Առնո Բաբաջանյանի անվան մրցույթ-փառատոնն ավարտվեց

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

2011 թվականից սկսած՝ երկու տարին մեկ անգամ, Երևանում տեղի է ունենում Առնո Բաբաջանյանի անվան միջազգային մրցույթ-փառատոն: Այս տարի հունիսի 17-24-ը կայացավ արդեն չորրորդ մրցույթ-փառատոնը: Հունիսի 24-ին մրցույթի փակման արարողությունն էր, իսկ առավոտյան ժամը 11-ին մրցույթի մասնակիցները, դափնեկիրները և ժյուրիի անդամներն իրենց հարգանքի տուրքն են մատուցել Առնո Բաբաջանյանին՝ կոմպոզիտորի հուշարձանի մոտ:

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Փառատոնի սպասված հյուրն էր կոմպոզիտորի որդին՝ Առնո Բաբաջանյանի հիշատակի միջազգային հիմնադրամի նախագահ Արա Բաբաջանյանը: Նա, ինչպես մեզ հայտնեցին, չէր կարողացել ներկա գտնվել արարողությանը առողջական խնդիրների պատճառով: Քանի որ մրցույթ-փառատոնը տեղի է ունենում երկու տարին մեկ անգամ, հուսով ենք, որ մյուս անգամ արարողությանը ներկա կգտնվի նաև Արա Բաբաջանյանը: Ես, որպես դասական երաժշտության, հատկապես՝ դաշնամուրի սիրահար, չէի կարող բաց թողնել մրցույթի փակման գալա համերգին ներկա գտնվելու հնարավորությունը: Գալա համերգը տեղի էր ունենում Առնո Բաբաջանյանի անվան համերգասրահում: Ներս մտնելով՝ հիշողությանս մեջ անմիջապես արթնացան հին կադրեր: Ես էլ էի բախտ ունեցել մի անգամ հայտնվելու այս բեմում. երաժշտական դպրոցով համերգ էինք տալիս: Այդ ժամանակ ես էլ էի երազում դաշնակահար դառնալու մասին, բայց այնքան տաղանդավոր չէի, ինչքան այն պատանիներն ու երիտասարդները, որ շուտով պետք է ելույթ ունենային:

Սկսվեց փառատոնը: Հնչեցին բազմաթիվ շնորհակալության խոսքեր, շնորհվեցին դրամական պարգևներ, դիպլոմներ, մեդալներ, հատուկ մրցանակներ: Լավագույնները նվագեցին՝ թույլ չտալով հանդիսատեսին ձանձրանալ: Մասնակիցներից նույնպես հնչեցին շնորհակալության խոսքեր՝ ուղղված տատիկներին, ծնողներին, դասատուներին, բոլոր-բոլոր նրանց, ովքեր կապել էին իրենց երաժշտության հետ:

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Փառատոնից հետո ծանոթացա Առնո Բաբաջանյանի անվան պատանի և երիտասարդ դաշնակահարների IV միջազգային մրցույթ-փառատոնի դիպլոմակիր Թամարա Հովհաննիսյանի հետ (այս երկար արտահայտությունն էլ հենց նրա դիպլոմի վրայից եմ կարդացել): Նա էլ ինձ պատմեց մրցույթի կազմակերպման, փուլերի մասին: Այսպիսի միջոցառումների ժամանակ միշտ էլ հին ծանոթների կհանդիպես ու նոր ընկերներ ձեռք կբերես, երաժշտությունը միավորում է մարդկանց: Թամարայի հետ ինձ ծանոթացրեց մեր ընդհանուր ընկերուհին:

-Ամենալարված շաբաթն էր,- արդեն փառատոնի ավարտից հետո պատմում էր Թամարան,- իմ ամառը նոր է սկսվում:

Թամարան դաշնամուր նվագել սկսել է 6 տարեկանից, սովորել է Կոնստանտին Սարաջյանի անվան երաժշտական դպրոցում, որից հետո արդեն Առնո Բաբաջանյանի անվան պետական երաժշտամանկավարժական քոլեջում՝ Էդգար Խաչատրյանի դասարանում:

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

-Նշում եմ իմ ուսուցչի անունը, որովհետև հենց իր շնորհիվ եմ ես զգում իմ աճը, ու իր շնորհիվ էլ հայտնվել եմ այս մրցույթում: Մրցույթի գլխավոր կազմակերպիչը մեր քոլեջի տնօրենն է: Նախ, դասատուները որոշում են, թե որ աշակերտները հնարավորություն կունենան, այսինքն՝ կարող են մասնակցել մրցույթին: Հետո սկսվում են լսումները քոլեջի մասշտաբով, որոնց արդյունքում էլ որոշվում են մրցույթի մասնակիցները: Մրցույթն անցկացվում է երեք տարիքային խմբով՝ պատանեկան Ա խումբ, Բ խումբ և երիտասարդական խումբ: Պատանեկան Ա և Բ խմբերի լսումները, համեմատած երիտասարդական խմբի հետ, ավելի թեթև են անցկացվում՝ մեկ փուլով և ազատ ծրագրով: Իսկ երիտասարդական խմբի մրցույթն անցկացվում է երկու փուլով, յուրաքանչյուր մասնակից երկու փուլին էլ պարտադիր պետք է նվագի կոնկրետ ծրագիրը, որը նշված է պայմանների մեջ: Ես երիտասարդական խմբի մեջ էի: Ծրագիրը պայմանագրի մեջ նշվում է այսպես, օրինակ՝ Հայդեն, Մոցարտ, Բեթհովեն. այս երեք կոմպոզիտորներից պարտադիր պետք է նվագեինք մեկ ստեղծագործություն: Ծրագրում նշված էին նաև այն կոմպոզիտորների անունները, որոնցից պետք է նվագեինք էտյուդներ, դասական սոնատ, տվյալ երկրի կոմպոզիտորի ստեղծագործություն, այսինքն՝ եթե մեր մասնակից հյուրը Վրաստանից է, նվագում է վրացի կոմպոզիտորի ստեղծագործություն: Երկրորդ փուլում նվագում ենք Առնո Բաբաջանյանի նշված ստեղծագործություններից մեկը, 19-րդ և 20-րդ դարի կոմպոզիտորների ստեղծագործություններից: Ստացվում է ընդհանուր վեց ստեղծագործություն, որոնք պարապել սկսել եմ փետրվարից: Մեր առավելությունն այն էր, որ քոլեջում այլևս ծրագիր չէինք նվագում, բայց կան նվագակցության, կամերային դասեր, որոնք պարտադիր սովորում և նվագում էինք:

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Մրցույթի առաջին փուլում շատ-շատ էի հուզվում, և ոչ միայն ես, դասատուս նույնպես: Առաջին փուլն անց էր կացվում Արամ Խաչատրյանի անվան տուն-թանգարանում: Մրցույթից առաջ ես և դասատուս նստած էինք այգում, փորձում էինք կենտրոնանալ: Երբ ուզում էի խոսել ինչ-որ մեկի հետ, դասատուս թույլ չէր տալիս, ասում էր՝ սուս մնա, կենտրոնացիր: Իրականում, այդպես շատ ճիշտ էր: Լավ նվագեցի: Երկրորդ փուլում ավելի շատ էի հուզվում, որովհետև առաջին փուլում լավ էի նվագել, պատասխանատվությունն ավելի մեծ էր, ծրագիրն ավելի բարդ էր: Մեզ դնում էին գնահատականներ, բայց առաջին փուլի ժամանակ չէին ասում: Երկրորդ փուլից հետո նոր իմացանք մեր գնահատականները, թե ով ինչ տեղ է գրավել, ինչ մրցանակ է ստացել: Չգիտեինք միայն հատուկ մրցանակների մասին, դրանք արդեն իմացանք միայն փառատոնի ժամանակ: 

arxiv

Հաջողության իմ բանաձևը

Երբ փոքր ենք, ամեն ինչ կախարդական է թվում: Թվում է, եթե կախարդական փայտիկ ունենանք, ամեն ինչի կհասնենք: Երբ մի քիչ մեծանում ենք, հասկանում ենք, որ կան բաներ, որոնց առանց կախարդանքի էլ կարող ենք հասնել, պետք է միայն շատ աշխատել: Բայց ուրիշ էլ ի՞նչ է պետք:

***

Եթե ես կախարդական փայտիկ ունենայի, ես բոլոր երեխաներին կերջանկացնեի: Թող նրանք միշտ ծիծաղեն և երբեք չտխրեն վատ գնահատականի համար։ Ես կանեի այնպես, որ մեր դասարանի Իզաբելան երբեք չլացի երկուսի համար, իսկ Ադրինեն չասի, որ ինքը վատ մարդ է միայն նրա համար, որ յոթ է ստացել։

Դիանա Աթանեսյան, 8տ.

***

Ես մի անգամ գետնին կախարդական փայտիկ տեսա։ Ես ուզում էի իմանալ, թե ինչ կարող է փայտիկն անել։ Վերցրեցի և տարա տուն։ Փայտիկը ոչ մի բան չէր անում: Ես հասկացա, որ պիտի կախարդական խոսքեր ասեմ, որ իմ ցանկությունները կատարի։
-Կախարդական փայտիկ, կատարիր իմ ցանկությունը։ Աբես, ֆաբես, կարտոֆ լաբես։ Ուզում եմ ձիավարել իմանալ։
Իմ ցանկությունն իսկույն կատարվեց, և ես ասացի երկրորդը:
-Կախարդական փայտիկ, կատարիր իմ ցանկությունը: Աբես, ֆաբես, կարտոֆ լաբես։ Ուզում եմ լավ ուսուցիչ լինել:
Դարձա, բայց համ էլ մեծացա: Իսկ ես այդպես չէի ուզում, դեռ ուզում էի ընկերներիս հետ խաղալ: Հասկացա, որ մնացածներին էլ է պետք կախարդական փայտիկը։ Եվ որտեղից վերցրել էի, նույն տեղն էլ դրեցի։

Աշխեն Վարժապետյան, 8տ.

***

Եթե կախարդական փայտիկ գտնեի, ես կուզենայի չմուշկ քշել իմանալ, որովետև հայրիկս ժամանակ չի ունենում ինձ սովորեցնելու։ Երբ ես առաջին անգամ գնացի սահադաշտ, ընկա, իսկ ինքն էլ քիչ էր մնում իմ վրա ընկներ ։ Եվ ես չեմ ուզում, որ դա կրկնվի։ Հետո կուզեի գնալ քույրիկիս մոտ, որովհետև նա ապրում է Գերմանիայում, և ես նրան կարոտում եմ: Հետո կիմանայի փայտիկի տիրոջ հասցեն և անունը, կտանեի և կվերադարձնեի։

Արևիկ Նազարյան, 10տ.

***

Եթե ես կախարդական փայտիկ ունենայի, ես կտայի տիրոջը։ Ես կտայի տիրոջը, որովհետև ինձ պետք չի կախարդական փայտիկը։

Հրանտ Նազարյան, 8տ.

***

Երկրորդ դասարան էի, երբ առաջին անգամ պետք է մաթեմատիկայից ստուգողական աշխատանք գրեի: Գնացի տուն: Մայրիկիս հետ սկսեցինք պարապել: Ես կրկնեցի գումարումը, հանումը, բաժանումը և բազմապատկումը: Սկսեցի գրել ստուգողականը: 1+120=122, 7+8=16, 4*4=12: Համոզված, որ 10 կստանամ, տետրս հանձնեցի դասատուին: Հաջորդ օրը իմացա, որ 6 եմ ստացել:
Եկա տուն: Մայրիկիս ասացի գնահատականը:
-Նել, բայց մենք քանի անգամ բազմապատկեցինք, քանի անգամ գումարեցինք ու հանեցինք… Լավ, մի տխրիր, մյուս անգամ բարձր կստանաս:
-Մա՛մ, չեմ կարողանում, ինչքան էլ պարապում եմ՝ չեմ կարողանում ճիշտ գրել:
Մենք շարունակում էինք պարապել, առանց հիասթափվելու: Նա ասում էր, որ ուշադիր գրեմ: Նորից գնում էի, հանգիստ գրում և 10-ի հույսով տետրս հանձնում դասատուին: 6… Նորից: Հինգերորդ դասարանում նորից հայտարարում են մաթեմատիկայի ստուգողական: Մայրիկս օգնեց, պարապեցինք և նորից` 6: Վեցերորդ դասարանում մայրիկս արդեն չէր օգնում, ասում էր, որ մենակ պարապեմ և լավ պարապեմ: Նորից 6, 7: 7-րդ դասարանում նույն գնահատականները՝ 6 կամ 7:
Հիմա 8-րդ դասարանում եմ: Նորից գնում ու հանրահաշվի ստուգողականից 6 կամ 7 եմ ստանում: Արդեն հիասթափված եմ պարապում՝ առանց 9-ի կամ 10-ի հույսի:

Նելլի Հարությունյան, 11տ.

***

Բախտ բերելս որն է, բախտը ձեռք են բերում
-Ու՜ֆ, ինչքան անհաջողություն կա, ինձ պետք է լինի, չէԹ: Ճիշտ եմ էլի ասում, որ բախտ ընդհանրապես չունեմ:
-Հա՜, իսկ իմ դասընկերը հաղթել է դպրոցական օլիմպիադաներում ու մի քանի օրից արտասահման պիտի մեկնի: Խելք է, է՜, խելք…
-Ուսումնարանն ավարտելուց հետո ես էլ եմ ուզում արտասահման գնալ: Դրա համար հիմա ամբողջ օրը պարապում եմ:
…Մարդիկ տարբեր են, նրանց ցանկությունները` նույնպես: Մեկն իր բախտից է բողոքում, մյուսը նախանձով է նայում խելացի մարդկանց հաջողություններին, մեկն էլ ունի նպատակներ և ցանկանում է իրագործել դրանք:
Մեր կյանքը խաղ ու պար չէ: Ամեն րոպե, ամեն վայրկյան ինչ-որ բան փոխվում է: Ոչ մեկս չգիտենք, թե հաջորդ րոպեին ինչ է լինելու, թե ամիսներ հետո որտեղ ենք լինելու և ինչ խնդիրների առաջ ենք կանգնելու: Ուստի, կյանքում պետք է ամեն ինչից որոշ չափով տեղեկություն ունենալ, պետք է չծուլանալ և սովորել:
Նպատակասլացությամբ ոչ բոլորն են փայլում, բայց եթե կան ցանկություններ, որոնք անվերջանալի մտորումների արդյունքում վերածվում են երազանքների, ապա պետք է հստակ քայլերի միջոցով դրանք դարձնել նպատակներ և ամեն կերպ ձգտել հասնել դրանց:
Իսկ բախտը յուրաքանչյուրիս համար էլ ինչ-որ տեղ պակասում է: Դե կյանք է, ինչ արած: Ամեն դեպքում կարծում եմ` եթե բախտը տեսնի, որ դուք խելացի եք, լավատես և նպատակասլաց, ապա ձեզ կյանքում մենակ չի թողնի:

Միլենա Խաչիկյան, 14 տ.

***

Երեք տարի առաջ ես որոշեցի ստեղծել ինտերնետային կայք:Ինձ ասում էին, որ դեռ փոքր եմ, չեմ կարողանա: Այնքան բան կա սովորելու… Բայց ես ինքս ինձ խոստացա ոչ մչն դժվարության առաջ կանգ չառնել: Սկսեցի սովորել
ծրագրավորում և միաժամանակ որոշեցի ստեղծել իմ կայքը: Որ
ճիշտն ասեմ, չէր ստացվում: Ոչ լավ էր աշխատում, ոչ էլ դիզայնն էր
լավը: Այդպես մեկ տարի շարունակ փորձում էի սովորել: Արդեն ստացվում էր, բայց պետք էր սովորել նաև ծրագրավորման չորրորդ լեզուն: Դադարեցրի իմ կայքի վրա աշխատելը, որպեսզի սովորեմ այդ լեզուն: Այդ ընթացքում ստացա իմ առաջին պատվերը: Պետք էր սարքել հայկական շաբաթաթերթերից մեկի կայքը: Սկզբում պատրաստեցի կայքի մեկ բաժինը, իսկ արդեն երկրորդ փուլում մնացած ութ բաժինները:
Հիմա կրկին զբաղվում եմ իմ կայքով:
Արդեն շատ լավ է ստացվում, և ես հուսով եմ, որ այդ կայքի միջոցով
ես մեծ հաջողության կհասնեմ:

Էդուարդ Մկրտչյան, 15 տ.

***

4 թե 5 տարեկան էի: Մի օր երեկոյան անգործութունից միացրեցի հեռուստացույցը: Ոչ մի մուլտֆիլմ չգտա ու հուսահատված կանգ առա ինչ-որ պատահական ֆիլմի վրա:
Ֆիլմն անգլերեն էր, ու, բացի դրանից, արդեն կեսն անցել էր, այդ պատճառով բան չէի հասկանում: Ցուցադրում էին մի եկեղեցի, որի ներսում տարբեր տարիքային խմբի պատկանող տղամարդիկ էին խոսում: Ես արդեն ուզում էի ալիքը փոխել, երբ դեպքերն արագ փոխվեցին: Մարդիկ կարծես մի ինչ-որ բան որոշեցին և դուրս թռան եկեղեցուց: Նրանք դրեցին իրենց սիրուն գլխարկները, հեծնեցին ձիերին ու ինչ-որ տեղ ուղևորվեցին: Կովբոյներ էին: Այդ ֆիլմից ես շատ էի տպավորվել: Դրանից հետո գրեթե ամեն օր փորձում էի ծնողներիս համոզել ինձ ձի ու կովբոյի գլխարկ գնել: Նրանք, բնական է, միայն գլխարկին էին համաձայն, բայց ես ավելի շատ ձի էի ուզում: Խորը դեպրեսիայի մեջ էի, ոչ մեկի հետ չէի ուզում խոսել: Ես իմ ձիուն էի ուզում:
Մի օր ծնողներիս հետ հյուր էինք գնացել: Ես չէի ուզում գնալ, բայց ինձ ի վերջո համոզեցին: Արդեն մի ժամ էր, ինչ տխուր նստած էի և հորս ու ինչ-որ մարդու խոսակցութունն էի լսում, երբ կողքի սենյակից ներս մտավ նա: Նրա փարթամ մազերը, մուգ սև մորթին և դեպի վեր ցցած պոչը ինձ ապշեցրեցին: Այս հմայիչ կենդանին ինձ գերել էր: Դա մի շատ մեծ և հիասքանչ շուն էր: Ես նայում էի նրան և հիանում: Չդիմացա: Աննկատ վեր կացա տեղիցս և շարժվեցի նրա մոտ: Շունչս պահել էի, որ չլսի, թե ինչպես եմ իրեն մոտենում: Շունը պառկած էր, և ես հեշտությամբ թռա նրա վրա ու եղունգներս մարմնի մեջ մտցրեցի: Նա վեր թռավ և սկսեց վազել:
-Նո՛, նո՛,- գոռում էի ես:
Ի՜նչ հրաշալի էր այդպիսի դյութիչ կենդանուն հեծնելը: Թե՛ ես, թե՛ նա հիասքանչ էինք: Չեմ կարծում, որ իմ երևակայական ձին կիսում էր իմ զգացմունքները: Նա շատ շուտ ինձ գետնին շպրտեց ու փախավ: Ընկնելը շատ ցավոտ էր, սակայն ես իմ արարքից գոհ էի:

Ալեքսանդր Սարգսյան, 15տ.

***

Դու չես կարող, դու չգիտես, կտապալվես, ոչնչի չես հասնի, դու… Դու… Դու ոչինչ ես… Եվ մենք մեր ուղեղը լցնում ենք ամեն տեսակ հիմարություններով, միայն թե չկարողանանք երջանիկ լինել, բայց մենք կլինենք…
Իմ գլուխը լիքն է մտքերով, ցանկություններով, բառերով, զգացմունքերով, և ես զգում եմ դրանք… Իմ գլխում ամեն ինչ խառն է շատ, բայց ես կարող եմ… Մտքերս միանգամից կհավաքեմ ու երջանիկ կզգամ ինձ, հակառակ դեպքում կգրեմ, կլցնեմ դրանք թղթերի վրա ու նորից երջանիկ կլինեմ, քանի որ ես ճանաչում եմ ինքս ինձ:
Թղթերիս վրա ես եմ, երազանքներս, մարդիկ, ում ես գտել եմ իմ աշխարհում, անտառի իմ տնակը ու փիսիկս: Ես շատ զբաղված եմ, քանի որ աշխատանքս բավականին բարդ է ու շատ, իսկ ժամանակը` քիչ, բայց իմ աշխարհում երջանիկ պահերը ավելի երկար են տևում, ու ես հասցնում եմ վայելել ազատությունս:
P.S. Ես ամենամեծ բաժակի մեջ կլցնեմ տաք թեյը` առանց շաքարի, կուտեմ ամենաթթու լիմոնը ու կսիրեմ փիսիկիս, քանի որ ես երջանիկ եմ:

Դիանա Շահբազյան, 15տ.

***

-Հաջողություն եմ մաղթում,- ասաց մայրս ու դուռը շրխկացրեց երեսիս: Երևի հոգնել էր նույն նախադասությունն անընդհատ կրկնելուց:
Այդ օրը վերջին քննությունս էր: Ինչքան էլ զարմանալի է, 20 բալից ստացա 19-ը: Շտապեցի ինչքան հնարավոր է շուտ հասնել տուն` հրաշալի նորությունը պատմելու համար: Կրկին դռան հերթապահը մայրս էր:
-Դե՞,- հիասթափված ձայնով հարցրեց նա:
-19-ը ,-ուրախությունից գոռացի ես:
-Ինչքան գիտեմ, ամենաբարձր բալը 20 է, – ձայնի նույն տոնայնությամբ ասաց նա:
Ուրախությունս միանգամիս ցնդեց: Ուրախությունն այդպիսին է` երբ չես կիսում, չքանում է:

Լուսինե Պետրոսյան, 15տ.

***

Առավոտյան վերցրեցի պայուսակս և արագ վազեցի դպրոց: Երբ տեղ հասա, դասասենյակի դիմաց ինձ սպասում էր մեր դասղեկը, ով ինձ տեսնելով ասաց.
-Այ տղա, կարող ա՞` գիտես սանատորիայում ես, երբ ուզում գալիս ես, երբ ուզում` գնում: Ինչի՞ ես երրորդ ժամից եկել:
-Քնած էի մնացել,- ասացի ես ու մտա դասարան: երկու ժամ երկրաչափությունից հետո դուրս եկա դպրոցից և գնացի սկսածս մուլտֆիլմը շարունակելու: Չնայած ես արդեն մի քանի անգամ ստիպված էի նույն մուլտը նորից նկարել, բայց միևնույն է, չէի հանձնվում ու շարունակում էի աշխատել այդ մուլտի վրա, քանի որ շատ եմ սիրում այդ գործը: Երեկոյան էլ անելով միայն մաթեմատիկայի տնայինը, գնացի քնելու: Եվ այդպես ամեն օր: Ես գնում եմ դպրոց, նստում եմ իմ սիրած դասերին, հետո գնում եմ սիրած գործով զբաղվելու: Եվ իմ հաջողության բանաձևն է՝ սիրած գործով զբաղվել: Դրան գումարում եմ աշխատասիրություն, համբերություն և մի փոքր համառություն, և աշխարհի ամենահաջողակ մարդը պատրաստ է:

Նորայր Բարոյան, 15տ.

***

-Լավ կկրկնեք անցածը, մյուս դասին թեմատիկ գրավոր ենք գրելու, դասագրքի սկզբից կկրկնեք, ուշադիր լսեք, որ չմոռանաք,- դասի վերջում հայտարարեց ուսուցչուհիս:
«Ի՞նչ, դասագրքի սկզբի՞ց… այսինքն, համարյա ամբողջ կիսամյակի անցա՞ծը… էն էլ Հայոց պատմություն… Ես կկործանվեմ»,- մտածում էի ես սեղանին համարյա պառկած:
-Մարիա՞մ, լացում ե՞ս,- հարցրեց դասարանցիս:
-Չէ, բայց մյուս դասին մենք բոլորս ողբալու ենք:
«Էն էլ ոնց… Հայոց պատմություն, լիքը թվերով ու դժվար անուններով, որոնք ես ընդհանրապես հիշել չեմ կարողանում: Մի ամբողջ կիսամյակ, այն դեպքում, երբ ես նախորդ դասն էլ չեմ հիշում: Ի՞նչ եմ անելու…»,- տագնապալից մտքերով հասա տուն:
Նստեցի բազմոցին, մտածեցի մեկ րոպե, երկու րոպե, հինգ րոպեից շտապ տեղիցս վեր թռա, լույսի արագությամբ մյուս բոլոր դասերս արեցի և բացեցի Հայոց պատմության դասագիրքը:
-Լավ, հանգիստ, խուճապի չենք մատնվում, հավեսով, սիրուն Հայոց պատմ ենք սովորում,- խոսեց իմ լավատես եսը:
-Հավեսով, սիրով… Հեշտ ես ասում: Էդ ո՞նց ես պատրաստվում սիրով ու հավեսով սովորել, եթե ո՛չ հավես ունես, ո՛չ էլ սիրում ես պատմությունը,- հնչեց իմ հոռետես եսի պատասխանը:
-Հա, լավ, ասացինք առանց խուճապի, ինչքան կարող ենք, այնքան կսովորենք, կստացվի: Կարևորը՝ ժամանակ չկորցնենք:
-Լավ, արա ինչ ուզում ես, էլ չեմ խառնվում:
-Ա՛յ, ճիշտն էլ դու ես անում:
Սկսեցի առաջին դասից, դուրս գրեցի բոլոր թվականներն ու կարևոր իրադարձությունները, դրանք անգիր արեցի: Շատ մեծ դժվարությամբ, բայց ոնց որ հիշում էի: Տեսնելով տառապանքներս, քույրս, ով պատմություն շատ էր սիրում և հեշտությամբ էր սովորում, կրկնում էր.
-Վա՜յ, Մարիա՛մ, վայ…
Ես փորձում էի ուշադրություն չդարձնել քրոջս «վայվայներ»-ին՝ մարտական հոգիս չկորցնելու համար: Գիշերվա թե առավոտվա հինգին սողացի քնելու: Երազիս մեջ Ավետիս Ահարոնյանի հետ Սևրի պայմանագիրն էի ստորագրում…
Եվ վերջապես թեստն իմ առջև էր: Արագ-արագ կարդում էի հարցերը, փորձելով ստանալ ամբողջ ինֆորմացիան, որ իմանամ, հիշո՞ւմ եմ, թե՞ ոչ: «Գիտեմ, այս մեկն էլ գիտեմ, սա էլ գիտեմ… Ոնց որ հիշում եմ…»:
Երջանիկ դեմքով դուրս եկա դասարանից: Թեստը լավ էի գրել, կարելի է ասել՝ շատ լավ: Լավատես իմ եսը ասաց.
-Տեսնու՞մ ես, որ ստացվեց, պետք ա ուղղակի լսես ինձ:
-Եղավ, կլսեմ սրանից հետո, խոստանում եմ:
Վերջին բանն այդ օրվանից, որ հիշում եմ այն էր, թե ինչպես պայուսակս մի տեղ շպրտելով ընկա բազմոցին:

Մարիամ Նալբանդյան, 14 տ.

2012թ.

Ճամփորդել երազողի ճանապարհային մտորումներից

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Հայտնի կամ անհայտ մարդկանցից մեկը, որի անունը մնացած կարևոր բաների հետ չեմ հիշում, ասել է, որ ճամփորդելու ու աշխարհը ճանաչելու համար բավական է ցատկել մի մեքենայի մեջ ու անընդհատ շարժվել, և ես իմ հնարավորությունների չափով հետևում եմ նրա խորհրդին:
Ճանապարհները միակ բանն են, որոնցից ես չեմ հոգնի, Հայաստանից էլ, գրքերից, մարդկանցից էլ, ու երևի այն բոլոր բաներից, որոնց մեջ դեռ բացահայտելու ինչ որ բան է մնացել:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Երբ քեզ թվում է, որ համարյա վերջացրել ես Հայաստանի բացահայտման գործընթացը, հայտնվում են մեկը մեկից մեկուսի, մեկը մեկից հետաքրքիր վայրեր, որտեղ չայցելելը հանցանք է: Եվ անընդհատ քո երկրով կամ առհասարակ շրջելու մեջ միայն մի վատ բան կա, որ գոյություն ունեն վայրեր, որոնցից այդպես էլ «հավեսդ» չես հանում: Այ օրինակ, Գյումրին` քաղաք, ուր միշտ ուզում ես վերադառնալ: Կամ Արագած լեռ` չնայած ճնշման նվազմանը, հիվանդացնող ցրտին ու վտանգավոր ճանապարհին, բարձունքը միշտ ձգում է, որովհետև իր մեջ թաքցնում է ամեն ինչին վերևից նայելու հաճույքը:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Ընկերներիցս մեկն ասում է, որ մեր աչքը արդեն սովորել է մեր մոտի՝ Լոռու բնությանը, դրա համար ուրիշ տեղերինը ավելի հետաքրքիր է թվում: Դե էդպես է` բոլորն էլ ձգտում են նրան, ինչը չունեն:
Երբ սեփական հարմարավետության շրջանակից դուրս գալու համարձակություն ես ունենում, ու թողնում ես այն, ինչ արդեն սովորական է, ամեն նոր տերև սկսում է այլ կերպ խշշալ, քամին այլ կերպ է փչում, երկինքը ավելի կապույտ է դառնում:
Մի ամբողջ կյանքը այդպես էլ չի հերիքի բացահայտելու աշխարհիս ամեն անկյունը, չնայած մի կյանքն ինչ է` հազիվ մեկ դար, մարդկության ստեղծումից մինչև այսօրն ընկած ժամանակն էլ չէր հերիքի:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Եթե ինձ մնար, այսօր ևեթ մի հեծանիվ ու անձնագիր ձեռք կբերեի, Վրաստանով կանցնեի Սև ծով, այնտեղից՝ Եվրոպա, իսկ հետո դեպի օվկիանոս, դեպի Լատինական Ամերիկա, դեպի երազանք:

Իսկ առայժմ, երբ ամեն ինչ ինձ չի մնում, կարելի է և սահմանափակվել մեր 29.8 հազարով, պոկել պատանեկությունից բոլոր լավ բաները ու վայելել հարազատ մարդկանց հետ անցկացրած ժամանակը:

Ազգային պատկերների տոն Ֆրանսիայում

Լուսանկարը՝ Խաչիկ Բունիաթյանի

Լուսանկարը՝ Խաչիկ Բունիաթյանի

Անցած դարերում՝ հենց այն ժամանակից, երբ մարդիկ կարողացան թղթի վրա տպագրել, Ֆրանսիայում սկսեցին վաճառել տպագրված նկարներ: Հենց դրանք էլ կոչվում են «ազգային պատկերներ»: Նկարները վաճառվում էին էժան գներով թե՛ քաղաքային, և թե՛ գյուղական բնակավայրերում: Դրանք իրենց մեջ էին ներառում ամենատարբեր ասպարեզները, կարող էին ունենալ կրոնական, մշակութային, կրթական, ժամանցային բովանդակություն: Պատկերները նախատեսված են թե՛ երեխաների, և թե՛ մեծահասակների համար: Երեխաների համար նախատեսված պատկերները ուսուցողական, դաստիարակչական էին, իսկ մեծահասակներինը՝ ավելի խրատական, երգիծական, իրենց մեջ ներառում էին նաև քաղաքական սատիրա: Տպագրության զարգացման հետ բարձրացել է նաև ազգային պատկերների որակը: Էվոլյուցիայի ընթացքում պատկերների հետ սկսել են հայտնվել նաև տեքստեր, քանի որ ժողովուրդը արդեն հիմնականում դարձել էր գրագետ, մինչ այդ պատկերներն առանց մեկնաբանությունների էին: 1820 թվականից սկսած այդ պատկերներն արդեն տպագրվում էին թերթերում, ամսագրերում, ալմանախներում: Իսկ այսօր արդեն վերածվել են կարճամետրաժ ապլիկացիոն ֆիլմերի: Ազգային պատկերներն այնքան մեծ տարածում ունեն Ֆրանսիայում, որ առաջացել է դրանց տոնը:

Լուսանկարը՝ Խաչիկ Բունիաթյանի

Լուսանկարը՝ Խաչիկ Բունիաթյանի

Ամեն տարի հունիսի 23-24-ը Ֆրանսիայում տոնում են Ազգային պատկերների տոնը (Imagerie Populaire): Բոլոր քաղաքներում տեղի է ունենում ապլիկացիոն կարճամետրաժ ֆիլմերի ցուցահանդես: Այս տարի առաջին անգամ եմ մասնակցել տոնին Էպինակ փոքրիկ քաղաքում և շատ մեծ բավականություն եմ ստացել, լավ տպավորություններով եմ լցված։ Նայելով ֆիլմերը՝ կարծես իրական հրաշքի ես մասնակցում։

Ուղարկում եմ նաև մի կարճ տեսանյութ այդ տոնից: Ձայնի որակի համար կներեք:

Չինական թեյերի փառատոն

Լուսանկարը՝ Տաթև Աղազարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթև Աղազարյանի

Չինացիներ, հաճելի բույրեր, հետաքրքրասեր մարդիկ, չինական հանգստացնող երաժշտություն, բարձրակարգ թեյեր. ահա այս ամենը Չինական թեյերի փառատոնում: Ինչպես նշեցին կազմակերպիչները. «Այս փառատոնի նպատակը չինական գեղեցիկ մշակույթն ավելի լայն զանգվածներին ծանոթացնելն է: Ցավոք, Հայաստանում թեյի մասին ինֆորմացիան բավականին քիչ է: Մարդիկ շատ հաճախ ամեն մի բույս, թուրմ հասկանում են թեյ, բայց թեյն ունի առանձին մշակույթ, և հենց այդ մշակույթի մասին էլ մենք կծանոթացնենք ձեզ:

Լուսանկարը՝ Տաթև Աղազարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթև Աղազարյանի

Չինաստանը հանդիսանում է իսկական թեյի մշակույթի օրրան: Առաջին անգամ թեյը հայտնաբերվել է Չինաստանում: Այժմ Չինաստանի հարավային շրջաններում աճեցվում են հիմնականում ութ տեսակի թեյեր: Յուրաքանչյուր թեյ ունի և՛ համային, և՛ օգտակար առանձնահատկություններ: Չինական ավանդական բժշկության մեջ թեյը սովորական ըմպելիք չէ, այլ դեղամիջոց, որով բուժում են բազմաթիվ հիվանդություններ:

Լուսանկարը՝ Տաթև Աղազարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթև Աղազարյանի

Ցանկանում ենք, որ չինական թեյի բույրը լցնի այս փողոցը և մաղթում, որ հայ-չինական հարաբերությունները լինեն հավետ»:

Թեյի պատրաստման արարողությունը երկար ու կարևոր գործընթաց է, որը մեզ մանրամասն բացատրեցին: Ուրեմն սկզբում տաք ջուրը լցնում են կավե թեյնիկի վրա և վրձինով տարածում, որ այն փափկի ու համն էլ ավելի լավը լինի: Ի դեպ, ինչքան շատ է օգտագործված թեյնիկը, այնքան բարձր է նրա արժեքը:

Լուսանկարը՝ Տաթև Աղազարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթև Աղազարյանի

Դրանից հետո տաք ջուրն արդեն լցնում ենք բաժակների մեջ, որ բաժակներն էլ տաքանան: Այնուհետև ամենակարևոր փուլը՝ տաք ջուրը լցնում են հարստության և հաջողության արձանիկների վրա: Եվ այս ամենից հետո նոր թեյը լցնում են ջրի մեջ, բայց այստեղ ևս մեկ կարևոր պայման՝ յուրաքանչյուր թեյ ունի իր ջերմաստիճանը, որը չափում են հատուկ ջերմաչափով: Օրինակ՝ մեզնից ո՞վ է կանաչ թեյ պատրաստելիս ստուգում. արդյո՞ք ջուրը 80-85 աստիճան է: Քանի որ թեյը «մեռած» բույս է, մենք պետք է այն վերակենդանացնենք, և այդ պատճառով, եթե ջուրը լինի եռման ջերմաստիճանի, մենք «կսպանենք» նրան, իսկ տվյալ թեյի համապատասխան ջերմաստիճանի դեպքում թեյն իր կյանքը կտա ջրին:

Լուսանկարը՝ Տաթև Աղազարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթև Աղազարյանի

Փառատոնի ընթացքում մեզ հյուրասիրեցին շա՜տ համեղ թեյեր: Վայելեցինք սև թեյ մեղրի համով, «Ուլոն» (սրան անվանում են թեյի կատարելություն Երկնքի և Երկրի որդի, որը միահյուսում է նրանց ներդաշնակությունը: Այն կարծես կանաչ և կարմիր թեյերի միախառնումը լինի), «Գենմայչա», «Դա Հոնդ Պաո», «Տի Գուան ին», «Հուանշան Հուանգյան» և հնեցված «Պուեր» (այն շատ արժեքավոր թեյ է, հնեցվում է կարմիր հողում, որով էլ պայմանավորված է նրա բարձր որակը): Եվ այս բոլոր թեյերը մենք խմեցինք առանց շաքարի, այդ սխալը մեզ մոտ հնուց է գալիս:

Թեյն այնքա՜ն լավ կողմեր ունի՝ ամրացնում է իմունային համակարգը, հարուստ է վիտամիններով և միկրոէլեմետներով, պարունակում է հակաօքսիդանտներ, կարգավորում է մարսողական, նյարդային և սրտանոթային համակարգը, հանգստացնում է նյարդերը (դրա համար էլ ինձ ասում են, թե ինչո՞ւ եմ այդքան հանգիստ), երիտասարդացնում է, օրգանիզմից հանում է տոքսիսնները, դրանով իսկ նպաստում նիհարելուն:

Այս հետաքրքիր փառատոնի համար շնորհակալություն Երևանի քաղաքապետարանին, «Կոնֆուցիոս» ինստիտուտին, «Սանգուան» կենտրոնին և առանձնահատուկ շնորհակալություն «Թի Արթ» կենտրոնի անձնակազմի անդամներ Ինգա Սեդրակյանին, Էլինա և Ալեքսանդր Դավշյաններին:

Հ.Գ. Հա, մոռացա, լավ թեյ պատրաստելու համար հարկավոր չէ չինացի լինել:

hasmik vardanyan

Մրցավազք

-Չակոր, դու՛ կարող ես, պետք է վազես…

-Չմտածես, դու պետք է հաղթես այս մրցավազքում:

-Առաջ, չկանգնես… Այո՜… Դու հաղթեցիր…

Հիշեցի՞ք: Պարապմունքից հոգնած վերադառնում եմ տուն: Հյուրասենյակից լսվում են բարձր ձայներ: Բացում եմ դուռը ու տեսնում, որ ամբողջ ընտանիքս լարված սպասում է, արդյո՞ք նա հասնում է եզրագծին, թե° ոչ: Անկախ ինձանից ես էլ սկսեցի ոգևորված նայել: Նա նպատակ ուներ ու պատվով հասավ եզրագծին: Քննությունները նույնպես նմանեցրի այդ մրցավազքին: Ինը ամիս շարունակ վազում ենք, վազում ու փորձում հասնել այդ բաղձալի եզրագծին: Ինչպես ֆիլմում, այնպես էլ կյանքում, ամիսները արագ էին անցնում, իսկ վերջին մեկ ամիսը, կարելի է ասել, գովազդային ընդմիջումներով անցավ: Յուրաքանչյուրս ցանկանում էինք պատվով հասնել եզրագծին: Իսկ եզրագծին հասնելը միշտ էլ դժվար է: Ինչպես Չակորը վազքի ընթացքում հանդիպեց չար ու նախանձ մարդկանց, այնպես մենք կյանքում, այս ամիսների ընթացքում հանդիպեցինք այնպիսիններին, ովքեր նեղվում էին, որ դու պատվով հաղթահարեցիր ամեն ինչ: Իսկ վազքուղուն կանգնած յուրաքանչյու դիմորդ ցանկանում էր թռչել ինչքան կարող էր վերև, ցնծալ, հպարտանալ: Չակորը փորձում էր ջնջել ստրկության նշանը, իսկ այնտեղ կանգնած յուրաքանչյուր դիմորդ ունի հստակ նպատակ և ամուր կագնած է իր ոտքերի վրա` մեկը ուզում է դառնալ լավ լրագրող, մյուսը արդար դատավոր, մեկ ուրիշը՝ անշահախնդիր բժիշկ…

Ես հասա եզրագծին:

elada

Հարսնացուն Հէրևանից

Վա՜յ, Հոռոմ տատ…

Ինչպես ինքն է իրեն բնորոշում՝ մոդայիկ («Ինչի՞, ինձ ի՞նչ ա հելե որ. մեռե՞լ եմ, ի՞նչ ա, որ չկարենամ մանիկյուր քսեմ մատներիս»), աշխարհ տեսած տատիկ («Է՛լ Ամերիկա եմ գնացե, հուր ասես չեմ գնացե»), ով հաճախ է լինում մեր տանը: Հա՛, չմոռանամ նաև՝ Հոռոմ տատը ծխում է, և նա 78 տարեկան է … Դեռ մեր բակ չհասած՝ ես լսում եմ արդեն նրա բարձր, ղժղժան երանգներով, էներգիայով և մուննաթով լի ձայնը…

Նաև Հոռոմ տատը ոչ մի հնդկական սերիալ բաց չի թողնում: Իր այս օրերի երազանքը հնդկական խանութ մտնելն է և իրեն սարիներ գնելը: Ինչպես Հոռոմ տատն է ասում՝ «Զնգռտիկներ (թևնոցներ) էլ պտի առնեմ Հէրևան մոլից, որ սարիի հետ հագնեմ սիրուն-սիրուն…»

Հոռոմ տատը տատիկիս հետ զրույցում շատ է օգտագործում հետևյալ բառակապակցությունը.

-Վա՜յ, քա աղջի, բա չիմացա՞ր…

Այս տողերից կարելի է հասկանալ, որ Հոռոմ տատը նաև սիրում է բամբասել, որը բոլոր տատիկներին էլ բնորոշ է, բայց նրա թեմաներն անսպառ են. գյուղի բոլոր, չէ՛, ինչո՞ւ միայն գյուղի, նաև հարակից գյուղերի նորությունները գիտի:

Մրջյունը կարող է դարձնել փիղ, փիղը՝ մրջյուն, և այդպես շարունակ:

Երբ Հոռոմ տատը կրկին անգամ եկավ մեր տուն, այս անգամ խոսակցության թեման այլ էր: Ես նրան խնդրեցի, որ պատմի իր ամուսնությունից, թե ինչպե՞ս է Երևանից եկել գյուղ՝ հարս, որը շատ հետաքրքիր է, հին ժամանակներին վարքուբարքը, կենցաղն ու մարդկանց նիստուկացը կարող եք իմանալ նաև:

Նստեք իմ կողքին և ուշադիր լսեք. Պատմում է Հոռոմ տատը:

 

«1946 թվին էկանք Մարաշ: Իմ հերանց տները Մարաշ էր, հորքուր Սոնոն էլ՝ մարդուս հորքուրն էր, հարևան էր մեզ Մարաշում: Էտի հա գալըմ էր մեր տուն՝ մամայիս հետ կոֆե էին խմըմ, բաժակ էր նայել տալըմ մամայիս…

Հա ասըմ էր.

-Ես պտի Հոռոմին ուզեմ իմ ախպոր տղին:

Որ գալըմ էր մեր տուն, ինձ ասըմ էր՝ հարս ջան, ո՞նց ես:

Ասըմ ի.

-Ա՛յ կնիկ, ի՞նչ հարս… Ես քո հարսը չեմ,- ասըմ ի:

Ես որ արդեն մի տարվա աշխատող էի՝ աշխատըմ էի հիվանդանոցում, ցրիչ էինք աշխատըմ, Մարուշն էլ՝ իրար հետ էինք աշխատըմ, հորքուր Սոնոյի աղջիկը, էտ էլի ասըմ էր.

-Քեզի պտի ուզեմ իմ քեռու տղին:

Վերջը…Ըտենց մի օր գործի ենք էլի էթում: Առավոտ ժամը 8-ին Մարուշենց դռնով դե անցնըմ ի, Մարուշին ձեն տվի, ասի.

-Մարու՛շ, քելա արի գործի:

Էս Մարուշը, թե՝ աղջի՛, հլը կայնի՛, ա՛յ Հոռոմ, հլը կայնի-կայնի…

Հա՛, դու մի ասա, Հմայակն էլ գյուղից էկել ա հորքուր Սոնոյենց տունը…

Հմայակը՝ սպիտակ մայկով, սև շալվարը հագին, մե սիրուն տղա: Հելավ կայնավ ճամփին: Էս Մարուշն ասեց.

-Աղջի Հոռո՛մ, ա՛յ էսի իմ քեռու տղեն ա: Քեզի պտի ըտան ուզեմ:

Ասի.

-Ձենդ կդրա, լա՞վ: Ես գյուղ տեղ մարթի չեմ էթա՝ հըմա տենց…

Հմայակն էլ կայնած՝ ընձի սենց մի թավուր նայեց, բայց չէր խոսցրե վափշե, ու մտավ ներս:

Ես կայնա: Բա՝

-Արի՛ ներս, արի՛ ներս, արի առաջ,- հորքուր Սոնոն ասավ:

Ասի, թե՝

-Չէ՛, ուշանըմ ենք գործից: Մարու՛շ, շու՛տ արա:

Ու տենց… էտ մի օրն եմ տեսե հիրան, էլ չեմ տեսե Մարաշում:

Հորքուր Սոնոն՝ մի օր, երկու օր… Էկան, մեկ էլ տենամ՝ հորքուր Սոնոյի մեծ տղեն էկավ Հմայակի հետ մեր տուն: Թե հորս հետ ինչ խոսացին, ինչ չխոսացին… Հետո մամայիս ասեցին, թե՝ Անիկ տոտա, բաժակներս նայի: Ու նայեց մաման, բայց չգիտեմ ինչ ասեց, որովհետև, որ մեկը գար մեր տուն, ես կյանքում չի հըլնի ղոնախի դեմը: Էթըմ ի իմ սենյակ՝ էն վախտ ըտնեց բան կար:

Մի օր, երկու օր հետո նորից Հմայակը էկավ, թե բա՝

-Գարսո քեռի,- պապաս ջրբաշխ էր, բաղչի ջրերն էր բաժնում,- ե՞րբ եք ջուր տալու՝ բաղչեքը ջրենք:

Դե որ իրանք էլ նոր էին էկե, նոր հողամաս էին դրե, ծառ ու ճյուղ էին դրե:

Պապան ասեց՝ մի շաբաթից: Դե, գերեզմանների մոտից մինչև Հին Նորք, շաբաթը մի մայլա ըտենց ջուրը բրախում էր՝ ժողովուրդը բախչա էին ջրում:

Հետո չգիտեմ՝ պապայիս հետ ինչ ա խոսացե, ինչ չի խոսացե, բայց մամաս դանկի վրա էր էթում: Չէր ուզում, թե՝ ես տեղացու աղջիկ չեմ տա…

Մնաց: Մեկ էլ մի օր ժամը հի՞նգն ա, թե՞ վեցն ա. մամաս լվացք ա արե, շաբաթ օ՞ր էր, կիրակի՞ օր էր… Տեղաշորը թափե դուսը… Ես էլ հարդուկ եմ անըմ, որ մամաս տեղաշորը հավքա՝ «ուբոռկա» ենք անըմ… Ապրիլի մեջն ա, էլի: Մեկե հիրիկուն կեսրարս էկավ՝ թրքոտ բուշլաթով, «կիռզվի» սապոգներով, ոտերը սաղ թրիք: Գոմերից առեր ին, էկե, բայց Հմայակը երկու օր առաջ էր էկե: Հմայակը ֆերմայի հաշվառիչ էր: Վիլիսով էկան կեսրարս, կեսուրս իրար հետ էկան…

Կեսրարս ջուր ուզեց, մամաս ասեց՝ ջուր տուր, տարա: Կեսրարս ոտից գլուխ չափեց: Դե, Հմայակն էլ կողներն էր նստած, հետո կոֆե տարա: Կոֆե-մոֆե խմին, թողին գացին: Հըմի ես չգիտեմ՝ ինչ էղավ, բայց որ հետո Հմայակը ջղայնանըմ էր, բոռըմ էր վրես, կիսրարս ասըմ էր.

«Դու ես հավնե, դու ես ուզե, մեզի պատճառ չբռնես»: Բայց կիսուրս՝ սև, լիլիպուտ, սիֆաթ չկար վրեն, իմալ մեռել ըլներ:

Ընձի-ընձի ասեցի՝ էտի է՛տ տղի մաման ա: Կեսրարս էլ՝ փռչոտ, կեղտոտ: Ես ըտենց բան չի տեսե: Էտ ձևի ընդունինք: Էկան, գնացին, մի շաբաթ հետո՝ մայիսի 1-ի օրը, էկան էլի ստանք: Ոսկեղեն-մոսկեղեն չին բերե: Արշոյի կնգա մատանին էին բերե, էկան խոսք առնելու՝ մի հատ կանյակ էին բերե, 1 կիլո շակալադ, ոսկի չին բերե: Ասել էին՝ տանենք, կարող ա հավնի-չհավնի…

Վերջը, ինձ մարթի ա տվել պապաս: Իմ մամաս սաղ օր քըրֆըմ էր, ասըմ էր՝ դու ես տվե իմ աղջկան, ես չեմ տվե: Մենք իրավունք չունեինք ասեինք՝ հա՛, ուզըմ ենք կամ չենք ուզըմ: Չէ՛, տենց բան չի հելե: Աղջկան չին հարցնըմ, համ էլ էն վախտ տենց բաներ մեր մտքով չէր անցնըմ՝ մարդ առնեինք, նշանվեինք, մարդի էթայինք… էտենց բաներ մեր մտքով վաբշե չէր անցնըմ: 20 տարեկան ես նոր գնացի մարդի: Ու բերին Արշոյի կնգա մատանին դրին: Մատանի չին առե, հետո բանջար- մանջարի գնացին, բանջարը ծախին, Հմայակը ժամացույց բերեց, կախեց իմ թևը: Էտ վախտ ուրեմն խոսքը տված է՜ր:

Իսկ նշանդրեքին էլ մեծ սեղան քցին հերանցս հայաթը: է՜… Եքա ժողովուրդ, բան, նշանդրեք արին, ծանդր նշանին:

Դե որ ասի՝ էն Արշոյի կնգա մատանին, հլա մատս էր: Կիսուրս նոր պետք ա մատանի առներ ընձի, դներ մատս: Վերջը: Մինչև էտ էթըմ էինք գործի Մարուշի հետ, էտ Արշոյի կնիկը, թե բա՝ էտի իմ մատանին ա, հան, տուր: Ես էլ բանից բեխաբար, որ հիրա մատանին են դրե մատս…

Ես էլ վերցրի, տվի:

Մի շաբաթ անցավ, Հմայակը էկավ: Հմայակը որ էկավ, Մարուշը խաբար էր տվե Հմայակին, թե՝ «Ա՛յ տղա, խաբա՞ր ես՝ Վարդուշը Հոռոմի ձեռից մատանին վեկալեց: Էնի ուզեց, Հոռոմն էլ տվեց»: Հմայակն էլ թե՝ ո՞նց թե: Գնացել էր Վարդուշին ասել էր, Վարդուշն էլ թե՝ «Բա էտի իմ մատանին էր, հընչի՞ մնար քո նշանածի մատը»:

Հմայակը հետո գնացել էր գյուղ, բանջար էր բերե, բոխի էր բերե, մանդակ էր բերե, շուկան ծախել էր, էկավ ընձ էլ վերձեց, գացինք մի հատ ոսկի մատանի առանք՝ սիրուն, կարմիր քարով մի մատանի:

Վերջը, հարսանիքս արինք սեպտեմբերի 18-ին: Էս մայլեն ինչքան մարդ կար, հարսանիք էին էկե: Շեպիլի «բոռտավոյով» բերին ընձի, հանին, դրին կաբինեն՝ քավորկնգա հետ, Հմայակին հանին վերև՝ կուզովը:

Հագել էի սպիտակ հարսի շոր, քողը սպիտակ թագով՝ երկար շոր էր, իմ հոր տունն էլ պսակ ենք հելե: Իմ հերը տերտերը բերեց, պսակ արին, նոր բերեցին: Իմ հերը ասավ՝ «Առանց պսակ ես աղջիկ չեմ տա»: Դե, մեր օրենքն ա տենց, առանց տերտերի աղջիկ չին տա: Հետո հարսնըքի վախտը կեսրարս ու կիսուրս գյուլաշ հասան: Էն վախտ վիդեո-միդեո չկար, մենակ նշանվելու վախտն ենք նկարվե, նկարը կա:

Վերջը… Երկու տարի էրեխա չեմ բերե, հետո ունեցա 6 էրեխա՝ 2 տղա, 4 աղջիկ, բայց ա՛յ բալամ, էն վախտ էրեխա հեշտ էինք պահըմ, ոնց որ հեքիաթ լիներ: Չէ, հըմի՝ 2 հատ ունենըմ են, քաշվըմ են ղրաղ…

Հետո, ա՛յ բալա ջան, էնքան տփին, էնքան տփին, բայց ես մնացի, ոչ մի տեղ չգնացի…»

Ուղղությունը՝ դեպի Լոռվա եկեղեցիներ

Չնայած նրան, որ քունս տանում էր, ինձ կարողացա զսպել և ամբողջ ճանապարհին չքնեցի: Օձունի ճանապարհին կակաչների մեծ դաշտ կար, որի մոտով անցնելիս կակաչների հոտը պատուհաններից ներխուժում էր ներս և մնում ավտոմեքենայում երկար ժամանակ: Օձունի եկեղեցին վերանորոգման մեջ էր, բայց դրանից իր գեղեցկությունը չէր կորցնում: Եկեղեցին երկար տարիների պատմություն ունի: Կառուցվել է 6-րդ դարում, բայց համարվում է առաջին դարի սրբավայր: Ասում են, որ այստեղ Թովմաս առաքյալը օծել է քահանաների ու եպիսկոպոսների, և Օձուն անունը ծագել է հենց «օծել» բառից: Փոքր ժամանակ, երբ հայրս Օձունում ինչ-որ շինարարական աշխատանքով էր զբաղված, միշտ պատմում էր եկեղեցու մասին, բայց զբաղված լինելու պատճառով, ինձ իր հետ չէր տանում՝ չնայած իմ բոլոր ջանքերին: Ուրախ եմ, որ վերջապես տեսա եկեղեցին: Սանահինում շատ բան չհասցրեցի տեսնել, բայց եկեղեցու ճանապարհին տեղավորված տաղավարները, որտեղ հայկական ազգային նախշերով պայուսակներ, տիկնիկներ և արձանիկներ էին վաճառում, հնարավոր չէր չնկատել: Սանահինում, ի տարբերություն Օձունի, զբոսաշրջիկներն ավելի շատ էին: Եկեղեցու հատակը փոխարինում էին տապանաքարերը: Այդ քարերի վրայով քայլելիս, անկեղծ ասած, ինձ վատ էի զգում: Ամաչո՞ւմ էի երևի, չգիտեմ:

Պետք է ասեմ, որ Հաղպատի եկեղեցին շատ տպավորեց ինձ. նման գեղեցիկ վայրում դեռ չէի եղել: Եկեղեցուն կպած փոքրիկ արգելապատնեշ կար: Եթե երազանք պահես և կարողանաս մինչև վերջ անցնել այդ հատվածը, երազանքդ կկատարվի: Ես էլ փորձեցի, բայց ճանապարհի կեսից վայր ընկա: Բայց ես չեմ հուսահատվում, ես ինքս էլ կարող եմ իմ երազանքները իրականության վերածել, առանց ինչ-որ հրաշքների:

Հաղպատից Ախթալա գնալու ճանապարհը հիացնում էր իր գեղատեսիլ բնությամբ: Ախթալայի եկեղեցին շրջապատված էր կանաչ, բարձր սարերով: Եկեղեցու բակում` գետնին, գեղեցիկ քարեր կային: Մի խումբ երեխաներ դրանք վերցնում էին գետնից ու փորձում վաճառել զբոսաշրջիկներին: Ինձ էլ առաջարկեցին, որոշեցի գնել, բայց մանր գումար չունեի ու չգնեցի: Հետևիցս վազեցին ու նվիրեցին: Գումարս մանրեցի ու մեկն էլ ես գնեցի: Կողքից քննադատում էին, որ գնել եմ: Ասում էին.

-Նրանք խարդախություն են անում, դու էլ քաջալերո՞ւմ ես:

Հնարավոր է՝ ընկերներս ճիշտ են, բայց այն երեխան, որը 5-6 տարեկան հասակում կարողանում է գումար վաստակելու եղանակներ գտնել, հնարավոր է ապագայում հասնի մեծ հաջողությունների: Միշտ լսում ենք, որ միլիոնատերերը մինչև հարստանալը լավ չեն ապրել, խնձոր են վաճառել և այլն: Իսկ որտեղի՞ց վերցնել առաջին խնձորը: Չէ, ես չեմ ասում, որ իմ գնած մի քարով նա կգնի իր առաջին խնձորը, բայց եթե շատ քարեր վաճառի, հնարավոր է՝ գնի, չէ՞: Ես ինքս էլ չգիտեմ՝ ինչու սա պատմեցի, և ինչ կապ ուներ այս պատմությունը եկեղեցու հետ: Պարզապես հուսով եմ, որ իմ արարքը ճիշտ էր, և նոր, ավելի մեծ խարդախություններ չի բերի այդ երեխաների կյանք:

Լոռվա մարզը հիասքանչ է և՛ իր բնությամբ, և՛ իր պատմամշակութային կոթողներով: Ցավալին միայն այն է, որ Լոռվա մարզում զբոսաշրջությունը զարգացած չէ, և այս կոթողները մնում են ստվերում. քչերը գիտեն դրանց մասին:

Ամառն ամենալավ շրջանն է Լոռի այցելելու:

ruslan aleqsanyan

Ամառ

Ամբողջ կիսամյակի ընթացքում, երբ գնում էի դպրոց, ունեի մեկ ցանկություն՝ որ արձակուրդները շուտ գան: Իսկ հիմա, երբ արդեն համարյա անցել է արձակուրդների առաջին ամիսը, հակառակ ցանկությունն ունեմ. անհամբեր սպասում եմ դասերի սկսվելուն: Դպրոցում օրն անցնում էր հետաքրքիր, և չէի նկատում, թե ինչպես է անցնում ժամանակը: Դե, արձակուրդներն էլ են հետաքրքիր անցնում, բայց, միևնույնն է, զգում եմ դպրոցի կարիքը: Արձակուրդների ժամանակ սկսվում է «լողալու սեզոնը»: Մեր Բաղանիս գյուղի մոտով փոքրիկ գետակ է հոսում: Այնտեղ կա նաև մի փոքրիկ ջրվեժ, որին գյուղացիները Ձախլիկ են կոչում: Օրվա մեծ մասն անցնում է հենց այնտեղ: Երեկոյան, երբ հովն ընկնում է, հավաքվում ենք դաշտում ու սկսում տարբեր խաղեր խաղալ: Մեծ ու փոքր չեն տարբերվում. բոլորը խաղերին մասնակցում են հավասար: Երեկոյան ավելի ուշ՝ մութն ընկած ժամանակ, հավաքվում ենք գյուղամիջում ու զրույցի բռնվում:

jemmapetrosyan

Ակնթարթներ

Երբ առաջին անգամ դպրոց գնացի, շատ ուրախ էի: Հետո դասարանում տեսա կլոր թշերով մի աղջկա, որը լաց էր լինում: Ես էլ սկսեցի արտասվել, մինչ այսօր աչքիս առաջ այդ տեսարանն է գալիս։ Այս ամենից նեղված՝ ես արտասվում էի, մինչ մայրիկը հանգստացրեց ինձ ու կտրեց ձայնս։ Մտածում էի դպրոցը վատն է, քանի որ ստիպում է ինչ-որ մեկին արտասվել։

Տարիներն անցնում են շատ արագ, ու չես հասցնում հասկանալ պահի լրջությունը։ Այսօր, երբ փոխադրվել եմ տասներկուերորդ դասարան, հասկանում եմ, որ կյանքիս մի շրջան մեկ տարի հետո պետք է ավարտվի։

Հիշում եմ դասարանում կատարված բոլոր հետաքրքիր դեպքերը։ Հատ-հատ կարող եմ թվարկել մեր կռիվները, կարող եմ ասել, թե քանի անգամ եմ «անբավարար» ստացել։ Երբ ուսուցչուհիներից մեկը բարկանում էր ինձ վրա, մտածում էի ժամանակի արագ անցնելու մասին։ Բայց հիմա, երբ սկսել եմ կարոտել թեկուզ և այդ ժամանակները, հասկանում եմ, որ պետք է գնահատել դպրոցում անցկացրած ամեն մի պահը։ Չէ՞ որ յուրաքանչյուր մարդու կյանքում դպրոցական տարիները մեկ անգամ են լինում։

Այս տարի էլ պատրաստվում ենք գնալ էքսկուրսիայի: Մտածելով, որ կարելի է չգնալ՝ ինքս ինձ հետ խոսում էի.

-Մեկ ա՝ եսիմ ուր չենք գնում։ Էս տարի չգնամ։ Բայց, եթե չգնամ, էլ ե՞րբ պիտի գնամ։ Էս տարի մեր վերջին տարին է։ Մյուս տարի անելու շատ բան կունենանք ու երևի չենք հասցնի մտածել էքսկուրսիայի մասին։

Ու մտքերիս մեջ խորասուզվելով՝ սկսեցի հիշել դպրոցում անցկացրած լավ ու վատ օրերը: Մտածելիս ժպտում էի: Քույրս, կողքից նկատելով իմ ժպիտը, սկսեց հարցեր տալ.

-Ջեմ, գժվե՞լ ես:

-Հը՜մ:

-Ջե՜մ:

-Հա, հա, ասա։ Ի՞նչ էիր ասում:

-Հեչ, ուղղակի մի տեսակ ուրախ ես։ Ի՞նչ ա եղել՝ սենց ոգևորվել ես։

-Հիշում եմ, որ ձմեռվա կեսին դիպմամբ դասից փախանք ձնագնդի խաղալու, որ հետո էսպես նստենք ու հիշենք մեր դպրոցական օրերը։

-Հա, հետո ի՞նչ։ Կարո՞ղ ա մոռացել ես՝ ոնց էր դասղեկդ բոլոր ծնողներին խառնել իրար։

-Չէ, Էմ, չեմ մոռացել։ Ուղղակի վախեցանք։ Հիշո՞ւմ ես, որ տուն մտա: Մեր մոտի երեխեքին բոլորին հետս բերել էի, որ արդարանալիս բոլորս միասին արդարանանք…