gohar hakobyan (ararat)

Մի թրի պատմություն

Երեկ պատմության դասին ուսուցչուհիս պատմեց մեր գյուղացի, Հայրենական պատերազմի մասնակից Գեղամ պապիկի մասին: Նշեց, որ նա մինչև վերջերս ողջ էր: Գեղամ պապիկը դասընկերոջս պապիկն է: Նա շատ էր մեզ պատմել իր պապիկի մասին: Ինձ այդ պատմությունները վաղուց էին հետաքրքրել: Որոշեցի ավելի շատ տեղեկություններ հավաքել նրա մասին:

Շտապեցի մեր դպրոցի փոխտնօրենի մոտ, որը նույնպես հերոս պապիկի թոռնուհին է:
Մենք երկար զրուցեցինք, և նա պատմեց լուսավոր հիշողություններ:

-Պապիկս ուտող-խմող մարդ էր, սիրում էր ընկերական շրջապատը: Հերթական օրերից մեկն էր, երբ խնջույք էր կազմակերպել: Այդ օրը լավ խմած էր, վերցրել էր իր թուրը ու սպառնում էր, որ կթռցնի բոլորի գլուխը: Ընկերներից մեկն էլ ասաց՝ քեզ Շաբալդա՞ ես կարծում (Շաբալդան իրենց գյուղի ազդեցիկ մարդկանցից է եղել): Ու այդ օրվանից նրան կոչեցին Շաբալդա: Պապիկս իր ծնունդը նշում էր մայիսի 9-ին, ասում էր, որ այդ օրը ինքը երկրորդ անգամ է ծնվել, քանի որ հայրենական պատերազմն ավարտվել է:

-Նա սիրո՞ւմ էր խոսել պատերազմի մասին:

-Եթե սթափ էր, չէր սիրում, բայց երբ փոքր-ինչ գինովցած էր լինում, կխոսեր երկար ու առանց դադարի:

Ես ընկեր Ազատյանի դեմքին թախծոտ ժպիտ նկատեցի և ավելի մեծ հետաքրքրությամբ տվեցի հաջորդ հարցս.

-Ինչո՞վ էին հետաքրքիր այդ պատմությունները:

-Գիտե՞ս ինչով էին հետաքրքիր, նա խոսում էր ոչ թե իր մասին, այլ պատերազմի ու խաղաղության, մարդկության ապագայի, երիտասարդության ու կրթության, գեղեցկության ու մաքրության մասին: Պապիկս պատմում էր. «1944 թվականի հունիսի 19-ին այն զորամասը, որտեղ կռվում էի ես, հրաման էր ստացել ազատագրել Ուկրաինայի քաղաքներից մեկը՝ Դրոգոբիչը:
Արդեն 6 ամիս էր, ինչ խորհրդային զորքերը չէին կարողանում ճեղքել գերմանական ահռելի ուժերի ամրությունը: Եվ ահա մերոնք լրացուցիչ զենք ու զինամթերք ստացան: Առաջին հերթին՝ «կատյուշաները», որոնց մերոնք առաջինը գործի դրեցին և գրավեցին քաղաքը»:

-Իր հայրենասիրությունը արդյոք փոխանցվե՞լ է իր ժառանգներին:

-Միշտ ենք լսել պապիկիս զրույցները և տեսել նրա հանդեպ հասարակության սերն ու հարգանքը, ինչպես նաև՝ իր կողմից կատարված նախաձեռնություներն ու աշխատանքները: Մենք բոլորս հպարտ ենք, որ կարող ենք կոչվել «Շաբալդայի հետնորդներ», քանի որ նրանից սերված բոլոր սերունդները ձգտում են լինել հայրենասեր, օրինապահ, աշխատասեր և հասարակության մեջ գտնել այն տեղը, որին արժանի է հայ մարդը և քաղաքացին:

-Ունե՞ր մի այնպիսի արտահայտություն, որ կրկնում էր անընդհատ:

-Միշտ ասում էր՝ օ՜ֆ, օ՜ֆ, իսկ մենք արդեն գիտեինք, թե ինչ էր թաքնված այդ խոսքի տակ:
Կարծես ասում էր. «Ոչինչ չունեմ ասելու, բայց իմացեք, որ դուք պատասխանատու եք ձեր յուրաքանչյուր քայլի համար»:

-Ընկե՛ր Ազատյան, ի վերջո այդ թուրը ի՞նչ նշանակություն ուներ իր համար:

-Այդ թուրը մինչև այժմ կախված է պապիկիս տան պատից: Նա միշտ հպարտանում էր և ոգևորված պնդում, որ թուրն է իրեն ուժ ու զորություն տալիս: Մենք հավատացել ենք նրան ու այժմ էլ ուզում ենք հավատացած լինել, որ պապիկիս լուսավոր հոգին՝ որպես պահապան հրեշտակ, մեզ է հսկում ու ավետում բարին:

Ածիկ

Զատիկը մեր՝ Արագածոտնի մարզի Ծաղկաշեն գյուղում, սկսվում է մի քանի օր առաջ, երբ սկսում ենք պատրաստել ածիկ։

Լուսանկարը` Աստղիկ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Աստղիկ Հովհաննիսյանի

 Երևի շատ քչերը լսած կլինեն և ավելի քչերը՝ կերած։ Այն պատրաստում են Զատիկից մի քանի օր առաջ։ Մեր գյուղում մարդիկ կամաց-կամաց մոռանում են ածիկ պատրաստելու սովորությունը:Սակայն ամեն տարի մենք պատրաստում ենք, ինչպես տատիկս է ասում, Զատիկի օրհնանք։

Լուսանկարը` Աստղիկ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Աստղիկ Հովհաննիսյանի

Նախ ցանում ենք ցորենը ինչպես Զատիկին, սակայն դնում ենք մութ տեղում, որպեսզի, ինչպես տատիկն է ասում, քաղցր լինի։ Հաճախակի ենք ջրում։ Իսկ երբ  ծիլերը բավականին մեծանում են, տատիկն ասում է՝ սկսեցինք աղալ։

Լուսանկարը` Աստղիկ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Աստղիկ Հովհաննիսյանի

Կներեք, մինչև աղալը այն լվանում ենք և մանրացնում։ Աղալուց հետո հյութը քամելով խառնում ենք ջրի և  ալյուրի հետ և դնում, որ եփվի։
Դե, վերջում, ինչպես ասում են՝ հացը աշխատանքից հետո համեղ է:

Լուսանկարը` Աստղիկ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Աստղիկ Հովհաննիսյանի

Ani Ghulinyan

«Ժամանակ չունեմ»

«Ժամանակ չունեմ»-ը ամենաանտանելի արտահայտությունն է: Այսօր, երբ մարդկանց միջև շփումը տեղափոխվել է օնլայն հարթակ, ընկերների կամ ծանոթների հետ շփվելը դարձել է ավելի հեշտ: Դրա հետ զուգահեռ նաև հեշտացել են չսիրած, երբեմն էլ անտանելի մարդկանցից խուսափելու ձևերը: Բավական է միայն ասել, որ ժամանակ չունես;

Բայց մի հարց կա, արդյո՞ք բոլոր դեպքերում է ծանոթներից լսած «ժամանակ չունեմ»-ը խուսափողական նշանակություն ունենում: Երկու ամիս առաջ միանշանակ կասեի` այո: Չէ որ, եթե քո զբաղվածության շրջանակը սահմանափակվում է միայն դասերով, և ունենում ես այնքան ժամանակ, որ կարող ես քեզ թույլ տալ այն ծախսել անիմաստ բաների վրա, դժվար է ուղեղում տեղավորել, որ հնարավոր է նաև շատ զբաղված լինել ու քիթ սրբելու ժամանակ չունենալ:
Բայց ինչպես ասում են, մինչև սեփական մաշկիդ վրա չզգաս, չես հասկանա: Այսօր, երբ ես էլ դժվարությամբ եմ տեղավորվում ինձ հատկացված օրեկան քսանչորս ժամի մեջ, սկսել եմ հավատալ, որ կարելի է նաև ժամանակ չունենալ, որ գիշերները հնարավոր է ուշ քնել, ոչ միայն ֆիլմ կամ ֆուտբոլ նայելու, այլև ամեն բան հասցնելու համար, որ ամենամոտ մարդիկ ու նրանց հետ կապված իրադարձություններն էլ մտքից կարող են թռչել, եթե ուղեղը շատ բաներով է ծանրաբեռնված:
Այնուամենայնիվ, այս ամբողջ ժամանակային խառնաշփոթից մի բան եմ հասկացել, որ միշտ էլ կարելի է ուղղակի ամեն ինչ թողնել ու գրել այն ընկերներին, որոնք հաստատ գիտես, սպասում են քեզ, շփվել այն մարդկանց հետ, ովքեր միշտ քո կողքն են (անգամ ժամանակ չունենալու պարագայում), կամ պարազապես ֆուտբոլ դիտել:
Ու մի փորձեք ամեն բան արդարացնել ժամանակ չունենալով: Մեծ հաշվով «ժամանակ չունեմ»-ը ալարկոտությունը կոծկելու հերթական միջոց է:

Կոթիի «Սմարթ ապահով սենյակը»

Լուսանկարը՝ Նինա Գանջալյանի

Լուսանկարը՝ Նինա Գանջալյանի

Մեր օրերում տեխնիկական միջոցներն այնքան են զարգացել, որ արդեն ոչ միայն ռոբոտներն են փոխարինում մարդկանց, այլև մարդիկ են նմանվում ռոբոտներին: Տեխնիկական միջոցների զարգացման թե՛ դրական, թե՛ բացասական կողմերը շատ են, ինչևէ, այսօր կխոսենք միայն դրականների մասին: Մեզանից շատերը գիտեն Հայաստանի մանուկներ հիմնադրամի (Children of Armenia Fund) ու դրա իրականացրած ծրագրերի մասին: Հիմնադրամի ծրագրերից մեկն էլ Հայաստանի տարբեր համայնքներում Սմարթ սենյակների ստեղծումն է: Տավուշի մարզում այդպիսի համայնքները դեռևս երկուսն են՝ Այգեհովիտը և իմ համայնքը՝ Կոթին:

Լուսանկարը՝ Նինա Գանջալյանի

Լուսանկարը՝ Նինա Գանջալյանի

Ծրագրի նպատակը տեխնիկական նոր միջոցներ ստեղծելն ու երեխաներին նոր հնարավորություններ ընձեռելն է: Կոթիում սենյակը գործում է արդեն շուրջ 7 ամիս: Սենյակում 3 մշտական խմբակ է գործում՝ անգլերենի, ռոբոտաշինության և մեդիա գրագիտության: Գործում է նաև անգլերենի ինքնուսույց ծրագիր, որի գլխավոր առավելությունը տարիքային սահմանափակում չունենալն է: Նորագույն տեխնոլոգիաներից նույնիսկ մանկապարտեզ հաճախող փոքրիկները հետ չեն մնում. նրանց համար էլ ուսուցողական դասընթացներ ու մուլտֆիլմի դիտումներ են կազմակերպվում:

Լուսանկարը՝ Նինա Գանջալյանի

Լուսանկարը՝ Նինա Գանջալյանի

Սենյակը «Սմարթ սենյակ» կոչվելու փոխարեն կոչվում է «Սմարթ ապահով սենյակ»: Անվանումը հենց այնպես չի տրվել. այն նկուղային հարկում է, ինչը կարծես պարտադիր պայման է սահմանամերձ համայնքում:
Սմարթ սենյակի համակարգող Նինա Գանջալյանի խոսքով՝ երեխաները մեծ հաճույքով են հաճախում դասընթացներին, ինչի հիմնական պատճառներից մեկն էլ սենյակի առաջինն ու դեռևս միակը լինելն է: Նինան մեծ հաճույքով է աշխատում երեխաների հետ: Կարծում է, որ երեխաների հետ աշխատելը միշտ էլ հաճելի է:

Լուսանկարը՝ Նինա Գանջալյանի

Լուսանկարը՝ Նինա Գանջալյանի

Սմարթ սենյակ արդեն շուրջ 40 երեխա է այցելում, նրանցից որոշները անգամ մի քանի դասընթացների են մասնակցում: Մեկն էլ Անի Էվինյանն է: Անիի խոսքով՝ սկզբում նա նման սենյակի մասին երազել անգամ չէր կարող: Սենյակի բացման մասին իմանալով՝ անմիջապես սկսել է հետաքրքրվել և ամեն ինչ անել դասընթացներին մասնակցելու համար: Մասնակցում է ռոբոտաշինության, անգլերենի և մեդիա գրագիտության դասընթացներին: Ասում է, որ իր համար նման ծրագրի մասնակցելն իսկապես շատ կարևոր է, և որ յուրաքանչյուր դասընթացին մասնակցությունն իր հիմնավոր պատճառն ունի: Ուզում է լրագրող դառնալ: Ասում է, որ թե՛ անգլերենը, թե՛ մեդիա գրագիտությունը չափազանց կարևոր են ցանկացած լրագրողի համար: Իսկ հարցին, թե ինչ կապ ունի ռոբոտաշինությունը լրագրություն սովորել ցանկացող մարդու հետ, Անին իր պատասխանն ունի. «Ուզում եմ հայրենիքիս համար որևէ լավ բան անել. իմ պատրաստած ռոբոտը կկանգնի սահմանին և իր վրա կվերցնի թշնամու կողմից արձակված ցանկացած փամփուշտ»:
9-րդ դասարանցի Տաթևիկ Սեփխանյանը նշում է, որ COAF-ի նախագծած ծրագիրը՝ Կոթիում Սմարթ սենյակ ստեղծելը, շատ անսպասելի և, միևնույն ժամանակ, անչափ հաճելի իրադարձություն էր իրենց՝ երեխաների համար: Տաթևիկն ամեն ինչ հենց սկզբից հիշեց, պատմեց իր վախերի, ձանձրույթի ու անհասկանալի թվացող դասընթացների մասին. «Սկզբում վախենում էի, չէի հավատում, որ կկարողանամ լրացնել ընդունելության հայտն ու մասնակցել խմբակին: Առաջին մի քանի օրերն իսկապես ձանձրալի էին թվում, որովհետև չէի կարողանում գիտակցել դասընթացների լրջությունն ու կարևորությունը: Հիմա մեծ սիրով եմ մասնակցում թե՛ ռոբոտաշինության, թե՛ մեդիայի և անգլերենի խմբակներին: Շատ տպավորված եմ այս պարապմունքներից ու հատկապես՝ դասավանդող ուսուցիչներից: Նրանք իսկապես ջանք չեն խնայում մեզ ինչ-որ նոր բան սովորեցնելու համար: Այստեղ հնարավորություն եմ ունենում զբաղվել այնպիսի բաներով, որոնց մասին երազել անգամ չէի կարող»: Տաթևիկը հույս ունի, որ դասընթացները երբեք չեն ավարտվի: Ուզում է բավականին լավ անգլերեն խոսել սովորել և ինքնուրույն ստեղծել իր երազած ռոբոտը:

Լուսանկարը՝ Նինա Գանջալյանի

Լուսանկարը՝ Նինա Գանջալյանի

Մայա Հարությունյանի համար ևս Սմարթ սենյակի բացումը ամենաանսպասելի, բայց և ամենաուրախ նորություններից մեկն է եղել: Մեծ հաճույքով է մասնակցում թե՛ անգլերենի, թե՛ մեդիա գրագիտության դասընթացներին: Հաճախ եմ հարցնում, թե ինչ են սովորում Սմարթ սենյակում, ասում է. «Սմարթ սենյակում սովորում ենք այն, ինչը չենք սովորել դպրոցում: Ամեն ինչ ավելի հեշտ է և մատչելի՝ մեր հիանալի ուսուցիչների շնորհիվ: Անգլերենը միջազգային լեզու է, և մեր օրերում այն իմանալը կարծես թե պարտադիր պայման է գիտության ցանկացած բնագավառում»:
Ռոբոտաշինության փոքրերի խմբում էլ արդեն երկրորդ ռոբոտն են նախագծում: Եղբայրս՝ Ժորան, ոգևորված պատմում է դասընթացների մասին ու հորդորում, որ գրեմ ասածները: Ուզում է ծրագրավորող դառնալ, շրջել այլ երկրներում և մի օր իր իսկ ստեղծած խաղերը խաղալ: Հարցին, թե ինչ ռոբոտ է ուզում պատրաստել, մեր ծույլիկը առանց մի վայրկյան անգամ մտածելու պատասխանում է. «Ռոբոտ, որ մարդու փոխարեն գործ կանի, խանութ կգնա, դաս կսովորի»:
Ու երևի տարիներ հետո մարդիկ ռոբոտներից ոչ մի բանով էլ չեն տարբերվի:

anush mkrtchyan

Երևի իրոք «Աստղերն են մեղավոր»

«Որոշ անվերջություններ մեծ են այլ անվերջություններից»:

Ջոն Գրին

Ժամանակը մեկ-մեկ ուզում է, որ կանգնեցնենք իրեն: Բռնենք ու չթողնենք, որ գնա: Գրքերը մեզ միշտ խորհուրդ են տալիս ապրել ամեն վայրկյանը, բայց անգամ ներկայով ապրելը չի թողնում չմտածել վաղվա մասին: Որովհետև վաղը գալու է, ու մենք հենց «վաղվանով» ենք արդարացնում մեր «այսօր»-ը: Ու որովհետև «այսօր»-ն ու «վաղը» միայն ժամանակն են նկարագրում, ուրեմն պետք է ապրել «ժամանակը»:

Ժամանակը իր մասին հիշեցնում է միշտ: Ժամացույցի սլաքի չխկ-չխկոցը ստիպում է գիտակցել, որ վայրկյաններն անցնում են, իսկ դու դեռ նստած ես բազմոցին, ու կնստես երկար, մինչև բոլոր ձայները կլռեն, ու կմնա միայն մի ձայն՝ չխկ-չխկ…

Դե, ուրեմն ինչո՞ւ սպասել, որ «այսօր»-ն ու «վաղը» գան ու անցնեն , ու դու անգամ չզգաս, որ դրանք, քոնն էին, քո կյանքի «ժամանակները», որոնք անցան ժամացույցի սլաքի հետ, ասես, երբեք էլ քոնը չէին եղել:

Երևի, իրոք աստղերն են մեղավոր: Նրանց հաշվելու և անվերջ երազելու վրա կորցրած քո ժամանակի համար, նրանք պատասխան չունեն: Որովհետև անգամ աստղերը հարատև չեն, ու որ ժամացույցի չխկ-չխկ-ը նրանց էլ կտանի քո ստեղծած անվերջությունից, ու դու կմնաս քո ստեղծած աշխարհի վերջին բնակիչը՝ առանց ժամացույցի…

Հ.Գ. Մեջբերում Ջոն Գրինի «Աստղերն են մեղավոր» գրքից.

«Կգա ժամանակ, երբ մենք բոլորս կմեռնենք: Բոլորս: Կգա ժամանակ, երբ չի մնա ոչ մի մարդ, ով կհիշի, թե ինչ-որ մեկը եղել է ու նույնիսկ ինչ-որ բան է արել: Չի մնա ոչինչ, որ կհիշեցնի Արիստոտելի կամ Կլեոպատրայի մասին, իմ մասին էլ չեմ խոսում: Այն ամենը, ինչ մենք արել ենք, կառուցել ենք, գրել ենք, մտածել ու բացահայտել ենք, կմոռացվեն:
Իսկ եթե քեզ անհանգստացնում է հավերժ մոռացումը, առաջարկում եմ անտեսել այդ վախը, ինչպես վարվում են բոլորը…»

Դաս՝ առանց դասագրքի

lyusyatoՄեր աշխարհագրության ուսուցչուհին՝ ընկեր Երեմյանը, մի օր դասարան մտավ ու մեզ հարցրեց.

-Չե՞ք ուզում բաց դաս անել:
Բայց սա հարց չէր, այլ կայծ, որից բռնկվեց իմ ու ընկերներիս ստեղծագործական միտքը: Սկսեցինք պրպտել, հետազոտել, նորը գտնել: Պետք է համեմատելով ներկայացնեինք Ճապոնիան և Չինասատանը:
lyusyaotooԱշխարհագրության դասագիրքը մնաց գրասեղանիս, երևի մի քիչ էլ «նեղացավ», քանի որ համակարգիչն էր հետազոտական աշխատանքիս գլխավոր աղբյուրը: Ընկերներիս հետ օրեցօր նոր նյութեր, հետաքրքիր փաստեր էինք գտնում: Եվ մաթեմատիկական բանաձևումով ստացվեց.
Ճապոնիա (Չինաստան)= աշխարհագրական դիրք+ լեզու+ կրոն (հավատալիքներ)+ մշակույթ+ խոհանոց
Ի՜նչ հետաքրքիր էր. նույնիսկ դասամիջոցներին բոլորիս խոսակցության թեման բաց դասն էր: Մեր՝ չափից դուրս աշխույժ տղաներն անգամ «հնազանդ» սովորեցին իրենց բաժին նյութը: Ավարտին էր մոտենում աշխատանքը:
lyusyaotooooԻմ սիրելի ընկեր Երեմյանին անակնկալ էի խոստացել: Որոշել էի չինարեն կամ ճապոներեն սովորել, գոնե՝ շատ քիչ, որ բացման խոսքս տպավորիչ լիներ: Դա էլ ստացվեց համակարգչի, բազում կայքերի ընձեռած անսահմանափակ հնարավորությունների շնորհիվ:
Դասն անցավ անչափ հետաքրքիր: Բոլոր ընկերներս այդ օրն աչքի ընկան: Երբ Լիլիթը, Անին, Սուսաննան ճապոնական և չինական խոհանոցի, թեյախմության մի փոքրիկ դրվագ ներկայացրին, բոլորը հիացել էին:
lyusyaotoՊարտադրված ոչինչ չես անի: Ընկեր Երեմյանը չպարտադրեց մեզ անգիր սովորել դասագրքի զուտ գիտական տեղեկությունները, բայց մենք սովորեցինք ավելին:
Ժամանակ առ ժամանակ անհրաժեշտ է այսպիսի դասեր անցկացնել. դաս առանց դասագրքի:

hovik vanyan

Վերջապես անձրև եկավ, կամ գյուղացու գործը շատացել է

Մեր բաղչեն (հողամաս) փորում էի, երբ հանկարծ անձրև սկսվեց: Մտածեցի, որ լավ ստացվեց, գնամ տուն՝ նյութ գրեմ:

Միանգամից դա մտքովս անցավ, որովհետև արդեն քանի օր էր՝ ուզում էի նյութ գրել, բայց եղանակը տաքացել էր, ու ինչպես ամբողջ գյուղի բնակիչները, այնպես էլ ես, գրեթե տանը չէի լինում: Ինչո՞ւ: Որովհետև գյուղացու գործը շատացել է: Մեկը հողն է փորում, մյուսը՝ կովերին է պահում, երրորդը՝ փայտ է ջարդում:

Անձրևի գալը և՛ լավ էր, և՛ վատ: Լավ էր, որ ժամանակ գտա նյութ գրելու ու մի քիչ էլ մի քանի օրվա աշխատանքից հետո հանգստանալու համար: Եվ վատ էր, որովհետև հողը թացացավ, ու մի քանի օր չեմ կարողանա փորել: Հիմա պետք է սպասեմ մինչև հողը չորանա, իսկ այդ ընթացքում գյուղացու գործը հաստատ չի վերջանա:

Ուզում եմ ստեղծագործել ակտուալությունից դուրս

Հարցազրույց նկարչուհի Գոհար Մարտիրոսյանի հետ

-Ինչպե՞ս որոշեցիք դառնալ նկարչուհի: Ի՞նչ կրթություն եք ստացել: 

-Նկարիչներն ասում են, թե սովորելն անհնար է. նկարել կա՛մ կարող ես, կա՛մ ոչ, բայց դա իրականում պարզապես կարծրատիպ է: Նկարել սովորել հնարավոր է, չեմ կարծում, որ դա իմ ընտրությունն է եղել, չեմ էլ կարծում, որ ես մի օր նստել որոշել եմ, թե ինչ պետք է անեմ, ուղղակի ընտանիքումս տեսել են, թե ես ինչպես եմ ինչ-որ բաներ խզբզել, հետո խոսել են դրա մասին, և այդ խոսակցությունները ինձ ներշնչել են: Մարդիկ կողքից, դպրոցում սկսեցին ինձ նկարչուհի անվանել: Դպրոցում նկարչության դաս կար, որին ես չէի սպասում այնպես, ինչպես, օրինակ, տղաները ֆիզկուլտուրայի դասին: Այդքան շատ չեմ սիրել նկարելը, ուղղակի ես գիտեի՝ ես ով եմ: Իրականում շատ վտանգավոր է, երբ քեզ ներշնչում են, կողքից ավելի շատ են ասում, թե դու ով ես:

-Դուք ստեղծագործում եք Գյումրիում, ի՞նչ է տալիս Ձեզ Գյումրին, ի՞նչ դժվարությունների եք հանդիպում այստեղ, և, ընդհանրապես, Ձեր ժանրում, նկարչության մեջ: Ինչպե՞ս եք փորձում զարգանալ արվեստի մեջ:

-Ինչ-որ բաներ կան, փոխակերպվել է իմ արվեստը այստեղ և այլ ձևով է ընթացել, բայց ես փորձում եմ այն «անտարածություն» դիտարկել: Գյումրին շատ կարևոր է, երբեմն ինձ համար շատ փակող, բայց հիմնավոր է ինձ դարձնում: Այդ ստատիկությունը, որ կա Գյումրիում, ինչ-որ ձևով իրեն շատ հիմնավոր է դարձնում: Օրինակ՝ քանդակը չես կարող տեղափոխել, որովհետև այն ծանր է, բայց այդ ծանրության մեջ այնքան մոնումենտալիզմ կա: Դա ավելի հիմնավոր է, քան այն արվեստները, որոնք ստեղծում ես ինչ-որ քամոտ տարածության մեջ՝ այլ երկրներում: Դրանք ավելի անհիմն են ու անցողիկ, քան թե Գյումրիում ստեղծվածները: Դա Գյումրիի յուրօրինակությունն է:

-Ի՞նչ արձագանքներ եք ստանում մարդկանցից Ձեր աշխատանքների վերաբերյալ: Ցուցահանդեսներ ունենո՞ւմ եք: Հաճա՞խ եք ցուցադրում Ձեր աշխատանքները:

-Ես ունենում եմ ցուցահանդեսներ, բայց իրականում շատ դժվար է ցուցահանդեսներ ունենալ: Ես ամենաշատը չեմ սիրում իմ գործերը: Ինձ չի բավարարում ոչ թե այն պատճառով, որ վատն է, այլ երբ դու անում ես այդ գործը, քեզ համար արդեն սկսում է իմաստազրկվել, քանի որ դու աճում ես, ինչ-որ մի տեղ ես հասնում, որտեղ դու արդեն արել ես դա, դու արդեն դա չես: Երբեմն լինում է, որ մարդիկ ասում են՝ սա դու չես, դա է ամենակոպիտ քննադատությունը: Մարդիկ գիտեն, թե դու ով ես, ու երբ նայում են գործդ, ասում են, որ դու էստեղ կեղծել ես: Դա է երևի ամենածանրը, երբ դու անկեղծ ես քեզ հետ, ասում են, որ խաբեցիր, իսկ ինչո՞ւ խաբեցիր, որովհետև ինչ-որ պատճառներ կան, որոնք ավելի սոցիալ են: Մարդիկ, որոնց կարծիքը ինձ համար կարևոր է, երկու-երեք հոգի են, շատ չեն, մյուսները ամբոխ են, որի կարծիքը կարևոր չէ:

-Կպատմե՞ք, թե ինչպես են ծնվում Ձեր աշխատանքները, ի՞նչն է Ձեզ ուղղորդում դեպի նկարը:

-Այսպիսի արտահայություններ կան անգլերենում՝ Drawing՝ նկարչություն ու Visual art՝ պատկերավոր արվեստ: Սրանք գրեթե նույնն են, որովհետև Drawing-ն էլ է պատկերավոր արվեստ, բայց ինչ-որ տարբերություն կա: Այն, ինչով ես զբաղվում եմ, ավելի շատ պատկերավոր արվեստ է, այլ ոչ թե նկարչություն: Հիմա ես մատիտը չեմ վերցնում նկարում, նկարչությունն այն է, երբ դու կարողանում ես պատկերել աշխարհը, մարդուն, աթոռը կամ բարձը, ու քեզ սկսում է չբավարարել ինչ-որ բան, դու ավելի շատ ուզում ես պատկերել ուրիշ միջոցներով: Պատկերել, օրինակ, լույսի միջոցով: Արևն էլ է պատկեր, բայց դա կարող ես, օրինակ, էլեկտրական լույսով պատկերել, այնպիսի բաներով, որոնք ընդունված գործիքներ չեն նկարչության մեջ՝ վրձին ու կտավ չեն, բայց պատկեր են, որը ոչ թե ստեղծում է երկրաչափական նկարչություն ինչ-որ դատարկ հարթության վրա, այլ ավելի տարածական է:

-Ի՞նչ կասեք մեր օրերում արվեստագետների մասին, նկարիչների մասին: Արդյո՞ք նրանք շատ են: Ի՞նչ է մեր օրերում նկարչությունը Ձեզ համար և ընդհանրապես:

-Կարող եմ ասել, որ չկա այն արվեստը, որ ես գնամ պատկերասրահ, ու ինձ հպվի այն, ինչ ես տեսնում եմ: Այդպես արդեն երևի մի երեք տարի չի եղել: Ինձ համար ավելի արվեստին մոտ են խոսակցությունները, որոնք լինում են Գյումրիում կամ Հայաստանում: Ավելի շատ խոսվում է այն մասին, թե ինչու հնարավոր չէ արվեստ ստեղծել, և դա ինքնին արվեստ է: Այդ զրույցները շատ ավելի արվեստ են, քան այն, ինչն արվում է: Շատ դժվար է, երբ թափանցիկ տեսնում ես նկարիչների մոտիվացիայի աղբյուրը, այն, թե որտեղից է գալիս իրենց նկարչությունը: Դա ավելի շահավետ է, իրենք էլ, եթե տաղանդավոր են, սկսում են շահավետ բաներ անել, չեն գիտակցում երբեմն, ինքնախաբեության եզրին են: Կան մարդիկ, որոնք չգիտեն՝ ով են, դա էլ է շատ ծանր ինձ համար: Չեմ կարող ասել, որ ինչ-որ մարդիկ կան, որոնք ինձ ոգեշնչում են: Իմ ընկերները հիմնականում գրողներ են կամ կինոռեժիսորներ, բայց կան մարդիկ, որոնց հետ ես կարող եմ խոսել արվեստից նույնիսկ առանց շեշտելու, որ դա արվեստի մասին խոսակցություն է: Հիմա այս խոսակցությունն էլ է ինձ համար ինչ-որ ձևով մոտ դրան:

-Ովքե՞ր են ձեր սիրելի նկարիչները կամ արվեստագետները, որ ձեր ուշադրության կենտրոնում են:

-Կինո եմ շատ սիրում, բայց դա շատ փոխվող է: Չնայած, որ Անդրեյ Տարկովսկու սիրահար եմ, չեմ կարող հիմա նրա անունն ասել: Նաև Քրիս Մարկերին եմ սիրում, մի երկու հատ փաստագրական ֆիլմ ունի, որոնք ներշնչանքի աղբյուր են ինձ համար: Փորձում եմ այդ «փաստագրականությունը» բերել պատկերավոր արվեստ: Դեռ չեմ գտել գործիքները, բայց, համենանայն դեպս, դա շատ օգնում է:

-Ի՞նչ ծրագրեր ունեք:

-Ես շատ ռադիկալ եմ: Մտածում եմ գնալ ինչ-որ տեղ, որտեղ չեմ եղել, տեսնել ինչ-որ բան, որ չեմ տեսել: Բայց դա լինի լրիվ անշահ ու ազատ: Մի բան կա արվեստում, երբ դու ստեղծագործում ես, որովետև դա պահանջում է շրջապատդ: Օրինակ՝ քարերը հիմա լավ ծախվում են, այդ թեմայի շուրջ ստեղծագործելը շատ ակտուալ է, մանավանդ, որ մենք մեծ սփյուռք ունեցող երկիր ենք: Ուզում եմ ստեղծագործել ակտուալությունից դուրս, այդ ակտուալությունը ինքս ստեղծել, նույնիսկ՝ եթե չընդունվի:

mariam tonoyan

Խնդրում եմ, ձեռքս զամբյուղ մի տվեք

Արդեն երկար ժամանակ է, ինչ ոչ մի նյութ չեմ գրել: Խոստովանեմ` փնտրտուքների մեջ եմ: Գիշեր-ցերեկ մտածում եմ իմ ամենամեծ նախասիրության` միշտ հանելուկ թվացող աշխարհի լեզուների ու նրանց գաղտնիքների մասին:

Ամեն մի լեզու ունի դարավոր մի ուրույն պատմություն ու իր հիմքում թաքնված տարբեր զարմանալի ու հետաքրքրաշարժ տեղեկություններ ժողովրդի էության ու պատմության մասին:

Օրինակներ բերեմ գերմաներենից: Գերմաներենում կա մի արտահայտություն «փոշուց փախչել», որը նշանակում է ինչ-որ բանից վախենալով խուսափել, խույս տալ: Սա գալիս է միջնադարից, երբ ռազմի դաշտից (այն է` դաշտի փոշուց) կռվողը թողնում էր ռազմի դաշտը և փախչում: Կամ «սա ոչ մի կաշվի վրա չի գրվի» արտահայտությունը, որն ունի «չափն անցնել» իմաստը: Միջնադարում մարդիկ հավատում էին, որ սատանան մարդկանց մեղքերը կովի կաշվից պատրաստված մագաղաթի վրա է գրում, ու երբ մեկը շատ էր մեղքեր գործում ու չափն անցնում էր, գործածում էին այդ արտահայտությունը: «Ձեռքը զամբյուղ տա » գերմաներենում նշանակում է՝ մերժել: Առաջներում աղջկա ձեռք խնդրելիս, երբ նրանց մերժում էին, որպես մերժում նրանց զամբյուղ էին տալիս: Նորվեգերենում մինչ օրս շաբաթ օրվան անվանում են «լողանալու օր», քանի որ իրենց նախնիները` վիկինգները, շաբաթ օրն էին լողանում: Սրանք ոչ թե բարբառային են, այլ սովորական արտահայտություններ, որոնք օգտագործվում են առօրյա խոսակցական լեզվում:

Այսինքն, այսօրվա լեզուն սովորելով ` տեսնում ես` ինչպես են մարդիկ ապրել ու մտածել նաև անցյալում: Վերոհիշյալ օրինակներն իմ մեջ առաջացրել են տխուր ենթադրություններ, որ հայերենում պատմական անցյալն ամփոփված չէ, ինչպես այլ լեզուներում: Բայց կարծում եմ, ես դեռ լավ չեմ ուսումնասիրել մեր լեզուն, թե չէ ինչպես է հնարավոր, որ ամենահին լեզուներից մեկի մեջ պատմությունն ամփոփված չլինի:

Սիրելի՛ ընթերցող, եթե մտաբերես նման օրինակներ հայոց լեզվում, խնդրում եմ արձագանքիր նյութիս և վերջ տուր փնտրտուքներիս:

Մեր նոր թղթակիցները. Կապան

ruzanna stepanyanԵս Ռուզաննան եմ, այդքան էլ չեմ սիրում անունս, բայց արդեն համակերպվել եմ: Մտերիմերս ինձ գիտեն որպես փոփոխական, բարդ, բարի և միշտ քնի պակաս զգացող մարդու: Մեկ շաբաթվա մեջ որոշում եմ տասից ավելի մասնագիտություն, որոնք կցանկանայի սովորել: Արդեն ընտրել եմ երկուսը՝ լրագրություն և ատամնաբուժություն, որոնց մեջ նույնպես պետք է կողմնորոշվեմ: 

Լրագրության կողմնորոշումը տվել է մայրիկս, ասելով, որ ճտպտան լեզու ունեմ: Իսկ ատամնաբույժ դառնալու միտքն առաջացավ, քանի որ կյանքիս կեսը անց եմ կացրել և անց եմ կացնում ատամնաբուժարանում:

Բնավորությանս պատճառով շատ եմ տուժում, քանի որ ամեն ինչ սրտիս մոտիկ եմ ընդունում, նեղացկոտ եմ: Մեկ-մեկ մտածում եմ, թե ինչպես են դիմանում ինձ: Չգիտեմ այնպիսի մեկին, որը ավելի փոփոխական է, քան ես: Մեկ ժամում բնավորությունս ունենում է հազար երանգ՝ մեկ ուրախ եմ, մեկ՝ տխուր, կոպիտ կամ բարի: Ինքս ինձնից գլուխ չեմ հանում: Ընկերասեր եմ, ընկերներս քիչ են, բայց՝ իրական: Խանդում եմ բոլոր ընկերներիս և մտերիմներիս, ինչի պատճառով էլ հաճախ կռիվների մեջ եմ ընկնում:

Հուսով եմ, որ ճիշտ մասնագիտություն կընտրեմ և կկայանամ այս կյանքում:

Ռուզաննա Ստեփանյան, 14 տ.

***

tamara aghayanԵս Թամարան եմ, սիրում եմ, երբ ինձ անվանում են Վրաստանի թագուհու անունով՝ Թամար թեև ինձ անվանել են ոչ թե նրա, այլ տատիկիս անունով: Շատ ինքնավստահ եմ և, միաժամանակ, շուտ կոտրվող: Ճիշտ է, արդեն բավականին հասուն մարդ եմ, բայց դեռ ինքս չեմ ճանաչում իմ բնավորությունը և ինձ նոր եմ բացահայտում:

Ցանկանում եմ ապագայում դառնալ քաղաքական գործիչ, ավելի կոնկրետ՝ ԱԺ պատգամավոր: Ընկերներիս այդ ցանկությունը դուր չի գալիս, և նրանք չեն հավատում, որ այն մի օր կիրականանա: Բայց, ինչպես ասացի, ինքնվստահ եմ և կհասնեմ իմ նպատակին:

Սիրում եմ ուրախանալ, հատկապես շատ եմ ուրախանում, երբ Հայաստանը աչքի է ընկնում աշխարհում որևէ հաջողությամբ: Այդ ժամանակ ես հպարտանում եմ իմ հայրենիքով: Ընդհանրապես, տարօրինակ եմ: Կարող եմ մեծ հաճույքով քննադատել մարդկանց, հետո հանգիստ այդ նույն մարդկանց հետ շփվել և ընկերանալ: Ուզում եմ, որ յուրաքանչյուր մարդ լինի ազատ: Ազատությունը չպետք է լինի սահմանափակ:

Թամարա Աղայան, 14 տ.

***

Բարև, ես Սվետան եմ: Ես բնավորությամբ հանգիստ եմ: Սիրում եմ միշտ ժպտալ և այդ ժպիտը փոխանցել մարդկանց: Ունեմ նաև պեպեններ: Ընկերներս բարի նախանձով միշտ ասում են, որ իրենք էլ են ցանկանում իմ պեպեններից: Ես օգնում եմ ընկերներիս ցանկացած ժամանակ և բոլոր հարցերով: Սիրում եմ նայել զինվորական կյանքի մասին ֆիլմեր և ինքս միշտ ցանկացել եմ ծառայել բանակում: Բայց մայրս, ինչպես և բոլորը, ասում են, որ բանակը աղջկա տեղ չէ: Ծառայելը դարձել է իմ մեծ ու լուսավոր երազանքը: Երբ մեծանամ, ուզում եմ բարեգործական աշխատանքներ իրականացնել: «Իմփակտ» ծրագրի շնորհիվ մեկ անգամ արդեն բարեգործություն եմ արել՝ անապահով երեխաներին ամանօրյա նվերներ ենք բաժանել:

Սվետա Մովսիսյան, 14 տ.