Ճամբար գնալուս որոշումը ստացվեց այնքան հապճեպ ու չնախատեսված, ինչքան, օրինակ, թրջվելու որոշումն է կայանում, երբ ընկերներիցդ մեկի թեթև ձեռքով հայտնվում ես ջրով լի լողավազանի մեջ: Սկզբում ինչ-որ անսովոր խուճապի մեջ ես, հետո զգում ես, որ արժեր թրջվել, հովացար: Գուցե տարօրինակ համեմատություն արեցի, բայց իսկապես նման զգացողություն էր մոտս: Պատճառը երևի այն էր, որ ապրածս 17 տարիների ընթացքում երբևէ ճամբար չէի գնացել ու մոտավոր պատկերացում չունեի անգամ ճամբարային առօրյայի մասին: Չէ՛, չնայած, անցած տարի եմ առաջին անգամ ճամբար գնացել, այն էլ՝ հանրապետությունից դուրս, բայց դա բոլորովին այն չէր, ինչ կարող է լինել հայրենիքումդ, ուր ազատ ես մայրենի լեզվով շփման մեջ ու չես վախենում, թե կկորչես տեղանքին ծանոթ չլինելու պատճառով: Ինչևէ, խոստանում եմ մեկ այլ առիթով պատմել նաև այդ ճամբարի մասին, բայց հիմա անդրադառնամ իմ կյանքի առաջին «հայրենական» ճամբարին:

Իրականում, որոշմանս ճիշտ ու տեղին լինելը հասկացա հենց էն պահին, երբ գիշերը շոգից տանջվելու փոխարեն ամուր փաթաթվել էի հաստ վերմակի մեջ ու մուշ-մուշ քնել: Որոշմանս ճշմարտացիության երկրորդ փաստարկը թիմային խաղերն էին, որոնց ընթացքում, ի հակառակ հայկական սովորության, կարողացանք համախմբվել ու թիմային աշխատանքի միջոցով էնպես խաղալ, որ մեր իսկ խաղացածից գերագույն հաճույք ստացանք: Ի դեպ, թիմերի բաժանվել էինք պատահականության սկզբունքով՝ ըստ գույների, ու գրեթե ոչ մեկս մյուսին չէր ճանաչում, բայց ի վերջո այնպես էինք մտերմացել իրար հետ, որ չէինք ուզում բաժանվել:

-Չենք ընկճվում, կանաչներն ամենալավն են,- մոտավորապես հենց էսպիսին էր մեր կարգախոսը ամեն չստացված փորձությունից հետո:

Չնայած, որ չորս օրվա ընթացքում մեզ այդպես էլ չհայտնեցին, թե որ թիմն է հաղթել՝ պատասխանն ակնհայտ է՝ իհարկե լավագույն կանաչները, այստեղ ուրիշ տարբերակ չէր էլ կարող լինել (մյուս թիմերի աչքից հեռու, նրանք էլ իրենց մասին են էդպես մտածում):

Կարճ ասած՝ «հայրենական» ճամբարը վերջին շրջանի կյանքիս լավագույն բացահայտումներից էր, որի պակասը, ցավոք, դեռ երկար եմ զգալու: Իսկ կանաչներս ու մնացածը իրար խոստացանք մյուս տարի ևս անպայման հավաքվել՝ նոր արկածներ գտնելու հավես ակնկալիքով:

Մեր գյուղը զբաղվում է էկոտուրիզմի զարգացմամբ, դրան զուգահեռ՝ հիմա զբաղվում է օրգանական մրգի և բանջարեղենի աճեցմամբ: Դրա վերաբերյալ ժողովներից մեկի ընթացքում էլ Գեղարքունիքի մարզպետ Կարեն Բոթոյանը ծանոթացել է Կալավանում գործող «Time land» հիմնադրամի հիմնադիր-ղեկավար Ռոբերտ Ղուկասյանի հետ և տեղեկանալով նրա կողմից կատարվող ծրագրերի մասին՝ որոշել է այցելել Կալավան: Նույն օրը եկել է Կալավան և ծանոթացել կատարվող աշխատանքներին: Այցելել է այն բնակիչների տները, որոնք ցանկանում են իրենց տները դարձնել հյուրատուն: Այց է կատարել նաև դպրոց, գյուղապետարան, տեղեկացել է խնդիրների մասին, այնուհետև համտեսել է անտառային խոհանոցի բարիքները:

Կարեն Բոթոյանը մեր գյուղը շատ է հավանել, այն անվանել է փոքրիկ Շվեյցարիա և խոստացել, որ հաջորդ անգամ կգա ընտանիքի հետ՝ հանգստանալու:

Երբ մտածում եմ գոյի և չգոյի մասին, անձս երկատվում է. իմ էության մի կողմը անվերապահորեն հավատում ու օրհնում է Աստծո արարչագործությունը, ընդունում Ադամին ու Եվային, դրախտն ու դժոխքը, նրանց հետ՝ նաև հոգու հարատևությունը, իսկ մյուս կողմս, չժխտելով, ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ հմտորեն շրջանցելով առաջին եսի համոզմունքները, հստակ գիտի, որ երբ մի օր ես չլինեմ, փակեմ աչքերս՝ այլևս չբացելու պայմանով, ինձնից այլևս ոչինչ չի լինի, կձուլվեմ տիեզերքի հավերժական գոյությանը անգոյության մեջ:

Երբեմն այս երկու «ես»-երը իմ մեջ կատաղի պայքարի են ելնում, որից փոթորկվում է ողջ էությունս, ինքս ինձ կորցնելու աստիճան խառնվում է ամենը, և քանի որ ոչ մեկից պատասխան չեմ կարողանում ստանալ, իմ մեջ ծնվում է մի երրորդ՝ անորոշ «ես», որի լավագույն լուծումը փոթորիկը խաղաղեցնելու համար նրանից խուսափելն է: Խուսափել, բայց չէ՞ որ դա չի ապահովագրում նմանատիպ նորանոր փոթորիկներից:

Առաջին «ես»-ի դիրքը պաշտպանելու համար Աստվածաշունչը բավականին մեծ փաստական նյութ է հաղորդում, դրա համար ինձ ավելի հուզում է երկրորդը: Մահը հավերժական անզգայություն է, անվերադարձ քուն: Քունն էլ մահվան փոքր եղբայրն է, երբ դու չկաս, բայց օրգանիզմդ քեզնից թաքուն շարունակում է գործել: Եթե հոգին գոյություն ունի և կարող է մարմնից դուրս ևս ապրել, ապա ինչի՞ց է, որ քնած ժամանակ ես ինձ չեմ զգում: Ոմանք կասեն՝ իսկ ի՞նչ են երազները. երազները մեր ուղեղի գործունեության արդյունքն են, որոնք մենք կա՛մ հիշում ենք, կա՛մ ոչ: Ամեն գիշեր մարդը հազարավոր երազներ է տեսնում: Արթնանալուց առաջ կա մի պահ, երբ այդ բոլորը գումարվում են իրար, և ես հիշում եմ այդ գիշեր տեսած բոլոր երազներս՝ բոլոր մանրամասնություններով: Երբեմն այդ ահռելի ինֆորմացիայից, որ ուղեղս միաժամանակ ակտիվ է պահում, խենթանալս գալիս է: Արթուն ժամանակ երբեք այդպես չի լինում: Բայց մի ակնթարթ հետո դրանք այնպես են անհետանում, կարծես չեն էլ եղել՝ մտահորիզոնումս թողնելով միայն փոքրիկ առկայծումներ: Ուրեմն՝ նույնիսկ քնած ժամանակ մեր մեջ ինչ-որ բան աշխատում է, բայց դա հոգին չէ, այլ ուղեղը, քանի որ եթե ես չարթնանամ, ապա բնավ չեմ հիշի, թե ինչ եմ տեսել երազների խորհրդավոր աշխարհում: Եթե չարթնանամ՝ ուղղակի չեմ լինի, և վերջ: Այդ պահին կողքից մյուս «ես»-ը բղավում է՝ իսկ Աստվա՞ծ, իսկ Աստվածաշո՞ւնչը, երկնքի արքայությո՞ւնն ու քո հավատն առ նշյալը: Ծանր լռություն է տիրում: Որոշ ժամանակ շվարած դիտում եմ մարտադաշտը, որտեղ կողմերը միմյանց դեմ պայքարելուց ուժասպառ եղած հետ են քաշվել՝ սպասելով վերջաբանին. զգում եմ՝ եթե նրանք չհաշտվեն, ես կկործանվեմ: Անտեսանելի մեկի ձայնն ասում է՝ կոնֆետ կեր: Զարմանում եմ տվյալ պահին այդ պահանջի խիստ անհամապատասխանությունից, բայց ուտում եմ (բոլոր պայուսակներն ինձ համար մի առանձնահատուկ գրպան են ունենում՝ կոնֆետի գրպանը): Մտքերիս մի նոր փոթորկալից հողմ է տիրապետում, հակադիր կողմերը շառաչուն ոլորապտույտով գրկախառնվում են՝ դեպի երկինք սլացող սյուն պատկերելով: Ամեն ինչ դանդաղորեն հանդարտվում է, մնում եմ ես՝ ուժասպառ: Զարմանալին կոնֆետն էր, որը, պարզվում է, ո՛չ թե փրկարար դեղահաբ էր, այլ խորամանկորեն ընտրված շեղող գործոն: