-Կանգնե՛ք պարային գիծ: Մեջքը՝ ուղիղ, ուսերը՝ հետ, ոտքերը՝ ձիգ, ծնկներն՝ առանց ծալելու, անում ենք նախավարժանք:

Պարը դարձել է իմ նիստուկացը, իմ ոճը, իմ շարժուձևը և, վերջապես, ապրելու իմաստներից մեկը: Դժվար է պատկերացնել կյանքս առանց պարի: Ամեն ինչ կանեի շաբաթվա բոլոր օրերին էլ պարի հաճախելու համար: Այն օրերին, երբ պարի պարապմունք չունեմ, պարի խումբն է տեղափոխվում իմ սենյակ, սակայն ես եմ իմ և՛ ուսուցչուհին, և՛ աշակերտը:

Ես ունեմ պարելու անսպառ եռանդ, էներգիա: Մայրս միշտ ասում է.

-Անգել, տեսենես կգա՞ մի օր, որ ուժասպառ լինես, եռանդդ ու էներգիադ սպառվեն, որ անգամ խոսել չկարողանաս:

-Իհարկե, ոչ:

Մայրս միշտ տալիս է այդ հարցը և գրեթե ամեն անգամ էլ ստանում նույն պատասխանը, քանի որ անգամ հաց ուտելիս եմ պարում:

Չեմ կարողանում հասկանալ՝ ես եմ պարինը, թե պարը` իմը: Բայց, ըստ իս, մեր սերը փոխադարձ է:

Գաղտնիք չէ, որ գարնանը բոլոր գյուղերում սկսում են մաքրել այգիները աշնանից մնացած տերևներից։ Այգիները մաքրելը հաճելի գործընթաց է, և հաճախ երեխաները ծնողներին համոզում են, որ այդ գործը իրենք անեն։ Այդ իրավիճակն էր նաև մեր տանը։ Ես և տանեցիները մաքրում էինք այգին, երբ ձեռնոցները ձեռքին եկավ մեր հարևան Սոֆիկ տոտան։

-Հարևան ջան, բարլուս… Էս ի՞նչ լավ գործի եք։
-Բարև, Սոֆիկ տոտա…
Ես ու եղբայրս շարունակեցինք մաքրել այգին, երբ տատիկը մոտեցավ ցանկապատին, և նրանք սկսեցին ինչ որ բան քննարկել:
Մի քանի օր անց առավոտյան տատս ինչ-որ տեղ էր պատրաստվում գնալ, բայց թե ուր՝ չիմացա։ Երբ դասից տուն եկա, տատիկիս հարցրի, թե ինչ է պատրաստել ուտելու, նա ինձ ասաց, որ բանջար է տապակել։ Ես զարմացա, որովհետև սառնարանում պահած բոլոր բանջարները ձմռան ընթացքում կերել էինք, և տանը բանջար չկար։ Մի մասն էլ տվել էինք մեր ծանոթներին ու հարազատներին։ Տատս նկատեց զարմանքս և պատմեց ողջ եղելությունը։ Առավոտյան նա պատրաստվում էր Սոֆիկ տոտայի հետ գնալ դաշտ։ Նրանք գումար էին հավաքել, որպեսզի մեքենայի մեջ գազ լցնեն և տանից ուտելիք էին վերցրել։ Եվ քանի որ դեռ բանջարը լավ չէր աճել, շուտ էին վերադարձել տուն։

Դրանից հետո որոշ ժամանակ անցավ, և հարևաններով հավաքվել էին մեր տանը սուրճ խմելու։ Ինչպես ասում են, խոսքից խոսք բացվեց, և բոլորի խոսակցության թեման դարձավ այդքան ցանկալի բանջարը։ Բոլորը պատմում էին հետաքրքիր դեպքեր, որոնք բանջարի գնալուց է պատահել։ Ոմանք էլ հիշում էին, թե անցյալ տարի ինչ լավ բանջար էին բերել և ինչ համեղ պահածոներ էին պատրաստել։ Արդյունքում որոշեցին շաբաթ օրը գնալ բանջարի։ Որոշեցին շաբաթ օրը գնալ, քանի որ մյուս օրերին թաղի տղամարդիկ աշխատանքի էին, ու իրենց ավտոմեքենայով սար տանող չէր լինի։ Բոլորը գումար հավաքեցին՝ մեքենան գազ լցնելու համար, և որոշեցին, թե ով ինչ ուտելիք է իր հետ վերցնելու։ Գնացին բանջարի։ Կանայք տարբեր բանջարներ էին բերել, իսկ տղամարդիկ սունկ էին հավաքել։ Հաջորդ օրը հարևանները հավաքվել էին մեր բակում և մաքրում էին բանջարը։ Ինչպես միշտ բոլորը գովում էին իրենց բերածը` ցույց տալով բանջարի հաստ զոխերը։ Իսկ տղամարդիկ նույն օրը երեկոյան հավաքվել էին սունկ ուտելու։ Բոլորը սպասում են ամռան գալուն, որ լավ բանջար հավաքեն ու պահածոյացնեն, շատերն էլ դրանք թարմ-թարմ պահում են սառնարանում։ Իսկ թաղի փոքր տղաները սպասում են ոլոռի սեզոնին, որ գնան ոլոռի դաշտեր ու ոլոռ բերեն վաճառեն։ Ախ, այդ ցանկալի ամառն ու ցանկալի բանջարը, Սոլակ գյուղի լավագույն սեզոնը…

 Հայաստանում բոլոր չաշխատող մարդիկ բողոքում են, թե մեր երկրում աշխատանք չկա, հնարավոր չէ փող վաստակել: Նստում են տանը, բողոքում ու քննադատում այս կամ այն աշխատանքը, վերջն էլ այն է լինում, որ մեկնում են «խոպան»: 

Վերջերս մասնակցեցի մի գյուղատնտեսական սեմինարի, ու իմ շատ սիրելի Նունե Սարուխանյանը մի շատ լավ միտք ասաց.

- Ո՞վ է ասում, որ Հայաստանում աշխատանք չկա: Հայաստանն ինքն իրենով փող է, ամեն մի բույսից, ծառից բոլորն էլ կարող են փող աշխատել:

Այս խոսքերն ինձ մտածել տվեցին, ու հասկացա, որ ես էլ կարող եմ իմ փոքրիկ աշխատանքը ստեղծել ինձ համար: Էլ ժամանակ չկորցրեցի: Վերադառնալով տուն իմ շատ փոքրիկ հողամասը հիմնեցի` ելակ, մոշ ու մոռ տնկեցի: Գիտեմ, որ ամեն օր խնամելով իմ հողամասը, մի արդյունքի կհասնեմ ու կապացուցեմ բոլոր բողոքող մարդկանց, որ Հայաստանում աշխատանք կա, նույնիսկ, եթե դա փոքրիկ գյուղատնտեսություն է…

Հ.Գ. Երբ պտուղները հասնեն, սիրով համեցեք Դսեղ ` մեր տուն…

Գրում եմ հերթական նյութերիցս մեկը, բայց այս անգամ ոչ թե գաղտնի աշխատասենյակումս՝ սարի վրա, իմ բացատում, այլ անկողնու մեջ պառկած ու տաք թեյով լի բաժակն էլ կողքս։

Որ ճիշտն ասեմ, ես չեմ էլ գնում աշխատասենյակս։ Նախ, նրա համար, որ անձրևներ են, և երկրորդ, խոզ էլ չունենք, որ տանեմ էնտեղ պահելու։ Մի հիվանդություն տարածվեց գյուղում, և մեր խոզերը սատկեցին:

Քանի որ խոսք գնաց անձրևից, ասեմ. այսօր Բաղանիսում լավ անձրև ա եկել։ Այս մեկը իսկական անձրևներից էր։

Իսկական ասելով նկատի ունեմ, որ ամպը էնպես էր գոռում, որ փոքր եղբայրս վախից մտնում էր մահճակալի տակ։

Դասի նստած էինք և լսվեց առաջին կաթկթոցի ձայնը։ Մտքումս ասացի՝ երանի լավ անձրև գա։

Չէ, չէ, անձրև ես այդքան էլ չեմ սիրում։ Ուղղակի նրա համար ասացի, որ չգնանք անասուններին արածեցնելու։ Անասունները պահելուց, երբ անձրև է գալիս, ամենաքիչը կարող ես հիվանդանալ։ Լավ, չեմ ուզում շատ խոսել։ Հետո դրա մասին կպատմեմ անպայման։

Ու այդպես էլ եղավ. էնպիսի անձրև եկավ, որ դպրոցից մինչև հասա տուն, ջուր էի։

Մի կողմից էլ մտածում եմ՝ լավ չեղավ, որ էսքան անձրև եկավ։ Չենք կարողանալու ֆուտբոլ խաղալ։ Հա, մեկ էլ մոռացա ասել. սահմանին ամեն բան հանգիստ է։

Էս մի նյութս էլ մի քիչ կարճ պատմեց Բաղանիսում տիրող իրավիճակի ու եղանակի մասին:

Մի երկու տարի առաջ, երբ մայրիկս հեռուստացույցով գրեթե միշտ հայկական ֆիլմեր էր դիտում, ես նյարդայնանում էի.

-Լավ էլի, մամ, էլի ես սև-սպիտակ կինոն ես նայում, ախր, մի հետաքրքիր բան էլ չկա, ի՞նչ էս էդքան կլանված նայում:

Այդ ժամանակ ես ընդհանրապես ցանկություն չունեի նայել այդ ֆիլմերը, որովհետև անհետաքրքիր էր (ինչ անխելքն էի): Այս տարի, քանի որ ունեմ բանավոր քննություն գրականություն առարկայից, ինձ հանձնարարված է կարդալ շատ ու շատ գեղարվեստական գրքեր: Գրքերը վերցնում էի դպրոցի գրադարանից, ու ամեն գիրք վերցնելուց գրադարանավարուհին՝ ընկեր Ջուլիկը, ասում էր, որ ֆիլմն անպայման դիտեմ, ու վաղը կիսվեմ տպավորություններով: Մտքիս մեջ ասում էի. «Վայ, էս էլի էն սև-սպիտակ կինոներից ա լինելու, հավես չունեմ նայեմ», բայց հետո մտածում էի. «Ախր, ինձ պետք ա, բա որ քննությանը դա ընկնի, գուցե ֆիլմը օգնի՞ ավելի լավ հասկանալ ստեղծագործությունը»: Գնացի տուն և առաջին ֆիլմը, որ դիտեցի, Հովհաննես Թումանյանի «Գիքորն» էր: Մինչ այդ ամբողջությամբ չէի դիտել: Հա, «Գիքորը» միակ ֆիլմն էր, որ սիրել եմ (բայց հիմա միակը չէ), երկրորդը՝ Նար-Դոսի «Սպանված աղավնին», երրորդը՝ Ստեփան Զորյանի «Խնձորի այգին», չորրորդը՝ Հրանտ Մաթևոսյանի «Աշնան արևը», և այդպես շարունակ: Չեմ թաքցնի և կասեմ, որ այս բոլոր ֆիլմերի ժամանակ արցունքները աչքերիցս հոսում էին (երբեք այդպես չէի հուզվել ֆիլմերից): Կարծիքս հին հայկական ֆիլմերի մասին փոխվեց ամբողջությամբ, դրանք իմ աչքին երևացին այնքան գունավոր, այնքան լուսավոր, այնքան հեքիաթային: Անչափ հաճելի է հայկական ֆիլմեր դիտելը, նախ, հաճելի է տեսնել բնական գեղեցկությունը: Այսօրվա ֆիլմերում կանանց շպարը շատ ցայտուն է (մի քիչ մեղմ եմ արտահայտվում), իսկ հայկական հին ֆիլմերում կնոջը տենում ես իր բնական գեղեցկությամբ: Երկրորդը՝ հայկական ֆիլմերում իսկապես շունչ ես զգում, քեզ թվում է, թե այդ ամենը քո աչքի առաջ է տեղի ունենում: Այնքան բարություն կա այդ ֆիլմերի մեջ, այնքան մաքրություն, որ մարդկանց հոգում հետք են թողնում, ամեն ֆիլմից մի կարևոր բան ես սովորում: Երբ դիտում եմ հայկական ֆիլմ, զգում եմ, թե հերոսը կամ հերոսուհին ինչ հոգեվիճակում է գտնվում: Այդ ամենը նաև շնորհիվ դերասանական անձնակազմի, հրաշալի են կատարում իրենց դերը: Այնքան բան կա ասելու հայկական ֆիլմերի մասին, բայց այսքանով այսօր կսահմանափակվեմ: Ուղղակի խնդրում եմ բոլորին. անջատեք այդ հնդկական սերիալները ու նայեք մերը՝ մեր հայկականը, հաստատ այն ամենը, ինչ ստանալու եք հայկական ֆիլմերը դիտելուց, երբեք չեք ստանա այլ ֆիլմերից: Շնորհակալ եմ, մայրիկ, ու շնորհակալ եմ, ընկեր Ջուլիկ, որ ծանոթացրիք ինձ այդ հրաշալի, սև-սպիտակ ու գունավոր աշխարհի հետ:

Հ.Գ Առաջինը դիտեք «Աշնան արևը», հետո անպայման մյուսները: Բարի դիտում:

Երեք քույր ենք, բայց տարբեր «բոյերի»: Հա, հա, ես եմ, Էլենը ու Եվան: Լավ է, չեմ բողոքում, քրոջից լավ բան չկա, բայց կբողոքեմ, եթե մի քույր էլ լինի:

Արի, պատմեմ մի օրս, ու կհասկանաս երևի՝ ինչու: Չնայած գիտեմ, մայրիկս երբ կարդա այս հոդվածս, կրկին չի հավատա:

Ժամը 8:00: Արթնացա, լվացվեցի, արագ պատրաստվեցի:

8:20 – Եվուլ, զարթնի (Եվա, 5 տարեկան: Փոքրիկ քույրս է, հաճախում է մանկապարտեզ):

8:30 – Եվա, զարթնիր, ուշացանք…

8:45 – Եվա, արագացրու, ուշ ա, արթնացի, վայ…

Մի կերպ արթնացավ, հիմա պետք է համոզես, որ հագնվի:

Հիմա կասես՝ դու հագցրու:

Գիտես չե՞մ փորձել, չի ուզում, ու վերջ:

Շորերը փոխում է մի քանի անգամ:

-Միլենա, էս չի սազում իմ շորի հետ:

Տնից դուրս եմ գալիս, երբ արդեն զանգը տվել է, մի կերպ հասցնում եմ մանկապարտեզ: Ահավոր բարկացած վիճակում մինչև այն պահը, երբ նա բղավում է.

-Մին, պաչիկ չարեցի, Մին… (Մինենա-Միլենա՝ ես եմ):

Ու կապ չունի՝ ես ինչքան էի հեռացել, հետ եմ վազում՝ գրկելու նրան:

Դե, հիմա արի ու բացատրի ուսուցչուհուդ, թե ինչու ես ուշանում:

-Ընկեր Սարուխանյան, բարև ձեզ,- ու նստեցի միանգամից:

-Աղջիկ ջան, «կներես» չկա՞ր…

-Վայ… Կներեք…

Մի խոսքով, դպրոցից եկա տուն, հագստացա ու սկսկեցի մաքրել տունը, հետո՝ վազելով պարապմունքի:

Հետ եմ գալիս, արդեն ընտանիքս համալրված է: Հայրիկն ու մայրիկը վերադարձել են աշխատանքից, բոլորը տանն են, ու ես երջանիկ եմ, որ նման ընտանիքում եմ ծնվել:

Միգուցե ձեզ չեմ ասում, բայց շատ եմ սիրում ձեզ: