Iza Astsatryan

Իսկ դուք ծանո՞թ եք «Դետք»-ին

2015թ.-ն էր, համակարգչի առաջ նստած երգեր էի լսում և կարդում օրվա նորությունները, երբ հանկարծ նոր երգ միացավ, որն առաջին անգամ էի լսում. «Դետք» խմբի «Շուշի» երգն էր: Խմբի անունը կարդացի, չհասկացա, թե ինչ է նշանակում: Բառարանում նայեցի ու իմացա, որ դետքը պաշտպանության ու հետախուզության համար զորքից առաջ ուղարկվող փոքրիկ ջոկատն է: Հետո կարդացի նաև, որ խումբը ստեղծվել է 2015 թվականին՝ պրոդյուսեր Արման Ամպի կողմից: Սկսեցի հետևել նրանց յութուբյան ալիքին, իսկ հետո գտա նրանց ֆեյսբուքով:

Խմբի անդամները երեքն էին՝ Արման Պետրոսյանը, Ներսես Ավետիսյանը և Արեգ Շահինյանը, հետո խմբում փոփոխություններ եղան: Այժմ խմբի անդամներն են Արման Պետրոսյանը, Միքայել Մելքումյանը,Վահան Կիրակոսյանը: Ներկա պահին խմբի երեք անդամներն էլ ծառայում են հայոց բանակում:
Որոշեցի մի քանի հարց ուղղել «Դետք» խմբի պրոդյուսեր Արման Ամպին:

-Ինչպե՞ս ընտրվեց խմբի անունը:
-Դետքը հայերենի ամենագեղեցիկ բառերից է, նշանակում է դիտորդների խումբ:

-Իսկ ինչպե՞ս ընտրեցիք խմբի անդամներին:
-Առաջին կազմի տղաներին ընտրել եմ հապճեպ, այնուհետև փոփոխություններ եմ արել կազմում, որպեսզի ստեղծագործական միտքը լինի ամենակարևորը խմբում:

-Հե՞շտ է տարբեր բնավորություն ունեցող տղաների հետ աշխատելը:
-Հեշտ չէ:

Ինձ համար «Դետք» խումբը բացահայտում էր: Նրանց երգերը տարբերվող են, տեսահոլովակները՝ հետաքրքիր: Օրս սկսվում և ավարտվում է «Դետք»-ի երգերով: Երբ որևէ սոցիալական կայքով ուղիղ եթեր էին վարում, միշտ դիտում էի, մեկնաբանում:

Մի օր «Դետք» խմբի ֆեյսբուքյան էջում կարդացի, որ առաջիկայում Սյունիքի մարզում՝ Գորիսում, Սիսիանում և Կապանում համերգներ ունեն: Ուրախությանս չափ ու սահման չկար: Այժմ անհամբեր սպասում եմ Գորիսում կայանալիք նրանց համերգին:

Lusine atanesyan

Անգեղակոթի բարբառը

Միշտ ցանկացել եմ խոսել բարբառիս մասին, և հիմա 17.am-ի շնորհիվ ես ունեմ այդ հնարավորությունը: Ծանոթացեք մեր՝ Անգեղակոթի բարբառին:

Ալդուղ- թան

Ամալ չկալ- գործը գլուխ չգալ

Անգուզ- ընկույզ

Գաբա- գորգ

Դաստմալ- բռնիչ

Դելշուխ- գոգնոց

Թալա- թակարդ

Թափա- բլուր

Ժողնել- հավաքել

Ինել- ընկնել

Կալին- հաստ

Կակուղ- փափուկ

Կայիշ- գոտի

Կոնաղ- հյուր

Հալա- դեռ

Յայլուղ- թաշկինակ

Պանել- աշխատել

Օխտ- յոթ

Այժմ այս բառերը ոչ բոլորն են օգտագործում, հիմնականում՝ տատիկներն ու պապիկները, երիտասարդները խոսքի մեջ բարբառային բառերը փոխարինում են գրական կամ ժարգոնային բառերով: Ես դրա համար շատ եմ տխրում: Իմ կարծիքով՝ ինչքան էլ վատ հնչեն բառերը, գյուղում պետք է խոսել այնպես, ինչպես խոսել են մեր նախնիները, գյուղից դուրս՝ ինչպես ուզում ես:

Ճիշտն ասած՝ ես էլ այդպես չեմ անում, քանի որ ես միայնակ չեմ կարող խոսել մեր բարբառով:

shushan stepanyan portret

Վաղվանից

«Ուֆ, հեսա հուլիսն էլ կպրծնի, ու վերջ։ Էլի դասեր ու էլի ամռան կարոտ։ Ամբողջ տարին սպասում եմ ամռանը, ու էդ տնաշենը էնքան արագ ա պրծնում, գնում, մարդ բան չի հասկանում։ Դասերի ժամանակ ա, որ մի օրը դար ա թվում»: Նստած ինձ համար երգ էի լսում, մեկ էլ նայեմ, տեսնեմ՝ ի՞նչ. ամառն ա վերջանում։ Ա~խր շատ արագ ես անցնում, ամառ։ Դասերի ժամանակ ամառվա այնպիսի պլաններ էի կազմել, որ եթե ինչ-որ մեկը լսեր, կնախանձեր ինձ ու կասեր՝ Շուշան, կլինի՞ քեզ հետ գամ ամառը վայելեմ։

«Հըմ, արդեն մայիսը վերջացավ։ Բան չմնաց, հեսա արդեն գնում եմ տուն ու վերջ։ Ամեն առավոտ՝ ժամը վեցից վազք մի կես ժամ, հետո թեթև նախաճաշ ու բոլոր գրքերը, որ պահել էի, դրանք մի շնչով կարդալ ու վերջացնել։ Ոչ մի ֆեյսբուք, ոչ մի բան։ Օգնում եմ մամային, տան ամբողջ գործը ես եմ անում, որ չասի՝ չեմ օգնում։ Պարապում եմ չինարեն, որ բոլոր բացերս լրացնեմ, անգամ մի նոր լեզու եմ սովորում։ Երբ ցերեկվա շոգն անցնի, իջնում եմ մաքուր օդ շնչելու, գալիս եմ ու սկսում եմ կինոներ նայել, բայց էս անգամ վերջ, ոչ մի ռոմանտիկ կինո, կսրգին կինոներ։ Գյուղ կգնամ, սարեր կբարձրանամ ու կվայելեմ օրվաս ամեն մի պահը։ Ե՞րբ ա, է, գալու ամառը, ուֆ։ Էս դասերի պատճառով ոչ մի սիրելի բան չեմ անում»:

…Ամառ։ Տասներեքն անց կես ու դեռևս արթնանալ չցանկացող ես։ Ամեն օր ժամը վեցին, իմ մեծահոգի զարթուցիչն ինձ խնդրում, աղաչում է, որ արթնանամ, բայց ես խոստանում եմ, որ այսօր չէ, բայց վաղը հաստատ արթնանալու եմ ու վերջ, վաղվանից արդեն ոնց պլանավորել էի։ Ու քանի այդպիսի «վաղ»-եր եկան ու անցան, բայց մինչ այսօր ոչ մի օր շուտ չեմ արթնացել: Ախր, մինչև ուշ գիշեր կինո էի նայում. աղջիկը թողել էր տղային, ու նայում էի այնքան, մինչև հասնում էի այն պահին, որ արդեն հաշտվել են։ Թե չէ՝ ամբողջ գիշեր այնքան էի լացելու, որ ավելի լավ էր մի քսան սերիան մի գիշերում նայեի ու խիղճս հանգիստ քնեի։ Մի շատ սիրուն կազմով գիրք ունեմ՝ դրված անկողնուս կողքին, ամեն անգամ ուզում եմ կարդալ , բայց ոնց որ դուրս չի գալիս, ու ֆեյսբուք եմ մտնում դրա փոխարեն՝ գրքին խոստանալով, որ վաղը հաստատ կկարդամ իրեն։ Մինչև արթնանում ու երգ եմ լսում, տեսնում եմ՝ մաման արդեն աշխատանքից եկել է, ու անելու բան չկա։ «Լավ, դե շուտ կքնեմ էսօր, որ վաղը շուտ արթնանամ ու ես տան գործերն անեմ»:

«Վա~խ, էս ինչ կինո ա, քիչ էլ ա, է ՝ մի երեսուն սերիա, հեսա սկսեմ նայել, որ մինչև վաղը արդեն վերջացրած լինեմ»: Ու նման կերպ ամեն օր ես անում եմ այն, ինչ պլանավորել էի՝ արթնանում եմ շատ շուտ՝ վաղ կեսօրին, նախաճաշում եմ ու սենյակից դուրս չեմ գալիս՝ կինո, երգ, ուտել ու նորից կինո։ Զարմացա մի պահ, թե ոնց ժամանակ գտա ու մի քանի տող գրեցի։ Չէ, դե խիղճս հանգիստ է. կինոյիս աղջիկն ու տղան արդեն միասին են։ Նոր վերջացրի նայելս և ուրախ-ուրախ գրեցի:

Բայց վաղվանից արդեն ոչ մի կինո, ոչ մի ֆեյսբուք…

Քարերին նստած տատիկների զրույցը

Լուսանկարը` Արևիկ Մկրտչյանի

Լուսանկարը` Արևիկ Մկրտչյանի

Դուրս եկա փողոց: Դրսում՝ քարի վրա, նստած էին հարևան տատիկները: Լուռ նստեցի նրանց կողքին, լսեցի, թե ինչ են խոսում: Նրանք դժգոհում էին, որ երեխաները բարձրագույնն ավարտում են ու նստում են տանը: Քանի որ ես էլ անելու բան չունեի, սկսեցի Թամար տատիկին հարցեր տալ: 

-Թամար տատի, որտե՞ղ ես ծնվել: 

-Ես ծնվել եմ գյուղ Անգեղակոթում: Իմ ծննդավայրը Անգեղակոթն է, որն էլ շատ սիրում եմ:

-Իսկ ի՞նչ ես աշխատել: 

-40 տարի աշխատել եմ գրադարանում, լավ եմ աշխատել: Իմ աշխատանքից ես հաճույք էի ստանում, իմ 2-րդ տունն էր գրադարանը, շատ իմ սիրում կարդալ, արժանանում էի միշտ խրախուսանքի:

-Քանի՞ երեխա ունես: 

-Ունեմ հինգ երեխա, հետո… Էլ ի՞նչ ասեմ:

Լուսանկարը` Արևիկ Մկրտչյանի

Լուսանկարը` Արևիկ Մկրտչյանի

-Հպարտանո՞ւմ ես նրանցով, Թամար տատի: 

-Այո: Բա ինչ եմ անում, իմ երեխաներով շատ-շատ եմ հպարտանում, հինգն էլ խելոք են: Երեք աղջիկ ունեմ, երկու տղա: Աղջիկներս ամուսնացել են, մեկը երկու երեխա ունի, մյուսը՝ երեք: Հետով… Փոքր տղաս դեռ նոր է ամուսնացել, երեխա չունի: Մեծ տղաս՝ Մկրտիչ Արզումանյանը, երկու երեխա ունի՝ մի տղա, մի աղջիկ: Հետով էլ ի՞նչ ասեմ, մասնակցել է պատերազմի, վիրավորվել է Լաչինը գրավելու ժամանակ, 2-րդ կարգի հաշմանդամ է, շատ հայրենասեր տղա է: Նա էս պատերազմին մասնակցել ա, ապրիլյան պատերազմին նույնպես մասնակից ա եղել, հա: Էլ ի՞նչ ասեմ:

-Թամար տատի, ո՞ր թվականին տղադ գնաց պատերազմ:

-Սովետական բանակից հենց եկավ, էդ ազգային շարժումները սկսվեցին, այդ ժամանակներից հենց ինքը մասնակցել էր պատերազմների: Նախիջևանի սարերն էին գնում, մասնակցում էին խմբով: Մեր սահմանակից սարերից, որ կրակում էին, ինքը մասնակցում էր: Ազատագրական շարժումների ժամանակ ջոկատ կազմեցին: Վուրգի ջոկատն էր՝ Վոլոդյա Կարապետյանի գլխավորությամբ: Մասնակցեցին Լաչինի ազատագրմանը, դրանից հետո՝ պատերազմին: 1993թ. մարտի 31-ին շատ ուժեղ կռիվ եղավ, վիրավորվեց: Դրա հետ մեկտեղ՝ Վուրգը մահացավ իր աչքի առաջ, իր ձեռքերի մեջ: 12 հոգի ևս այդ օրը մահացան, որից 7-ը մեր գյուղից էին, մնացածը՝ Բարձրավանից, Բռնակոթից: Քանի՜ տղերք մահացան կռիվների ժամանակ: Մուկուչը շատ ծանր վիրավոր էր: Բոլորը մեզ մեր տանը ցավակցեցին, հետո գնացինք Գորիս, տեսանք՝ վիրավոր է: Շատ ծանր վիճակով տեղափոխեցին Երևան՝ ուղղաթիռով: Մի քանի անգամ վիրահատվեց, մի փոքր ապաքինվեց, հիմա էլ 2-րդ կարգի հաշմանդամ է:

-Նա ինչպիսի՞ տրամադրությամբ գնաց Լաչին: 

-Ինքը իսկի մեզ չի ասել: Ես չէի հավատում, որ կռիվ ա գնում: Ասաց, որ գնում են գրավյալ տարածքները պաշտպանեն, ասաց՝ մենք կռվի չենք մասնակցում, բայց առաջին օրվանից էլ ինքը մասնակցել ա: Դե, մեզ խաբեց: Ասում էր, որ ինքը չգնա, մյուսը չգնա, բա էլ ո՞վ գնա: Բոլորն էլ գնում են, ես էլ պիտի գնամ, պաշտպանեմ մեր հայրենիքը:

Էսպես ամռան մի սովորական օր քարերին նստած տատիկները պատմեցին մեր պատմության ծանր ու հերոսական օրերից, որ կերտվել է իրենց վիշտ ու արյունով:

Թթի փառատոն Քարահունջում

Սյունիքի մարզի Գորիս համայնքի Քարահունջ բնակավայրում  տեղի ունեցավ Թթի փառատոն: Տարբերվող և հետաքրքիր փառատոն էր, որին մասնակցում էին տարբեր համայնքներ, իսկ մասնակիցները հերթով մոտենում էին, ուսումնասիրում տաղավարները: Փառատոնը Քարահունջի բնակիչներից մեկի՝ Անդրանիկ Բաղդասարյանի այգում էր, տեղի ունենում: Այգին շատ մեծ էր և թթի ծառերով լի:

Շուտով փառատոնը մեկնարկեց, երաժշտությունը հնչեց, սկսվեց թութ թափ տալու մրցույթը, որը զբոսաշրջիկների համար հրաշքի պես բան էր: Մրցույթը 3 մասնակից ուներ. Քարահունջից Մանվել Ալավերդյանն ու Սաշիկ Դարբինյանը, մյուս մասնակիցը Գորիս համայնքի բնակիչ` Լյովա Հակոբյանն էր: Թութը թափ տվեցին, տեղում օղի քաշեցին և հյուրասիրեցին մասնակիցներին: Ինչ ասեմ, հետաքրքիր էր: Մրցույթը հաղթողներ և պարտվողներ չուներ, 3 մասնակիցներն էլ նվերներ ստացան:

Տաղավարներից մեկում խմոր էին հունցում, լավաշ թխում, հյուրասիրում տոլմա, նաև խաշիլ էին եփում: Մի աղջիկ տարազը հագին, երկանքով փոխինձ էր աղում և խաշիլ եփում: Փառատոնի տարածքում գյուղական ամեն ինչ կար. թթի չամիչ, թթի օղի, դոշաբ, թութ, անգամ ձի, էշ, որոնց հետ մարդիկ լուսանկարվում էին: Տաղավարներում կային տարազներով տիկնիկներ, որոնք Քարահունջի երեխաներն էին պատրաստել, հայկական տարազի նախշերով պայուսակներ, որոնք տուրիստների ուշադրությունն էին գրավում, իսկ բարձր տրամադրությունը ապահովում էր «Մասունք» ազգագրական երգի-պարի համույթը:
Փառատոնին աչքի էին ընկնում 2 փոքրիկ, ովքեր հայկական տարազներով էին, բոլորը մոտենում էին նրանց և նկարվում, դե նրանք էլ մեծ հրճվանքով էին իրենց գործն անում:

Կարող եմ ասել, որ ինքնատիպ փառատոն էր, Քարահունջի բնակիչները շատ հյուրընկալ էին, հետաքրքիր էր նրանց հետ շփվել: Կարծում եմ տարեցտարի փառատոնն ավելի բովանդակալից կդառնա և մեծ համբավ ձեռք կբերի:

Բնության դեմ պայքարելն անհնար է

karkutArevik1Հունիսի 29-ը ճակատագրական եղավ Անգեղակոթ գյուղի համար: Պայծառ, արևոտ օր էր: Ամեն մեկը զբաղված էր իր աշխատանքով, այդ թվում նաև մենք: Տատիկս և մայրիկս հենց նոր էին տուն եկել բանջարանոցից, երբ հանկարծ երկինքը միանգամից սևացավ: Սկզբից թեթև անձրև մաղեց, նույնիսկ բոլորն ուրախացան, որ վերջապես անձրև եկավ, հետո միանգամից կարկուտ տեղաց: Այն տևեց ուղիղ 15 րոպե: Գյուղացիներն ասում են, որ այդպիսի բան երբեք չէին տեսել: Այդպիսի մեծությամբ կարկուտը վերացրեց ամեն ինչ. այգիներում ծառերի վրա նույնիսկ տերև չմնաց, դաշտերում և այգիներում մնաց միայն դատարկ հողը: Գյուղացիները անշարժացած, ապշահար կանգնել էին և ոչինչ չէին կարող անել:

karkutArevik

Երկինքը կարծես փլվել էր մեր գլխին:

Lusine atanesyan

Էլի կարկուտը

Երբ սկսվում են ամառային արձակուրդները, ես անհամբերությամբ սպասում եմ այն օրվան, երբ պետք է լվանանք գորգերը: Մի քանի օր առաջ այդ օրն էր: Եղանակը շատ տաք ու արևոտ էր, որոշեցինք վերջում ջրոցի խաղալ (չնայած՝ լվանալու ընթացքում էլ խաղում էինք): Երբ մնացել էր երեք գորգ, մեր հարևանուհին ասաց, որ արագ վերջացնենք, քանի որ տեղումներ են սպասվում: Ուրախացանք, քանի որ դաշտերին ջուր էր անհրաժեշտ:

Որոշ ժամանակ անց եղանակը ցրտեց, ես ու մայրս արագ-արագ լվանում էինք գորգերը, որ անձրևի տակ չմնան: Արդեն վերջին գորգն էինք լվանում, երբ անձրևը սկսվեց, և մենք պատսպարվեցինք պահեստում (այն ավելի մոտ էր): Ժամը 16:10-ից հետո մոտ 10-15 րոպե կարկուտ էր գալիս: Ողջ գետինը ծածկված էր կարկուտի հաստ շերտով, իսկ երբ կարկուտը դադարեց, բոլորով վազեցինք դուրս: Ողջ ճանապարհի երկայնքով ջուր էր հոսում: Առվի ջուրը դուրս էր եկել հունից և լցվում էր մեր հարևանուհու գոմը: Ես գյուղացիներին երբեք այդպես համախմբված չէի տեսել, յուրաքանչյուրը փորձում էր օգնություն ցուցաբերել: Այնպիսի ջուր էր հոսում, կարծես ջրհեղեղ լիներ:

Երբ ջուրը կարողացան կտրել, բոլորը վազեցին իրենց այգիները, իսկ այնտեղ ոչինչ չէր մնացել: Մարդիկ շատ հուզված էին, ամբողջ տարվա աշխատանքը հօդս էր ցնդել մեկ վայրկյանում: Շատերը վարկեր էին վերցրել, սերմ գնել, իսկ հիմա ոչինչ չկա, ի՞նչ պետք է անեն: Ծառերի միայն ճյուղերն են մնացել, բանջարանոցներում միայն ցողուններ են երևում: Հետո իմացանք, որ հեղեղը տատիկենց տուն էլ է լցվել, ողջ տունը, այգին ջրի մեջ էին: Կարկուտի հարվածներից մեր հարևանուհու տան մոտակայքում նույնիսկ օձ էր սատկել: Մորեղբայրս վերանորոգում էր տունը, և տանիքը այդ պահին կառուցած չէր. կարկուտը լցվել էր տուն:

Երկու օր է, ինչ գյուղում բոլորը տխուր են, նյարդայնացած: Ոմանք առևտուր են արել այն մտքով, որ աշնանը լոբիով կամ կարտոֆիլով կվճարեն, սակայն ոչինչ չկա: Կարկուտն այնքան ուժգին էր, որ կոտրել է փայտերը, որոնց վրա փաթաթված էին լոբիները, նույնիսկ կտրվել էին հոսանքի լարերը:

Նման իրավիճակ է ոչ միայն մեր Անգեղակոթ  գյուղում, այլև Շաղատում, Սիսիանում ու Բալաքում: Մարդկանց միակ սփոփանքն այն է, որ դաշտերի բերքը (ցորեն, գարի, հաճար) այդքան շատ չի վնասվել:

sona zaqaryan

Պայքարելու և հուսալու մասին

2015 թվականն էր, երբ իմացա մի ծրագրի մասին, որը երկու տարի հետո փոխելու էր կյանքս: Խոսքը Ֆլեքս (FLEX- Future Leaders Exchange program) ծրագրի մասին է: Հետո իմացա, որ նախորդ տարիների Ֆլեքս շրջանավարտները ճամբար են կազմակերպում Սիսիան քաղաքում և որոշեցի մասնակցել: Ճամբարում շատ նոր բաներ իմացա Ֆլեքսի մասին և այդ օրվանից անհամբերությամբ սպասում էի, թե երբ պետք է սկսվեն քննությունները, որ մասնակցեմ:

Եկավ շատ սպասված օրը, շատ լարված էի, մտածում էի, որ դժվար կլինի, ու անգամ առաջին փուլը չեմ կարողանա անցնել, բայց հաղթահարեցի:

Երկրորդ փուլն ավելի բարդ էր, բայց հույս ունեի, որ կանցնեմ (առհասարակ՝ ես միշտ հույս ունեմ, թեկուզ շատ չնչին ու փոքր): Հույսերս չարդարացան, որովհետև չկարողացա հաղթահարել երկրորդ փուլը: Հույսերը չարդարանալն ու հուսահատվելը տարբեր բաներ են: Իսկ ես չհուսահատվեցի: Մտադրվեցի, որ մյուս տարի անպայման նորից պետք է մասնակցեմ: Նույն ապրումների միջով անցնելով՝ հաղթահարեցի առաջին փուլը, երկրորդը՝ նույնպես:

Մեկ տարվա ընթացքում ես զգում էի, թե ինչքան եմ հասունացել, զգում էի առաջընթացս: Եվ, ահա, սկսվեցին երկար ու ձիգ հինգ ամիսները, որոնց ավարտից հետո պետք է իմանայի՝ արդյո՞ք ծրագրի հաղթող եմ ճանաչվել, թե՞ ոչ: Այդ ամիսների ընթացքում ամեն րոպե դրա մասին էի մտածում, կարծես ամեն ինչ ինձ հիշեցներ Ֆլեքսի մասին: Տարբեր կերպ էի տրամադրվում ու մտածում. «Սոնա, պատկերացնո՞ւմ ես զանգեն ու ասեն, որ անցել ես»: «Սոնա, իսկ եթե ասեն, որ չես անցել, ուրե՞մն… Ուրեմն մյուս տարի նորից կփորձեմ, կտխրեմ, բայց չեմ հուսահատվի»:

2017 թվականի մարտի 15-ն էր: Օրս հետաքրքիր և ուրախ էր սկսվել: Այդ օրերին անընդհատ զանգի էի սպասում, ամեն մի հեռախոսազանգ լսելիս՝ սիրտս արագ էր աշխատում: Դպրոցում էի, ՆԶՊ-ի ժամն էր, և հանկարծ հեռախոսազանգ եմ ստանում. «091-ով սկսվող համար է, պետք է որ «Ֆլեքսի» համար զանգեն»: Վերցրեցի հեռախոսը. «Սոնա, պատրաստ եղիր, կանցնես՝ շատ լավ, չես անցնի՝ ուրեմն, դա է ճիշտը»:

-Ալո, բարև ձեզ, Սոնայի հե՞տ եմ խոսում:

-Այո:

-Շնորհավորում եմ, դուք դարձել եք «Ֆլեքս» ծրագրի հաղթող:

Չգիտեմ՝ հետս ինչ կատարվեց, արցունքները ակամա գլորվեցին աչքերիցս.

-Սո՞ն, անցե՞լ ես,- բացականչեց Անին:

Գլխով արեցի, բոլոր ընկերներս եկան ու գրկեցին ինձ: Իմ կյանքի ամենահուզիչ պահերից մեկն էր, և ես լաց էի լինում: Կարծես երազ լիներ, մի քանի օր չէի կարողանում ուշքի գալ: Բոլորը շնորհավորում էին, տարբեր հարցեր տալիս:

Հետո սկսվեցին պատրաստությունները, ժողովները, հանդիպումները մյուս հաղթողների հետ: Կարող եմ վստահորեն ասել, որ հիմա մենք մի մեծ ընտանիք ենք, «Ֆլեքսի» հաղթողներից յուրաքանչյուրը մի վառ անհատականություն է, և համոզված եմ, որ ապագայում մեծ հաջողությունների է հասնելու:

Ֆլեքսը այն ծրագրերից մեկն է, որի շնորհիվ ես համոզվեցի, որ արդարությունը, ազնվությունը և տքնաջան աշխատանքը միշտ գնահատվում են, և որ միշտ պետք է հետևես երազանքներիդ՝ դրանք դարձնելով նպատակներ, ու երբեք չհիասթափվես:

Մեկ ամսից ես արդեն ԱՄՆ-ում կլինեմ՝ հեռու Հայաստանից, հարազատներից ու ընկերներից: Մեծ պատասխանատվությամբ եմ մոտենում դրան ու գիտակցում, որ սա կյանքի մի փուլ է լինելու, որը պետք է պատվով հաղթահարեմ: «Դրական տրամադրվենք և համբերատար լինենք»՝ ահա իմ կարգախոսը: Հուսամ, որ այդ կարգախոսը կյանքում ինձ շատ կօգնի:

Իսկ դուք սպասեք իմ հետաքրքիր նյութերին՝ արդեն ԱՄՆ-ից:

Հալիձորի թութը հասել է

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Եթե չգիտես, որ թութ թափ տալը խառնաշփոթ մի բան է, մարդիկ էլ՝ հարսանքավորներ, ուրեմն հենց հիմա արի Հալիձոր: Թութ թափ տալու սեզոնն է:

Գրեթե ամեն օր՝ առավոտ ծեգին, տրակտորների անիվները շարժվում են դեպի մեր հին գյուղի՝ թթի ծառերով լցված այգիները: Հա, մի զարմացեք: Մեր գյուղում հարևաններով, ընկեր-բարեկամներով ձեռք ձեռքի տված գնում են թութը թափում, բերում ու մի քանի շաբաթ հետո մաքուր թթի օղի քաշում: Բա պիտի լավ օղի ունենան, որ ուղարկեն Մոսկվայում բնակվող բարեկամներին, կամ էլ հյուրերի մոտ գլուխ գովեն, թե ինչ որակյալ օղի են քաշում: Իսկ երեկոյան՝ արևը մայր մտնելուն պես, վերադարձող տրակտորների ձայնն եմ լսում նորից:

Տեսնել է պետք, թե ինչպես են թթով լիքը տակառները շխկշխկացնելով՝ թութը թափահարում: Արևից կարմրած այտերով ու գյուղական կոլորիտը լրացնող ցիլինդրով տղամարդիկ իրենց տեղն են զիջում կանանց, որոնք տրակտորի ձայնին հակառակ՝ փորձում են միմյանց հետ զրույցի բռնվել: Խոսում են առօրյա հոգսերից, երեխաների հաջողություններով հպարտանում, ծիծաղում: Իսկ վերջում էլ «օֆ» են քաշում, որ կյանքը շատ դժվար է, որ չեն հասցնում անգամ նկատել իրենց բալիկներին, կարգին սիրել ու վայելել կյանքը:

Չէ, գյուղացու կյանքը բարդ է, բայց լիքը, ամեն օրը՝ տարբերվող: Ոչինչ, որ շատ են աշխատում, չէ՞ որ դրանից մարդկային հարգանքն ու կամեցողությունը չի տուժում: Մարդիկ գիտեն՝ ինչպես դաստիարակել երեխաներին ու ցանկացած պարագայում մարդ մնալ:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Գյուղի թարմ օդն ու արևածագի հետ լսվող թռչունների ծլվլոցը ուրիշ գանձի հետ չես փոխի: Բայց, եթե տրակտորների ձայնը չեմ հասցնում լսել, ուրեմն «այլընտրանքային» զարթուցիչն է ինձ արթնացնում. հարևանը թութ է թափում: Նրա թթի ծառերն այնքան մեծ են, որ ճյուղերը գալիս կախվում են մեր տանիքի վրա: Թութը թափ տալիս այն ծեծում է մեր տանիքը: Մենք էլ թթի ծառեր ունենք: Փոքր են, բայց թութը պարտադիր թափ ենք տալիս: Էլ ավելի հետաքրքիր է անցնում պապիս այգում, երբ ահել-ջահելներով ու թոռներով պապիս հրահանգներով թութ ենք թափում:

3-4 տարեկան էի, երբ գնում էինք պապիս մաքուր ու խնամված այգին: Ամենքս մեր գործը շատ լավ գիտեինք: Ես, քանի որ փոքր էի, միայն հավաքում էի ծառերի տակի թութը, իսկ խոստացված պաղպաղակը ինձ էր սպասում: Տատս սիրով ճաշն էր պատրաստում: Նրա ճաշերը ոչ մի ուրիշ ուտեստների հետ չես համեմատի: Ուրիշ են՝ համով-հոտով: Քեռիս թթի ծառն էր բարձրանում, թափ տալիս թութը, շնչակտուր իջնում ու ագահաբար սառը ջուր խմում, ծխում: Դե, մյուսները սովորական գործերով էին զբաղվում. շոր էին փռում ծառի տակ, որ թութը լցվի վրան (մեր բարբառով այդ շորին ասում են քառխանա): Օրվա վերջում մի լավ շունչ էինք քաշում, ասես մի մեծ հոգսից պրծանք: Ծանր էր, բայց հաճելի, երբ պապիս գովեստի խոսքերն ու օրհնանքն էինք լսում: Հոգնածությունն էլ անցնում էր, երբ վազում էինք փողոց ու խառնվում մի գնդակի հետևից վազվզող երեխաներին:

Երբեմնի լավագույն ավանդույթները մինչ օրս էլ շարունակվում են, միայն ես եմ արդեն մեծացել: Տարիների ընթացքում միայն հասկացա, որ ինձ համար թութ թափելու համն ու հոտը սպասված պաղպաղակն էր, թթից քաղցրացած վարսերս, կարմրած այտերս ու ինքնամոռաց ինքս ինձ հետ խոսելը…

«Հայաստանի երեխաները» լուսանկարչական մրցույթի հաղթողներ