրան տեսնել, կամ էլ, լինում են տարիներ, որ ընդհանրապես չեմ տեսնում: Սա միայն իմ կյանքի պակասը չէ: Եթե հարցնես, 10-ից 8-ը կասեն, որ իրենց կյանքում էլ կա այս պակասը:

Իսկ ինչի՞ համար: Ո՞վ կտա այս հարցի պատասխանը, ո՞վ կլրացնի երեխայի կյանքում հոր պակասը:

Իմ կյանքում պակաս է հայրս, պակաս է լիարժեք ընտանիքս:

Գիտե՞ք՝ գրքերի պակասը կլրացնես մի ամսում մի քանիսը կարդալով, վիտամինի պակասը՝ մրգերով: Իսկ այս պակասը երբեք չի լրացվի, որովհետև ընտանիքը մարդուն պետք է յուրաքանչյուր րոպե, ժամ ու պահ: