Մանկություն՝ իմ կյանքի ամենաուրախ, ամենաերջանիկ ու անհոգ տարիները։ Որքան հրաշալի հուշեր ու անկեղծ ժպիտներ կան այնտեղ։ Ինչքան եմ անհոգ վազվզել, անվերջ խաղացել․․․

Այնտեղ ամեն ինչ այնքա՜ն գեղեցիկ ու ներդաշնակ էր․․․
Երբ փոքր էի, ես ունեի մի անհեթեթ երազանք՝ ուզում էի շուտ մեծանալ․․․

Երբ փոքր ենք լինում, միշտ երազում ենք մեծանալու մասին, բայց երբ մեծանում ենք, նորից ցանկանում ենք վերադառնալ մանկություն, նորից երեխա լինել․․.

Չենք գիտակցում, որ մանկությունը մեզ մի անգամ է տրվում, բայց ժամանակի անկասելի վազք-ընթացքի պատճառով դառնում է անդարձ անցյալ․․․

Մանկություն․ մեր կյանքի թերևս ամենահրաշալի ժամանակահատվածը․․․

«Գնդակ, տիկնիկ, Mario, անունգոռոցի, գործագործ»․․․ Անվերջ կարող եմ շարունակել այս շարքը։ Սրանք են իմ մանկության ամենաները․․․

Մակություն, որտեղ չկային ո՛չ հեռախոս, ո՛չ համացանց, ո՛չ հեռախոսային խաղեր, ո՛չ էլ սոցիալական էջեր, սակայն փոխարենը կային անկեղծություն, մաքրություն ու պարզություն։

Հիշում եմ՝ սենյակումս գորգ կար՝ նախշերով, գույնզգույն, հայկականը հիշեցնող։ Քնելուց առաջ միշտ նայում էի, հաշվում նախշերը, տարբերակում գույներն ու երազում, որ մեծանամ, գորգագործ դառնամ։ Գորգ գործեմ, որ ինձ նման երեխաները պառկեն ու նայեն․․․ Հիմա փոխվել են ժամանակները, փոխվել են մարդիկ ու նրանց մտածելակերպը։ Չքացել է, չկա այն ամենը, ինչը կար․․․ Հիմա կա եսի մեջ ամփոփված մարդ, որն ապրում է միայն իր համար, չի մտածում շրջապատող մարդկանց բարօրության մասին․․․

Ավաղ, անդարձ կորցրել եմ դեպի զարմանահրաշ մանկություն տանող ճանապարհը, չկա հետդարձի հնար․․․
Գալիս է մի օր, երբ հասկանում ենք, որ տարիքը էլ չենք կարող ցույց տալ ձեռքի մատների վրա, և որ շրջապատի կարծիքը մեզ համար դառնում է չափազանց կարևոր ու թելադրող․․․
Այնքան դժվար է հավատալ, որ մանկությունս ինձնից հեռացել է անդարձ ու այսուհետ ապրելու է միայն իմ հուշերում։

Ժամանակ, կա՛նգ առ, ես չեմ ուզում մեծանալ․․․ Ես ուզում եմ մնալ երեխա, նախկինի պես անվերապահ հավատալ հրաշքներին ու հեքիաթներին, վստահ լինել, որ բարին է ամենազոր ու հաղթող․․․

Մանկությունը յուրաքանչյուրիս համար հրաշալի սկիզբ է․․․

Անհնար է, որ մոլորակը պտտվի առանց իմ մամայի. ինքն ամեն րոպե պտտվում է իմ սրտի առանցքի շուրջ ու օգնում ինձ շնչել։

Պարզ ու առօրյա այդ գործընթացը, որի ընթացքում թոքերը թթվածին պիտի ստանան ու արտաշնչեն մեկ ուրիշ գազ, անհնար է առանց իմ մոր։ Թթվածինն ինքն է, որ կա։

Չգիտեմ՝ իմ երեխեքի համար կկարողանա՞մ այդքան Մամա լինել, ինչքան ինքն ինձ համար է։ Չգիտեմ՝ հնարավո՞ր է որևէ մեկի կյանքում այդքան աննկատ ու նուրբ ներկա լինել, ինչքան մաման իմ կյանքում է։ Չգիտեմ…

Անհնար է, որ լույսը բացվի, արև լինի առանց իմ մամայի աչքերի փայլի։ Հաստատ եմ ասում, անհնար բան է, չի լինում այդպես։ Առանց արևի չի լինում լույս։ Լույսն էլ, արևն էլ իմ Մոր սրտից են տարածվում՝ մեր սառը մոլորակը ջերմացնելու։

Անհնար է մի սիրտ ունենալ  ու չորս հավասար, համաչափ մասի բաժանել։ Անհնար է, այո, բայց բացառություններ կան։ Իմ մայրն այն ուժեղ կինն է, ով անհնարը հնարավոր է դարձնում իր ձագերի համար։

Չորսը ձագ ունի Մայրս։ Մի սրտով չորսին չորսը տարբեր սեր է տալիս ու  չորսից տարբեր սերեր առնում։ Գժվում են երբեմն, դեռ փոքր են Մորս ձագերը։ Մայրս ինքն էլ մի ուրիշ Մոր ձագ է ,չէ՞… Ո՞նց է ինքը դեռ ձագ լինելով իր փոքրերի փոքրությունը տանում, ներում ու սիրում։

Աստված իմ Մորը սիրում է, այնքան է սիրում, որ իրենից կյանք առածներն իր համար պատրաստ ու գիտակից են կյանք տալ։ Աստված իմ Մորը սիրում է, այնքան է սիրում, որ Մորս ձեռքերով թխված հացից չորսը մանկան սով կշտանում, իսկ սրտերը… Իսկ սրտերը մամայի համից չեն կշտանում երբեք։ Խմորի մեջ մորս ձեռքերը մտնելուն պես չորս զույգ աչքեր տեսնում են, թե ոնց հասարակ հացի խմորը սրբացավ։

Աստված սիրում է Մորս, որովհետև ինքն էլ նույնպիսին ու նույնքան անեզրն ունի։ Ո՜նց եմ հասկանում Աստծուն. իմ Մորն անհնար է չսիրել։ Ճիշտ եմ, չէ՞, Տե՛ր Աստված։

Մորս մասին պատմվածքներ պիտի գրեմ։ Մորս մասին պոեմներում էլ գուցե կարողանամ սիրո ինչ-որ քանակ ցույց տալ։ Գրքեր կգրեմ Մորս մասին, որ մարդիկ իմանան՝ ինչքան բարի, սրտաբաց ու կամեցող են լինում Աստծո կողմից սիրված մայրերը։

Տեր Աստված… Իսկ ես տեսել եմ՝ ինչպես են ձագ ունեցած կանայք, որոնց ես «մայր» չեմ կոչի, դարձել նյութապաշտ ու շահամոլ՝ անունն էլ դրել են, թե ձագին կերակրել է պետք: Ներիր նրանց, տեր Աստված, որ իմ Մոր չափ Մայր չդարձան իրենց ձագերին։

Տեր Աստված, թույլ տուր քո սիրելի զավակին, միաժամանակ իմ պաշտելի Մորը, օվկիանները ցույց տամ իմ աշխարհի ու աշխարհները ողջ, որ ինքդ ես ստեղծել։

Իմ Մոր սրտում եղածի չափ սեր տուր քո ստեղծած աշխարհին, Տեր Աստված,  որ ոչ մի անկյունում սառնություն չմնա…

Եվ… Ներիր իմ Մոր այսչափ կատարելությունը, Տեր Աստված։ Ես մինչ քեզ մոտ գալս քո պակասն իրենով լիացնում եմ, Նա Դու ես Երկրի վրա։

Մարդիկ մեզ գողանում են ու տեղը ոչինչ չեն տալիս։ Եվ ամենևին էլ պարտադիր չէ՛, որ խոսքը սիրո կամ ատելության մասին լինի։

Մարդիկ մեզ խլում են մեզնից ու փորձում  արդարանալ, թե դա ճակատագիր է, և ճակատագիրն այդ չի կառավարվում։

Ստիպում են հավատալ իրենց, բայց անհավատալին են տալիս մեզ։

Ասում ենք՝ ստիպված ոչինչ չենք անում, բայց երբեմն դրդված ենք ինչ֊որ բան անելու…

Ամենափուչ պատճառով լաց ենք լինում ու արժեզրկում ենք ժպիտը։

Ուրիշ մեկին ժպիտ տալու համար երբեմն լռում ենք մեզ տանջող հարցերի մասին։

Ինչ֊որ մեկին նկատելու համար մենք աչք ենք փակում հազարների վրա։

Մենք մեզ տարօրինակ ենք համարում, բայց ոչ ոք չի՛ ասում, որ մենք ուղղակի չկրկնվող ենք։

Ամենևին պարտադիր չէ՛ սիրել կամ ատել մեկին՝ որևէ փոփոխության գնալու համար։ Մեզ անփոփոխ, չքչացող, չփոխվող վստահություն է պետք։

Պարտադիր չէ՛ խելակորույս ու ինքնամոռաց մեկին նվիրվել, որ հասկանաս՝ որն է սերը և որը՝ նվիրումը։

Փորձիր ուղղակի ճանաչել քեզ։ Ու եթե չմոլորվես քո ներսում, անպայման կբացահայտես, որ երբեք չես իմացել՝ ով կա քո ներսում։

Թակիր հոգուդ դռներն ու ներս մտիր՝ չսպասելով, որ բացվեն քո առաջ այդ դռները։

Իսկ եթե մոլորվես… Քեզ չես ճանաչի երբեք։

Թույլ տուր հասնել քեզ, ու առաջինը հենց դու՛ հասիր…

Մենք երբեմն մոռանում ենք ժպտալ, որովհետև մարդիկ գողանում են նաև մեր ժպիտը՝ այն, ինչը պիտի նվիրեին…

…Որովհետև մենք թույլ չենք տալիս մեզ ճանաչել։

Չենք ուզում՝ հասնեն մեր հոգուն։

Իսկ այն, ինչին ուզում ենք ինքներս հասնել, հասու չէ ոչ մեզ, ոչ մեր մտքին…

Եթե հասնել, ուրեմն սրտով միայն…

Նա ավելին էր, քան այն ամենը, ինչի համար մարդիկ թանգարաններ են շտապում։ Նա, անխոս, սովորեցնելու, հիացնելու շա՛տ արժեքներ ուներ։ Ամենամեծ արժեքը, սակայն, որ և՛ հիացնում, և՛ բարկացնում էր ինձ, համեստությունն էր նրա, անսովոր, երբեմն չափազանց, երբեմն էլ շռայլ համեստությունը։

Ես միշտ կողքից նայում էի իրեն՝ ինչպես գողը կհետևեր իր երանելիին, ինչպես նկարիչը՝ բնորդին, տերևը՝ քամուն: Ես հետևում էի նրա հայացքի երանգներին. երբեմն (իսկ հետո՝ արդեն միշտ) այդ երանգներն ինձ ծանոթ էին լինում, և այդպիսով ես հայացքներ գրկող դարձա։

Հետևում էի աչքերին նրա։ Ես սովորել էի նրան նուրբ ու աննկատ հետևել այնքան, որ երբեմն մտքովս անցնում էր, թե ավելի շատ ուսումնասիրում եմ, քան սիրում։ Դա այն եզակի մտքերից էր, որ այդպես էլ չկշռադատեցի, ճիշտ ու սխալ լինելը (գոնե ինձ համար) չորոշեցի։

Նա անթերի էր երբեմն։ Իսկ հաճախ էլ՝ ոչ։

Պատկերացնում եք՝ ինչքան նման էր ինձ։

Մեկ-մեկ պարզ էր ու հասկանալի այնքան, որ բառեր պետք չէին գալիս։ Երբեմն բարդ ու դժվար էր այնպես, որ չէի հասկանա անգամ այն դեպքում, երբ բացատրեր։ Մենք նման էինք, և դա հրաշալի էր։ Սակայն մեր նմանությունը երբեք չէր ենթադրում կանխատեսելիություն, թե չէ` կյանքն անիմաստ կդառնար կամ որ նույնն է՝պարզ հաշվարկ։ Եվ մենք նման էինք նաև այդ հարցում՝ չէինք սիրում հաշվարկներ, հաշվարկներով չէինք սիրում իրար։

Մեր գլխավոր ու բևեռային տարբերությունը սերն էր։ Չէ, չէ, կներեք. ոչ թե սերը, այլ սիրելը։

Ես (լավ միտք չէր բացասականից սկսելը) քչախոս էի սիրում, հաճախ՝ լուռ, հեռու, շատ հաճախ՝ սառը, մի քիչ չսիրելով զգացմունքներս ցույց տալը։ Ես ժլատ էի սիրում ու պերճախոս։ Ես շատ էի սիրում ու քիչ ցույց տալիս։ Ես շատ էի գրում ու քիչ խոսում այդ մասին։

Նա (դրականը) հեռավորության դեմ էր, քչախոսությանը՝ ևս։ Նա ազնիվ էր։ Ու չնայած իր անսահման համեստությանը, շատ շքեղ, շատ շռայլ էր սիրում։ Երբեմն ինքս ճշտում էի (չհավատալով, որ իմ այս բարդությունը հնարավոր է սիրել), թե դու ինձ իրո՞ք այդպես սիրում ես։ Փոշմանում էի հարցիցս։ Նա չէր սիրում պատասխանել դրան։  Նա ազնիվ էր սիրում։ Իսկ ազնիվ սիրո մեջ հարցեր ու պատասխաններ չկան։

…Արժեր նրա արժեքներն ու որակները որպես օրինակ ցույց տալ մարդկությանը։ Միայն թե… ե՛ս ազնիվ չէի, ես ժլատ էի ու երբեք համաձայն չեղա, որ ուրիշներն իմանան նրան. ուրիշները… ուրիշ լինելու իմաստն էլ հենց այդ էր՝ չը՛ճանաչել նրան…

Երբեմն լուսնի աղոտ լույսի տակ,

Երբ հովը հուշիկ փեշերն է քաշում՝

Ալեկոծելով օվկիանը անհուն,

Հոգիս թռչնի պես վեր է սավառնում.

Իմ մեջ ծնվում է քաղցր մեղեդի, մի մեղմ եղանակ։

Եվ սոսիների սոսափյունը խորթ,

Հին ու մոռացված խրատի նման,

Մի պահ թվում է այնքա՜ն ավելորդ,

Բայց դառնում հանկարծ անչափ դուրեկան

Ու ներս է հորդում առանց մնացորդ։

Մեղեդուն այդ վայրի, հեթանոսական

Ձայնակցում են աստղեր ու լուսին,

Ժայռեր ու դաշտեր, մորեխ ու լուսան,

Բայց տիեզերքի մեծ համերգի մեջ

Անբիծ մաքրությամբ հնչում է մի ձայն,

Որ գեղգեղում է թռչունը ներսիս,

Ու ներդաշնակում այնքա՜ն միալար,

Այնպե՜ս երկնային ու լիակատար,

Որ ճանաչում եմ անունը քո խորթ,

Որ հին, մոռացված խրատի նման,

Մի պահ թվում էր այնքա՜ն ավելորդ…