Հարցազրույց 1990 թվականի Բաքվի ջարդերի ժամանակ փախստական դարձած Թամարա Աբրահամյանցի հետ

-Հորաքո՛ւյր Թամարա, մի քիչ կպատմե°ս  քո մասին։

-Ես ծնվել ու 45 տարի ապրել եմ Բաքվում: Այնտեղ  եմ դպրոց գնացել, բարձրագույն ուսում ստացել, աշխատել:

-Իսկ որտե՞ղ և ինչքա՞ն ժամանակ ես աշխատել։

-Աշխատել եմ նավթի գործարանում, որպես ինժեներ-մեխանիկ, մինչև 1990 թվականի հունվարի 10-ը:

-Բայց այդ ժամանակ ջարդերն արդեն սկսվել էին, չէ՞: Բա քեզ համար վտանգավոր չէ՞ր աշխատել այդ տարիներին:

-Այո՛, սկսվել էին։ Բայց ես կարողանում էի հանգիստ դուրս գալ փողոց, քանի որ սլավոնական արտաքին ունեի։ Նույնիսկ մի անգամ՝ գործի գնալիս, տեսա, թե ինչպես են փողոցում հայերին սպանում, դեմքերը դանակով վնասում, թե ինչպես են հայ աղջիկներին փողոցում բռնաբարում։ Շատ դաժան տեսարաններ էին, մինչ օրս մոռանալ չեմ կարողանում: Իսկ աշխատանքիս վայրում ինձ՝ որպես հայի, շատ լավ էին վերաբերվում, նույնիսկ փորձում էին օգնել:

-Իսկ քո կարծիքով ի՞նչը եղավ ջարդերի պատճառը, ո՞ւմ էր ձեռնտու, կային մարդիկ, ովքեր փորձում էին կանխել այդ արյունահեղությունը:

-Հստակ պատճառ չեմ կարող ասել: Բայց երբ այդ լուրերը տարածվեցին, դեռ 1988 թվականին Սումգայիթում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին, մենք չէինք պատկերացնում, որ կոմունիստները կթողնեն վիճակը այդպես ծայրահեղ դառնա, և մարդիկ ստիպված կլինեն թողնել իրենց քրտինքով ձեռք բերած ունեցվածքը և փախչեն երկրից երկիր: Բայց մի օր լսեցինք, որ Սումգայիթում մեծ ջարդեր են սկսվել: Ես այդ ժամանակ քրոջս աղջկա հետ հիվանդանոցում պառկած էի, երբ նկատեցինք, որ հիվանդանոցում վիճակը շատ խառն է, բժիշկները այս ու այն կողմ են վազում: Մոտեցանք` հարցնելու, թե ի՞նչ է պատահել, և իմացանք, որ Սումգայիթից վիրավոր մարդիկ են բերում: Հետո նաև իմացանք, որ կոտորում են անխտիր բոլորին, բոլոր հայերին: Այդ ժամանակ Բաքվում դեռ վիճակը այդպես ծայրահեղ չէր, բայց այն տները, որտեղ հայեր էին ապրում, երեկոյան ժամերին անհանգստացնում էին. վախեցնում:

-Իսկ ձեզ հետ ի՞նչ եղավ, ո՞վ օգնեց, ինչպե՞ս հասաք Հայաստան:

-Այն փողոցում, որտեղ մենք էինք ապրում, մեր հարևանները մեզ պաշտպանում էին: 1990 թվականիի հունվարի 12-ին արդեն պետք է վերադառնայինք Հայաստան: Բայց քանի որ վտանգավոր էր անմիջապես Հայաստան գնալու ճանապարհը, պիտի Բաքվից գնայինք Թբիլիսի, հետո Հայաստան: Ու հունվարի 12-ին ես եղբայրս, եղբորս կինը, իմ ընկերուհին և իր տղան, մեր հարևանի օգնությամբ, գնացինք կայարան: Երբ հասանք, եղբայրս և հարևանը գնացին՝ տեսնելու, թե ամեն ինչ ապահով է, որ մենք էլ գնանք: Բայց երբ մոտեցել էին գնացքին, տեսել էին, թե ինչպես են գնացքների միջից հայերին հանում և կոտորում: Եկան մեքենայի մոտ, պատմեցին և որոշեցինք, որ պետք չի գնալ և հետ գնացինք տուն:

-Բա հետո ի՞նչ եղավ, ինչպե՞ս հասաք Հայաստան:

-Եկանք տուն, հարևանները ասացին, որ տնից դուրս չգանք, լույսերը չվառենք, մի խոսքով՝ այնպիսի տպավորություն ստեղծենք, որ տանը մարդ չի ապրում: Իսկ հարևանները դուրս եկան, դարպասները փակեցին և կավիճով դարպասներին գրեցին, թե տունը վաճառված է: Այդ օրերին մենք նույնիսկ վախենում էինք վառարանը վառել: Շատ դաժան օրեր էին, մեկ շաբաթ այդպես մնացինք: Հետո մեր հարևանները մեզ տարան Մառլնեուլի, այնտեղից գնացինք Վրաստան ու հասանք Հայաստան:

-Իսկ ինչպե՞ս ընդունեցին ձեզ Հայաստանում:

-Երբ հասանք Երևան, պետությունը մեզ հատկացրեց 300-400 ռուբլի գումար՝ առաջին անհրաժեշտության իրերը գնելու համար։ Հետո ամեն մեկս մի տեղ տեղավորվեցինք, կեսը հանրակացարաններում, կեսը՝ մանկապարտեզներում: Հետո յուղ, բրինձ, մթերք տվեցին:

-Իսկ ի՞նչ եղավ եղբորդ ընտանիքի հետ:

-Եղբայրս ինձ հետ 4 տարի ապրեց Հայաստանում, իսկ հետո, ինչպես շատ-շատերը, գնաց Ռուսաստան:

-Իսկ դու ինչո՞ւ չգնացիր, ինչպե՞ս կարողացար ինքնուրույն ինքնահաստատվել:

-Ես այդ տարիների ընթացքում արդեն աշխատում էի կարի արհեստանոցում։ Հետո սկսեցի կրպակում սեղանիկի վրա ապրանք վաճառել, այդպես փորձում էի ապրել: Այդ ամենից հետո որոշեցի, որ ինչ էլ լինի՝ պետք է ունենամ իմ սեփական տանիքը, անգամ, եթե դա լինի հանրակացարանի սենյակ: Անգամ անկողնու սպիտակեղեն էի կարում, վաճառում։ Այդպես հավաքեցի գումար և գնեցի հանրակացարանի սենյակը ու մինչ օրս ապրում եմ այնտեղ:

-Կցանկանա՞ս կրկին վերադառնալ Բաքու:

-Դե, իրականում՝ այո՛, քանի որ ես այնտեղ եմ թողել ինձ համար ամենաթանկը՝ ծնողներիս ու եղբորս գերեզմանը: Ճիշտ է, այսքան դժվարությունների միջով եմ անցել, կորցրել տունս, ընկերներիս, այն աշխատանքը, որը սիրով էի անում, ինձ այնքան չեն ցավեցրել, ինչքան այն փաստը, որ ես հեռու եմ ծնողներիս գերեզմանից և գոնե տարվա մեջ մեկ անգամ չեմ կարող այցի գնալ…

Հարցազրույցը վարեց Հասմիկ Վարդանյանը

Արմավիրի երիտասարդության մեծամասնության դժգոհության բուն պատճառը ժամանցի վայրերի բացակայությունն է: Եվ ի ուրախություն մեզ, բացվեց մի կենտրոն, որտեղ կարող ենք նաև լողի դասընթացների հաճախել: Կարևորելով լողը, հարցազրույցս վարում եմ լողի մարզիչ Արմինե Հարությունյանի հետ:

-Ինչպե՞ս ընտրեցիք լողն իբրև ապագա մասնագիտություն:

-Լողով զբաղվել եմ մանկուց, շատ-շատ սիրել եմ, բայց իբրև հոբբի: Մասնագիտությանս հետ ոչ մի կապ չի ունեցել: Մասնագիտությամբ աուդիտոր եմ: Հետո սիրողական պարապմունքների համար հաճախեցի դասընթացների ու շատ սիրեցի: Հետագայում կարևորություն չտվեցի դրան:  Դե Արմավիրում չկային համապատասխան պայմաններ լողով զբաղվելու համար: Հետո մի օր ասացին, որ քաղաքում ինչ-որ կենտրոն է բացվում, ու իրենց լողի մասնագետ է անհրաժեշտ: Որոշեցի դիմել, եկա խոսեցինք, և ես անցա աշխատանքի:

Լողը շատ լավ սպորտաձև է ֆիզիկական կոփվածության համար և շատ լավ ազդեցություն է թողնում մարդու օրգանիզմի վրա:

-Դուք հիմա աշխատում եք լողի մարզիչ, արդյո՞ք դժվար չէ: Եթե ձեր մասնագիտությունը թվեր էին, փաստաթղթեր, մի խոսքով, գրասենյակային աշխատանք, ապա հիմա աշխատում եք մարդկանց հետ, այն էլ տարբեր տարիքային խմբերի: 

-Այո, ամեն բան իսկապես կտրուկ փոխվել է: Ես աշխատում եմ տարբեր տարիքի մարդկանց հետ: Բոլոր տարիքային խմբերում էլ իրենց բարդությունները կան: Այ, օրինակ, փոքրերի ունակությունները չեն հերիքում, որ առաջադրված վարժությունները ճիշտ կատարեն, իսկ մեծահասակների մոտ էլ խնդիրն այլ է: Նրանք փոքր-ինչ ուշացել են՝ ճկունությունը և ֆիզիկական տվյալներ վատ են զարգացած, բայց հաղթահարում ենք դրանք, որպեսզի առաջ գնանք:

-Մտավախություն չունեի՞ք փոքրերի հետ աշխատելիս, չէ որ համեմատաբար ավելի բարդ է: 

-Ոչ, ես իմ կարողությունների վրա վստահ եմ: Մինչև աշխատանքի անցնելը այնպես էր ստացվել, որ ծանոթների երեխաներին սովորեցնում էի լողալ, ու աշխատանքի մեջ այդ փորձը ինձ շատ օգնեց:

-Կհիշե՞ք որևէ հետաքրքիր դեպք մարզումներից: 

-Հա, իհարկե: Մի աշակերտ ունեմ. շատ ճարպիկ է, լողի հաճախել է և չենթարկվող է: Հայրը մի օր մոտեցավ, ասաց, որ հետը շատ խիստ լինեմ, չի ենթարկվում: Եվ այդ օրը շնչառական վարժություններ ենք կատարում ջրի մեջ: Ինքը, քանի որ մի քիչ տեղյակ էր, ձանձրացավ ու սկսեց խոսել: Բարձր ասացի՝ Ռազմիկ, ու ինքը անմիջապես գլուխը իջեցրեց ջրի մեջ: Մի քիչ ծիծաղեցինք, ու հիմա արդեն հասկանում ենք իրար:

-Ի՞նչ եք կարծում, արդյո՞ք մեր փոքր քաղաքը ուներ լողի դպրոցի պահանջ: 

-Բոլոր սպորտաձևերի մեջ լողը իր առանձնահատուկ տեղն ունի, համարվում է առաջնային, որովհետև  ֆիզիկապես շատ է կոփում: Միանշանակ մեր քաղաքում պետք էր, ասեմ ավելին, դեռ վաղուց էր պետք:

-Ի՞նչ կմաղթեք այն մարդկանց, ովքեր այդքան էլ կարևորություն չեն տալիս սպորտին ու առողջ ապրելակերպին: 

-Միշտ պետք է զբաղվել սպորտով, թող ունենան իրենց մասնագիտությունը, հաջողությունների հասնեն, բայց փորձեն համատեղել սպորտը, որովհետև սպորտը առողջություն է: Այնպես որ, միշտ, միշտ պետք է զբաղվել սպորտով: Իզուր չեն ասում՝ առողջ մարմնում առողջ հոգի:

-Ունե՞ք ապագա պլաններ այս ոլորտում: 

-Դե լողը ինձ մասնագիտություն չեմ համարել, վերաբերվել եմ որպես հոբբիի, բայց հիմա իմ առաջ նպատակ եմ դրել՝ մրցումների մասնակցել, որպեսզի հաջողություններ գրանցվեն թե իմ՝ իբրև մարզչի, թե իմ աշակերտների համար: