Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Ըստ ծագումնաբանութան՝ Հիսուսի՝ տաճարին ընծայման տոն կամ Տեառնընդառաջ. փետրվարի 14-ին

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Արդ, Երուսաղեմում Սիմեոն անունով մի մարդ կար… Եւ նրան Սուրբ Հոգուց Ղուկ. 2: 25-30
Նա Հոգով առաջնորդված՝ եկավ տաճար,եւ երբ ծնողներները բերեցին Հիսուս մանկանը՝ նրա վրա կատարելու այն, ինչ որ օրենքի սովորության համաձայն էր, Սիմեոնը Նրան իր գիրկն առավ, օրհնեց Աստծուն եւ ասաց. «Այժմ, ո՛վ Տեր, խաղաղությա՛մբ արձակիր քո ծառային՝ ըստ քո խոսքի. որովհետեւ աչքերս տեսան փրկությունը քո, որ պատրաստեցիր բոլոր ժողովուրդների առաջ, լույս, որ կլինի հայտնություն հեթանոսների համար եւ փառք՝ Իսրայէլի քո ժողովրդի համար:

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Տյառնընդառաջ նշանակում է «ելնել Տիրոջն ընդառաջ», տարածված է նաև Տերընդեզ, Տըրընդեզ, Տըրընտես, որոնք ծագել են «Տերն ընդ ձեզ» անվանումից։

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լեփ- լեցուն էր Նոյեմբերյան քաղաքի Սուրբ Սարգիս եկեղեցին: Բազում հավատացյալներ եկել էին մասնակցելու Հայոց Եկեղեցու կանոնի համաձայն` տոնի նախօրեին կատարվող երեկոյան ժամերգությանը, որից հետո, ըստ կանոնի կատարվեց  նախատոնակ։ Ավետելով  Տերունի տոնի սկիզբը։ Նախատոնակի արարողության ավարտին կատարվեց Անդաստանի արարողությունը, որի ընթացքում օրհնվում են աշխարհի 4 ծագերը։ Անդաստանին հաջորդեց մոմերի օրհնության արարողությունը, և բաժանվեց  ժողովրդին, որպեսզի այդ կրակի մասունքով վառեն խարույկ իրենց տներում:
Երեկոյան ժամերգության և նախատոնակի արարողությունը  կատարեց Նոյեմբերյանի տարածաշրջանի քահանա՝  Տեր Սմբատ Աբրահամյանը, որից հետո ժողովրդական երգ ու պարով վառվեց տոնական խարույկը: Խարույկի վրայով առաջինը թռան նորապսակները: Տոնակատարությունն ավելի ամբողջական դարձրեցին Նոյեմբերյանի երիտասարդաց միության երիտասարդների կողմից պատրաստած խաղերն ու ավանդական ուտեստները՝ աղանձը, հալվան, փոխինձով գնդիկները, որոնք բաժանվեցին հավաքվածներին:

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Սա այն տոնն է, որը յուրովի առանձնացնում եմ տարվա բոլոր տոներից: Ավանդույթ, որը պահպանվել է մինչև օրս: Այնքան հաճելի է, երբ տեսնում ես փողոցով աճապարող երեխաներին, որոնց ձեռքերին կան աղանդերներով լի տոպրակներ: 

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Երեկ եկեղեցում ժամերգություն արեցին, իսկ ես էլ որոշեցի վերցնել լուսանկարչական ապարատս և որոշ պահեր անմահացնել: Շատ ժամանակ չունեի, տուն պիտի գնայի: Ես ու Նոնան որոշեցինք ժամանակ չկորցնել, շրջել քաղաքով. հետաքրքիր պահեր կհանդպեին՝ նկարելու համար: Հանկարծ տեսանք մի խումբ երեխաների: Նստել էին իրենց շենքի դիմաց դրված նստարաններին՝ պատրաստի տոպրակներով: Ես որոշեցի երեխաներին ոգևորել և ասացի նրանց.

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

-Էրեխե՛ք, մենք հետաքրքիր առաջարկ ունենք ձեզ: Հիմա մենք ձեզ կնկարենք, հետո դուք կարող եք հեռուստացույցով ձեզ տեսնել:

Երեխաները ոգևորված սկսեցին հարցեր տալ.

-Լու՞րջ: Կարա՞ս ուղարկես օդնոյիս: Հ1 -ի՞ց եք: Ջա՜ն, բայց կարա՞մ հելնեմ փոխվեմ, լավ-լավ հավես չկա, սենց էլ ա լավ:

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Նրանք համաձայնվեցին, իսկ մենք անցանք գործի: Մտքիս մեջ ծիծաղում էի, բայց երեխաներին չվշտացնելու համար՝ վերցրեցի նրանցից մեկի ֆեյսբուքի հասցեն, որպեսզի նյութը ուղարկեմ:

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Մեր տունը եկեղեցուց հեռու է, իսկ մութն արդեն ընկել էր: Հասա տուն. ժամանակն էր կրակը վառելու: Մոռացա ասել, որ մեր թաղում ամեն տարի այս տոնը հարևաններով ենք նշում, կրակն էլ վառում ենք մեր տան դիմաց: Բայց այս անգամ բացառություն էր. մենք վառեցինք քիչ հեռու, որովհետև հենց դռան դիմաց մեծ ջրափոս կար: 7 շրջան պտտվեցինք կրակի շուրջը ու սկսեցինք ցատկել կրակի վրայով: Հետո էլ միմյանց բարի գիշեր մաղթեցինք և ամենքս գնացինք մեր տուն: Ներս մտանք թե չէ, դուռը թակեցին: Բացեցի ու, ինչպես միշտ, ոտքերիս տակ հայտնվեց մի տոպրակ: Վերցրեցի, մտա ճաշասենյակ: Ամեն ինչից լցրեցի տոպրակի մեջ, երբ տատիկս կանչեց.

-Բե՛ր, մի երկու հատ կուտապ էլ դնենք, թող երեխաներն ուրախանան:

Լցրեցի ու դրեցի պատշգամբին: Ականջս ձայնի էր, բայց նրանք այնքան լուռ էին վերցրել ու հեռացել, որ ոչ մեկս չէր լսել:

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Հ.Գ.

Շատ տխրեցի, որ չկարողացա իմ երազանքների կադրը նկարել. դե հասկացաք էլի, երբ որ մարդը գտնվում է ուղիղ կրակի վերևում ցատկելու պահին:

Լուսանկարը՝ Նոնա Պետրոսյանի

Տյառնընդառաջը իմ սիրելի տոներից մեկն է, որին պատրաստվում ենք մեծ շուքով։ Հայ Առաքելական եկեղեցին փետրվարի 13-ի երեկոյան սկսում է ժամերգությունը, որին մասնակից ենք լինում ընտանյոք հանդերձ։ Ժամերգության ավարտից հետո օրհնված ճրագ ենք տանում տուն՝ վառում մեր բակի խարույկը, և սկսվում է տոնակատարությունը։ Մայրս և տատս բերում են մեր ավանդական աղանձը՝ և այն իրար հյուրասիրելով սկսում ենք շուրջպարը։ Հետո շարունակում ենք ուրախությունը Եղեգնաձորի մշակույթի տան բակում կազմակերպած միջոցառմանը մասնակցելով։ Խարույկի մոտ երգում, պարում, ուրախանում են բոլորը։ Ըստ ավանդազրույցի, խարույկի վրայով թռչելիս մեր բոլոր հիվանդությունները թափվում են կրակի մեջ։ Ուշ երեկոյան տուն մտնելով մայրս սեղանին է դնում աղանձ, կուտապ, գաթա, որի մեջ տատս անպայման կոճակ է դնում։ Ըստ ավանդույթի, ում բաժին ընկավ կոճակը, նա կստանա Տիրոջ կողմից մեծ հաջողություն։ Որից հետո թաղի երեխաներով կերպարանափոխված գնում ենք հարևանների տները, տոպրակը գցելով արտասանում ենք հետևյալ բառերը՝ «Ակլը մարեմ, ձեր տղայի կոշիկը կարեմ»։ Նրանք այդ տոպրակի մեջ լցնում են աղանձ, չիր և այլ քաղցրավենիք։ Մենք այն թաղի երեխաներով տանում ենք նախօրոք վառած մեծ խարույկի մոտ և սկսում ենք ուտել և ուրախանալ։ Լուսաբացը դիմավորելուց հետո վերադառնում ենք տուն։ Չգիտեմ, թե ձեր մարզերում ինչպես է անցնում Տյառնընդառաջը, բայց այսօր, եթե այցելեք Եղեգնաձոր, դուք էլ մասնակից կլինեք ժողովրդական այս տոնախմբությանը։

Լուսանկարը՝ Նոնա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Նոնա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Պետրոսյանի

Սա Սեպասար գյուղն է: Գտնվում է Շիրակի մարզի հյուսիս-արևմուտքում: Գետը անցնում է Մեծ և Փոքր Սեպասար գյուղերի միջով: Գյուղը Սեպասար է կոչվում տեղի սարի սեպաձև լինելու պատճառով: Բնակիչները գաղթել են Ալաշկերտի, Վանի և Մուշի գյուղերից: Մեծ Սեպասարից հյուսիս գտնվում է «Դարի սուրբ» գյուղատեղին համանուն մատուռով: Շատ քչերը գիտեն, որ այն նաև մեծ հնագիտական պեղումնավայր է: «Դարի սրբի» գլխին, այսինքն,  գագաթին է գտնվում վաղ բրոնզեդարյան հուշարձան-բնակատեղին: 2004 թվականից սկսած այստեղ պեղումներ է իրականացնում Շիրակի երկրագիտական թանգարանը: Գյուղի տարածքում կան սառնորակ աղբյուրներ, որոնցից մեկը հայտնի է Թթու ջուր անվամբ: Գտնվելով Հայաստանի հյուսիսում Սեպասարն ամենացուրտ բնակավայրն է ձմռան ամիսներին: 

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Պետրոսյանի

Մայրս` Նունե Թովմասյանը, աշխատում է Սեպասարի միջնակարգ դպրոցում, դասավանդում է կենսաբանություն և քիմիա: Սակայն մենք բնակվում ենք Աշոցքում: Ձմռան ընթացքում Աշոցքից Սեպասար տանող ճանապարհը փակվում է բքի և ձյան պատճառով: Եվ մայրս ու նրա անձնուրաց գործընկեր ուսուցիչները կտրում-անցնում են ոտքով 4կմ ճանապարհ, որպեսզի աշակերտները բաց թողնված դասաժամեր չունենան: Կարո՞ղ եք պատկերացնել, թե ինչ է նշանակում բքին ոտքով անցնել այդ ճանապարհը: Ես ուսուցիչ ասելով նրանց եմ պատկերացնում:

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Պետրոսյանի

Այս աննկուն սոճին էլ միակ փշատերև ծառն է Փոքր Սեպասար գյուղում: Սոճին տնկել են Մարտին պապիկս և Էլիզա տատիկս: Մարտին պապիկս հիշատակ թողեց ծառը, որը դարձավ մեր տոհմի ամրության, միասնականության, արմատներ տալու  ու զավակներ ունենալու խորհրդանիշը: Ամռանը սոճու ստվերում նստում ենք, վայելում զով օդը, իսկ ձմռանը այն դառնում է ամբողջ գյուղի ամանորյա լույսերով ողողված տոնածառը: Պապիկս իր որդիներին` Արմենին և Էդգարին հանձնարարում էր զարդարել սոճին, որը ամանորյա տոներին գիշեր-ցերեկ փայլփլում է գեղեցիկ լույսերով և խաղալիքներով:

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Պետրոսյանի

Ձմեռը դեռ երկար չի լքի Սեպասարը, բայց կյանքն այստեղ ընթանում է իր հունով:

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Բորիս Իսրայելյանի

Ամեն առավոտ արթնանում, վազում էի պատուհանի մոտ, որ տեսնեմ` ձյուն կա թե ոչ և ամեն առավոտ պատուհանի մոտ վազելիս տեսնում էի, որ ձյուն չկա… Բայց ահա երկար ժամանակ է, որ վայելում ենք այս տեսարանները: Առաջին օրը առանց երկար մտածելու և տաք  հագնվելու վազեցի դուրս… Տեսնում եմ, թե ինչպես են ձյան ճերմակ փաթիլները հատիկ-հատիկ թափվում վերևից: Դրսում շատ ցուրտ է, մտնում եմ տուն, վազում-նստում վառարանի կողքին: Հինգ րոպե անց ընկերներս կանչեցին, դուրս եկա տնից…

Լուսանկարը՝ Բորիս Իսրայելյանի

-Հը՞ն, գնա՞նք սահնակ քշելու:

-Հա, հենց դրա համար էլ եկել ենք:

Մոտ երեք ժամ սահնակ էինք քշում, ձնագնդիկ խաղում, ձնեմարդ սարքում և լավ մրսում: Բայց դա մեզ չէր խանգարում:

Լուսանկարը՝ Բորիս Իսրայելյանի

Երբ գնացինք տուն, շորերս փոխեցի ու նստեցի վառարանի մոտ:

-Մամ, ոնց որ մրսել եմ:

-Բա ինչքան ժամանակ ա դրսում ես:

Առավոտյան ընկերներս նորից կանչեցին:

-Բորիս, Բորիս, գալի՞ս ես…

-Ո՞ւր…

-Արի` ձնագնդի խաղանք:

-Չեմ կարող…

-Ինչի՞…

-Հիվանդ եմ…

Այդպես հիվանդ անցկացրի շաբաթս… Կարող էի միայն լուսանկարել:

Լուսանկարը՝ Բորիս Իսրայելյանի

Դեռ 2 տարի առաջ ինձ առաջարկեցին մասնակցել մի դասընթացի, որը նորույթ էր  Հայաստանում:  Դե քանի որ ամառ էր, իսկ ես զբաղմունք չունեի, համաձայնվեցի:  Դա Tedx-ն էր, ես էլ ձեզանից շատերի նման գաղափար չունեի, թե ինչ է դա:  Սակայն պատկերը էապես փոխվեց արդեն դասընթացի ընթացքում և մանավանդ հետո:  Դա ինչպես  պարզվեց, հարթակ է, որտեղ երեխաները (Tedxkids), երիտասարդները (TedxYouth) և մեծահասակները (Tedx) հանդես են գալիս իրենց նոր ու հետաքրքիր գաղափարներով, կամ պարզապես հետաքրքրող ու հուզող թեմաներով:  Սա է այն, ինչ կապեց ինձ Tedx-ի հետ:

Դասընթացից հետո ես ինձ չարչարում էի, որպեսզի թեմա գտնեմ, գրեմ և մասնակցեմ: Բայց դա այդքան էլ հեշտ չէր, ինչպես ես էի պատկերացնում: Ուղարկեցի նյութ, բայց չստացվեց, չընտրվեցի որպես  խոսնակ: Մի անգամ էլ հնարավորություն ստացա, մասնակցեցի նախընտրական փուլին, բայց էլի չստացվեց: Ու մի տարի հետո, ընկերներիցս մեկն էր ընտրվել որպես խոսնակ և պետք է ելույթ ունենար, իսկ ես ուզեցի աջակցող խմբի մեջ լինել և գնալ իրենց հետ: Հենց այնտեղ էլ իմացա, որ հնարավորություն է տրվում մասնակցել բաց խոսափողին և մեկ րոպեի ընթացքում  ներկայացնել ինձ հուզող թեման: Ես խոսեցի «աշխարհը գունավորելու մեր բաց թողած հնարավորության» մասին: Ես այդ մեկ րոպեն, որ գտնվում էի բեմի վրա, համարեցի  իմ այդքան չստացված փորձերի պատասխան պարգևը:

Անցան ամիսներ, ես արդեն ինձ բավարարված էի զգում, որ գոնե մեկ անգամ, էական չէ` ինչ պայմաններում, հայտնվել եմ բեմին: Բայց զանգ ստացա ինձ շատ հարազատ մարդուց, և նա ասաց ինձ, որ ես պետք է մասնակցեմ TedxYouth-ին, որպես խոսնակ: Ես չէի  կարողանում հավատալ, բայց «մտքի բումերանգը հետ եկավ տիեզերքից»:
Մասնակցել, լինել խոսնակ այնքան էլ հեշտ գործ չեր, եղան մասնակիցներ, որոնք ճանապարհի կեսից, չդիմանալով, լքեցին մեզ: Պատրաստվեցինք  երկու ամիս: Սովորում էինք տարբեր բեմական ու հռետորական հմտություններ: Բեմի վրա գեղեցիկ կանգնել, ճիշտ շնչել, կառավարել հուզմունքը, կառավարել ժեստերը և ամեն-ամեն ինչ: Իմ ելույթով ես բացահայտում էի հենց ստացված հանրային  ելույթի մի քան գաղտնիքներ, պատմում էի ականավոր խոսնակների հաջողության գրավականների մասին:
Ելույթ ունեցա:
Ինչ տվեց TedxYouth-ը ինձ:

1. Նախ, որ կատարվեց երազանքս, ու ես հայտնվեցի այդ բեմում:
2. Գտա իմ «երկվորյակին», (մեզ բոլորը այդպես էին անվանում այնտեղ, իմ ամենահարազատն է, նույնիսկ միջոցառման ժամանակ նրան իմ անունով ներկայացրին, շփոթելով ինձ հետ):
3. Հուզմունքս, բերկրանքս դարձել էին արցունքներ ու  գնում էին աչքերիցս, ես առաջին անգամ հասկացա, թե ինչ է նշանակում «երջանկության արցունքներ» ասվածը:
4. Վերջում մենք մասնակցեցինք իմ սիրելի ռոք խմբերից մեկի` «Էմփիրեյի» համերգին:
5. Եվ վերջապես, փորձ` ճիշտ խոսելու, չկաշկանդվելու, չամաչելու: Սիրեցի բեմը, հանդիսատեսին, նույնիսկ խոսափողը:

Տեսա երջանկություն մանրուքներում: Գտա այն 5 նախապայմանը, որը պակասում էր երջանիկ լինելու համար մինչև  Tedx-ը:  Եվ վերջապես` դա աննկարագրելի մեծ դպրոց էր:

Ի դեպ, քանի որ այլևս հանրային ելույթից չեմ վախենում, զետեղում եմ իմ այդ ելույթը այստեղ, գուցե ձեզ էլ օգտակար լինի:

«Բեմ ելնելուց առաջ մի քանի րոպե կանգնած էի կուլիսներում, և ինչքան մոտենում էր իմ հերթը, հուզմունքս ու տագնապս ավելանում էր: Արդեն մոռացել էի, թե ինչ եմ խոսելու, և որոշեցի հետ դառնալ: Հաղորդավարը թող խոսի, ներկայացնելուց հետո ես էլ արդեն էդտեղ չեմ լինի: «Կարևորը` փախնիմ տեսադաշտից շատ հեռու, հա, հենց ըդպես էլ կենեմ»: Որոշեցի, գլուխս վեր բարձրացրի, որ աննկատ փախնեմ, մեկ էլ ի՞նչ: Հաղորդավարը ինձ է նայում ու բեմ է կանչում: «Է՜, լավ էլի»:

Բարձրացա բեմ, վերցրի խոսափողը, ժպտացի ու սկսեցի խոսել, բայց թե ինչ, չեմ հիշում: Արագ-արագ խոսում էի, որ հասցնեմ ասել այն, ինչ կուտակված էր գլխումս: Եվ ահա վերջ մեկ րոպեին: Ես ավարտեցի խոսքս, իջա բեմից, ինձանից գոհ գնացի ընկերներիս մոտ, ու մոռացա ողջ եղածը: Միայն հիշում էի լույսերը, որ աչքերիս մեջ էին խոսելու ողջ ընթացքում:

Միջոցառումից դուրս գալուց, մի մարդ, որը արդեն իմ շատ լավ բարեկամն է դարձել, դիպավ ուսիս, ես շրջվեցի ու նա ինձ ողջունեց, ասաց, որ ելույթս շատ լավն էր, ու որ ես շատ անկեղծ էի: Ու հենց այդ խոսքերից էլ ես հասկացա, որ իմ խոսքը հասել է հանդիսատեսին, և այս հանդիպումը եղավ դրա վառ ապացույցը: Այստեղ ես հասկացա, որ իմ հաջողված ելույթի գրավականը եղավ իմ անկեղծությունը:

Ճիշտ է, իմ փորձը զիջում է հայտնի խոսնակների փորձին, բայց ինչպես պարզվեց, ես միակը չեմ, ում դեպքում անկեղծությունը ամենակարևոր գործոնն է:

Կարծում եմ, շատերդ  ճանաչում եք ռադիո և հեռուստամեկնաբան Լարրի Քինգին: «Խոսելն ինձ համար կարևորագույն ուրախությունն է կյանքում»,- ասել է  նա: Իսկ ձեր կարծիքով, ինչպե՞ս սկսեց նրա կյանքի հենց այդ «կարևորագույն և ամենասիրելի» շրջանը: Առաջին օրը նա տաղավարում նստած չէր կարողանում խոսել, նրան թվում էր, թե իր բերանը լցված է բամբակով: 15-20 րոպե ռադիոլսողները նրա ձայնի փոխարեն լսում էին երաժշտություն, մինչև որ տնօրենը գոռաց նրա վրա. «Այստեղ խոսել է պետք»: Լարրի Քինգը միանգամից սթափվեց և սկսեց իր ելույթը: Հանդիսատեսին էլ պատմեց, թե ինչ էր կատարվում այդ 20 րոպեների ընթացքում, և թե ինչպես հենց նոր իր վրա գոռաց ռադիոյի տնօրենը: Ու հանդիսատեսն ընդունեց նրան ու նրա անկեղծությունը:

Բայց սա միակ դեպքը չէր: Մի անգամ էլ Լարրի Քինգին նստեցրել էին հեռուստատեսությունում տեսախցիկի դիմաց` պտտվող աթոռին: Նա եթերում սկսեց հուզմունքից ծիծաղելի կերպով պտտվել, և երբ ի մի բերեց մտքերն ու սկսեց խոսել, նորից անկեղծացավ ու պատմեց, թե ինչ էր կատարվում: Ու ի՞նչ, անկեղծությունը նորից ընդունվեց:

Սթիվ Ջոբսի հարցում պատկերը համարյա նույնն է: Նա իր խոսքի ընթացքում պահում էր մի քանի հստակ կանոններ՝

1.Կապը հադիսատեսի հետ, 2.Բաց դիրքեր, 3.Խոսքը ժեստերով և 4. Անկեղծություն:

Սա` Սթիվ Ջոբսը, Լարրի Քինգը և ես:

Բայց շատերի համար հանրության առաջ հանդես գալը մեծ վախ է: Սա ամենատարածված վախերից է` երկրորդը մահվան վախից հետո:

Շատ հոգեբանների կարծիքով հանրության առաջ հադես գալու վախը ծագում է մարդու մոտ դեռ մանուկ հասակից: Բոլորիս հետ էլ եղել են դեպքեր, երբ մեր ծնողները փակում են մեր բերանը, ասելով, որ գեղեցիկ չէ, երբ մենք բարձր ենք խոսում, կամ` չի կարելի խառնվել մեծերի խոսակցությանը, կամ` լռիր, կխոսես, երբ քեզ կհարցնենք: Եվ այս ամենը հոգեբանների պնդմամբ ազդում են հետագայում երեխայի խոսքի արտահայտման վրա: Հնարավոր է: Ես համոզվել եմ դրանում իմ փորձից: Սկզբնական շրջանում, և նույնիսկ դպրոցում, «ինչպես խոսել» կամ «ինչ ասել, որ լսեն» հարցերը շատ էին ծագում, երբ նայում էի դիմացիս լսարանին ու տեսնում, որ միայն իմ հասակակիցները չեն ինձ լսելու, այլ նաև մեծերը: Տարբեր հայացքներ, և դրանցից շատերը ցույց են տալիս մարդկանց տրամադրվածությունը և, ամենակարևորը, որ քո խոսքից հետո փոխվում են անտարբեր հայացքներից շատերը:

Ամփոփելով ելույթս, կասեմ. վախը մեր կողմից ընկալվող իրավիճակ է, որում վտանգի են ենթարկվում մեր հանգստությունն ու ապահովությունը:

Հանրության առաջ հանգիստ է և ապահով, հավատացնում եմ, եթե իհարկե հանդիսատեսը զինված չէ լոլիկներով»: