-Հլը, Լիլոյի կոշիկներին նայի…

-Ինչի՞ մամադ բոստան մտնելիս կրո՞ւնկ ա հագնում:

-Չէ, իմ մաման instagram չունի…

Սիրելի ընկեր, սոցիալական որևէ կայքում լինելը դեռ չի նշանակում, որ ես ինձ փորձում եմ ցույց տալ որպես քաղաքացի, կամ ինձ վատ եմ զգում, որ գյուղացի եմ: Քաղաքացին իր տեղը ունի, գյուղացին`իր: Ամեն մեկը անում է իրեն բաժին ընկած գործը: Ոչ մի պահ չի եղել, որ ես ինձ վատ զգամ լիճքեցի (գոլեցի) լինելու համար: Ու ընդհանրապես ինչո՞ւ պետք է վատ զգանք: Ամոթ վատ զգացողին…

Այս տարի, երբ օգնում էի մայրիկիս կարտոֆիլ ցանել, մաշկիս վրա զգացի, թե ինչ ծանր է գյուղացու գործը: Որքան դժվար է հող մշակելը և որքան ջանք ու եռանդ պետք է ներդնել լավ բերք ստանալու համար: Տանջանքը շատ է, բայց ուրիշ ի՞նչ կարող ենք անել: Մի՞թե պետք է թողնենք գյուղը ու հեռանանք, իսկ ո՞ւր մնաց հայի աշխատասիրությունը: Շրջապատիցս բազում անգամ լսել եմ, որ ասում են.

-Ի՞նչ կա էս գյուղի մեջ, բա էս էլ ապրելու տե՞ղ ա…

Չեք ուզում աշխատել, գուցե դրանի՞ց է: Թողնել-հեռանալը հարցի լուծում չի: Իսկ,եթե փորձենք ամեն մեկս մեր ներդրո՞ւմը ունենալ գյուղի զարգացման մեջ: Ես տարվա մեջ շատ քիչ եմ բացակայում գյուղից, բայց ինձ համար իմ հայրենի տնից հեռու անցկացրած ամեն մի ժամ մի հավերժություն է թվում: Ուզում ես՝ հարյուր քաղաք գնա, բայց վերջում տուն մտնելուց հասկանում ես, որ ամենահյուրասեր, գեղեցիկ վայրը հայրենի տունն է:

Սիրելի ընկեր, գյուղատնտեսությամբ զբաղվելու մեջ ոչ մի վատ բան չկա: Պետք չէ վատ զգալ բահ բռնելուց, կամ ծաղրել բահ բռնողին: Միշտ դժգոհելով ոչնչի չենք հասնի: Ես ինձ վատ չեմ զգում բահ բռնելուց, մայրիկիս տանը չլինելու դեպքում գոմ մտնելուց: Չէ որ առաջնահերթ այն, ինչ անելու եմ, կանեմ՝ ծնողիս ուսերի բեռը թեթևացնելու համար:

Ամեն մարդ իր աշխատանքն ունի, ամեն մեկս կարողանում ենք գտնել ապրուստ հայթայթելու միջոց: Աշխատելը ամոթ չէ, կապ չունի, թե ինչ է աշխատանքդ: Թող ամաչի այն մարդը, ով ամեն տեսակի աշխատանք կարող է անել, բայց այսօր փողոցում նստած մուրացկանություն է անում: Ու ինչպե՞ս պիտի իր քրտինքով, ծանր աշխատանքով գումար վաստակած մարդը խղճա ու իր ճաքճքված ձեռքով հանի ու ողորմություն տա նման մարդուն:

Աշխատանք կա: Ծանր է, ճակատի քրտինքով, բայց արդար ու արժանապատիվ:

-Տո, էդ ջուրն դո՞ւ իս բերե, օր էգես ու մի հադ էլ կռիվ ա կենիս, Անո:

-Բա հե՞րդ ա բերե: Սաղ գիշեր բոստանիմ ջրեմ, քու մասին չխոսամ էլ, դու սաղի հետ բոստան ա ջրիս, պետք ա կեղնի՝ ջրիս, պետք չէ կեղնի՝ էլի կջրիս:

Այդ մի բանը կանանցից մեկը ստեց: Ամբողջ գիշեր մենք էինք հողամաս ջրել: Ու ամբողջ գիշեր ես ու եղբայրս էինք նստել առվի մոտ ու պահել ջուրը:

-Հա, հա, Միրավն ինձի ա ջուր տվե, քզի չտվե:

Էլի ստում է, ախր ես ու հորեղբայրս երեկ առավոտյան վեցին գնացինք ջուր «առնելու»: Ջուրը հաստատ մերն էր, մեզ կես ժամվա բան էր մնացել, իսկ առավոտյան ժամը հինգին առվի վրա կռվող այս կանայք չէին էլ փորձում հասկանալ ինձ: Վտանգավոր դրություն էր, և նրանք պատրաստ էին ձեռքի բահերով մենամարտել:

Մտածեցի, որ պետք է գնամ: Մեկ է, անհնար է նրանց որևէ բան հասկացնել, բայց մայրս հողամասում է, ու ջուրն էլ կտրվել է:

Չէ, չեմ գնա, կմնամ ու կտեսնեմ` ինչ է լինելու վերջը:

-Անո, Անո:

-Հա, սա Խաչիկ ջան:

-Ջուրն լավ ուժեղցուցեմ, արի՝ էտանք ջրինք բոստանն:

Կանացից մեկի ամուսինն էր, ով մեծ քայլերով արագ հասավ մեզ մոտ:

-Լավ, Սեդա, ես մգա կերտամ, ու վայն էգավ քզի տարավ, թե դու իմ ջուրն կդրիս: Էսմալ լավ ա, հավասար ա, կեսն ընձի, կեսն՝ քզի,- առվին նայելով ասաց կանանցից մեկը:

-Լավ, Անո, ես էլ ա կերտամ:

-Աղջիկ ջան, դու հնճի՞ս մածե, գնա ձեր տուն, ձզի ջուր չկա,- դառնալով ինձ, ասաց կանանցից մեկը: Ես հակացա, որ մնալն ավելորդ էր, ու քայլեցի դեպի տուն: Բայց չմտածեք, թե ես ամբողջ գիշեր չեմ քնել, որ այդքան հեշտ ջուրը զիջեմ, այն էլ այն դեպքում, երբ երկար ժամանակ մայրս հողամասում է, ու ջուրն էլ մերն է: Լավ, մի պաղպաղակ կուտեմ հին պատին նստած ու կսպասեմ մինչև այդ կանայք վերջնականապես չերևան թաղամասում: Շատ չսպասեցի «արևի թաղամասում» (այդպես եմ անվանում, որովհետև այդ թաղամասում լինում եմ միայն ամռանը, հողամաս ջրելու օրերին): Վերջապես բահերը ուսներին դրած կանայք այլևս չերևացին, և ես շուրջս նայելով հանգիստ մոտեցա այն առվին, ուր ջուրը երկու մասի էր բաժանվում: Այ, հիմա պետք է գործել:

Արևը արդեն իր շողերը դատարկ թաղամասում էր տարածել, ու խոտի վրա նստած ցողը վաղուց չորացել էր: Առվի մեջ քարերը այնպես շարեցի, որ ջուրը միայն մեր հողամաս գնար, ու սպասեցի: Ախր քիչ էր մնացել, որ վերջացնենք, մինչև կանայք մտնեն հողամաս ու տեսնեն, որ մարգերում ջուր չկա, մենք վերջացրած կլինենք:

Չմտածեք, թե ես ջուրը գողացա, չնայած այդ կանայք այդպես էլ մտածեցին: Քիչ ժամանակ էր անցել, և ես չէի նկատել արագ քայլերով ինձ մոտեցող կնոջը, ով չկարողանալով զսպել զայրույթը, հեռվից գոռաց.

-Տո, այ աղջի,- այ այստեղ ոտքերիս մեջ գտնվող ամբողջ ուժով վազեցի: Չգիտեմ՝ ինչ արագությամբ եմ վազել, որ երկար ճանապարհը հինգ րոպեում եմ անցել: Ես չէի զղջում իմ արածի համար, ի վերջո, ես ոչ մի վատ բան չէի արել:

Մերոնք հողամաս ջրելը վերջացրել էին, ու ես մտածում էի, թե ինչ պատասխան պետք է տամ հաջորդ անգամ հողամաս ջրելիս «արևի թաղամասում» հանդիպած զայրացած կանանց: Չնայած, ոչինչ էլ չեմ ասի, ուղղակի պաղպաղակ ուտելով կսպասեմ մինչև նրանք հեռանան:

Այս ամենը գրելուց հետո ես ուզում եմ հավատալ, որ սա նրանցից մեկը երբևէ չի կարդա գրածս:

Այս անգամ էլ փորձում եմ անդրադառնալ մի խնդրի, որը տարիների ընթացքում իր լուծումը չի գտնում: Ուզում եմ խոսել այն մասին, թե ինչու են դատարկվում գյուղերը մանավանդ`սահմանամերձ բնակավայրերը: Այսքան մտածում-մտածում եմ այդ հարցի մասին, բայց պատասխանը չեմ կարողանում գտնել: Մի՞թե պատճառն այն է, որ գյուղերը գնդակոծվում են, թե պատճառն այն է, որ գյուղերում աշխատատեղեր չկան:

Մարդիկ հեռանում են՝ անտեր թողնելով իրենց տները: Մարում են տների լույսերը, անտեր են մնում հայրենի հողերը:

Մեր գյուղից էլ են հեռանում շատերը: Կան մարդիկ, որոնք գնում են արտագնա աշխատանքի՝ վերադառնալու նպատակով, բայց այլևս չեն վերադառնում, կամ էլ վերադառնում են իրենց ընտանիքներին տանելու նպատակով: Կան նաև այնպիսի մարդիկ, որոնք ասում են.

-Ծնվել ենք այստեղ, կմեռնենք այստեղ:

Իմ քեռին իր ընտանիքով նույնպես տեղափոխվել է Ռուսաստանի Դաշություն: Սկզբից նա գնացել էր աշխատելու՝ վերադառնալու նպատակով, բայց հետո իր հետ տարավ նաև իր ընտանիքը, և արդեն 15 տարի է՝ ապրում է այնտեղ և արդեն գյուղ է գալիս որպես հյուր: Ճիշտ է, նա շատ կցանկանար վերադառնալ հայրենի գյուղ, բայց աշխատանք չլինելու պատճառով չի կարողանում:

Ես հաճախ եմ զրուցում տատիկիս հետ տարբեր թեմաներով: Այս անգամ էլ ցանկացա զրուցել նրա հետ այս թեմայով, բայց դեռ խոսքս ամբողջությամբ չէի ավարտել, երբ տեսա, որ տատիկիս աչքերը լցվեցին արցունքով: Ախր, նա հինգ տարի առաջ է տեսել իր թոռներին և շատ է կարոտել նրանց:

Ես հուսով եմ, որ մի օր բոլորը հետ կգան իրենց հայրենիք: