Քաղաքային «մաքրությունը»

-Օ՜, նույնիսկ այսպես,- ահաբեկված ասացի ես:

-Ման, ի՞նչ պատահեց:

-Մի՞թե չես տեսնում, այդ գարշելի աղբը նույնիսկ քաղաքի կենտրոն հասավ:

-Հըմ, լավ չէ,- մտահոգ ձայնով պատասխանեց քույրս:

-Տեսնում ես, չէ՞, գեղեցիկ տոնական քաղաքից անմիջապես հետո ինչն է հյուրընկալվում հայերիս:

-Քաղաքն աղտոտելը դարձել է առաքելության պես մի բան, երեւի նույնիսկ բնավորություն:

-Ճիշտ ես, ցավալի է, բայց փաստ: Քաղաքի զարդարանքները հավաքում էիք, գոնե աղբն էլ վերացնեիք:

-Դե, երեւի օրերից մի օր դա էլ կհավաքեն:

-Հուսանք, բայց պատկերացրու՝ մինչ այդ քանի մարդ կարող է գարշանք զգալ, ու քանի օտարական կհիասթափվի:

-Իսկ հենց այս աղբը ստեղծողներն ի՞նչ են մտածում իրենց մասին:

-Պատկերացում անգամ չունեմ, դե, տեսնում են, որ քաղաքապետարանը չի արձագանքում, չի էլ կազմակերպում մաքրման աշխատանքներ, իրենք՝ «բարեկիրթները», ինչո՞ւ պետք է հարգեն իրենց քաղաքը:

-Ահա, ամեն ինչ էլ մեծերից կամ «վերեւներից» է գալիս:

Եվ այդպես «գարշելիության սրով մասնատված»՝ շարունակեցինք մեր զբոսանքը, սակայն այդ «աղբային» տեսարանները դրվագ առ դրվագ ուղեկցեցին ինձ մինչեւ տուն, ու անգամ այս նյութը գրելիս՝ դեռ շատ մեծ զայրույթ էր կուտակված ներսումս:

sona mkrtchyan

Խոհեր «Մետրոնոմում»

Նստած էի Երեւանի «Մետրոնոմում»: Հեռախոսով ինչ-որ անմիտ խաղ էի խաղում, թափառում ֆեյսբուքում, թերթում լրատվական կայքերի էջերը: Հանկարծ ականջս շոյեց Ռազմիկ Ամյանի «Սիրեմ քեզ, լիանամ» երգը: Ճիշտ է, առանց նմանատիպ երգերի էլ կարող եմ հաճելի օր ունենալ (այդպիսի երգերի երկրպագու չեմ), բայց այս անգամն ուրիշ էր:

Ճերմակ դաշնամուրի դիմաց նստած էր մի աղջիկ: Նրա մատներն էին կենդանացնում ամյանական հնչյունները: Այնքան նուրբ էր, այնքան եթերային, որ չնկատեցի` ինչպես սկսեցի ձայնակցել երգին` անգամ բառերը չիմանալով: «Սիրեմ քեզ, լիանամ»-ը փոխվեց «Չունի աշխարհը քեզ նման»-ի, հետո «Evanescence»-ի «My immortal»-ի ու ամենայն հավանականությամբ այդպես էլ կշարունակվեր, եթե…

Ախր, բոլորն էին հիացած լսում: Դաշնամուրից մի քանի քայլ հեռու հավաքվել էին տղաներ. հազիվ երկուսը կամ երեքը լինեին: Քիչ հետո արդեն տասն էին: Եվ ի՞նչ էին անում՝ հմտորեն ցուցադրում էին իրենց տգիտության աստիճանը, այլ կերպ ասած՝ ծիծաղում էին, անմիտ բառեր հնչեցնում: Աղջիկը դադարեց նվագել, ոտքի կանգնեց, հեռացավ…

Anahit Ghazakhetsyan

Հեյ, ամեն ինչ կարգի՞ն է

Ես հաստատ որոշել եմ, չէ, հաստատ, քնելիս որոշել էի ու առավոտյան հիշում էի՝ գալու եմ տուն, գործերս անեմ, գրքերս դասավորեմ, սենյակս հավաքեմ ու գրեմ: Հիշում եմ, հաստատ է: Նույնիսկ բլոկնոտս բացեցի ու տեսա՝ առավոտը գրառումներ եմ արել, որ աչքովս ընկնի անընդհատ: Հեռախոսիս նոթերը նայեցի՝ էլի նույն տեքստով ինչ-որ բան:
«Հեյ, քանի որ առանձին նամակ չեմ գրում, ուրեմն, չեմ կարողանա Ֆլոյդի “Wish you were here”-ն թողնեմ էստեղ, բայց հուսամ՝ դժվար չի լինի միացնելը: Կարիք չկա երգի վերնագրի հետ քեզ ասոցացնել. ոչ մի բան չեմ զգում, հանգիստ եղիր: Կարող ես Ֆլոյդից ցանկացած բան միացնել, ասենք՝ “Dogs”-ը կամ ”Another brick in the wall”: Դու պարզապես իմ ուղեղում համատեղվել ես արդեն Ֆլոյդի հետ:
Վանաձորում չափից դուրս ցուրտ է, սառը, անօգնական: Ավելի շատ մրսում եմ, որովհետև մոտակա ժամանակներս մի շարք մարդկանց գրկելու հնարավորություն չեմ ունենա: Դու մրսո՞ւմ ես: Շարֆ գցիր անպայման ու թեյի մասին էլ չմոռանաս: Քեզ մոտ երևի ավելի ցուրտ է, ու ոչ միայն արտաքին ջերմաստիճանի հետ կապված:
Ցերեկը ցերեկ է, գիշերը՝ գիշեր:
Այ, էդքան սովորական է ամեն ինչ:
Էսօր մտածել եմ, որ որոշ ժամանակ առաջ ծառ էի, բայց էդ լրիվ ուրիշ պատմություն է, ու էդ երբեք չեմ պատմի, կներես: Կամ էլ՝ չներես: Քո խնդիրն է:

Երկու օր առաջ ամառային ուսապարկիս գրպանից նամակ գտա. իրական, անկեղծ, չընտրված բառերով խոստովանություն: Հիմա չգիտեմ, երևի ինչ-որ աղբամանում է, ու առանց երևի-ի էդ աղբամանը ինձ հեչ չի հետաքրքրում:
Կարծում էի՝ շատ պատմելու բան ունեմ… Չէ, լավ, թողնենք սա:
Եթե Ֆլոյդենց երգն ավարտվեց, Համասյանի “Leaving Paris”-ը միացրու: Ու բարձրաձայն պատասխանիր հարցիս՝ մոտդ ամեն ինչ կարգի՞ն է:

Ասա՝ հա, չէ, երևի, եսիմ, չեմ ուզում խոսել, քո ինչ գործ: Ասա՝ երկար պատմություն է, ես էլ կասեմ, որ սովորական է, կլսեմ, դե, ոնց որ միշտ:
Մի ֆիլմ խորհուրդ կտա՞ս:
Չէ, դրա մասին արի չհիշենք, խոսելու հավես չկա:
Շատ ես հոգնա՞ծ:
Համ էլ, երեկոյան տուն գալիս Արեգ Նազարյան էի լսում:
Դե լավ, ես էլ, բարի գիշեր: Կխոսենք»:

Չէ, ես հաստատ որոշել էի գրել: Ես խոստացել էի գրել:

shushan stepanyan portret

Մարդ արարած

Կյանքից «գոհ»

-Ու՜ֆ, էս ինչ կյանք ա, արդեն զզվել եմ: Ամեն օր գործի, տուն, տան գործ: Հո սաղ ինձ նման չե՞ն տանջվում: Մենակ ես եմ, որ էսքան աշխատում եմ: Մի օր չեղավ ինձ հանգիստ զգամ:

«Մեծահոգի»

-Էդ էր մնացել՝ ես զանգեի իրա ծնունդը շնորհավորեի: Ինքը իմը չի զանգել, բա ես ինչի՞ պիտի զանգեմ: Էն որ ասում են, է. «Ամեն ինչ փոխադարձ ա», շատ ճիշտ են ասում: Ես ինձ պիտի բարձր պահեմ: Ոնց ինքը, նենց էլ՝ ես:

«Անապահով»

-Վա՜յ, մի կոպեկ փող չկա, չեմ կարա պարտքով քեզ տամ: Սենց բան կլինի՞: Մի կերպ ենք յոլա գնում: Մեզ փող որտեղի՞ց, որ հլը քեզ էլ տանք:

«Տկլոր»

-Վա՜խ, էս ինչ սիրուն կոշիկ ա: Բա էս բլուզն ինչ լավն ա: Այ, էս գույնի չունեմ: Վերջ: Պիտի առնեմ:

«Հայրենասեր»

-Էս Հայաստանում մարդ չգիտի՝ ինչ անի, որ լավ ապրի: Այ, թե Ռուսաստանում լինեի, ինչ փողեր կաշխատեի: Էս ի՞նչ երկրում ենք ապրում:

«Գիտուն»

-Ինչքան մարդ կա ավտոբուսի մեջ: Շատ լավ ա. հեսա գիրքս հանեմ ու սկսեմ կարդալ: Կմտածեն՝ ինչքան խելացի եմ:

«Մուրացկան»

-Հեսա էս մեկին էլ մոտենամ ու արդեն կարգին փողով տուն կմտնեմ: Երկու քայլ ես անում ու ընտիր փող ես աշխատում: Կարդացիք երևի բոլորի մտքերն ու ամենքիդ մտքում մի կերպար հայտնվեց գրեթե իմ կերպարների պես: Չեմ սիրում ու չեմ կարողանում հանդուրժել իրենց իրական վիճակը հականիշող նման մարդկանց: Ապրելու իմաստը կորցնում եք, անկեղծ եմ ասում: Դե հիմա կարդացեք իմ սիրելի կերպարների մտքերը. իրենք շատ-շատ լավն են:

Գյուղացի

-Փառք Աստծո, երաշտ չեղավ, ահագին ցորեն-գարի ունեցա: Սենց էլ գնա՝ գոհ եմ: Մի քիչ տանջանք ա, բայց ո՞վ չի տանջվում: Մարդ պիտի աշխատի, որ ուտի:

Բեռնակիր

-Կես ժամ, ու ես տանը կլինեմ: Ինչքան լավ էր՝ էսօր շատ բեռ կար տեղափոխելու: Ուրեմն, շատ փող կտան: Ես էլ կնոջս սիրած խմորեղենն էսօր վերջապես կառնեմ ու տուն կտանեմ:

Հավաքարար, բայց առանց անգլերենի իմացության

-Հեչ էլ չեմ ամաչում գործիս համար: Հո չե՞մ թողնելու ընտանիքս առանց հաց մնա: Չեմ գնալու ու խնդրեմ, որ ուրիշն իր աշխատածն ինձ տա: Պիտի աշխատել: Ամոթ է չաշխատելն ու ուրիշից օգնություն ակնկալելը:

Հայրենասեր

-Որ չեն ասում՝ Հայաստանը ապրելու տեղ չի, գժվում եմ: Դե, տուն-տեղ թողեք, գնացեք ռուսի առաջ ծառայեք: Բա մարդ էս երկիրը կթողնի ու կգնա՞: Ամեն տեսակ գործ էլ կա Հայաստանում: Վատից սկսեք: Շատ աշխատեք: Գոնե կիմանաք, որ հայրենի երկրում եք, որ ձեր երկիրն եք շենացնում, ձերն են էս մարդիկ, էս մաքուր օդը ու էս հպարտ սարերը:

Մեծահոգի

-Ոնց եմ կարոտել լավ ընկերոջս: Ինչքան ժամանակ ա, որ չեմ զանգել, չենք խոսել: Ինքն էլ չի զանգել, բայց հասկանում եմ, որ ինձ նման, ինքն էլ ա զբաղված: Հո չե՞մ նեղանա իրենից:

Մեծ հիմնարկության հաշվապահ

-Վա՜յ, էս ինչքան եմ հոգնել: Ամեն օր հաշվել, գրել, ջնջել: Բայց, ա՜խր, առանց էս գործի էլ չեմ կարող: Վեց տարեկանից սկսել եմ կառուցել հաշվապահ դառնալուս երազանքն ու հիմա ո՞նց կարող եմ քանդել «տունս»:

Ուզում եմ, որ բոլորս գոհ լինենք կյանքից, գնահատենք այն ամենը, ինչ ունենք, գիտակցենք ամենափոքր ձեռքբերումի կարևորությունն անգամ, ու անկախ ամեն ինչից, միշտ աշխատենք, երբեք չծուլանանք: Այդպիսով միշտ գեղեցիկ կմնանք: Ուզում եմ, որ գնահատենք մեր ունեցածն ու ձգտենք հասնել ավելիին ոչ թե ագահությունից դրդված, այլ այն պատճառով, որ ուզում ենք ինքներս մեզ փորձել ու քայլել կյանքի ավելի բարձր աստիճաններով, որ ինքներս մեզնով ուրախանանք:

mariam hayrapetyan

Մտորելու առիթ

Մթնոլորտում տիրող տոնական տրամադրության վերջին բջիջները տոնածառը իր հետ տարավ պահարանի գլխին դրված արկղ: Մի քանի օր շարունակ մայրս ասում էր, որ ժամանակն է տոնածառը հավաքելու, բայց իր կարծիքով, ես ծուլանում էի ու չէի անում իր ասածը: Բայց բանն այն էր, որ ես վախենում էի, որ ավելի կընդլայնեմ տան դատարկությունը ու անընդհատ ձգձգում էի հավաքելու գործընթացը:

Վերջապես արեցի դա: Ամեն խաղալիքը հանելու հետ ինչ-որ բան էի հիշում: Հիշում էի, թե ինչպես ենք այդ խաղալիքը գնել, կամ երբ դրանցից մեկը շարքից դուրս էր եկել, ինչպես էր մայրիկն այն նորոգում, ու մենք նստած ուշադիր նայում էինք, որ անպայման նորից իր նախկին տեսքին վերադառնա: Մյուս խաղալիքը ես նվեր էի ստացել: Այն ուներ իր հատուկ արկղիկը, ու վրան թռչող երեխաներ էին պատկերված:

Մեկը գնել էի, երբ հերթական անգամ Երևանից տուն էի գալիս: Գյումրիում մեր ծանոթի խանութում պատահական տեսա ու միանգամից գնեցի այդ թափանցիկ կլոր գունդը, որի մեջ տոնածառ է, և թափահարելու դեպքում ձյան փաթիլներ են տատանվում:

Ամեն խաղալիքն ունի իր պատմությունը, ու ամեն անգամ տոնածառը զարդարելուց մենք հերթով վերհիշում ենք, թե մեր տոնածառի, թե նրա վրա եղած խաղալիքների կյանքը: Ու եկավ պահը, որ պետք է այս ամենը նորից մթությամբ պարուրել: Այստեղ բոլորս էլ տխրում ենք, բոլորս: Իսկ երբ ընտանիքով զարդարած տոնածառը ստիպված ես մենակ հավաքել, դա ավելի է տխրեցնում: Հարութը զբաղված է իր դասերով, մայրիկն էլ աշխատանքի է: Ու ես սկսեցի հավաքել մենակ, մտածել ամենատարբեր ստացված ու չստացված, եղած ու չեղած, հին ու նոր տարիների մասին:

Այո, ուղղելու դեռ շատ բան ունենք:

Ani v. Shahbazyan

Շարունակելով լրագրության մասին քննարկումը

Որոշեցի ես էլ միանալ Գայանեի եւ Անիի քննարկումներին լրագրողության հարցի շուրջ։ Ես համոզված եմ, որ մեր բոլոր թղթակիցներին էլ հետաքրքիր է այդ թեման։ Համամիտ եմ Անիի այն կարծիքին, թե մարդկայնությունը վեր է մասնագիտությունից։ Իմ կարծիքով դա վերաբերվում է բոլոր մասնագիտություններին։ Գայանեն իր նյութի վերջում հարցեր էր գրել, եւ ես ուզում եմ անդրադառնալ դրանց։ Նախ, ինչպիսի՞ն պետք է լինի իսկական լրագրողը։ Իսկական լրագրողը պետք է տա միայն հավաստի տեղեկություններ, իր խոսքը կարողանա ճիշտ հասցնել ընթերցողին եւ ոչ թե գրի անիմաստ նյութեր բավականին հետաքրքիր վերնագրերով, որպեսզի այն հավաքի շատ դիտումներ։ Ես հենց նոր կարդացի նյութ այսպիսի վերնագրով. «Ցավում է Ֆրանսիան, ցավում է ողջ ազգը»։ Վերնագրի ներքեւում մեր շատ սիրելի Շառլ Ազնավուրի լուսանկարն էր։ Դե, բնականաբար նրանք այդպես էին արել, որպեսցի բոլորը մտածեին, թե… Կարծում եմ, հասկացաք։ Իհարկե, ես համոզված էի, որ դա հերթական նյութն է, որը այսպես ասած, դիտում է մուրում։ Բայց հետաքրքրությունից ելնելով, մտա կարդալու։ Եվ պարզվեց, որ Շառլ Ազնավուրի ընկերն է մահացել։ Դե լավ էլի, չէի՞ն կարող հենց այդպես էլ գրել։ Ինձ նաեւ դուր չի գալիս այն, երբ լրագրողը նյութ է գրում հայտնի մարդկանց մասին եւ ամենավերջին բառերով վիրավորում նրանց։ Ես հաճախակի եմ հանդիպում նման նյութերի։ Հեռուստացույցով հաճախակի հարցազրույցներ եմ լսում։ Ինձ հետաքրքիր է, թե լրագրողը ինչպես է ձեւակերպում հարցը։ Դա շատ կարեւոր է։ Հարցազրույցի ժամանակ նրանք նաեւ պետք է ստեղծեն հարմարավետ «մթնոլորտ» զրուցակցի համար, հաճախակի ժպտան, որպեսզի հանեն լարվածությունը զրուցակցի միջից, ուշադիր լսեն,թե ինչ է խոսում, չընդհատեն անընդհատ։ Ինձ թվում է, լրագրողը պետք է նաեւ հոգեբան լինի։ Ես Հայաստանի լրագրողներից շատ սպասելիքներ ունեմ։ Եվ շատ կուզենամ, որ գոնե 90%-ը լինեն իսկական լրագրողներ։ Ներքին համոզմունք ունեմ, որ այդ 90%-ի 90%-ը կլինենք մենք՝ 17-ցիներս։

Դառը մանկություն

Լուսանկարը` Արտյոմ Մամյանի

Լուսանկարը` Արտյոմ Մամյանի

Այս պատմությունը այն մասին է, որ կյանքն ինչքան դաժան էլ լինի, պետք է առաջ գնալ:
Ինչքան էլ, որ դժվար լինի այս պատմությանը հավատալը, սակայն սա իրական պատմություն է:
Չորս երեխաների հայրը գնացել էր պատերազմ, իսկ մայրը աշխատում էր դաշտում՝ կժով ջուր էր տանում բանվորների համար: Մի անգամ ճանապարհին լսում է, որ Գերմանիան գրավում է Մոսկվան: Վատանում է: Դաշտի աշխատողները նրան տուն են հասցնում: Այդ ժամանակ էլ տանը լինում է միայն մի երեխան՝ Ժորիկը, որը վեց տարեկան է լինում: Ուղարկում է նրան հարևանի՝ Մարեն տատի մոտ: Մինչ Մարեն տատի գալը կինը արդեն մահացել էր: Երեխաների հոգսը մնում է նրանց տատի վրա: Նրանք երկու, չորս, վեց և ութ տարեկան էին: Այլևս ճար չունենալով, երկու երեխաներին դնում է խուրջինի մեջ և տանում Նոյեմբերյանի մանկատուն: Հետ է վերադառնում և գնում իրենց գյուղի գյուղապետի մոտ և օգնություն է խնդրում, բայց գյուղապետը նրան ասում է, որ դաշտը լիքը ցորեն ու գարի է, թող գնա, հավաքի և պահի թոռներին:
Դաշտում գործ անելու ժամանակ դաշտի տերը գալիս է և ասում նրան, որ դուրս գա դաշտից, տատը պատմում է իրողությունը, բայց տերը նրան չի լսում: Գալիս է ձիով մի քանի անգամ անցնում տատի վրայով: Տուն հասնելուց մի քանի րոպե հետո տատը մահանում է:
Երեխաները ունենում են երկու հորաքույր և մեկ մորաքույր, ով ամուսնացած է լինում: Ասում են մորաքրոջը, որ գա ապրի այդ տանը և պահի երեխաներին: Թվում էր, թե ամեն ինչ լավանում է, բայց մորաքույրը գալիս է, տիրանում տան ունեցվածքին, տնից դուրս հանում երեխաներին: Ժորիկը և Ռիման մնում են դրսում: Մարդիկ տեսնում են նրանց, խղճում և Ռիմային աշխատանքի տեղավորում՝ որպես նամակատար: Ձմռան բուք ու բորանին ոտաբոբիկ, կարմրած, և ուռած ոտքերով նա նամակներ էր հասցնում հասցեատերերին: Հորաքրոջ տղաներից մեկը, ով բավականին լավ է ապրելիս լինում, խղճում է Ռիմային և տանում իր մոտ: Պահում է նրան իր մոտ, մեծացնում և ամուսնացնում:

Լուսանկարը` Արտյոմ Մամյանի

Լուսանկարը` Արտյոմ Մամյանի

Ժորիկը քրոջը տանելուց հետո մնում է միայնակ: Այդ մի մատ երեխան փախչում է իրենց գյուղից և գալիս Նոյեմբերյան: Դռներ է ծեծում, խնդրում աշխատանք: Մի դուռ է բացում, տեսնում է՝ մի տղամարդ է նստած: Քարտուղարուհին փորձում է նրան դուրս հանել, բայց այդ մարդը ասում է նրան, որ նստի: Հարցնում է, թե ինչի համար է եկել իր մոտ: Ժորիկը պատասխանում է, թե աշխատանք փնտրելու: Դա լսելուց հետո միանգամից զանգում է Կողբի փայտամշակման գործարանի տնօրենին և ասում, որ տղային անպայման գործի տեղավորի: Մինչ նախագահի մոտ գնալը, տղային հարցում է, թե ինչ է անելու: Ժորիկը պատասխանում է, որ իր հայրը դուրգար (փայտամշակման արհեստավոր) է եղել, և իրենց տանը մնացել են հոր գործիքները: Գնում է գործիքները լցնում մի պարկի մեջ և հետ վերադառնում:
Տանում են արհեստավորի մոտ, ում անունը Ասատուր էր: Մի քիչ զրուցելուց հետո հարցնում է Ժորիկին.

-Քաղցա՞ծ ես:
Բայց Ժորիկը չգիտեր, թե ինչ է նշանակում «քաղցած լինել», և ոչինչ չի խոսում: Ասատուրը հանում է հինգ ռուբլի, տալիս է տղային: Ժորիկը միանգամից վազում է խանութ՝ հաց գնելու: Գալիս պառկում է անասնագոմի խոտի մեջ, քնում: Առավոտը չի կարողանում արթնանալ, ձյուն է գալիս նրա վրա, և տղան հիվանդանում է: Տանում են մորաքրոջ մոտ: Լավանալուց հետո նորից գալիս է Կողբ:
Այդ օրը ֆիլմի ցուցադրությունից հետ վերադառնալիս գործարանի աշխատողներից Դարչոն տեսնում է, որ արհեստանոցից ծուխ է դուրս գալիս: Գնում է տեսնում, Ժորիկը պառկել է թեփի վրա, վառել վառարանը և քնել: Դարչոն բարկանում է նրա վրա, վերցնում դույլով ջուրը և հանգցնում կրակը: Ժորիկը մտածում է, որ այդտեղից էլ են դուրս անելու: Բայց Դարչոն բարի մարդ էր, տանում է իրենց տուն, և երեք օր նա մնում է այնտեղ: Հետո որոշում են տղային տալ իրենց հարևանուհուն, ով ծեր կին էր՝ Նազան տատը: Նա ոչ մի ժառանգ չի ունենում և ուրախությամբ ընդունում է տղային:
Մինչ բանակ գնալը Ժորիկը ոչ մի կապ չի ունենում քույրերի հետ: Գնում է բանակ, հետ գալիս, ամուսնանում Մարուսյայի հետ: Ամուսնանալուց հետո տեղափոխվում են Վրաստան: Վեցուկես տարի ապրում ու աշխատում են այնտեղ:
Վրաստանում ապրելու ժամանակ նրանք բնակվելիս են լինում թուրքի տանը, որը Քուռ գետից հեռու էր հինգից վեց մետր: Սովորական օրերից մեկն էր, երբ դրսում սկսեցին գոռալ, օգնություն կանչել: Մարուսը և Ժորիկը տնից դուրս են գալիս և տեսնում, որ իրենց երեխաներից մեկը և հարևան երեխաներից մեկը ընկել են Քուռ գետը: Նրանց երեխային հաջողվում է դուրս բերել գետից, իսկ թուրք երեխային՝ ոչ:
Այս դեպքից հետո գալիս են Հայաստան, տուն կառուցում, և մինչև հիմա էլ ապրում են այդ տանը:
Փետրվարի քսանհինգին կլրանա Ժորիկ պապի ութսունմեկ ամյակը:
Ցավոք, ճակատագիրը նման դաժան ճակատագրեր մեկ կամ երկու հոգու համար չի պատրաստել:

Գնացի ակ վառելու

Լուսանկարը` Հովիկ Վանյանի

Դեռ հնուց, մեր գյուղում` Դսեղում, մի սովորություն կա, երբ Նոր տարվա գիշերը` թաղով գնում են «ակ վառելու»: Հայրիկիս ասում է, որ իրենց ժամանակ էլ է այդ սովորությունը եղել:
Բայց մինչև «ակ վառելու օրը» պետք է անվադողեր հավաքել, չէ° : Սեպտեմբերից սկսած, սկսում են ավտոմեքենաների հին ու մաշված անվադողեր հավաքել ամբողջ գյուղից, և ոչ միայն: Ինձ համար վառ օրինակ է փոքր եղբայրս, ով շատ է սիրում այդ սովորությունը, ու լինում են դեպքեր, երբ նույնիսկ մեզնից թաքուն է գնում հավաքելու: Այս գործընթացը տևում է մինչև դեկտեմբերի վերջին օրերը, ու պետք է գոնե 50 հատ հավաքված լինի:

Ակ վառելու տեղը կոչվում է Կվհանք: Տեղը շատ բարձր է, ու այնտեղից երևում է մեր ամբողջ գյուղը, ու եթե ամպամած օր չլինի, կարելի է տեսնել նաև տասը այլ գյուղեր: Միշտ գյուղի ուրիշ թաղեր նախանձով են նայել մեր ակ վառելու տեղին: Քանի որ տեղանքը բարձր է ու հեռու, անվադողերը պետք է ինչ-որ կերպ հասցնել տեղ: Դե’, այդ ժամանակ էլ օգնության են գալիս բեռնատար ավտոմեքենաները: Դեկտեմբերի 31-ին անվադողերը բարձում են մեքենան և ուղարկում Կվհանք` դատարկելու: Հետո բոլորը հավաքվում են իրենց վերցրած ուտելիքներով ու բարձրանում վերև:

Դե, անկեղծ ասած, ես չէի սիրում այս սովորությունը, բայց այս տարի եղբայրս շատ համոզեց, ու որոշեցի գնալ: Մինչ հասանք տեղ, շատ էինք հոգնել: Արդեն անվադողերն այնտեղ էին, մնում էր վառել: Դժվարը սկզբից վառելն էր, հետո շատ հեշտ էր վառվում: Քիչ հետո արդեն լսվում էր կրակի ճտճտոցը, իսկ մենք մի քիչ հեռու փայտով էինք կրակ վառել, որպեսզի մրոտ չլինենք, և’ տաք ‘մնանք, և’ խորոված անենք: Կրակը շատ գեղեցիկ էր ու հաճելի տաքություն էր հաղորդում: Նաև շատ գեղեցիկ էր գյուղը գիշերով, հատկապես, երբ նայում էինք կրակի միջով, ու տեսնում, թե ինչպես են հրավառություն անում, իսկ մենք դրանից բարձր էինք գտնվում:

Լուսանկարը` Հովիկ Վանյանի

Լուսանկարը` Հովիկ Վանյանի

Մոտավորապես երկու ժամ մնացի ու որոշեցի իջնել, որովհետև արդեն տեսա, թե ինչ էր նշանակում «ակ վառել»: Մտնելով տուն, ծնողներիս պատմեցի, թե եղբայրս ինչ էր տեսնում դրա մեջ, և ինչու է ամեն տարի ամիսներ առաջ նախապատրաստվում այդ օրվան:

Փակված դռներ

Ասում են` հաջողությունը միշտ գտնվում է փակ դռների հետևում, կամ որ եթե ինչ-որ մի դուռ փակ է, կան բազում այլ բաց դռներ…

Մարդիկ ունեն մի շատ հետաքրքիր ու յուրօրինակ «կարողություն». անընդհատ ասում են ու իրենք իրենց ասածից հեռու գնում, հնարավորինս հեռանում են ու փակում դռները…

Մեր շրջապատում` իմ Գյումրիում, հարևան գյուղերում, այլ քաղաքներում, այնքա~ն փակ դռներ կան…

Տխուր է մտածել, որ այդքան մարդ ինչ-որ պատճառով փակել է ինչ-որ դուռ ու հուսահատ հեռացել է` այլ դռներ բացելու, ու այդպես մեր շրջապատում շատացել են փակ դռներ` փակ բառի ամենալայն իմաստով. փակ է դուռը, փակ է կողպեքը, ու խնամքով փակված է նաև դռան հետևում թողած պատմությունը…
Ամեն անգամ փողոցով քայլելիս մի պահ կանգնում եմ ու հաշվում փակ դռները. ավելի շատ են, քան  բացերը: Բայց… Հուսամ` բացվել են հազարավոր նորերը ու հույս ներշնչել…

Հ.Գ. Էնքա~ն եմ փակ դուռ նկարել, ընկերներից մեկը, տեսնելով հավաքածուս, մի անգամ ասաց.

-Դու~ռ, դու~ռ,
Սիրու~ն դուռ,
Այս դռանը հավնեցի,
Ապարատս հանեցի…

Դե Լեննական էլ սաղը հումոր կէնեն, ապ ջան…

Anush abrahamyan

Աշխարհի ծայրը գոյություն ունի

Գնացքը շարժվում էր Բելառուսից ու հարյուրավոր զինվորների պետք է հասցներ նրանց միակ ճակատագիր դարձած Հեռավոր Արևելք: Չոր նստարաններին վերարկուների մեջ կծկվելով՝ զինվորնորը աչքերով հրաժեշտ տվեցին մյուս ընկերներին. հավատո՞ւմ էին, արդյոք, որ մի օր կբռնեն վերադարձի ուղին, միգուցե ոչ բոլորը, բայց հայրս հավատում էր: Այն ժամանակ, երբ բոլորը սարսափում էին անորոշությունից ու մտածում ճանապարհին երկրորդ անգամ չհայտնվելուց, հայրս կարևոր խնդիր ուներ իր առջև՝ պետք էր վերադառնալ: Գնացքի անիվների ձայնը ճեղքում էր տայգայի երբեք չշնչած օդը ու արձագանքում գնացքի մյուս պատուհանից երևացող անծայրածիր անտառներում: Բնությունը, իր սպանդից հեկեկալով, փորձում էր ծածկել կնճռոտ ու վիրավոր երեսը, ձյան սպիտակ ու պաղ սավանով: Բնությունն իր մայրամուտն էր ապրում: Ապակիների կողքերից վայրագ քամին ներս էր խուժում ու դառնալով համեմատաբար «կիրթ», այնուամենայնիվ, նեղում զինվորներին: Գիշերն ավելի սարսափելի էր՝ ներսում մութ, շուրջբոլորը մթին անտառներ, գնացքի ծակող ձայնը, որին մի կերպ համակերպվում էր քունը: Այդպիսի 7 օրերի համակերպվեց նաև կյանքը: Վերջապես անիվների համառությունը սանձահարվեց, ու գնացքը կանգ առավ: Ոմանք զարմացած պատուհաններից դուրս էին նայում, ոմանք չէին կողմնորոշվել, թե ինչ պետք է անել: Հայրս ասում է. «Երբ ոտքս գետնին դրեցի, հասկացա, որ աշխարհի ծայրն իսկապես գոյություն ունի»: Օրերը դժվար էին անցնում՝ ցրտին ժամերով վազքը, նույն սակավ սննդամթերքը ու անվերջ առաջացող խնդիրներ: Օրերը դժվար էին անցնում, բայց անցնում էին: Վերջապես պետք էր հետ դառնալ: Այդ մասին հայրս իր նոթատետրում գրում է. «Այժմ մեզ մնում է միայն հրաժեշտ տալ միմյանց, հուսալով, որ կյանքի մի որևէ խաչմերուկում կհանդիպենք, ու մի վերջին հայացքով նայել հազիվ երևացող Սպիտակ թագավորությանը, այդտեղ գտնվող այն բանտին, որտեղ աշխատում էին նաև կույրերը: Կապում էին ճոպանը մի ծառից մյուսը, մի ձեռքով փայտ էին բերում, իսկ մյուսով բռնում ճոպանը…Հիմա վստահ եմ, որ ճանապարհը վախճան ունի, ես վերադառնում եմ դեպի՛կարոտի երկիր, դեպի՛ հայրենիք, դեպի՛ Հայաստան…»