Բարև, սիրելի՛ Վեներիկ,

Արդեն յոթ տարի է՝ գնացել ես Ֆրանսիա: Այդ յոթ տարվա ընթացքում շատ բան է փոխվել: Ձեր այգու ծիրանենին աճել է, տերևները թափվել են, և ձյուն է եկել: Բակը արդեն ասֆալտապատ է:

Իսկ հիշո՞ւմ ես Սյուզիին: Նա արդեն մեծացել է: Ես երբեմն հիշեցնում եմ իրեն քո մասին, բայց նա չի հիշում: Այն ժամանակ նա մեկ տարեկան հազիվ լիներ:

Իսկ մեր ընկերուհի Սյուզին գնաց, բայց երբեմն վերադառնում է: Նա էլ է մեծացել, բայց չի փոխվել:

Երևանում էլ շատ փոփոխություններ են եղել: Կասկադն է փոխվել՝ արձանները շատացել են: Երևանում արդեն կա Հյուսիսային պողոտան: Իսկ Ազատության հրապարակում ոչինչ չի փոխվել, միայն ավելացել են հեծանվորդներ, անվաչմշկորդներ, սքեյթերներ:

Ուզում եմ, որ վերադառնաս: Հաստատ շատ նորություններ կիմանաս, կտեսնես այն վայրերը, որտեղ եղել ես, բայց արդեն չես հիշում…

Իսկ եթե մի պահ պատկերացնեիր քո կյանքը Երևանում… Երևի մենք կսովորեինք նույն դպրոցում, նույն դասարանում…

Ես չեմ հիշում, թե երբ եմ ծանոթացել քեզ հետ: Չեմ հիշում նաև, թե ինչպես ընկերացանք, ինչպես դարձանք մտերիմ ընկերուհիներ:

Հիշում եմ, թե ինչպես էինք իրար հետ խաղում: Իսկ հիշո՞ւմ ես պահմտոցի խաղալու մեր գաղտնի թաքստոցները, հիշո՞ւմ ես, որ ես տանը դաս էի անում, իսկ դու ինձ կանչում էիր բակ:

Ես ամենալավը հիշում եմ մեր ընկերության վերջին շաբաթը (թեկուզ մենք հիմա էլ ենք ընկերներ), երբ դու գնացիր Ֆրանսիա ու դեռ չես վերադարձել:

Գիտե՞ս, մինչև հիմա պահում եմ քո տված հուշանվերը: Մենք հենց այդպես էլ անվանեցինք այն՝ հուշանվեր: Հուսով եմ, դու էլ իմ նվիրած հուշանվերն ես պահում:

Ես թևնոց էի գործել քո գնալուց մի շաբաթ առաջ, որպեսզի հասցնեմ ավարտել:

Գիտե՞ս, քո ուղարկած թևնոցն ու վզնոցը հասան ինձ: Դրանք նույնպես ինձ մոտ են:

Ես քեզ դեռևս համարում եմ իմ առաջին ընկերուհին, առաջին մտերիմ ընկերուհին: Հուսով եմ, որ դու նույնպես այդպես ես մտածում:

Իմ կարծիքով, այսքան տարիներ անց քեզ մոտ էլ շատ բաներ են փոխվել, մի փոքր էլ դու պատմիր այն մասին, թե ինչ է փոխվել այս յոթ տարվա ընթացքում:

Իսկ ձեր մոտ եղանակն ինչպե՞ս է: Ո՞ր դասարանում ես սովորում: Ինչպե՞ս ես սովորում: Տատիկդ ինչպե՞ս է: Փոքր եղբայրդ խոսո՞ւմ է հայերեն:

Սպասում եմ քո նամակներին:

Քո մտերիմ ընկերուհի՝ Լիլիթ

Ձորաղբյուրի ամառանոցում` կենտրոնից 17 կմ հեռավորության վրա, բավականին հով և գեղեցիկ մի բլրի լանջին գտնվում է մեր տունը: Ոչ թե ամառանոցը, այլ հենց տունը: Արդեն մեկ տարի է, ինչ ընտանիքով այնտեղ ենք ապրում:

Մեր տունը շատ լավ է կառուցված: Լողավազանը մեծ է, մաքուր և գեղեցիկ: Ամառվա շոգից փախնելու համար միայն պետք է մտնել ջուրը: Ահա ջուրը լցրեցինք, տաքացավ, որոշեցինք առաջին անգամ լողալ: Հանկարծ լսվեց դռան զանգի ձայնը, դուռը բացեցինք: Երջանիկ դեմքերով մարդիկ ներխուժեցին մեր տուն: Այդ մարդկանց չէինք էլ հիշում, երևի նախկինում երբեք մեր տուն չէին եկել: Չնայած նրան, որ մեր սառնարանը լիքը լցրեցին, ես շատ դժգոհ էի, որովհետև երբ յոթ-ութ հոգով մտան լողավազանը` զովանալու Երևանի շոգ արևից, ջուրը պղտորվեց: Այդ օրը անցավ, հաջորդ օրը, երբ լողավազանի ֆիլտրն արդեն մաքրել էր ջուրը, որոշեցի հովանալ: Եվ հանկարծ մի ուրիշ խումբ «մսակեր զովացողների» ժամանեց մեր տուն: Իհարկե, հայրիկս շատ էր ուրախանում, քանի որ պարծենում էր իր ստեղծածով: Բայց ես, ինչպես միշտ, դժգոհ էի: Բոլոր հին ու նոր ընկերները, ծանոթները, նույնիսկ գործընկերներն արդեն մեր լողավազանում լողացել էին: Բոլորը գալիս էին և, մտնելով մեր տուն, ասում.

-Շնորհավո՜ր, ոտքս խերով լինի:

Իհարկե, մենք ժպտալով բարևում էինք: Այդքան էլ ասացին` ոտքս խերով լինի, բայց հյուրերն անընդհատ գալիս էին ու գալիս: Արդեն օգոստոսն էր: Առաջին հյուրը, որին ես ուրախացա, ընկերս էր: Առաջին հանգիստ օրը մենք մտանք լողավազան ու հանգիստ լողում էինք: Ես պատմում էի իմ դժբախտության մասին: Հանկարծ վազելով եկավ եղբայրս: Նա դեռ փոքր էր և լողալ չգիտեր: Նրան թույլ չէինք տալիս առանց հայրիկի հսկողության ջուրը մտնել: Ես, օգտվելով առիթից, նրան թեթև ջրեցի: Նա նույնպես օգտվեց առիթից և, վերցնելով ջրի հաստ ռետինե խողովակը, որի ծայրին ամրացված էր «ուղղորդիչ» ատրճանակ, սկսեց խեղդել մեզ: Նա ատրճանակն ուղղում էր մեր գլխին, և որպեսզի խուսափենք, սուզվում էինք և առանց թթվածնի մնում ջրում երկար ժամանակ: Իհարկե, մի քանի րոպե անց նա արդեն գտնվում էր տանը լացակումած և կապտած դեմքով:

Հիմա արդեն երկրորդ ամառն է, և ես հույս ունեմ, որ «մսակեր զովացողների» հոսքի թիվն այս ամառ գոնե երկու անգամ կկրճատվի:

Արդեն մի քանի տարի է, ինչ ես իմացել եմ իմ իրավունքների մասին: Շատ գրքեր են տպագրվել երեխաների համար այդ թեմայով, բայց, իմ կարծիքով, ոչ միայն երեխաները պետք է իմանան իրենց իրավունքները, այլ նաև ուսուցիչները, մարզիչները, մանկավարժները, ծնողները` բոլոր մեծերը: Բայց գիտենալը դեռ ամբողջը չէ: Իմանալը քիչ է, նաև պետք է ունենալ հնարավորություն` դրանք օգտագործելու: Չէ՞ որ ես ու իմ հասակակիցներն ունենք իրավունք` սովորել լավ պայմաններում, հանգստանալ, սպորտով զբաղվել, մեր առողջությունը պահպանել, լավ սնվել և այլն, և այլն: Երեխաների իրավունքներն ուղղակիորեն կախված են մեծերի իրավունքներից:

Երբ ծնողներն աշխատում են ու չեն ստանում աշխատավարձ, կամ ընդհանրապես աշխատատեղեր չկան, ու նրանք չեն աշխատում, ինչպե՞ս կարող են իրենց երեխաներին ապահովել սննդով, հագուստով, սպորտով զբաղվելու իրավունքով… Օրինակ, սպորտով զբաղվելու համար մեզ պետք է սպորտային հագուստ գնել, վճարել վարձը, ճանապարհածախս տալ… Այդ պատճառով էլ առանց այն էլ քիչ սպորտային ակումբները փակվում են, քանի որ երեխաները չեն հաճախում: Ոչ թե որ ցանկություն չունեն, այլ ուղղակի մեծերն ի վիճակի չեն վճարել: Նաև ես մտածում եմ, որ մեծերն էլ պետք է իմանան երեխաների իրավունքները, որ չխախտեն դրանք:

Մի հարց էլ կա. ո՞ւր պետք է դիմի երեխան, երբ նրա իրավունքները ոտնահարվում են: Այդ պատճառով, ես կարծում եմ, որ ամեն մի քաղաքում, գյուղում, ամեն տեղ պետք է լինեն մարդիկ, որոնց կարելի լինի դիմել: Իհարկե, կլինեն երեխաներ, որոնք կդիմեն, երբ, օրինակ, ծնողները նրանց վրա մի փոքր ձայնը կբարձրացնեն, կամ մի բան կարգելեն, դրա համար էլ ես մտածում եմ, որ այն մարդիկ, որոնց մենք կդիմենք, նախ լավ կիմանան մեր իրավունքները, ու նաև, լուրջ խախտումը կտարբերեն ուղղակի երեխայի չարաճճիությունից:

Ահա թե ինչ կուզենայի լիներ այս հինգ տարվա ընթացքում:

Կոնստանտին Բեգիջանյան 11տ., 1999թ.